تغذیه و سیستم ایمنی در طیور چه رابطه ای با همدیگر دارند؟ آیا از طریق تغذیه میتوان سیستم ایمنی طیور را دستکاری کرد؟ ما در یک سری از مقالات موضوع تغذیه و سیستم ایمنی در طیور خواهیم پرداخت . در حال حاضر بخش اول تغذیه و سیستم ایمنی پرندگان در فضای مجازی منتشر می شود:
در سیستم های نوین پرورشی، پرندگان در سالن های پرورشی به صورت متراکم نگهداری می شوند. تخمین زده می شود که در حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد از بازده رشد پرندگان تحت تاثیر صفات ژنتیکی پرنده بوده و نزدیک به ۱۰ تا ۱۵ درصد از بازده رشد نیز تحت تاثیر مدیریت سالن پرورشی از جمله بهبود مدیریت تغذیه پرندگان می باشد.
با وجود اینکه اصلاح ژنتیکی و افزایش سرعت رشد پرنده ها برای ما منافع زیادی را به همراه داشته است. اما همین برنامه های اصلاحی و افزایش سرعت رشد پرنده ها ضررها و کمبودهایی را نیز نصیب صنعت مرغداری کرده است. به طوری که مرغ های اصلاح شده امروزی به بیماری های طیور حساس تر شده اند. همچنین این مرغ ها در مقایسه با اجداد خود به افزایش دمای محیط و تنش حرارتی مقاومت کمتری نشان میدهند. اما مشکل به همین جا ختم نمی شود !! اگر متخصصان اصلاح نژاد تصمیم بگیرند که پرندگانی با سیستم ایمنی مقاوم تر تولید کنند در آن صورت شاهد کاهش تولید گوشت و تخم مرغ در ماکیان خواهیم بود.
به عبارت ساده تر از نظر ژنتیکی ، سیستم ایمنی با سطح تولید پرنده رابطه عکس دارد. یعنی هر گونه تلاش برای بهبود ژنتیکی تولید در ماکیان منجر به کاهش قدرت سیستم ایمنی پرنده شده و از سوی دیگر هرگونه تلاش برای بهبود ژنتیکی سیستم ایمنی پرنده، منجر به کاهش سطح تولید خواهد شد !!
با افزایش جمعیت جهانی و کاهش نهاده های در دسترس، متخصصان ژنتیک مجبور به تولید پرنده هایی با توان تولیدی بیشتر خواهند بود. بنابراین این جمله بدان معنا است که پرنده های اهلی روز به روز از نظر سیستم ایمنی ضعیف تر خواهند شد !!
حال این سوال مطرح می شود که چاره چیست و چه باید کرد ؟ پاسخ این سوال در مدیریت تغذیه و بهبود جیره غذایی پرندگان نهفته است. ما باید بدانیم که هر یک از مواد مغذی جیره چه نقشی در سیستم ایمنی ایفا می کنند و سپس مواد مغذی را به گونه ای در جیره متعادل کنیم که سیستم ایمنی را در حدبهینه و اماده به مبارزه نگهداشته شود. ما باید به این نکته توجه کنیم که مواد مغذی و افزودنی های جیره فقط وظیفه افزایش رشد و تولید گوشت یا تولید تخم مرغ را بر عهده ندارند!! به عنوان مثال برخی از پژوهش ها در انسان نشان میدهند که اسیدهای آمینه میتوانند منجر به تحریک سیستم ایمنی و بهبود سلامتی در انسان شوند.
مطابق با تحقیقات صورت گرفته در سال ۲۰۱۳، فعالیت سیستم ایمنی دستگاه گوارش که به اختصار GALT نیز نامیده می شود تحت تاثیر برخی از اسیدهای آمینه موجود در جیره قرار می گیرد به عنوان مثال :
گلوتامین که یک اسیدآمینه غیر ضروری در طیور می باشد منجر به کاهش التهاب شده و بر سطح ایمنوگلوبولین A که IgA نامیده میشود تاثیر میگذارد. (ایمنوگلوبولین ها مولکول هایی از جنس پروتیین هستند که توسط لنفوسیت های B تولید میشوند. انواع مختلفی ایمنوگلوبولین وجود دارد که یکی از آنها ایمنوگلوبولین A می باشد. ایمنوگلوبولین ها نقش بسیار مهمی در دفاع بر علیه عوامل بیماری زا بازی می کنند.) ایمنوگلوبولین A در مخاط کانال یا لوله گوارشی و دستگاه تنفسی وجود دارد. بنابراین هر گونه مدیریت تغذیه ای که منجر به افزایش تولید ایمنوگلوبلین A شود میتواند دستگاه تنفس و روده حیوان را در برابر عوامل بیماری زا محافظت کند.
گلوتامات نیز میتواند به عنوان یک پیغامبر بین سیستم عصبی و لنفوسیت های T عمل کند. آرژنین نیز میتواند سطح سیتوکین های التهاب زا را در روده کاهش بدهد. سیتوکین‌ها از سلول‌های مختلف سیستم ایمنی و در پاسخ به عوامل بیماریزا ترشح می شوند. کاهش سطح سیتوکین های التهاب زا میتواند نشانه خوبی از کاهش بروز عفونت در پرنده باشد.
از سوی دیگر اسید آمینه ترئونین برای سنتز موسین لازم می باشد موسین یک گلیکوپروتیین لزج و چسبنده می باشد که میتواند عوامل بیماری زا را به دام انداخته و مانع از تکثیر و کلونیزاسیون آنها شود. بنابراین بهبود تولید موسین میتواند باعث افزایش قدرت سیستم ایمنی شود. از سوی دیگر متیونین و سیستئین نیز منجر به کاهش رادیکال های آزاد در سول های روده میشوند. کاهش رادیکال های آزاد به معنای کاهش خطر بیماری در پرندگان است چراکه رادیکال های آزاد میتوانند باعث کاهش توان سیستم ایمنی شوند.
