Dr.Shayan
04-07-2010, 02:54 PM
در ابتدا بهتر است با مقایسه سگ تعلیم داده شده با تعلیم داده نشده بحث را آغاز کرده و نیز شما را با وسایل مورد نیاز آن هم آشنا سازیم:
یک سگ تربیت شده را با سگی که تعلیم ندیده مقایسه کنید، سگی که تربیت شده باشد به راحتی بین انسان*ها زندگی می*کند، این سگ نه تنها برای اطرافیان خود مشکل*آفرین نیست، بلکه در موارد بسیاری به یاری و کمک آنها می*شتابد ولی سگی که تعلیم ندیده باشد، همواره باعث دردسر بوده و برای اطرافیان و حتی خودش مشکل*ساز خواهد شد. خوشبختانه سگ*ها به دلیل هوش بالا و ویژگی*های رفتاری خاصی که دارند به راحتی قابل تربیت هستند. شما هر نژادی را می*توانید به راحتی تعلیم دهید. لزومی ندارد که آن حتماً یک سگ اصیل باشد، حتی یک سگ دورگه یا یک سگ معمولی را نیز می*توانید به آسانی تعلیم دهید، هر چند که برخی نژادها استعداد خوبی در این زمینه دارند و برخی دیگر مستلزم به کارگیری وقت و زمان بیشتری برای تعلیم و تربیت هستند. اصولاً تربیت سگ*ها، کار وقت گیری بوده و نیاز به حوصلۀ زیادی دارد. شخصی که می*خواهد سگ را تعلیم دهد باید با خصوصیات رفتاری آن آشنایی کافی داشته، حیوان را درک کرده و بتواند با وی ارتباط نزدیکی برقرار کند. باید این نکته را در نظر داشته باشید که برنامه و سیستمی که برای تربیت سگ انتخاب می*کنید باید در راستایی باشد که حیوان را شاداب و سرحال کند و هیچ موقع این تربیت و تعلیم نباید موجب آزار و اذیت حیوان شود. اگر بتوانید سگ را درست و صحیح تربیت کنید، جذابیت حیوان چند برابر شده و رابطۀ عاطفی شما با او بسیار عمیقتر خواهد گشت. بهترین موقع برای شروع تربیت، از سن 7 ماهگی تا 2 سالگی است. بعد از 2 سالگی استعداد و توانایی سگ*ها در یادگیری کمتر می*شود.
قبل از شروع به تعلیم و تربیت سگ، باید با او کاملاً اخت شوید. این که بخواهید یک سگ جدید را بدون این که با وی آشنایی داشته باشید و بدون این که با وی ارتباط نزدیک برقرار کنید، تعلیم دهید، یک کار بیهوده و پر دردسر است، زیرا چنین سگی از دستورات و تعالیم شما پیروی نخواهد کرد. نکتۀ دیگر این است که در تعلیم سگ همواره سعی کنید، کوتاهترین واژه*ها را جهت برقراری ارتباط با وی انتخاب کنید، برای مثال سگ واژۀ بنشین را خیلی راحت*تر از عبارت زودباش بشین یاد خواهد گرفت و در مقایسه با عبارت دوم به ندرت گیج خواهد شد.
حیوان معمولاً در جلسات اول آموزش، زود حوصله*اش را از دست داده و خسته می*شود، بنابراین بهتر است جلسات اول کوتاه بوده و خسته کننده نباشد. هیچگاه در حین تربیت سگ، بی*جهت او را سرزنش نکنید زیرا چنین برخوردی از سوی شما، او را گیج خواهد کرد.اگر سگتان در حین آموزش تعالیم شما را درست انجام داد او را تشویق کنید. منظور از تشویق، این است که شما باید یک رابطۀ نشاط*بخش را با سگتان برقرار کنید. برای مثال نوازش کردن یا گفتن کلماتی مانند آفرین، سگ خوب من و ...، موقع تنبیه هم سعی نکنید که با عصبانیت و خشم بر سگتان فریاد بزنید، زیرا این کار باعث دستپاچگی و سراسیمگی او گشته و از توانایی او برای یادگیری تعالیمتان خواهد کاست. هیچ موقع سگتان را کتک نزنید (مگر در مواقع بسیار استثنایی، مثلاً در مواقعی که سگ تمایل به گاز گرفتن دارد) زیرا این کار باعث خواهد شد، سگ شما ترسو بار بیاید و با بالا رفتن هر دستی پا به فرار بگذارد. همواره باید سعی کنید به جای کتک زدن و حتی یک تنبیه ساده، رفتار وی را اصلاح کنید و به محض این که رفتارش اصلاح شد و کارش را درست انجام داد، او را مورد تشویق قرار دهید.
استفاده از زنجیر یا قلاده
قبل از شروع تعالیم و تمرینات شما نیاز به یک قلاده و زنجیر دارید. اندازۀ قلاده بستگی به جثۀ حیوان و یا به عبارت بهتر بستگی به اندازۀ سر وی دارد. بهتر است برای چند روز قلاده را به گردن حیوان بسته و به حال خود رها کنید تا حیوان به آن عادت کند. بعد از این که سگتان به قلاده عادت کرد انتهای زنجیر آن را گرفته و مدتی با وی قدم بزنید. به مرور زمان، میزان کنترل خود را افزایش داده و تسلط خود را به حیوان اعمال کنید. هر موقع با فشار قلاده و یا تغییر جهت آن، سگ به سمت مورد نظر شما حرکت کرده و در موقع پاسخ صحیح به قلاده بدهد، زمان آموزش سگ فرا رسیده است. در موقع انتخاب قلاده باید دقت کنید که نوع قلاده با نژاد سگتان همخوانی داشته باشد. مثلاً اگر سگ شما یک سگ ظریف است هرگز از نوع زنجیر استفاده نکنید، زیرا موجب درد و ناراحتی حیوان خواهد شد. قلاده را باید طوری به گردن سگ ببندید که زیاد تنگ نباشد و در گردن او به راحتی بچرخد.
برای برقراری یک زندگی آرام و تفاهم بیشتر بین سگ و صاحبش اطلاع از چند نکته اساسی ضروری می*باشد. مثلاً یک سگ تربیت شده باید به محض شنیدن دستور صاحبش بی*درنگ به فرامین او پاسخ دهد. این فرامین عبارتند از: نشستن، دراز کشیدن، توقف کردن، آمدن، ایستادن و غیره.
انجام چنین حرکاتی کمترین توقعی است که می*توان از یک سگ تربیت شده انتظار داشت ولی نکته مهمی که باید در تربیت سگ به خاطر داشت این است که این حرکات تنها با یک فرمان باید به مرحله اجرا درآیند؛ در غیر این صورت اگر شما مجبور شوید چندین بار به سگ فرمان دهید و هر بار صدای خود را از دفعۀ قبل بلندتر کنید و سگ به همۀ آنها بی*اعتنا و یا با بی*میلی گوش دهد، نشانۀ آن است که تربیت سگ غلط بوده است. اصولاً رفتار سگ*ها خیلی شبیه به رفتار کودکان است. آنها نسبت به محیط اطراف خود کنجکاوند و دائماً در حال جستجو و بررسی چیزهای تازه هستند. مانند کودکان، سگ*ها از خود رفتارهای مختلفی نشان می*دهند و با شماست که از بین رفتارهای مختلف، آن دسته از حرکات و رفتارها را که مورد پسند شماست در سگ خود پرورش دهید.
یک سگ مانند کودک خواسته*هایی دارد و برای به دست آوردن آنها طرق مختلفی را امتحان می*کند و بالاخره راهی را که به خواسته*اش منتهی می*گردد برای همیشه انتخاب می*کند. بنابراین اگر سگ دریابد که با ناله کردن، گریه کردن و یا غذا نخوردن می*تواند توجه شما را جلب کند و چیزی را که می*خواهد، به دست آورد، در آینده از این روش*ها استفاده خواهد کرد. ولی اگر از ابتدا به او بفهمانید که کدام حرکت خوب و کدام حرکت زشت است و متوجه شود حرکات زشت باعث خشمگین شدن شما می*شود، به طور حتم سعی می*کند حرکات زشت خود را کنار گذارد و با حرکات خوب خود رضایت شما را جلب نماید؛ بنابراین باید سعی شود که رفتارهای صحیح به صورت رفتارهای عادی و همیشگی سگ درآید که این موضوع خود چه بسا تعریف خوبی برای تربیت درست و صحیح می*باشد.
تعداد کمی از صاحبان سگ از صلاحیت کافی برای تربیت سگ به منظور انجام اعمال ویژه برخوردارند اما در واقع، هر صاحب سگی می*تواند این وظیفه را انجام دهد و تربیت لازم جهت ایجاد اخلاق و سلوک شایسته و اجتماعی را در سگ به بار آورد. سگی که به درستی تربیت نشده باشد ممکن است مایه آزار برای دیگران بوده و حتی عامل تهدید*کننده*ای باشد که موجب غم و بدبختی صاحبش گردد و مصیبت و فاجعه*ای برای خود و صاحبش به بار آورد.
اگر شما سه عنصر کنترل، تداوم و ثبات قدم را در کارتان به کار برید مطمئناً موفق خواهید شد. سعی کنید سگ در همان بار اول منظور شما را بفهمد و فرمان شما را اطاعت کند. هرگز به سگ اجازه ندهید که خلاف خواستۀ شما عملی را انجام دهد.
سگ*ها از دومین هفته تولد قدرت یادگیری دارند. لذا باید بعضی از درس*ها مانند توالت کردن را هر چه سریع*تر به آنها تعلیم داد. تربیت، اختصاص به زمان و مکان خاصی ندارد بلکه درهر حال و در هر موقعیتی سگ در حال یادگیری است؛ بنابراین با تشویق و پاداش، کارهای پسندیده سگ را ستایش و کارهای ناپسند آن را تقبیح کنید. این نکته را باید مد نظر قرار دهید که کارهایی که برای بعضی از سگ*ها حالت تنبیه دارد ممکن است برای سگ*های دیگر خوشایند باشد، مثلاً برخی از سگ*ها از این که روی آنها آب پاشیده شود متنفرند یا از صداهای بلند می*ترسند اما این موارد برای بعضی از سگ*ها خوشایند است. نکته دیگری که در امر تربیت بااهمیت می*باشد این است که مدت هر جلسه آموزش باید در ابتدا کوتاه باشد مثلاً در هر نوبت 10 دقیقه کافی است اما با پیشرفت کار می*توانید طول مدت تمرین را افزایش دهید. هرگز سعی نکنید پس از این که سگ یا توله سگ بی*حوصله شد و علاقه*اش را جهت ادامه کار از دست داد اصرار بر ادامۀ تمرین داشته باشید. سعی کنید جلسات تربیت تداوم داشته باشد و طوری برنامه*ریزی کنید که زمان خاصی از روز برای این امر اختصاص یابد. در صورتی که سگ از اجرای فرمان شما سر باز زد همیشه او را سرزنش نکنید زیرا گاهی اوقات حیوان اصلاً منظور شما را نمی*فهمد و لذا باید جهت تفهیم منظور خود به سگ تلاش کنید. پس از این که سگ فرمان شما را به درستی اجرا کرد تشویقش کنید و جایزه*ای به او بدهید. اگر سگتان به شما علاقه دارد و از هوش متعارفی نیز برخوردار است با بکارگیری مطالبی که اینجا ارائه می*گردد می*توانید او را تربیت کنید. اما اگر حیوان، شما را دوست ندارد، از شما مراقبت نمی*کند، احمق، بی*توجه و بی*علاقه و سربه*هواست پیشنهاد می*شود که از دستش خلاص شوید و سگ دیگری اختیار نمایید زیرا تلاش برای تربیت چنین سگی نتیجه مطلوبی ندارد و آموزش حیوان نیازمند صبر و حوصله فراوانی است. تا حد امکان باید از تنبیه بدنی سگ خودداری کرد؛ و تنها هنگامی که سگ عمداً اقدام به گاز گرفتن نمود او را تنبیه کنید و به او بفهمانید که این حرکت اصلاً و در هیچ زمانی قابل تحمل نیست. هیچگاه از یاد نبرید که باید از تنبیه بدنی سگ خودداری کرد زیرا سگ، شما را دوست دارد و بسیار حساس است؛ لذا با تغییر لحن و آهنگ صدای شما متوجه اشتباهش می*شود. وقتی سگ شما کار اشتباهی انجام داد با بلند کردن صدایتان تنبیهش کنید و در صورتی که کار مورد پسند شما را انجام داد با صدای محبت*آمیز او را تشویق کنید.
از به کار بردن روزنامه لوله شده (که بدون آسیب رساندن به سگ، تنها با ایجاد صدا باعث ترساندن سگ می*شود)، جارو، ترکه، دست، زنجیر، قلاده یا سایر ابزاری که به گمان شما می*توانید با آنها به سگ ضربه بزنید خودداری کنید زیرا سگ بعدها به طور نامطلوبی نسبت به آنها واکنش نشان می*دهد. اگر با دستتان سگ را بزنید، حیوان را ترسو بار می*آورید که همواره از دست شما بترسد؛ در حالی که سگ همواره دست صاحبش را به عنوان وسیله ابراز محبت نسبت به خود می*شناسد. علاوه بر این هیچگاه حیوان را تهدید به کتک زدن که از عمل کتک زدن هم بدتر است ننمایید زیرا در آینده نسبت به هر دستی که نزدیک او بلند شود، عکس*العمل نشان خواهد داد.
رفتار سگ با غریبه*ها
این مطلب بسیار مهم است که اصولاً اگر شخصی سگ نداشته باشد بهتر از آن است که سگش که با هزاران زحمت و مرارت تهیه و نگاهداری شده است با هر شخص بیگانه*ای مأنوس شود و به هر نوازشی تسلیم و یا در خیابان و معابر با هر روی خوش بیگانه*ای هم*گام شود. مایۀ بسی غرور است که سگ با بیگانه، بیگانه و با آشنا و اهل خانه مهربان و مطیع باشد. اصولاً سگ باید طوری تربیت شود که با وجودی که با غریبه*ها نامأنوس است و دلبستگی پیدا نمی*کند، دارای روحیه*ای خشن و شرارت بی*موقع نباشد. سگ باید درک کند هر موقع که صاحبش حضور دارد، آرام و ساکت باشد و عادت کند و بفهمد که نباید مردم را از خود بترساند. باید درک کند که دفاع از جان و مال صاحبش جزء وظیفه اوست. مخصوصاً سگ پاسبان باید یاد بگیرد که در غیبت صاحبش حراست اموال و متعلقات صاحبش به عهدۀ اوست.
تعلیم پیدا کردن اشیاء
موقعی که سگ در محوطه جست و خیز می*کند و به اطراف می*دود بهترین فرصت است که بتوان او را برای آوردن و یا پیدا کردن شیئی تعلیم داد.
هرگاه شیئی را در مقابل چشم حیوان پرتاب کنید سگ با فراست حیوان و طبیعی مخصوص به خود، دنبال آن شیء می*دود و سعی می*کند آن را به دندان بگیرد. در این موقع باید به سگ بیاموزید که آن شیء را نزد شما بیاورد. وقتی حیوان شیء پرتاب شده را با دندان گرفت، با فرمان بیا و یا بیار او را به طرف خود بیاورید و با فرمان بده شیء را از حیوان بگیرید و در همین حال او را نوازش کنید.
به این طریق، به زودی شاگر باهوش با تعلیم بیار و یا بده یاد گرفته است که باید چیزی را که برایش پرتاب می*شود برای صاحبش بیاورد و به خوبی درک کرده است که این بازی قشنگ تکرار خواهد شد.
تعلیم پریدن از روی موانع
در موقع گردش در مزارع و راهپیمایی اغلب اتفاق می*افتد که با نهرهای بزرگ و یا سایر موانع برخورد می*کنید که لازم است از روی آنها بپرید و اگر سگ پریدن را یاد نگرفته باشد ناگزیر یا باید حیوان را بغل کنید و به آب بزنید و یا از همانجا مراجعت نمایید. همچنین سگ باید قادر باشد از روی موانع عمودی نیز بپرد.
برای تعلیم این درس باید یک مانع عمودی تهیه کنید و سگ را قلاده بزنید و او را از روی مانع وادار به پریدن کنید.
در این حالت سگ باید بفهمد که دویدن و یا گذشتن از کنار مانع و یا از زیر آن مورد نظر نیست و علاوه بر این نباید بدنش با مانع برخورد کند. طریقه عمل به این صورت است که ابتدا باید خود شخص با گفتن کلمه بپر از روی مانع بپرد و سگ را (با قلاده و زنجیر) برای این کار کمک و هدایت نماید و در همان لحظه که حیوان می*پرد باید کلمۀ بپر را تکرار نماید و سپس او را نوازش کند. لازم به یادآوری است که در ابتدای کار نباید مانع بیش از 25 تا 30 سانتیمتر ارتفاع داشته باشد ولی بعد از چندی که حیوان تا حدی برای انجام این کار آماده شده می*توان ارتفاع مانع را به تدریج زیادتر نمود و در این حالت باید سعی شود که پرش از ارتفاع خیلی زیاد حیوان را ناراحت نکند.
علاوه بر این می*توانید همزمان با تعلیم بیار وقتی سگ چیزی را برای شما می*آورد موانعی در سر راه او قرار دهید تا مجبور به پریدن از روی آنها شود.
در ادامه می توانیم یک سری از تعلیمات اساسی و ضروری و بسیار زیر ولی در عین حال مهم بپردازیم:
رد کردن از عرض خیابان
قبل از این که همراه سگ از عرض خیابان عبور کنید به او فرمان ایست بدهید و سپس با پای چپ شروع به حرکت قدم به قدم نمایید تا هر موقع خطری احساس کردید و ایستادید سگ هم به تبعیت از شما در جای خود بایستد و منتظر اجازه و دستور شما برای عبور از خیابان بماند. سگ* باید یاد بگیرد که در خیابان به دفع مدفوع مبادرت نکند. عادت کند که همیشه در آبریزها این عمل را انجام دهد. برای تعلیم این کار باید از همان زمان تولگی، سگ را تربیت کنید و همان طوری که به سگ اجازه نمی*دهید که در اطاق به این کار مبادرت نماید اگر اجازه ندهید که در پیاده*روهای خیابان هم حتی یک مرتبه دفع مدفوع کند به تدریج به این کار عادت می*نماید.
شنا کردن در آب
سگ*ها اصولاً شناگردان خوبی هستند و این استعداد از زمان تولد در آنها وجود دارد با وجود این باید سعی شود که حیوان به تدریج به آب عادت نماید. هرگز نباید توله سگ را بدون مقدمه در آب انداخت زیرا موجب می*گردد سگ در آینده از آب بترسد. بهترین کار این است که در ابتدا به آرامی و بااحتیاط توله سگ را با آب آشنا کنید. این کار موجب می*گردد که در دفعات بعد حیوان به میل خود در آب رود و خیلی خوب شنا کند.
از پرت کردن سنگ در آب در مقابل حیوان بپرهیزید زیرا سگ قادر به پیدا کردن سنگی که در آب فرو رفته و ناپدید گشته نیست و در نتیجه درس پیدا کردن اشیاء را که مدتی برای تعلیم آن زحمت کشیده*اید از یاد می*برد.
عدم صدمه رساندن به دیگر حیوانات
سگ*ها باید عادت کنند به حیوانات دیگر صدمه نزنند و باعث ناراحتی آنها نشوند. اگر سگی که گربه*ها را دنبال می*کند تشویق کنید پس از مدتی قاتل گربه*ها خواهد شد ولی اگر از زمان تولگی، سگ را از این کار بازدارید و او را عادت دهید که با گربه آشنا شود، به تدریج با این حیوان دوست می*گردد. اگر سگ مرغ و خروس خانگی را تعقیب نمود باید فوراً از این کار منع شود. برای این منظور با انداختن زنجیر پرتاب به طرف سگ او را مورد سرزنش قرار دهید. یا این که از یک بند بلند 15 تا 20 متری استفاده کنید و در حالی که سگ به وسیله بند تحت کنترل شماست از محل نگهداری طیور عبور دهید و به حیوان تعلیم دهید که در پی آزار آنها نباشد.
اگر سگ احیاناً مرغ یا خروسی را خفه کرد و یا کشت باید فوراً تنبیه*اش نمایید و با پرتاب زنجیر و گفتن کلمه نه .. نه .. او را از این کار بازدارید. یادآوری می*شود که تنبیه باید بلافاصله بعد از ارتکاب عمل انجام شود زیرا مدت کوتاهی پس از ارتکاب عمل آنها را فراموش می*کند.
یک سگ تربیت شده را با سگی که تعلیم ندیده مقایسه کنید، سگی که تربیت شده باشد به راحتی بین انسان*ها زندگی می*کند، این سگ نه تنها برای اطرافیان خود مشکل*آفرین نیست، بلکه در موارد بسیاری به یاری و کمک آنها می*شتابد ولی سگی که تعلیم ندیده باشد، همواره باعث دردسر بوده و برای اطرافیان و حتی خودش مشکل*ساز خواهد شد. خوشبختانه سگ*ها به دلیل هوش بالا و ویژگی*های رفتاری خاصی که دارند به راحتی قابل تربیت هستند. شما هر نژادی را می*توانید به راحتی تعلیم دهید. لزومی ندارد که آن حتماً یک سگ اصیل باشد، حتی یک سگ دورگه یا یک سگ معمولی را نیز می*توانید به آسانی تعلیم دهید، هر چند که برخی نژادها استعداد خوبی در این زمینه دارند و برخی دیگر مستلزم به کارگیری وقت و زمان بیشتری برای تعلیم و تربیت هستند. اصولاً تربیت سگ*ها، کار وقت گیری بوده و نیاز به حوصلۀ زیادی دارد. شخصی که می*خواهد سگ را تعلیم دهد باید با خصوصیات رفتاری آن آشنایی کافی داشته، حیوان را درک کرده و بتواند با وی ارتباط نزدیکی برقرار کند. باید این نکته را در نظر داشته باشید که برنامه و سیستمی که برای تربیت سگ انتخاب می*کنید باید در راستایی باشد که حیوان را شاداب و سرحال کند و هیچ موقع این تربیت و تعلیم نباید موجب آزار و اذیت حیوان شود. اگر بتوانید سگ را درست و صحیح تربیت کنید، جذابیت حیوان چند برابر شده و رابطۀ عاطفی شما با او بسیار عمیقتر خواهد گشت. بهترین موقع برای شروع تربیت، از سن 7 ماهگی تا 2 سالگی است. بعد از 2 سالگی استعداد و توانایی سگ*ها در یادگیری کمتر می*شود.
قبل از شروع به تعلیم و تربیت سگ، باید با او کاملاً اخت شوید. این که بخواهید یک سگ جدید را بدون این که با وی آشنایی داشته باشید و بدون این که با وی ارتباط نزدیک برقرار کنید، تعلیم دهید، یک کار بیهوده و پر دردسر است، زیرا چنین سگی از دستورات و تعالیم شما پیروی نخواهد کرد. نکتۀ دیگر این است که در تعلیم سگ همواره سعی کنید، کوتاهترین واژه*ها را جهت برقراری ارتباط با وی انتخاب کنید، برای مثال سگ واژۀ بنشین را خیلی راحت*تر از عبارت زودباش بشین یاد خواهد گرفت و در مقایسه با عبارت دوم به ندرت گیج خواهد شد.
حیوان معمولاً در جلسات اول آموزش، زود حوصله*اش را از دست داده و خسته می*شود، بنابراین بهتر است جلسات اول کوتاه بوده و خسته کننده نباشد. هیچگاه در حین تربیت سگ، بی*جهت او را سرزنش نکنید زیرا چنین برخوردی از سوی شما، او را گیج خواهد کرد.اگر سگتان در حین آموزش تعالیم شما را درست انجام داد او را تشویق کنید. منظور از تشویق، این است که شما باید یک رابطۀ نشاط*بخش را با سگتان برقرار کنید. برای مثال نوازش کردن یا گفتن کلماتی مانند آفرین، سگ خوب من و ...، موقع تنبیه هم سعی نکنید که با عصبانیت و خشم بر سگتان فریاد بزنید، زیرا این کار باعث دستپاچگی و سراسیمگی او گشته و از توانایی او برای یادگیری تعالیمتان خواهد کاست. هیچ موقع سگتان را کتک نزنید (مگر در مواقع بسیار استثنایی، مثلاً در مواقعی که سگ تمایل به گاز گرفتن دارد) زیرا این کار باعث خواهد شد، سگ شما ترسو بار بیاید و با بالا رفتن هر دستی پا به فرار بگذارد. همواره باید سعی کنید به جای کتک زدن و حتی یک تنبیه ساده، رفتار وی را اصلاح کنید و به محض این که رفتارش اصلاح شد و کارش را درست انجام داد، او را مورد تشویق قرار دهید.
استفاده از زنجیر یا قلاده
قبل از شروع تعالیم و تمرینات شما نیاز به یک قلاده و زنجیر دارید. اندازۀ قلاده بستگی به جثۀ حیوان و یا به عبارت بهتر بستگی به اندازۀ سر وی دارد. بهتر است برای چند روز قلاده را به گردن حیوان بسته و به حال خود رها کنید تا حیوان به آن عادت کند. بعد از این که سگتان به قلاده عادت کرد انتهای زنجیر آن را گرفته و مدتی با وی قدم بزنید. به مرور زمان، میزان کنترل خود را افزایش داده و تسلط خود را به حیوان اعمال کنید. هر موقع با فشار قلاده و یا تغییر جهت آن، سگ به سمت مورد نظر شما حرکت کرده و در موقع پاسخ صحیح به قلاده بدهد، زمان آموزش سگ فرا رسیده است. در موقع انتخاب قلاده باید دقت کنید که نوع قلاده با نژاد سگتان همخوانی داشته باشد. مثلاً اگر سگ شما یک سگ ظریف است هرگز از نوع زنجیر استفاده نکنید، زیرا موجب درد و ناراحتی حیوان خواهد شد. قلاده را باید طوری به گردن سگ ببندید که زیاد تنگ نباشد و در گردن او به راحتی بچرخد.
برای برقراری یک زندگی آرام و تفاهم بیشتر بین سگ و صاحبش اطلاع از چند نکته اساسی ضروری می*باشد. مثلاً یک سگ تربیت شده باید به محض شنیدن دستور صاحبش بی*درنگ به فرامین او پاسخ دهد. این فرامین عبارتند از: نشستن، دراز کشیدن، توقف کردن، آمدن، ایستادن و غیره.
انجام چنین حرکاتی کمترین توقعی است که می*توان از یک سگ تربیت شده انتظار داشت ولی نکته مهمی که باید در تربیت سگ به خاطر داشت این است که این حرکات تنها با یک فرمان باید به مرحله اجرا درآیند؛ در غیر این صورت اگر شما مجبور شوید چندین بار به سگ فرمان دهید و هر بار صدای خود را از دفعۀ قبل بلندتر کنید و سگ به همۀ آنها بی*اعتنا و یا با بی*میلی گوش دهد، نشانۀ آن است که تربیت سگ غلط بوده است. اصولاً رفتار سگ*ها خیلی شبیه به رفتار کودکان است. آنها نسبت به محیط اطراف خود کنجکاوند و دائماً در حال جستجو و بررسی چیزهای تازه هستند. مانند کودکان، سگ*ها از خود رفتارهای مختلفی نشان می*دهند و با شماست که از بین رفتارهای مختلف، آن دسته از حرکات و رفتارها را که مورد پسند شماست در سگ خود پرورش دهید.
یک سگ مانند کودک خواسته*هایی دارد و برای به دست آوردن آنها طرق مختلفی را امتحان می*کند و بالاخره راهی را که به خواسته*اش منتهی می*گردد برای همیشه انتخاب می*کند. بنابراین اگر سگ دریابد که با ناله کردن، گریه کردن و یا غذا نخوردن می*تواند توجه شما را جلب کند و چیزی را که می*خواهد، به دست آورد، در آینده از این روش*ها استفاده خواهد کرد. ولی اگر از ابتدا به او بفهمانید که کدام حرکت خوب و کدام حرکت زشت است و متوجه شود حرکات زشت باعث خشمگین شدن شما می*شود، به طور حتم سعی می*کند حرکات زشت خود را کنار گذارد و با حرکات خوب خود رضایت شما را جلب نماید؛ بنابراین باید سعی شود که رفتارهای صحیح به صورت رفتارهای عادی و همیشگی سگ درآید که این موضوع خود چه بسا تعریف خوبی برای تربیت درست و صحیح می*باشد.
تعداد کمی از صاحبان سگ از صلاحیت کافی برای تربیت سگ به منظور انجام اعمال ویژه برخوردارند اما در واقع، هر صاحب سگی می*تواند این وظیفه را انجام دهد و تربیت لازم جهت ایجاد اخلاق و سلوک شایسته و اجتماعی را در سگ به بار آورد. سگی که به درستی تربیت نشده باشد ممکن است مایه آزار برای دیگران بوده و حتی عامل تهدید*کننده*ای باشد که موجب غم و بدبختی صاحبش گردد و مصیبت و فاجعه*ای برای خود و صاحبش به بار آورد.
اگر شما سه عنصر کنترل، تداوم و ثبات قدم را در کارتان به کار برید مطمئناً موفق خواهید شد. سعی کنید سگ در همان بار اول منظور شما را بفهمد و فرمان شما را اطاعت کند. هرگز به سگ اجازه ندهید که خلاف خواستۀ شما عملی را انجام دهد.
سگ*ها از دومین هفته تولد قدرت یادگیری دارند. لذا باید بعضی از درس*ها مانند توالت کردن را هر چه سریع*تر به آنها تعلیم داد. تربیت، اختصاص به زمان و مکان خاصی ندارد بلکه درهر حال و در هر موقعیتی سگ در حال یادگیری است؛ بنابراین با تشویق و پاداش، کارهای پسندیده سگ را ستایش و کارهای ناپسند آن را تقبیح کنید. این نکته را باید مد نظر قرار دهید که کارهایی که برای بعضی از سگ*ها حالت تنبیه دارد ممکن است برای سگ*های دیگر خوشایند باشد، مثلاً برخی از سگ*ها از این که روی آنها آب پاشیده شود متنفرند یا از صداهای بلند می*ترسند اما این موارد برای بعضی از سگ*ها خوشایند است. نکته دیگری که در امر تربیت بااهمیت می*باشد این است که مدت هر جلسه آموزش باید در ابتدا کوتاه باشد مثلاً در هر نوبت 10 دقیقه کافی است اما با پیشرفت کار می*توانید طول مدت تمرین را افزایش دهید. هرگز سعی نکنید پس از این که سگ یا توله سگ بی*حوصله شد و علاقه*اش را جهت ادامه کار از دست داد اصرار بر ادامۀ تمرین داشته باشید. سعی کنید جلسات تربیت تداوم داشته باشد و طوری برنامه*ریزی کنید که زمان خاصی از روز برای این امر اختصاص یابد. در صورتی که سگ از اجرای فرمان شما سر باز زد همیشه او را سرزنش نکنید زیرا گاهی اوقات حیوان اصلاً منظور شما را نمی*فهمد و لذا باید جهت تفهیم منظور خود به سگ تلاش کنید. پس از این که سگ فرمان شما را به درستی اجرا کرد تشویقش کنید و جایزه*ای به او بدهید. اگر سگتان به شما علاقه دارد و از هوش متعارفی نیز برخوردار است با بکارگیری مطالبی که اینجا ارائه می*گردد می*توانید او را تربیت کنید. اما اگر حیوان، شما را دوست ندارد، از شما مراقبت نمی*کند، احمق، بی*توجه و بی*علاقه و سربه*هواست پیشنهاد می*شود که از دستش خلاص شوید و سگ دیگری اختیار نمایید زیرا تلاش برای تربیت چنین سگی نتیجه مطلوبی ندارد و آموزش حیوان نیازمند صبر و حوصله فراوانی است. تا حد امکان باید از تنبیه بدنی سگ خودداری کرد؛ و تنها هنگامی که سگ عمداً اقدام به گاز گرفتن نمود او را تنبیه کنید و به او بفهمانید که این حرکت اصلاً و در هیچ زمانی قابل تحمل نیست. هیچگاه از یاد نبرید که باید از تنبیه بدنی سگ خودداری کرد زیرا سگ، شما را دوست دارد و بسیار حساس است؛ لذا با تغییر لحن و آهنگ صدای شما متوجه اشتباهش می*شود. وقتی سگ شما کار اشتباهی انجام داد با بلند کردن صدایتان تنبیهش کنید و در صورتی که کار مورد پسند شما را انجام داد با صدای محبت*آمیز او را تشویق کنید.
از به کار بردن روزنامه لوله شده (که بدون آسیب رساندن به سگ، تنها با ایجاد صدا باعث ترساندن سگ می*شود)، جارو، ترکه، دست، زنجیر، قلاده یا سایر ابزاری که به گمان شما می*توانید با آنها به سگ ضربه بزنید خودداری کنید زیرا سگ بعدها به طور نامطلوبی نسبت به آنها واکنش نشان می*دهد. اگر با دستتان سگ را بزنید، حیوان را ترسو بار می*آورید که همواره از دست شما بترسد؛ در حالی که سگ همواره دست صاحبش را به عنوان وسیله ابراز محبت نسبت به خود می*شناسد. علاوه بر این هیچگاه حیوان را تهدید به کتک زدن که از عمل کتک زدن هم بدتر است ننمایید زیرا در آینده نسبت به هر دستی که نزدیک او بلند شود، عکس*العمل نشان خواهد داد.
رفتار سگ با غریبه*ها
این مطلب بسیار مهم است که اصولاً اگر شخصی سگ نداشته باشد بهتر از آن است که سگش که با هزاران زحمت و مرارت تهیه و نگاهداری شده است با هر شخص بیگانه*ای مأنوس شود و به هر نوازشی تسلیم و یا در خیابان و معابر با هر روی خوش بیگانه*ای هم*گام شود. مایۀ بسی غرور است که سگ با بیگانه، بیگانه و با آشنا و اهل خانه مهربان و مطیع باشد. اصولاً سگ باید طوری تربیت شود که با وجودی که با غریبه*ها نامأنوس است و دلبستگی پیدا نمی*کند، دارای روحیه*ای خشن و شرارت بی*موقع نباشد. سگ باید درک کند هر موقع که صاحبش حضور دارد، آرام و ساکت باشد و عادت کند و بفهمد که نباید مردم را از خود بترساند. باید درک کند که دفاع از جان و مال صاحبش جزء وظیفه اوست. مخصوصاً سگ پاسبان باید یاد بگیرد که در غیبت صاحبش حراست اموال و متعلقات صاحبش به عهدۀ اوست.
تعلیم پیدا کردن اشیاء
موقعی که سگ در محوطه جست و خیز می*کند و به اطراف می*دود بهترین فرصت است که بتوان او را برای آوردن و یا پیدا کردن شیئی تعلیم داد.
هرگاه شیئی را در مقابل چشم حیوان پرتاب کنید سگ با فراست حیوان و طبیعی مخصوص به خود، دنبال آن شیء می*دود و سعی می*کند آن را به دندان بگیرد. در این موقع باید به سگ بیاموزید که آن شیء را نزد شما بیاورد. وقتی حیوان شیء پرتاب شده را با دندان گرفت، با فرمان بیا و یا بیار او را به طرف خود بیاورید و با فرمان بده شیء را از حیوان بگیرید و در همین حال او را نوازش کنید.
به این طریق، به زودی شاگر باهوش با تعلیم بیار و یا بده یاد گرفته است که باید چیزی را که برایش پرتاب می*شود برای صاحبش بیاورد و به خوبی درک کرده است که این بازی قشنگ تکرار خواهد شد.
تعلیم پریدن از روی موانع
در موقع گردش در مزارع و راهپیمایی اغلب اتفاق می*افتد که با نهرهای بزرگ و یا سایر موانع برخورد می*کنید که لازم است از روی آنها بپرید و اگر سگ پریدن را یاد نگرفته باشد ناگزیر یا باید حیوان را بغل کنید و به آب بزنید و یا از همانجا مراجعت نمایید. همچنین سگ باید قادر باشد از روی موانع عمودی نیز بپرد.
برای تعلیم این درس باید یک مانع عمودی تهیه کنید و سگ را قلاده بزنید و او را از روی مانع وادار به پریدن کنید.
در این حالت سگ باید بفهمد که دویدن و یا گذشتن از کنار مانع و یا از زیر آن مورد نظر نیست و علاوه بر این نباید بدنش با مانع برخورد کند. طریقه عمل به این صورت است که ابتدا باید خود شخص با گفتن کلمه بپر از روی مانع بپرد و سگ را (با قلاده و زنجیر) برای این کار کمک و هدایت نماید و در همان لحظه که حیوان می*پرد باید کلمۀ بپر را تکرار نماید و سپس او را نوازش کند. لازم به یادآوری است که در ابتدای کار نباید مانع بیش از 25 تا 30 سانتیمتر ارتفاع داشته باشد ولی بعد از چندی که حیوان تا حدی برای انجام این کار آماده شده می*توان ارتفاع مانع را به تدریج زیادتر نمود و در این حالت باید سعی شود که پرش از ارتفاع خیلی زیاد حیوان را ناراحت نکند.
علاوه بر این می*توانید همزمان با تعلیم بیار وقتی سگ چیزی را برای شما می*آورد موانعی در سر راه او قرار دهید تا مجبور به پریدن از روی آنها شود.
در ادامه می توانیم یک سری از تعلیمات اساسی و ضروری و بسیار زیر ولی در عین حال مهم بپردازیم:
رد کردن از عرض خیابان
قبل از این که همراه سگ از عرض خیابان عبور کنید به او فرمان ایست بدهید و سپس با پای چپ شروع به حرکت قدم به قدم نمایید تا هر موقع خطری احساس کردید و ایستادید سگ هم به تبعیت از شما در جای خود بایستد و منتظر اجازه و دستور شما برای عبور از خیابان بماند. سگ* باید یاد بگیرد که در خیابان به دفع مدفوع مبادرت نکند. عادت کند که همیشه در آبریزها این عمل را انجام دهد. برای تعلیم این کار باید از همان زمان تولگی، سگ را تربیت کنید و همان طوری که به سگ اجازه نمی*دهید که در اطاق به این کار مبادرت نماید اگر اجازه ندهید که در پیاده*روهای خیابان هم حتی یک مرتبه دفع مدفوع کند به تدریج به این کار عادت می*نماید.
شنا کردن در آب
سگ*ها اصولاً شناگردان خوبی هستند و این استعداد از زمان تولد در آنها وجود دارد با وجود این باید سعی شود که حیوان به تدریج به آب عادت نماید. هرگز نباید توله سگ را بدون مقدمه در آب انداخت زیرا موجب می*گردد سگ در آینده از آب بترسد. بهترین کار این است که در ابتدا به آرامی و بااحتیاط توله سگ را با آب آشنا کنید. این کار موجب می*گردد که در دفعات بعد حیوان به میل خود در آب رود و خیلی خوب شنا کند.
از پرت کردن سنگ در آب در مقابل حیوان بپرهیزید زیرا سگ قادر به پیدا کردن سنگی که در آب فرو رفته و ناپدید گشته نیست و در نتیجه درس پیدا کردن اشیاء را که مدتی برای تعلیم آن زحمت کشیده*اید از یاد می*برد.
عدم صدمه رساندن به دیگر حیوانات
سگ*ها باید عادت کنند به حیوانات دیگر صدمه نزنند و باعث ناراحتی آنها نشوند. اگر سگی که گربه*ها را دنبال می*کند تشویق کنید پس از مدتی قاتل گربه*ها خواهد شد ولی اگر از زمان تولگی، سگ را از این کار بازدارید و او را عادت دهید که با گربه آشنا شود، به تدریج با این حیوان دوست می*گردد. اگر سگ مرغ و خروس خانگی را تعقیب نمود باید فوراً از این کار منع شود. برای این منظور با انداختن زنجیر پرتاب به طرف سگ او را مورد سرزنش قرار دهید. یا این که از یک بند بلند 15 تا 20 متری استفاده کنید و در حالی که سگ به وسیله بند تحت کنترل شماست از محل نگهداری طیور عبور دهید و به حیوان تعلیم دهید که در پی آزار آنها نباشد.
اگر سگ احیاناً مرغ یا خروسی را خفه کرد و یا کشت باید فوراً تنبیه*اش نمایید و با پرتاب زنجیر و گفتن کلمه نه .. نه .. او را از این کار بازدارید. یادآوری می*شود که تنبیه باید بلافاصله بعد از ارتکاب عمل انجام شود زیرا مدت کوتاهی پس از ارتکاب عمل آنها را فراموش می*کند.