چشم وگوش ودهان اندامهای حسی بینایی وشنوایی وچشایی هستند. دهان وظیفه اخذ وتغییرشکل مواد غذایی را نیزبرعهده دارد. این سه عضو معمولترین قسمتهای مسئله سازبدن سگ محسوب می شوند. درنگاه کلی علائم بیماریهای درگیرکننده اندام فوق شامل ترشحات غیرطبیعی. آماس والتهاب ویا حساسیت درمقابل عوامل تحریک کننده می باشند. اگربینایی حیوان کم شده یا آبریزش ازچشم دارد ویا رنگ چشم تغییریافته است حتما با دامپزشک مشورت کنید. مشکلات گوش با استنشاق بوی نامطبوع ازمجرای گوش مشخص می شود. خاراندن گوشها. کاهش شنوایی. تکانهای سرویا لرزش آن نیزمی تواند بیانگروجود مشکلاتی درگوشها باشد.
مشکلات دهان مثل ترشح غیرعادی بزاق. تکان دادن سر. خونریزی ازدهان ویا پنجه زدن به آن. تنفس سخت. التهاب ورشد بافتهای اضافی ویا اشکال درعمل بلع دربیماریهای دهان مورد توجه قرارمی گیرند.
چشم
آبریزش ازچشم (Watery Eyes)
ریزش شدید اشک درنژادهای کوچک بیشتردیده می شود. نتیجه آن مرطوب شدن اطراف چشم وقسمتهای پایینی چهره بوده که التهاب موضعی ویا عفونت پوست را به دنبال خواهد داشت. اغلب ترشحاتی که قهوه ای بدرنگی است اطراف موها را فرامی گیرد. این عارضه درنژادهایی با موهای سفید وروشن بیشترمشخص می شود. آبریزش دارای دلایل متعددی می باشد متداولترین آن سوزش چشم هاست. دراین حالت مقدارفراوانی اشک ازچشمها ترشح می شود. دراین گونه موارد زایل کردن عاملی که باعث سوزش چشمها شده مثل زدودن موهای زیادی که دورچشم را گرفته اند ویا درمان کردن عفونتها با آنتی بیوتیک ویا بازکردن مجرای اشکی بینی ای می تواند مشکل را حل کند.
توضح: مجرای اشکی بینی ای مجرایی استخوانی بوده که فضای چشم را به حفره بینی مربوط می سازد. اشک ازطریق این مجرا وارد بینی می شود.
بیماریهای پلک ومژه (Entropion and Ectropion)
برگشتگی پلک به سمت داخل یا خارج(انتروپیون واکتروپیون) دردسته بیماریهای مربوط به پلک طبقه بندی می گردد. معمولا دراین حالت پلک پایین بیشتردرگیرمی شود. درانتروپیون مژه ها با سطح قرنیه تماس یافته وبرروی آن کشیده می شوند وموجب سوزش این عضو می گردند. این عارضه ممکن است به دنبال سانحه ایجاد شده ویا به دلیل نقص مادرزادی بروزنماید. اکتروپیون عارضه ای است که درآن پلک ومژه ها به سمت خارج کره چشم قرارگرفته اند وبیشتردرسگهایی که پوست سروصورتشان شل وچین وچروک داراست دیده می شود. درعین حال ممکن است تصادفات یا عوارض مادرزادی نیزدربروزآن موثرباشند. کاهش تونوسیته عضلانی درسگهای مسن نیزدرایجاد این عارضه بی تاثیرنمی باشد. نتیجه آنکه چشم به دلیل ازبین رفتن نقش حفاظتی پلک به شدت آسیب پذیرمی شود. دراین گونه موارد عمل جراحی ترمیمی می تواند مفید باشد.
چشم گیلاسی (Cherry Eye
غدد اشکی سگها درسطح داخلی پلک سوم واقع می باشند(غشاء صورتی رنگی که درموقع خواب ازگوشه چشم بیرون آمده وتمام سطح آن را فرامی گیرد). گاهی اوقات غدد اشکی بزرگ شده ازگوشه چشم بیرون زده وبه شکل قرمزرنگ ونرم دیده می شوند گرچه این عارضه دربسیاری ازسگها مشکل زا نمی باشد ولی دراغلب موارد لازم است با استفاده ازجراحی به برداشتن غده اشکی اقدام شود.
التهاب ملتحمه چشم (Conjunctivitis)
این عارضه التهاب غشاء مخاطی سطح داخلی پلکها وقسمتهایی ازکره چشم که سطح آن را پوشانیده است می باشد. علائم شامل قرمزوملتهب گشتن بافت اطراف چشم است. دراین حالت ترشحات آبکی وغلیظ ازچشم جاری می شود. التهاب مذکورممکن است ناشی ازعوامل باکتریایی و ویروسی ویا آلرژیک بوده ویا دراثربرخورد اجسام خارجی با چشم ایجاد شود. همچنین درصورت درمعرض قرارگرفتن چشمها دربرابرباد شدید این عارضه ایجاد می شود. این بیماری به راحتی درمان پذیراست. درصورت مشخص شدن عامل ایجاد کننده درمان اختصاصی علیه آن صورت می پذیرد.
زخم قرنیه ((Corneal Ulcer
قرنیه پرده شفافی است که سطح چشم را می پوشاند. درانسان استفاده ازلنزممکن است موجب پارگی وشکاف قرنیه شده که دراین صورت چشمها به شدت دردناک می گردند. درسگها نیزهرعاملی که باعث پارگی قرنیه بشود چنین عوارضی را به دنبال خواهد داشت. دراین حالت سگ چشمهایش را به شدت می بندد وترشحاتی درچشم ظاهرمی شود. این ترشحات ازمحل جراحت تراوش می گردند. زخمهای قرنیه را باید به سرعت تحت درمان قرارداد زیرا درغیراین صورت عوارض شدید ثانویه واحیانا نابینایی رادرپی خواهد داشت.
گلوکوم (Glaucoma)
گلوکوم دراثرافزایش فشارداخلی کره چشم پدیدارمی گردد. ازدیاد فشارداخلی چشم تخریب بافتهای چشم را به همراه خواهد داشت که درنهایت منجربه کوری وکاهش دید می شود. سگهای مبتلا ممکن است با چشمهای نیمه بازنگاه کنند. دراین حالت چشمها بزرگ تروصلبیه چشم قرمزوداخل چشم کدرمی شود. درمراحل شدید درد بسیارشدیدی ایجاد می گردد ونیازبه درمان فوری دارد.
خشکی چشم (Dry Eye)
دربعضی ازسگها ترشح اشک کافی نبوده ونمی تواند سطح چشم را مرطوب ولغزنده نگه دارد. بدین ترتیب چشم فاقد هرگونه حفاظی می شود که پیامد آن خشکی چشم می باشد. دراین حالت ممکن است قرنیه صدمه ببیند. تشخیص این عارضه به راحتی توسط کاغذهای جاذب کوچکی انجام می گیرد. این حالت به کمک اشک مصنوعی (Artificial tear) مرتفع می شود. بدین منظورباید روزانه چندین مرتبه این دارو درچشم چکانده شود. روش جراحی تخصصی نیزبا استفاده ازمرتبط نمودن یکی ازمجاری غدد بزاقی به چشم صورت می گیرد.
کاتاراکت (Cataracts)
کدرشدن عدسی چشم را کاتاراکت گویند. عدسی قسمتی ازچشم است که سبب بینایی می شود. این بیماری درسگهای پیرمتداولتراست. کاتاراکت همراه با کدرشدن عدسی می باشد(مثل مرواریدهای کوچک). سپس عدسی به داخل چشم فرومی رود. این عارضه ممکن است ارثی باشد. بیماری ممکن است درهرسنی دیده شود. یکی ازعلل آن اثرات ثانویه دیابت می باشد. درجه کاهش بینایی ازموجودی به موجود دیگرفرق می کند. درصورت بروزنابینایی با عمل جراحی می توان به بازگشت بینایی درحیوان کمک نمود.
آتروفی پیشرونده شبکیه (Progressive Retinal Atrophy)
آتروفی پیشرونده شبکیه یک بیماری ژنتیکی است که باعث تخریب سلولهای شبکیه شده وبه دنبال آن بینایی حیوان کاهش می یابد. بعضی نژادها مستعد ابتلا به این بیماری می باشند. کوری دراین حالت با نژاد سگ مربوط است که می تواند ازچند ماه تا چند سال به طول انجامد. اولین تظاهربیماری کاهش دید درشب است. دراین حالت صاحب دام متوجه برخی تغییرات رفتاری درحیوان خود شده که خصوصا درمکانهای با نورکم بیشتربارزمی باشد. سپس درطی یک دوره چندماهه یا چند ساله بیماری پیشرفت می کند ونتیجه همان کوری است. متاسفانه تاکنون درمانی برای این عارضه یافت نشده است.
گوش
عفونتهای گوش ((Ear Infections
این بیماری درسگهای دارای گوشهای آویزان که ازپوشش مویی بلندی برخوردارند متداول است. دراین حالت محیط مرطوب وتاریک مجرای گوش حیوان زمینه لازم جهت رشد باکتریها وقارچها وانگلها را فراهم می آورد. همچنین ترشح بیش ازحد موم تحریکات ناشی ازآلرژی واجسام خارجی درگوش نیزمی تواند مشکلاتی را ایجاد نماید. بعضی نژادها مستعد ابتلا به چنین مشکلاتی هستند. دراین عارضه گوش عفونی ودردناک ومتورم شده وبوی نامطبوعی ازآن به مشام می رسد. ممکن است سگ به گوش مبتلا چنگ زده وسرش را تکان دهد. علاوه برآن دراین حالت حیوان سرخود را به طرف گوش مبتلا خم می نماید. اگربه داخل گوش نگاهی بیاندازید می توانید موادی چرک مانند را که به طرف مجرای گوش ترشح می شوند ببینید. جهت درمان دراین گونه موارد باید گوش درگیررا شستشوداد. دراین صورت به منظورخارج کردن ترشحات واجسام خارجی باید سگ را بیهوش کرد. عفونتهای مزمن گوش چندان هم غیرمعمول نیستند. دربعضی موارد با عمل جراحی به راحتی مایعات به بیرون کشیده شده ومجرای گوش بازمی گردد ولی مشکل برای همیشه مرتفع نمی شود.
جربهای گوش (Ear Mites)
جربهای گوش انگلهای میکروسکوپی مجرای گوش هستند. نتیجه فعالیت آنها ترشحات قهوه ای رنگ می باشد که به شدت موجب خارش می گردند. آلودگی به جربهای گوش به کمک پمادهای ضدانگلی مخصوص گوش قابل درمان می باشد. درمان باید به طورمنظم وروزانه به مدت چند هفته ادامه یابد. بدین منظورمی توان ازپودرهای ضدکک نیزاستفاده نمود.
هماتوم لاله گوش (Aural Hematoma)
هماتوم گوش تورم نرمی است که به طورناگهانی ظاهرشده وبه دنبال آن خونریزی درغضروف گوش به وجود می آید. این عارضه بندرت دردناک شده ومعمولا به دنبال مشکلات دیگرگوش مثل عفونت ویا جراحاتی که دراثرخراشهای سرتوسط خود سگ ایجاد می شود بروزمی کند. گاهی نیزتکانهای فوق العاده شدید ناحیه سرموجبات بروزاین عارضه را فراهم می نماید. بیماریهای خود ایمن هم می تواند درایجاد این بیماری موثرباشد. با تخلیه ساده نمی توان عارضه را تحت درمان قرارداد. چرا که خیلی ازهماتومها بایستی توسط روش جراحی بازشده لخته خون ازآنها خارج گردد. سپس محل برش بخیه زده می شود. اگربا هماتوم کاری نداشته باشیم خون آن جذب خواهد شد ولی این حالت ظاهربدی همچون گل کلم درگوش ایجاد می کند.
ناشنوایی (Deafness)
سگها دراثرجراحات. عفونتها وناسارگاریهای دارویی صداهای بسیاربلند ویا با افزایش سن قدرت شنوایی خود را ازدست می دهند. علاوه برآن ممکن است توله ها درهنگام تولد ناشنوا بوده ویا قدرت شنوایی شان کم باشد. این موارد درگروه ناشنوایی های مادرزادی قرارمی گیرند. یک یا هردو گوش ممکن است دچارکری گردد. تشخیص کری درسگها فوق العاده مشکل می باشد. علائم برجسته آن شامل عدم واکنش سگ به تحریکات صاحب دام ویا عدم پاسخ سگ به صداهای بلند خارج ازدید حیوان می باشد. مثلا درعفونتهای باکتریایی گوش میانی یا داخلی می توان با استفاده ازآنتی بیوتیک حیوان را تحت درمان قرارداد. همچنین دامپزشک قادراست با جراحی برخی انسدادهای مجرای گوش را رفع نماید. کریهای موقتی که دراثرضربه یا صدای بلند ایجاد شده باشد با گذشت زمان بهبود می یابند.
