چکیده:
به منظور ارزیابی سه واریته سورگوم با سطوح مختلفت تانن بر عملکرد کمی و کیفی تخم مرغ مرغهای تخمگذار ٬ ۱۹۵قطعه مرغ تخمگذار لگهورن به ۶۵ گروه ۳تایی تقسیم شد و تاثیر سه واریته سورگوم (کم ٬ متوسط و پرتانن)که در سطوح ۲۵ ٬ ۵۰ ٬ ۷۵ و ۱۰۰ درصد جایگزین ذرت در جیره شاهد شد در طی ۱۲ هفته تولید مورد مطالعه قرار گرفت. جایگزینی سورگوم بجای ذرت باعث افزایش تولید و وزن تخم مرغ شد٬ اما فقط افزایش وزن تخم مرغ معنی دار بود(۰۵/۰>P).تاثیر واریته و سطح جایگزینی سورگوم بر خصوصیات کیفی سفیده معنی دار نبود اما با افزایش تانن مصرفی نسبت وزن سفیده به وزن کل تخم مرغ کاهش نشان داد.تاثیر واریته بر تمام صفات کیفی پوسته و وزن زرده معنی دار بود(۰۵/۰>P)٬بطوری که کمترین و بیشترین وزن زرده به ترتیب مربوط به واریته متوسط تانن و پرتانن بود.مصرف تانن همبستگی مثبت و معنی داری با وجود لکه در زرده(۰۵/۰>P و۱۴/۰=r)نشان داد.اثر خطی و درجه دو مقدار مصرف تانن در اکثر صفات معنی دار (۰۱/۰>P) بود ٬ بجز برای دو صفت مقاومت و وزن پوسته که تنها اثر خطی معنی دار شد.ضرایب رگرسیون نشان داد که چنانچه مقدار مصرف تانن در کل دوره تخمگذاری از ۷/۱ درصد فراتر نرود عملکرد مرغان تخمگذار تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت.

مقدمه:
افزایش تولید مرغ و تخم مرغ ٬ افزایش هزینه های تولید٬ شرایط آب و هوایی و سیاستهای اقتصادی از عواملی هستند که امروزه پرورش دهندگان طیور را بیشتر از پیش ترغیب می کند که در تنظیم جیره به منابع جایگزین از حیث قیمت٬ ارزش غذایی٬ قابلیت دسترسی و تاثیر آن بر کمیت و کیفیت محصول توجه ویژه ای داشته باشند. با توجه به قرار گرفتن کشورمان در کمربند خشک زمین و مشکل کمبود آب٬ همچنین افزایش قیمت جهانی ذرت و حجم واردات این غله و سهم آن در جیره طیور به نظر می رسد سورگوم با دارا بودن خصوصیات ویژه زراعی و ارزش غذایی تقریبا مشابه٬ جایگزین مناسبی برای ذرت باشد.
با مطالعه بر روی ارقام مختلف سورگوم که مناسب برای شرایط آب وهوایی ایران معرفی شده بودند مقدار انرژی آنها از ۳۵۵۲-۲۵۸۷ کیلوکالری در کیلوگرم و پروتیین ۹۸/۱۳-۴۸/۹ درصد و تانن ۰۲/۰-۹۹/۰ درصد تعیین شد.این دامنه تفاوت در ترکیبات شیمیایی مطالعه ارقام مختلف را ضروری می سازد.جهت تعیین اثرات سورگوم و تانن بر کمیت و کیفیت تخم مرغ در ایران هیچ مطالعه ای انجام نشده و گزارشات منتشره در مورد تاثیر تانن های سورگوم در این زمینه در جهان اندک است.لیکن مطالعات انجام شده با استفاده از اسید تانیک٬ بعنوان منبع تانن٬ از کاهش تولید وکیفیت تخم مرغ خبر می دهند. تولید تخم مرغ مرغهای دارای زرده خال دار و یا زرده بدون رنگ در مرغان تخمگذار تغذیه شده با جیره های حاوی ۲ یا ۴ درصد اسید تانیک افزایش یافت٬ اما وارد نمودن سورگوم های حاوی تانن بالا تا سطح ۴۰ درصد هرچند گرایش به سمت کاهش تولید تخم مرغ را نشان داد موجب اثرات مشابه نشد.طی آزمایشی با مصرف کنجاله گلوتن سورگوم در مرغان تخمگذار کاهش معنی دار درصد تخمگذاری گزارش گردید اما هیچ تاثیری بر رنگ زرده٬ ضخامت پوسته٬ واحدها و یا وزن تخم مرغ دیده نشد.هرچند در برخی دیگر از آزمایشات کاهش معنی داری در تولید تخم مرغ٬ ضخامت پوسته و رنگ زرده در مکرغان تخمگذار تغذیه شده با جیره های حاوی سورگم پر تانن و پروتئین خام پایین گزارش شده است.
لذا به منظور تعیین ارزش غذایی و ارزیابی واریته های مختلف سورگوم با توجه به سطح تانن در جیره مرغهای تخمگذار و بررسی اثرات کمی و کیفی آنها بر تخم مرغ مطالعه حاضر طراحی و اجرا شد.
مواد و روش ها:
در این تحقیق سیزده جیره مورد مطالعه قرار گرفت.در جیره شاهد غله غالب ذرت بود و دوازده جیره دیگر شامل سه واریته سورگم کم تانن (۱۳۸/۰٪)٬متوسطتانن(۲۴۱/۰٪)و پر تانن(۳۷۷/۰٪)بودند که در چهار سطح ۲۵٬ ۵۰٬ ۷۵٬و۱۰۰ درصد جایگزین ذرت در جیره شاهد شدند.جیره ها بر اساس احتیاجات غذایی مرغان تخمگذار بطوری تنظیم شدند که همگی از نظر انرژی و پروتئین یکسان بودند.جهت بررسی این جیره ها ۱۹۵ قطعه مرغ تخمگذار از نژاد لگهورن سویه هایلاین درون ۶۵ قفس و در هر قفس سه قطعه مرغ قرار گرفتند٬بطوری که برای هر گروه تیماری ۵ تکرار در نظر گرفته شد.مدت آزمایش ۱۲ هفته٬از سن ۲۵ هفتگی تا ۳۷ هفتگی بود. تولید و وزن تخم مرغ٬ مصرف غذا و ضریب تبدیل در پایان هر هفته تعیین و محاسبه می شد.جهت بررسی صفات کیفی تخم مرغ در سه روز آخر هفته های چهار٬ هشت و دوازدهم آزمایش تخم مرغها جمع آوری و از هر تکرار سه عدد تخم مرغ انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی کیفیت سفیده با استفاده از دستگاه اندازه گیری ارتفاع سفیده و تعیین واحد ها و ٬ شاخص زرده با استفاده از کولیس٬ و تعیین ارتفاع و قطر زرده٬ مقاومت پوسته بوسیله دستگاه مقاومت سنج و ضخامت پوسته با دستگاه میکرومتر تعیین گردید. برای برآورد اثر جیره های آزمایشی بر روی صفات مذکور آنالیز داده ها در قالب طرح کاملا تصادفی صورت گرفت. برای تعیین اثر سطوح مختلف جایگزینی و نیز تاثیر رقم سورگوم بر روی صفات مذکور تیمار شاهد حذف و با استفاده از مدل دیگری داده ها در قالب طرح کاملا تصادفی به روش فاکتوریل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.همچنین برای برآورد اثر تانن دریافتی و تاثیر آن بر صفات مذکور و تفکیک سایر عوامل ٬ تانن مصرفی بعنوان یک متغیر کمکی منظور شد و اثر آن از طریق تجزیه کوواریانس برآورد شد.آنالیز داده ها با استفاده از نرم افزار SAS صورت گرفت.

سه واريته سورگوم دانه اي در تخم مرغنتایج و بحث:
نتایج حاصل از این آزمایش نشان دهنده این مطلب بود که در اکثر جیره های حاوی سورگوم٬ درصد تولید تخم مرغ و وزن تخم مرغ در مقایسه با جیره شاهد بالاتر بود.مطالعات نشان داد که مصرف انرژی یکی از مهم ترین عوامل موثر در تولید تخم مرغ می باشد٬ در صورتی که مصرف پروتئین زمانی در میزان تولید تخم مرغ موثر خواهد بود که دریافت انرژی دارای محدودیت باشد و از آنجا که مصرف خوراک در جیره های حاوی سورگوم بیشتر از جیره شاهد بود٬ به نظر میرسد تولید بیشتر در سطح ۱۰۰ درصد جایگزینی به دریافت بیشتر انرژی خالص مربوط باشد.همچنین افزودن روغن به جیره دارای سورگوم پر تانن جهت تامین انرژی احتمالا باعث بهتر شدن تولید و بالا رفتن وزن تخم مرغ در این گروه گردیده است.نتایجاین آزمایش با سایر گزارشات که عنوان شده با جایگزینی سورگوم بجای ذرت تولید تخم مرغ کاهش می یابد مغایرت دارد.این تناغض را می توان به تفاوت رقم و مقدار تانن موجود در ارقام سورگو نسبت داد.همچنین بر طبق گزارش الکین عوامل دیگری غیر از تانن بر قابلیت هضم و فراهمی مواد مغذی در سورگو دخالت دارند که می تواند دلیلی بر کاهش تولی و وزن تخم مرغ در سورگم متوسط تانن در مقایسه با دو رقم دیگر باشد .مدارک زیادی وجود دارد که بیانگر تاثیر اندک جیره بر ارتفاع سفیده تخم مرغ می باشد٬ مگر آنکه جیره حاوی مقدار زیادی وانادیوم باشد و عموما نشان دادن نقش تغذیه بر کیفیت سفیده مشکل است.نتایج این آزمایش نیز مطابق با سایر گزارشات مبنی بر عدم تاثیر جیره های حاوی سورگو بر کیفیت سفیده بود. اما با وارد کردن اثر تانن مصرفی به داخل مدل آماری اختلاف بین سطوح مختلف جایگزینی در نسبت وزن سفیده به وزن کل معنی دار شد(۰۵/۰>P). در بررسی اثر رقم و سطح جایگزینی ٬ تنها اثر رقم بر وزن زرده معنی دار شد (۰۵/۰>P)و بیشترین وزن زرده در جیره ای که رقم پرتانن جایگزین ذرت شده بود حاصل شد و کمترین وزن زرده نسبت به وزن کل مربوط به جیره دارای سورگوم متوسط تانن بود. همچنین همبستگی مثبت و معنی داری بین وجود لکه و مصرف تانن بدست آمد(۰۵/۰>P و۱۴/۰=r)٬ که مشابه با نتایج فرای و همکاران بود. تمامی صفات کیفی پوسته تحت تاثیر رقم سورگم متوسط تانن و ذرت بود. اما سطح جایگزینی تنها بر روی وزن پوسته تاثیر معنی داری داشت٬ و بر مقاومت و ضخامت پوسته بی تاثیر بود. سل و همکاران بیان نمودند که تانن بطور معکوس ضخامت پوسته و وزن مخصوص آنرا کاهش می دهد و در این رابطه سطح پروتئین و متیونین جیره می تواند موثر باشد. زیرا که تانن با کاهش هضم و جذب پروتئین ٬اسید های آمینه و برخی از مواد معدنی تعادل اسید – باز خون را تغییر می دهد و این تغییر در کاتیون و آنیونهای خون بر روی دسترسی یون کربنات جهت آهکی شدن پوسته موثر می باشد. هر چند تمام صفات پوسته با مصرف تانن همبستگی منفی داشتند ولی تنها ضخامت پوسته همبستگی معنی داری را با مصرف تانن نشان داد(۰۵/۰>P و۱۴/۰-=r).تحت شرایط این آزمایش می توان نتیجه گرفت که با جایگزینی سورگوم بجای ذرت در جیره مرغهای تخمگذار٬ حتی در ارقام پر تانن٬ عملکرد آنها کاهش نخواهد یافت و تنها با افزایش سهم سورگوم در جیره٬ کیفیت پوسته تخم مرغ اندکی کاهش می سابد که می توان با مکمل کردن اینگونه جیره ها با مواد پروتئینی٬ اسیدهای آمینه٬ چربی و مواد معدنی بر این مشکل نیز فائق آمد.

۴,۳.۱ : اعضا هیات علمی و کارشناس مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام اصفهان
۲ : عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی ٬ دانشگاه صنعتی اصفهان

Effects of three sorghum grain cultivars on egg quantity and quality in laying hens

Ebadi, M.R,۱, J.Pour-Reza۲, Sh.Mosharaf۳, M.javaheri۴

Abstracr:

In order to assessement of three sorghum grain cultivar (SGC) containing low tannin , medium tannin and high tannin (LTS, MTS, HTS) on egg quantity and quality in laying hens ۱۹۵ White Leghorn hens were divided to ۶۵ triple group.Four SGC were substituted for corn in a control diet in levels of ۲۵, ۵۰ , ۷۵ and ۱۰۰ percent, and their effects were studied for ۱۲ weeks.Results showed that substitution of SG for corn increased egg production and egg weight, but egg weight increasing was significant only (p<۰,۰۵). Cultivar and level of substitution had no significant effects on albumen quality.Also, when tannin intake increased albumen weight/ egg weight ratio decreased (p>۰.۰۵).Effect of cultivar was significant on yolk weight and shell quality (p<۰.۰۵).Tannin intake had a significant positive correlation on yolk malting (r=۰.۱۴, p<۰.۰۵) and a negative correlation on shell tickness(r=-۰.۱۴ , p<۰.۰۵). linear and quadratic effects of tannin intake were significant on most of the uaits.Regression coefficient showed that if tannin intake was less than ۱.۷% had no any negative effect on laying hens performance.

Key words: sorghum grain, tannin, laying hens, egg quantity and quality.

۱,۳,۴ : Isfahan Research Center for Natural Resources and Animal Sciences

۲ : Isfahan Technology University