نقش سلنیوم Selenium در تغذیه طیور چیست ؟ سلنیوم چه رابطه با ویتامین E مورد نیاز در تغذیه طیور دارد ؟ سلنیوم چه نقشی در سلامت پانکراس دارد؟ آیا سلنیوم در سیستم دفاع آنتی اکسیدانی نقش بازی میکند ؟ ما در بخش اول این مقاله میخواهیم به رابطه موجود بین سلنویم و ویتامین E در تغذیه طیور بپردازیم . پیش از توضیح این مطلب یاداوری این نکته ضروری است که این مقاله مخصوص طیور بوده و نباید اطلاعات آن در جهت مصارف انسانی مورد استفاده قرار گیرد. چراکه فزونی مصرف سلنیوم  میتواند باعث مسمومیت شود.

سلنیوم یک ماده معدنی ضروری در تغذیه طیور می باشد که با برخی از عناصر یا مواد معدنی اثرات متقابل دارد به طوری که مقدار بالای مس و روی در جیره طیور، با جذب سلنیوم تداخل ایجاد میکند. از سوی دیگر عنصر سلنیوم با ویتامین E  همکاری تنگاتنگی دارد. به طوری که دو ماده مغذی سلنیوم و ویتامین E در انجام وظایف به همدیگر کمک می کنند

سلنیوم چگونه به ویتامین E کمک میکند؟ سلنیوم از سه روش به ویتامین E مورد نیاز  طیور کمک میکند که دو مورد آن به شرح زیر میباشد:

الف) همان طور که میدانیم ویتامین E، یک ویتامین محلول در چربی است. جذب مناسب ویتامین های محلول در چربی (ویتامین های A، D، E و K ) تحت تاثیر جذب مناسب چربی ها در جیره میباشد. بنابراین هر عاملی که بتواند جذب چربی ها و ویتامین های محلول در چربی را بهبود بدهد میتواند بر مقدار ویتامین E مورد نیاز بدن تاثیرگذار باشد.  محققان دریافتند که کمبود سلنیوم میتواند موجب تحلیل لوزالمعده یا پانکراس شود و همان طور که میدانیم غده پانکراس یا لوزالمعده نقش مهمی در هضم چربی ها دارد. لوز المعده با ترشح لیپاز در هضم چربی ها نقش دارد . بنابراین تحلیل لوزالمعده منجر به عدم تولید لیپاز میشود و در نتیجه منوگلیسریدها که برای تشکیل میسل های نمک های صفراوی و چربی لازم هستند تولید نمیشوند و در نتیجه جذب چربی و متعاقب آن جذب ویتامین های محلول در چربی دچار اختلال می شود. بنابراین کمبود سلنیوم می تواند منجر به تحلیل پانکراس و کاهش تولید لیپاز شود و کاهش تولید این آنزیم نیز باعث کاهش هضم و جذب چربی ها و ویتامین های محلول در چربی خواهد شد

ب) مشخص شده است که عنصر سلنیوم در ساختار آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز شرکت میکند. آنزیم گلوتایتون پراکسیداز یکی از آنزیم های آنتی اکسیدانی است که در حذف رادیکال های آزاد نقش دارد. متاسفانه رادیکال های آزاد توانایی تهاجمی بالایی به اسیدهای چرب غیر اشباع موجود در غشای سلولی دارد. و همانطور که در مقالات پیشین اشاره شده بود، ویتامین E نقش مهمی در حفظ سلامتی این غشاها دارد. بنابراین هر عاملی که  از میزان و شدت تهاجم رادیکال های آزاد بکاهد ، میتواند بر مقدار ویتامین E مورد نیاز پرنده تاثیرگذار باشد. پس به طور خلاصه میتوان گفت که حضور مقدار مناسی سلنیوم در بدن طیور میتواند باعث تولید مقدار مناسب گلوتایتون پراکسیداز شود و فعالیت مناسب این آنزیم نیز میتواند باعث کاهش سطح رادیکال های آزاد شده و در نتیجه نیاز به ویتامین E برای محافظت از غشاها را کاهش خواهد داد.

نقش سلنیوم در تغذیه طیور چیست
اما نکته جالب توجه این است که همکاری ویتامین E و سلنیوم در این مورد دو طرفه میباشد !! به طوری که حضور مقدار مناسب ویتامین E در جیره نیز میتواند مقدار سلنویم مورد نیاز پرنده را کاهش بدهد !! ویتامین E حداقل از دو طریق میتواند نیاز به سلنویم در طیور را کاهش بدهد :

۱- ویتامین E باعث حفظ سلنیوم بدن به شکل فعال شده و مانع از دفع آن میشود

۲- ویتامین E نقش فرماندهی را در سیستم پدافند اکسیداتیو بازی میکند . بنابراین حضور مقادیر مناسب ویتامین E میتواند باعث کاهش تولید هیدروپراکسیدها شود. کاهش هیدروپراکسیدها نیز باعث کاهش مصرف آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز شده و در نتیجه نیاز به عنصر سلنیوم در بدن را کاهش میدهد

اما نکته مهم دیگر ان است که تنظیم مقدار سلنیوم مورد نیاز جیره باید توسط یک فرد متخصص انجام شود و نبایستی که بدون اطلاع متخصص جیره نویسی اقدام به تغییر سطح سلنیوم جیره نمود چراکه فزونی سلنیوم میتواند باعث مسمومیت شود

منابع : بیماری های متابولیک طیور (دکتر محمد حسن زاده)

تغذیه مرغ اسکات (دکتر پرورضا و صادقی)