Dr.Shayan
04-10-2010, 10:23 AM
[center:b1ce9e96af]ماهيان خاوياري ايران [/center:b1ce9e96af]
...........................
رده : ماهيان عالي Teleostomi
ماهيان عالي در مقايسه با ماهيان دهان گرد (مارماهيان) داراي پوزه، عضو بويايي با هيپوفيز متصل است، و دستگاه شنوايي آنان داراي سه کانال نيم دايره مي باشد. فکين به طور مستقيم با جمجمه متصل مي باشد. براي اين منظور دستگاه ويژه اتصال وجود دارد. هر طرف اين ماهيان فقط داراي يک حفره خارجي آبششي مي باشد که هميشه توسط سرپوش پوشيده شده است. در درياي خزر از 49 راسته ماهيان عالي جوان فقط 9 راسته از آنان وجود دارد.
.....................
راسته : تاسماهي شکلان Acipenseriformes
اسکلت اين ماهيان از بافت هاي غضروفي تشکيل و جمجمه آنان نيز از غضروف و تا حدودي از ترکيبات استخواني پوشيده شده است. داراي پوزه مي باشند ولي ستون فقرات ندارند.
يک خانواده از اين ماهيان تحت عنوان : تاسماهيان(Acipenseridae) در درياي خزر زندگي مي کنند.
...................
خانواده تاسماهيان Acipenseridae
مشخصات ماهيان اين خانواده عبارتند از:
• بدن اين ماهيان به سمت دم باريک مي شود.
• دهان آنان زيرين، عرضي و متحرک است.
• در زير پوزه، داراي دو جفت سبيلک مي باشند.
• ماهيان بالغ فاقد دندان روي فکين بوده اما در نوزادان وجود دارد.
• در بدن اين ماهيان فقط در قسمت فوقاني باله دمي داراي فلس لوزي شکل (Ganoid) و در کناره فوقاني اين باله رديفهاي متغير فلس هاي مثلثي شکل قرار دارد. در طول بدن اين ماهيان 5 رديف زائده هاي سخت برجسته يا مهره هاي سخت استخواني شکل قرار دارد.
مهمترين مسئله در گونه هاي مهاجر تاسماهيان، مهاجرت به منظور تخم ريزي مي باشد. زيرا هر گونه از اين ماهيان که به رود خانه ها وارد مي شوند، مراحل مختلف رسيدگي جنسي، و فصول مختلف سال، را مي گذرانند، بنابراين توقف ماهيان رسيده در رودخانه ها يکسان نمي باشد، بعضي ها زمستان را در رودخانه مي گذرانند و در بهار سال بعد تخم ريزي مي کنند، بعضي ها در همان سال که وارد رودخانه مي شوند در آب شيرين تخم ريزي مي کنند.
جنس: فيل ماهي ها huso ...............................
فيل ماهي (بلوگا)huso huso [center:b1ce9e96af]http://farmiran.ir/res/pages/creatsturgeon-filmahi.jpg[/center:b1ce9e96af]
نام علمي (Scientific Name :(Huso huso
نام فارسي (Persian Name) فيل ماهي
نام انگليسي (English Name) :Great sturgeon
نام خانواده (Family Name) :Acipenseridae
حداکثر طول(Maximum Size) :600 سانتيمتر
رژيم غذايي (Diet Food) :ماهيان – سخت پوستان و نرمتنان
پرانکش (Distribution) :تمام مناطق – زمان تخم ريزي بيشتر رودخانه ولگا
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
• داراي بدني کشيده و دراز مي باشند که تدريجا به سمت دم باريک مي شود.
• سر اين ماهي بسيار بزرگ و داراي پوزه اي تيز و کوتاه است.
• دهان اين ماهي به صورت نيم هلالي، خيلي بزرگ و تقريبا تمام سطح زيرين پوزه را شامل مي شود.
• پرده هاي برانشي به هم متصل شده اند.
• سبيلک ها به صورت پرک فرم و از دو پهلو فشرده شده است.
• برجستگي ها يا مهره هاي استخواني شکل پشت بين 9 – 17 عدد، پهلويي يا جانبي بين 37 – 53 عدد و شکمي بين 7 – 14 عدد است.
• اولين مهره پشتي کوچکتر از ساير مهره ها مي باشد.
فيل ماهي از ماهيان مهاجر مي باشد که براي تخم ريزي در سواحل روسيه به رودخانه ولگا، اورال، کورا، و ترک وارد مي شود. اين ماهي در ايران به ندرت وارد سفيد رود، تجن و گرگان رود مي شود.
مهاجرت اين ماهي جهت تخم ريزي در فصل بهار و پاييز است و به مهاجرين بهاره و پاييزه تقسيم مي شود. مهاجرين بهاره که در بهار وارد رودخانه مي شوند معمولا در اواسط بهار تخم ريزي مي نمايند و ماهياني که در پاييز به رودخانه مهاجرت مي کند زمستان آن سال را در رودخانه گذرانده و در فصل بهار آتي تخم ريزي مي نمايند. تخم ريزي اين ماهي در قسمتهاي عميق جريان شديد آب و بستر سنگلاخي انجام مي شود.
سن بلوغ فيل ماهي نر بين 12 – 14 سال و فيل ماهي ماده 16 – 18 سال به بالا است. فاصله زماني بين تخم ريزي قبلي تا بعدي ممکن است چند سال (حتي 2- 3 سال) يکبار صورت گيرد.
اين ماهي از ماهيان کلمه، سگ ماهيان، ماهي سيم و ساير ماهيان تغذيه مي کند. اين ماهي داراي عمر طولاني بوده و تا يکصد سال نيز عمر مي کند.
فيل ماهي نه فقط بزرگترين ماهي درياي خزر است بلکه بزرگترين ماهي در بين کليه ماهيان آبهاي شيرين مي باشد.
فيل ماهي ماده از نظر طولي نسبت به نر ها رشد سريع تر دارد.
تخم ريزي فيل ماهي در ماه ارديبهشت و در آب 4/9 – 4/10 درجه سانتيگراد در اعماق 5 – 11 مترو در بستر رودخانه ها انجام مي شود.مرحله باروري و رشد جنيني تخم ها بين 6 – 8 شبانه روز به طول مي انجامد.لاروها و بچه ماهيان با جريان آب رودخانه ها به سمت دريا سرازير مي شوند.
جنس تاسماهي ها Acipenser
مشخصات ماهيان اين جنس عبارتند از:
• ماهيان اين جنس (تاسماهي – سوروگا - شيپ) بزرگ و استرلياد نسبت به سايرين کوچکتر مي باشد.
• بدن اين ماهيان کشيده و از قسمت سر به دم باريکتر مي شود.
• دهان آنها عرضي، متحرک، ولي زياد بزرگ نمي باشد و تمام قسمت تحتاني سر را در بر نمي گيرد.
• پوزه يا زياد بلند يا کوتاه است، ولي در هر حالتي تيز مي باشد.
•
ماهي شيپ Acipenser nudiventris [center:b1ce9e96af]http://farmiran.ir/res/pages/shipsturgeon.jpg[/center:b1ce9e96af]
نام علمي (Scientific Name) :Acipenser nudiventris
نام فارسي (Persian Name) ماهي شيپ
نام انگليسي (English Name) :Ship sturgeon – spiny sturgeon
نام خانواده (Family Name) :Acipenseridae
حداکثر طول(Maximum Size) :220 سانتيمتر
رژيم غذايي (Diet Food) :ماهيان – سخت پوستان و نرمتنان
پرانکش (Distribution) :در نواحي مرکزي و جنوبي درياي خزر
........................
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
• بدن اين ماهي کشيده و از قسمت سر به دم باريکتر مي شود.
• نسبتا داراي پوزه اي کوتاه اما تيز مي باشد.
• قسمت فوقاني سر به صورت يک خط مستقيم ديده مي شود.
• لب پاييني يک پارچه بوده و فاقد پارگي مي باشد.
• برجستگي هاي سخت استخواني شکل رديف پشتي بين 11 تا 16 عدد و در پهلو بين 51 تا 74 عدد و در قسمت شکم بين 11 تا 17 عدد مي باشد.
• قطر چشم از 4/3 تا 8/4 و به طور متوسط 1/4 درصد طول سر ماهي است.
• ساقه دمي از 5/11 تا 4/15 و به طور متوسط 7/13 درصد طول بدن ماهي مي باشد.
ماهي شيپ اکثرا در مناطق مرکزي (مياني) و جنوبي درياي خزر زندگي مي کند و در قسمت شمالي دريا به ندرت ديده مي شود.
ماهي شيپ مهاجر بوده و براي تخم ريزي به رودخانه هاي کورا، اورال، سفيدرود و ندرتا به رودخانه ولگا مهاجرت مي نمايد. مهاجرت اين ماهي به رودخانه کورا در تمام طول سال و اکثرا (60 – 50 درصد) در ماههاي اسفند و فروردين (مارس و آوريل) و در پاييز در ماههاي مهر و آبان(اکتبر و نوامبر) انجام مي شود.
مهاجرت ماهي شيپ به رودخانه اورال در فصل بهار ودر ماههاي فروردين و ارديبهشت (آوريل و مه) انجام مي شود.شيپ، ماهي نسبتا بزرگي است.
سن ماهيان بالغي که در رودخانه کورا تخم ريزي نموده اند متغير است، سن آنان در ماده ها بين 8 تا 19 سال و در نرها بين 9 تا 18 سال در نوسان بوده است.
محل زاد و ولد طبيعي ماهي شيپ در رود خانه هاي کورا و ارس در مناطقي است که ساير گونه هاي تاسماهيان تخم ريزي مي کنند.تخم ريزي اين ماهي از اواخر فروردين ماه تا اواخر ارديبهشت ماه در آب با گرماي 25- 15 درجه سانتيگراد انجام مي شود.مرحله رشد جنيني تخم ها در حرارت متوسط آب 5/19 درجه سانتيگراد حدود 5 شبانه روز طول مي کشد.
ماهي استرلياد Acipenser ruthenus
[center:b1ce9e96af]http://farmiran.ir/res/pages/sterlet-sterliad.jpg[/center:b1ce9e96af]
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
*يکي از وجوه متمايز اين ماهي با ساير تاسماهيان به واسطه بريدگي لب پاييني است.
*سبيلک ها رشته دار هستند.
*مهره هاي سخت استخواني شکل پشتي بين 12 تا 16 عدد، جانبي بين 58 تا 71 عدد و شکمي بين 12 تا 16 عدد مي باشد.
استرلياد، ماهي رودخانه اي است اما ندرتا و به تعداد اندک در دريا حوالي مصب رودخانه ولگا و سواحل شرقي قسمت مرکزي دريا ديده مي شود، ولي در رودخانه هاي ترک و کورا به ندرت ديده مي شود.
*استرلياد کوچکترين نوع تاسماهيان درياي خزر مي باشد.
تخم ريزي ماهيان استرلياد مانند تمام تاسماهيان در بهار در ماه ارديبهشت (ماه مه) در حرارت آب 9 تا 17 درجه و در اعماق 4 تا 14 متري انجام مي شود.
سن بلوغ جنسي ماهيان نر 3 سال و ماهيان ماده 5 سال مي باشد. نوزادان پس از بيرون آمدن از تخم به قسمت هاي پايين رودخانه سرازير مي شوند. اکثر ماهيان بالغ همه ساله تخم ريزي مي کنند.
استرلياد، ماهي با ارزشي است.اما در درياي خزر و حوزه آبريز آن به استثناي رودخانه ولگا جنبه بهره برداري اقتصادي ندارد.فقط در حوالي آستارا خان هر ساله مقداري از آن صيد مي شود.
...........................
تاسماهي روس (چالباش) Acipenser guldenstadti
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
• داراي بدني دراز و کشيده مي باشند.
• رنگ بدن تيره و زرد فام دارند.
• دهان آن عرضي مي باشد.
• پوزه کوتاه و پهن و سبيلک ها در انتهاي پوزه قرار دارند.
• لب پائيني داراي بريدگي يا شيار مي باشد.
• تعداد مهره هاي سخت استخواني شکل پشتي بين 9 تا18عدد،شکمي بين 7 تا12عدد،جانبي بين 24تا50عدد مي باشد.
• در فواصل بين مهره هاي پشتي و جانبي صفحات درشت ستاره اي شکل مشاهده مي شود.
ماهي چالباش در درياي خزر و در تمام مناطق آن و در اعماق مختلف آن پراکنده مي باشد.در مناطق مرکزي و جنوبي دريا اغلب در اعماق 70-60 متري گاهي در فصل پائيز و زمستان در اعماق 100-80 متري هم مشاهده مي شود.اين ماهي مهاجر است و براي تخم ريزي به رودخانه ولگا،اورال و به تعداد کم به رودخانه ترک و حتي سفيد رود مهاجرت مي نمايد.
پراکندگي اين ماهي در مناطق مختلف درياي خزر بستگي به رژيم حرارتي آب و شرايط غذايي آن دارد.
اين ماهي تقريبا در تمام مدت سال به رودخانه ولگا وارد مي شود،اما اکثر ماهيان در ماههاي خرداد، تير تا مرداد(ماهيان پائيزه) در تمام فصل تابستان و تا اوايل پائيز مهاجرت مي نمايند،در فصل بهار(ماههاي فروردين و ارديبهشت) تعداد کمي از ماهيان مهاجر بهاره به رودخانه وارد مي شوند.
ماهياني که در تابستان وارد رودخانه مي شوند، فصل پائيز و زمستان را در رودخانه گذرانده و با ماهيان مهاجر بهاره در همان سال تخم ريزي مي کنند.
تاسماهي يکي از ماهيان بزرگ دريا بعد از فيل ماهي است.
عمر تاسماهي زياد است و تا50-45 سال هم مي رسد.تخم ريزي اين ماهي در اوايل بهار،در مناطقي از رودخانه که درجه حرارت آب بين 8 تا15 درجه سانتيگراد و جريان آن سريع باشد، در بستر سنگلاخي و سفت در اعماق 10-3 متر انجام مي گيرد.
تاسماهي از بنتوزها(اکثرا شامل:کرم نرئيس و دو کفه اي سيندسميا) و بعضي اوقات از ماهيان تغذيه مي کند، ولي بچه ماهيان از انواع موجودات بي مهره(سخت پوستان و کرمها) و ماهيان درشت از نرمتنان و ماهيان ريز تغذيه مي نمايند.تاسماهي از ماهيان با ارزش شيلاتي است.
عکس ص 7
..........................
تاسماهي ايران(قره برون)acipenser percicus [center:b1ce9e96af]http://farmiran.ir/res/pages/persiansturgeon-ghareborun.jpg[/center:b1ce9e96af]
نام علمي (Scientific Name) :Acipenser persicus
نام فارسي (Persian Name) :تاس ماهي ايراني (قره برون)
نام انگليسي (English Name) :Persian sturgeon
نام خانواده (Family Name) :Acipenseridae
حداکثر طول(Maximum Size) :240سانتيمتر
رژيم غذايي (Diet Food) :ماهيان – سخت پوستان و نرمتنان
پراکنش (Distribution) :در تمام مناطق درياي خزر
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
تاسماهي ايران (قره برون) تقريبا شبيه تاسماهي روس مي باشد با اين تفاوت که رنگ آن تيره تر و قسمت پشت به رنگ فلفل نمکي است، و اندازه آن نيز بزرگتر و خاويار آن نيز مرغوب تر و بيشتر از چالباش مي باشد.
در پشت داراي 13-5، در پهلو ها 42-21 و در شکم 14-7 مهره سخت استخواني شکل وجود دارد.
طول و ارتفاع سر نسبت به بدن 4/17 تا 20 درصد و 1/7 تا6/9 درصد است.
از مشخصات ديگر اين ماهي کم بودن تعداد مهره ها و طويل و کوچک بودن سر و تا حدودي باريک بودن پوزه مي باشد.
پراکندگي آن در مناطق مختلف درياي خزر تقريبا يکنواخت مي باشد.اما تعداد بيشتر آنها در مناطق جنوبي و جنوب شرقي دريا زندگي مي کنند.اين ماهي براي تخم ريزي به رودخانه هاي کورا،سفيد رود و بعضي ديگر از رودخانه هاي سواحل ايران و حتي ولگا و اورال مهاجرت مي نمايند.
زمان مهاجرت اين ماهي به رودخانه کورا در طول سال و به خصوص از ماه فروردين تا نيمه خرداد حدود 60 درصد و بقيه مولدين در پائيز و زمستان و قبل از بهار وارد رودخانه مي شوند،و به رودخانه ولگا از ارديبهشت ماه مهاجرت خود را شروع و تا اواسط ماه خرداد تخم ريزي ادامه دارد.قره برون تقريبا بزرگتر از چالباش است.
ماهيان نر در سن 8 سالگي و ماهيان ماده در سن 12 سالگي بالغ مي شوند.
تخم ريزي اين ماهي در ماههاي ارديبهشت و خرداد و به ندرت تا مرداد و شهريور ادامه مي يابد و اين تغييرات و طول مدت تخم ريزي ممکن است ارتباط کامل با کم شدن ماهي مولد و تا حدودي از بين رفتن محل هاي زاد و ولد طبيعي آن بوده است.
در درياي خزر ذخاير قره برون به مراتب کمتر از چالباش مي باشد.
تاسماهي ايران يکي از ماهياني است که به طور مصنوعي تکثير مي شود.
در سالهاي اخير که ميزان توليد و پرورش بچه تاسماهيان در ايران بالغ بر 20 ميليون مي باشد، خوشبختانه گونه غالب را قره برون تشکيل مي دهد.
..........................
سوروگا(ازون برون) Acipenser stellatus [center:b1ce9e96af]http://farmiran.ir/res/pages/stellastugeon-ozonboron.jpg[/center:b1ce9e96af]
نام علمي (Scientific Name) :Acipenser stellatus
نام فارسي (Persian Name) :ماهي ازون برون
نام انگليسي (English Name) :Stellate Sturgeon
نام خانواده (Family Name) Acipenseridae:
حداکثر طول (Maximum Size) :220سانتيمتر
رژيم غذايي (Diet Food) :ماهيان – سخت پوستان و نرمتنان
پراکنش (Distrbution) :مناطق شمالي – مرکزي و جنوبي درياي خزر مشخصات اين ماهي عبارتند از:
• سوروگا داراي بدني کشيده و پوزه اي باريک و دراز مي باشد.
• پوزه آن حدود 55 تا63 درصد طول سر را شامل مي گردد.
• لب پائيني داراي برآمدگي است.
• مهره هاي پشتي بين 9 تا14 عدد، جانبي بين 26 تا41 عدد و شکمي بين 9 تا14 عدد مي باشد.
• قسمت پشت و پهلو ها به رنگ تيره مشکي و شکم به رنگ روشن ديده مي شود.
ازون برون ولگا و اورال از نظر علائم مرفولوژيکي و ظاهري تقريبا با هم يکسان هستند ولي از نظر ژنتيکي و تعيين گلبول هاي خون، مي توان آنها را از يکديگر متمايز نمود.
عموما سوروگا در مناطق شمالي- مرکزي و جنوبي درياي خزر تا اعماق100-75 متري زندگي مي کند.اين ماهي در زمستان در اعماق بيشتر و در بهار و تابستان در مناطق کم عمق تر پراکنده مي باشد.براي تخم ريزي به رودخانه ولگا، اورال، ترک و سولاک، سفيد رود، تجن، گرگان رود و غيره مهاجرت مي نمايند.سوروگا در رودخانه ولگا تا حوالي ولگا گراد، آن قسمت که مولدين به درياچه مخزني سد منتقل مي شوند بالا مي رود.در رودخانه اورال تا اواسط رودخانه حرکت مي کند.در پائيز ماهيان بالغ سوروگا تا حوالي مصب رودخانه تجمع مي نمايند، زيرا کليه ماهياني که در آبان ماه در حوالي مصب رودخانه ولگا صيد شده بالغ بوده اند.اين ماهيان در اواخر ماه فروردين وقتي که درجه حرارت آب به2/2 درجه سانتيگراد مي رسد وارد مصب و نهايتا به رودخانه مي رسند، ولي اکثر ماهيان در اواسط ارديبهشت ماه تا اواخر خرداد ماه وقتي که درجه حرارت آب به 5/9 درجه سانتيگراد مي رسد وارد رودخانه مي شوند.ضمنا در نيمه دوم مرداد و تا اواخر آبان ماه فقط تعداد کمي از ماهيان به رودخانه مهاجرت مي نمايند که تخم ريزي آنها در سال بعد انجام مي شود.
اکثر مولدين در اواخر ارديبهشت و خرداد ماه تخم ريزي مي نمايند.نوزادان پس از بيرون آمدن از تخم مدتي را در رودخانه باقي مانده و در ماههاي تير تا شهريور ماه به سمت دريا سرازير مي شوند.
سن بلوغ ماهيان نر نوع ولگا 9 و ماده ها 11 سال است. در رودخانه اورال ماهيان نر در سن 4 سالگي و ماده ها در سن 8 سالگي به سن بلوغ مي رسند.فاصله بين دو نوبت تخم ريزي بيش از سه سال است.
تقريبا زمان مهاجرت سوروگا به رودخانه کورا و سفيد رود همزمان و حدودا در ماههاي فروردين لغايت ارديبهشت ماه و ندرتا در دهه اول ماه خرداد مي باشد.
مهاجرت نوزاد ها و بچه ماهيان از تير ماه به سمت مصب رودخانه ولگا شروع و تا شهريور ماه ادامه دارد، به اين ترتيب قسمت اعظم بچه ماهيان در اواخر تير به طرف مصب سرازير مي شوند.
سن بلوغ جنسي در ماهي نر9 و در ماده ها 11 سال است، ولي در رودخانه اورال ماهياني صيد گرديدند که نر ها در سنين 4 سال و ماده ها 8 ساله بوده اند.ماهي سوروگا از نظر شکل مهاجرت تقريبا با تاسماهي مشابهت دارد با اين تفاوت که نوزادان و بچه ماهيان در زمان حرکت از محل تخم ريزي به سمت مصب رودخانه از کرمها (اليگوخت)، نرمتنان(گاماروس و غيره)، لاروشيرونوميد، تغذيه مي کنند، در قسمت شمالي دريا، ماهيان يک ساله و دو ساله از انواع گاماروس و دو کفه اي ها و ماهيان بزرگتر علاوه بر غذاهاي فوق از کرم نرئيس نيز تغذيه مي کنند.همچنين انواع حلزون ها، دو کفه اي سيندسميا، خرچنگ، گاو ماهي و کيلکا قسمتي از غذاي اين ماهيان را تشکيل مي دهد.
در آبهاي مناطق جنوبي دريا، غذاي ماهي سوروگا را نرئيس، گاو ماهي و کيلکا شامل مي شود.بنابراين مي توان يادآور شد که غذاي اين ماهيان را نرمتنان و کرم نرئيس تشکيل مي دهد.
ذخاير ماهي سوروگا در دريا در نتيجه تکثير مصنوعي حفظ گرديده است.
ماهي سوروگا همانند فيل ماهي و تاسماهي از ارزش شيلاتي و اقتصادي قابل توجهي برخوردار مي باشد.درصد چربي در گوشت اين ماهي بستگي به فصول مختلف سال بين 5/5 تا 6/12 درصد متغير مي باشد.
..........................
ازون برون خزر جنوبي(سوروگاي کورا) A.stellatus stellatus natio cyrensis
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
اين زير گونه از نظر شکل ظاهري و مرفولوژي تقريبا با گونه شمالي يکسان مي باشد و از نظر شرايط بيولوژي(سن بلوغ، ضريب رشد، مناطق توزيع و غيره) و حتي از نظر تغييرات بيوشيميايي خون با گونه قبلي مغايرت دارد.
اين ماهي اکثرا در مناطق مرکزي و جنوبي درياي خزر اما گاهي تعداد معدودي در مناطق شمالي دريا مشاهده مي گردد.اين ماهيان براي تخم ريزي به رودخانه هاي کورا، ارس، سامور در سواحل روسيه و رودخانه هاي سفيد رود، گرگان رود و تعدادي ديگر از رودخانه هاي سواحل ايران مهاجرت مي کند.اين ماهي در فصل بهار و در ماههاي فروردين تا خرداد و در فصل پائيز در ماههاي شهريور تا آبان به رودخانه کورا مهاجرت مي نمايند.ماهياني که در پائيز مهاجرت مي کنند، زمستان را در آنجا گذرانده و در بهار سال بعد تخم ريزي مي نمايند
...........................
رده : ماهيان عالي Teleostomi
ماهيان عالي در مقايسه با ماهيان دهان گرد (مارماهيان) داراي پوزه، عضو بويايي با هيپوفيز متصل است، و دستگاه شنوايي آنان داراي سه کانال نيم دايره مي باشد. فکين به طور مستقيم با جمجمه متصل مي باشد. براي اين منظور دستگاه ويژه اتصال وجود دارد. هر طرف اين ماهيان فقط داراي يک حفره خارجي آبششي مي باشد که هميشه توسط سرپوش پوشيده شده است. در درياي خزر از 49 راسته ماهيان عالي جوان فقط 9 راسته از آنان وجود دارد.
.....................
راسته : تاسماهي شکلان Acipenseriformes
اسکلت اين ماهيان از بافت هاي غضروفي تشکيل و جمجمه آنان نيز از غضروف و تا حدودي از ترکيبات استخواني پوشيده شده است. داراي پوزه مي باشند ولي ستون فقرات ندارند.
يک خانواده از اين ماهيان تحت عنوان : تاسماهيان(Acipenseridae) در درياي خزر زندگي مي کنند.
...................
خانواده تاسماهيان Acipenseridae
مشخصات ماهيان اين خانواده عبارتند از:
• بدن اين ماهيان به سمت دم باريک مي شود.
• دهان آنان زيرين، عرضي و متحرک است.
• در زير پوزه، داراي دو جفت سبيلک مي باشند.
• ماهيان بالغ فاقد دندان روي فکين بوده اما در نوزادان وجود دارد.
• در بدن اين ماهيان فقط در قسمت فوقاني باله دمي داراي فلس لوزي شکل (Ganoid) و در کناره فوقاني اين باله رديفهاي متغير فلس هاي مثلثي شکل قرار دارد. در طول بدن اين ماهيان 5 رديف زائده هاي سخت برجسته يا مهره هاي سخت استخواني شکل قرار دارد.
مهمترين مسئله در گونه هاي مهاجر تاسماهيان، مهاجرت به منظور تخم ريزي مي باشد. زيرا هر گونه از اين ماهيان که به رود خانه ها وارد مي شوند، مراحل مختلف رسيدگي جنسي، و فصول مختلف سال، را مي گذرانند، بنابراين توقف ماهيان رسيده در رودخانه ها يکسان نمي باشد، بعضي ها زمستان را در رودخانه مي گذرانند و در بهار سال بعد تخم ريزي مي کنند، بعضي ها در همان سال که وارد رودخانه مي شوند در آب شيرين تخم ريزي مي کنند.
جنس: فيل ماهي ها huso ...............................
فيل ماهي (بلوگا)huso huso [center:b1ce9e96af]http://farmiran.ir/res/pages/creatsturgeon-filmahi.jpg[/center:b1ce9e96af]
نام علمي (Scientific Name :(Huso huso
نام فارسي (Persian Name) فيل ماهي
نام انگليسي (English Name) :Great sturgeon
نام خانواده (Family Name) :Acipenseridae
حداکثر طول(Maximum Size) :600 سانتيمتر
رژيم غذايي (Diet Food) :ماهيان – سخت پوستان و نرمتنان
پرانکش (Distribution) :تمام مناطق – زمان تخم ريزي بيشتر رودخانه ولگا
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
• داراي بدني کشيده و دراز مي باشند که تدريجا به سمت دم باريک مي شود.
• سر اين ماهي بسيار بزرگ و داراي پوزه اي تيز و کوتاه است.
• دهان اين ماهي به صورت نيم هلالي، خيلي بزرگ و تقريبا تمام سطح زيرين پوزه را شامل مي شود.
• پرده هاي برانشي به هم متصل شده اند.
• سبيلک ها به صورت پرک فرم و از دو پهلو فشرده شده است.
• برجستگي ها يا مهره هاي استخواني شکل پشت بين 9 – 17 عدد، پهلويي يا جانبي بين 37 – 53 عدد و شکمي بين 7 – 14 عدد است.
• اولين مهره پشتي کوچکتر از ساير مهره ها مي باشد.
فيل ماهي از ماهيان مهاجر مي باشد که براي تخم ريزي در سواحل روسيه به رودخانه ولگا، اورال، کورا، و ترک وارد مي شود. اين ماهي در ايران به ندرت وارد سفيد رود، تجن و گرگان رود مي شود.
مهاجرت اين ماهي جهت تخم ريزي در فصل بهار و پاييز است و به مهاجرين بهاره و پاييزه تقسيم مي شود. مهاجرين بهاره که در بهار وارد رودخانه مي شوند معمولا در اواسط بهار تخم ريزي مي نمايند و ماهياني که در پاييز به رودخانه مهاجرت مي کند زمستان آن سال را در رودخانه گذرانده و در فصل بهار آتي تخم ريزي مي نمايند. تخم ريزي اين ماهي در قسمتهاي عميق جريان شديد آب و بستر سنگلاخي انجام مي شود.
سن بلوغ فيل ماهي نر بين 12 – 14 سال و فيل ماهي ماده 16 – 18 سال به بالا است. فاصله زماني بين تخم ريزي قبلي تا بعدي ممکن است چند سال (حتي 2- 3 سال) يکبار صورت گيرد.
اين ماهي از ماهيان کلمه، سگ ماهيان، ماهي سيم و ساير ماهيان تغذيه مي کند. اين ماهي داراي عمر طولاني بوده و تا يکصد سال نيز عمر مي کند.
فيل ماهي نه فقط بزرگترين ماهي درياي خزر است بلکه بزرگترين ماهي در بين کليه ماهيان آبهاي شيرين مي باشد.
فيل ماهي ماده از نظر طولي نسبت به نر ها رشد سريع تر دارد.
تخم ريزي فيل ماهي در ماه ارديبهشت و در آب 4/9 – 4/10 درجه سانتيگراد در اعماق 5 – 11 مترو در بستر رودخانه ها انجام مي شود.مرحله باروري و رشد جنيني تخم ها بين 6 – 8 شبانه روز به طول مي انجامد.لاروها و بچه ماهيان با جريان آب رودخانه ها به سمت دريا سرازير مي شوند.
جنس تاسماهي ها Acipenser
مشخصات ماهيان اين جنس عبارتند از:
• ماهيان اين جنس (تاسماهي – سوروگا - شيپ) بزرگ و استرلياد نسبت به سايرين کوچکتر مي باشد.
• بدن اين ماهيان کشيده و از قسمت سر به دم باريکتر مي شود.
• دهان آنها عرضي، متحرک، ولي زياد بزرگ نمي باشد و تمام قسمت تحتاني سر را در بر نمي گيرد.
• پوزه يا زياد بلند يا کوتاه است، ولي در هر حالتي تيز مي باشد.
•
ماهي شيپ Acipenser nudiventris [center:b1ce9e96af]http://farmiran.ir/res/pages/shipsturgeon.jpg[/center:b1ce9e96af]
نام علمي (Scientific Name) :Acipenser nudiventris
نام فارسي (Persian Name) ماهي شيپ
نام انگليسي (English Name) :Ship sturgeon – spiny sturgeon
نام خانواده (Family Name) :Acipenseridae
حداکثر طول(Maximum Size) :220 سانتيمتر
رژيم غذايي (Diet Food) :ماهيان – سخت پوستان و نرمتنان
پرانکش (Distribution) :در نواحي مرکزي و جنوبي درياي خزر
........................
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
• بدن اين ماهي کشيده و از قسمت سر به دم باريکتر مي شود.
• نسبتا داراي پوزه اي کوتاه اما تيز مي باشد.
• قسمت فوقاني سر به صورت يک خط مستقيم ديده مي شود.
• لب پاييني يک پارچه بوده و فاقد پارگي مي باشد.
• برجستگي هاي سخت استخواني شکل رديف پشتي بين 11 تا 16 عدد و در پهلو بين 51 تا 74 عدد و در قسمت شکم بين 11 تا 17 عدد مي باشد.
• قطر چشم از 4/3 تا 8/4 و به طور متوسط 1/4 درصد طول سر ماهي است.
• ساقه دمي از 5/11 تا 4/15 و به طور متوسط 7/13 درصد طول بدن ماهي مي باشد.
ماهي شيپ اکثرا در مناطق مرکزي (مياني) و جنوبي درياي خزر زندگي مي کند و در قسمت شمالي دريا به ندرت ديده مي شود.
ماهي شيپ مهاجر بوده و براي تخم ريزي به رودخانه هاي کورا، اورال، سفيدرود و ندرتا به رودخانه ولگا مهاجرت مي نمايد. مهاجرت اين ماهي به رودخانه کورا در تمام طول سال و اکثرا (60 – 50 درصد) در ماههاي اسفند و فروردين (مارس و آوريل) و در پاييز در ماههاي مهر و آبان(اکتبر و نوامبر) انجام مي شود.
مهاجرت ماهي شيپ به رودخانه اورال در فصل بهار ودر ماههاي فروردين و ارديبهشت (آوريل و مه) انجام مي شود.شيپ، ماهي نسبتا بزرگي است.
سن ماهيان بالغي که در رودخانه کورا تخم ريزي نموده اند متغير است، سن آنان در ماده ها بين 8 تا 19 سال و در نرها بين 9 تا 18 سال در نوسان بوده است.
محل زاد و ولد طبيعي ماهي شيپ در رود خانه هاي کورا و ارس در مناطقي است که ساير گونه هاي تاسماهيان تخم ريزي مي کنند.تخم ريزي اين ماهي از اواخر فروردين ماه تا اواخر ارديبهشت ماه در آب با گرماي 25- 15 درجه سانتيگراد انجام مي شود.مرحله رشد جنيني تخم ها در حرارت متوسط آب 5/19 درجه سانتيگراد حدود 5 شبانه روز طول مي کشد.
ماهي استرلياد Acipenser ruthenus
[center:b1ce9e96af]http://farmiran.ir/res/pages/sterlet-sterliad.jpg[/center:b1ce9e96af]
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
*يکي از وجوه متمايز اين ماهي با ساير تاسماهيان به واسطه بريدگي لب پاييني است.
*سبيلک ها رشته دار هستند.
*مهره هاي سخت استخواني شکل پشتي بين 12 تا 16 عدد، جانبي بين 58 تا 71 عدد و شکمي بين 12 تا 16 عدد مي باشد.
استرلياد، ماهي رودخانه اي است اما ندرتا و به تعداد اندک در دريا حوالي مصب رودخانه ولگا و سواحل شرقي قسمت مرکزي دريا ديده مي شود، ولي در رودخانه هاي ترک و کورا به ندرت ديده مي شود.
*استرلياد کوچکترين نوع تاسماهيان درياي خزر مي باشد.
تخم ريزي ماهيان استرلياد مانند تمام تاسماهيان در بهار در ماه ارديبهشت (ماه مه) در حرارت آب 9 تا 17 درجه و در اعماق 4 تا 14 متري انجام مي شود.
سن بلوغ جنسي ماهيان نر 3 سال و ماهيان ماده 5 سال مي باشد. نوزادان پس از بيرون آمدن از تخم به قسمت هاي پايين رودخانه سرازير مي شوند. اکثر ماهيان بالغ همه ساله تخم ريزي مي کنند.
استرلياد، ماهي با ارزشي است.اما در درياي خزر و حوزه آبريز آن به استثناي رودخانه ولگا جنبه بهره برداري اقتصادي ندارد.فقط در حوالي آستارا خان هر ساله مقداري از آن صيد مي شود.
...........................
تاسماهي روس (چالباش) Acipenser guldenstadti
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
• داراي بدني دراز و کشيده مي باشند.
• رنگ بدن تيره و زرد فام دارند.
• دهان آن عرضي مي باشد.
• پوزه کوتاه و پهن و سبيلک ها در انتهاي پوزه قرار دارند.
• لب پائيني داراي بريدگي يا شيار مي باشد.
• تعداد مهره هاي سخت استخواني شکل پشتي بين 9 تا18عدد،شکمي بين 7 تا12عدد،جانبي بين 24تا50عدد مي باشد.
• در فواصل بين مهره هاي پشتي و جانبي صفحات درشت ستاره اي شکل مشاهده مي شود.
ماهي چالباش در درياي خزر و در تمام مناطق آن و در اعماق مختلف آن پراکنده مي باشد.در مناطق مرکزي و جنوبي دريا اغلب در اعماق 70-60 متري گاهي در فصل پائيز و زمستان در اعماق 100-80 متري هم مشاهده مي شود.اين ماهي مهاجر است و براي تخم ريزي به رودخانه ولگا،اورال و به تعداد کم به رودخانه ترک و حتي سفيد رود مهاجرت مي نمايد.
پراکندگي اين ماهي در مناطق مختلف درياي خزر بستگي به رژيم حرارتي آب و شرايط غذايي آن دارد.
اين ماهي تقريبا در تمام مدت سال به رودخانه ولگا وارد مي شود،اما اکثر ماهيان در ماههاي خرداد، تير تا مرداد(ماهيان پائيزه) در تمام فصل تابستان و تا اوايل پائيز مهاجرت مي نمايند،در فصل بهار(ماههاي فروردين و ارديبهشت) تعداد کمي از ماهيان مهاجر بهاره به رودخانه وارد مي شوند.
ماهياني که در تابستان وارد رودخانه مي شوند، فصل پائيز و زمستان را در رودخانه گذرانده و با ماهيان مهاجر بهاره در همان سال تخم ريزي مي کنند.
تاسماهي يکي از ماهيان بزرگ دريا بعد از فيل ماهي است.
عمر تاسماهي زياد است و تا50-45 سال هم مي رسد.تخم ريزي اين ماهي در اوايل بهار،در مناطقي از رودخانه که درجه حرارت آب بين 8 تا15 درجه سانتيگراد و جريان آن سريع باشد، در بستر سنگلاخي و سفت در اعماق 10-3 متر انجام مي گيرد.
تاسماهي از بنتوزها(اکثرا شامل:کرم نرئيس و دو کفه اي سيندسميا) و بعضي اوقات از ماهيان تغذيه مي کند، ولي بچه ماهيان از انواع موجودات بي مهره(سخت پوستان و کرمها) و ماهيان درشت از نرمتنان و ماهيان ريز تغذيه مي نمايند.تاسماهي از ماهيان با ارزش شيلاتي است.
عکس ص 7
..........................
تاسماهي ايران(قره برون)acipenser percicus [center:b1ce9e96af]http://farmiran.ir/res/pages/persiansturgeon-ghareborun.jpg[/center:b1ce9e96af]
نام علمي (Scientific Name) :Acipenser persicus
نام فارسي (Persian Name) :تاس ماهي ايراني (قره برون)
نام انگليسي (English Name) :Persian sturgeon
نام خانواده (Family Name) :Acipenseridae
حداکثر طول(Maximum Size) :240سانتيمتر
رژيم غذايي (Diet Food) :ماهيان – سخت پوستان و نرمتنان
پراکنش (Distribution) :در تمام مناطق درياي خزر
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
تاسماهي ايران (قره برون) تقريبا شبيه تاسماهي روس مي باشد با اين تفاوت که رنگ آن تيره تر و قسمت پشت به رنگ فلفل نمکي است، و اندازه آن نيز بزرگتر و خاويار آن نيز مرغوب تر و بيشتر از چالباش مي باشد.
در پشت داراي 13-5، در پهلو ها 42-21 و در شکم 14-7 مهره سخت استخواني شکل وجود دارد.
طول و ارتفاع سر نسبت به بدن 4/17 تا 20 درصد و 1/7 تا6/9 درصد است.
از مشخصات ديگر اين ماهي کم بودن تعداد مهره ها و طويل و کوچک بودن سر و تا حدودي باريک بودن پوزه مي باشد.
پراکندگي آن در مناطق مختلف درياي خزر تقريبا يکنواخت مي باشد.اما تعداد بيشتر آنها در مناطق جنوبي و جنوب شرقي دريا زندگي مي کنند.اين ماهي براي تخم ريزي به رودخانه هاي کورا،سفيد رود و بعضي ديگر از رودخانه هاي سواحل ايران و حتي ولگا و اورال مهاجرت مي نمايند.
زمان مهاجرت اين ماهي به رودخانه کورا در طول سال و به خصوص از ماه فروردين تا نيمه خرداد حدود 60 درصد و بقيه مولدين در پائيز و زمستان و قبل از بهار وارد رودخانه مي شوند،و به رودخانه ولگا از ارديبهشت ماه مهاجرت خود را شروع و تا اواسط ماه خرداد تخم ريزي ادامه دارد.قره برون تقريبا بزرگتر از چالباش است.
ماهيان نر در سن 8 سالگي و ماهيان ماده در سن 12 سالگي بالغ مي شوند.
تخم ريزي اين ماهي در ماههاي ارديبهشت و خرداد و به ندرت تا مرداد و شهريور ادامه مي يابد و اين تغييرات و طول مدت تخم ريزي ممکن است ارتباط کامل با کم شدن ماهي مولد و تا حدودي از بين رفتن محل هاي زاد و ولد طبيعي آن بوده است.
در درياي خزر ذخاير قره برون به مراتب کمتر از چالباش مي باشد.
تاسماهي ايران يکي از ماهياني است که به طور مصنوعي تکثير مي شود.
در سالهاي اخير که ميزان توليد و پرورش بچه تاسماهيان در ايران بالغ بر 20 ميليون مي باشد، خوشبختانه گونه غالب را قره برون تشکيل مي دهد.
..........................
سوروگا(ازون برون) Acipenser stellatus [center:b1ce9e96af]http://farmiran.ir/res/pages/stellastugeon-ozonboron.jpg[/center:b1ce9e96af]
نام علمي (Scientific Name) :Acipenser stellatus
نام فارسي (Persian Name) :ماهي ازون برون
نام انگليسي (English Name) :Stellate Sturgeon
نام خانواده (Family Name) Acipenseridae:
حداکثر طول (Maximum Size) :220سانتيمتر
رژيم غذايي (Diet Food) :ماهيان – سخت پوستان و نرمتنان
پراکنش (Distrbution) :مناطق شمالي – مرکزي و جنوبي درياي خزر مشخصات اين ماهي عبارتند از:
• سوروگا داراي بدني کشيده و پوزه اي باريک و دراز مي باشد.
• پوزه آن حدود 55 تا63 درصد طول سر را شامل مي گردد.
• لب پائيني داراي برآمدگي است.
• مهره هاي پشتي بين 9 تا14 عدد، جانبي بين 26 تا41 عدد و شکمي بين 9 تا14 عدد مي باشد.
• قسمت پشت و پهلو ها به رنگ تيره مشکي و شکم به رنگ روشن ديده مي شود.
ازون برون ولگا و اورال از نظر علائم مرفولوژيکي و ظاهري تقريبا با هم يکسان هستند ولي از نظر ژنتيکي و تعيين گلبول هاي خون، مي توان آنها را از يکديگر متمايز نمود.
عموما سوروگا در مناطق شمالي- مرکزي و جنوبي درياي خزر تا اعماق100-75 متري زندگي مي کند.اين ماهي در زمستان در اعماق بيشتر و در بهار و تابستان در مناطق کم عمق تر پراکنده مي باشد.براي تخم ريزي به رودخانه ولگا، اورال، ترک و سولاک، سفيد رود، تجن، گرگان رود و غيره مهاجرت مي نمايند.سوروگا در رودخانه ولگا تا حوالي ولگا گراد، آن قسمت که مولدين به درياچه مخزني سد منتقل مي شوند بالا مي رود.در رودخانه اورال تا اواسط رودخانه حرکت مي کند.در پائيز ماهيان بالغ سوروگا تا حوالي مصب رودخانه تجمع مي نمايند، زيرا کليه ماهياني که در آبان ماه در حوالي مصب رودخانه ولگا صيد شده بالغ بوده اند.اين ماهيان در اواخر ماه فروردين وقتي که درجه حرارت آب به2/2 درجه سانتيگراد مي رسد وارد مصب و نهايتا به رودخانه مي رسند، ولي اکثر ماهيان در اواسط ارديبهشت ماه تا اواخر خرداد ماه وقتي که درجه حرارت آب به 5/9 درجه سانتيگراد مي رسد وارد رودخانه مي شوند.ضمنا در نيمه دوم مرداد و تا اواخر آبان ماه فقط تعداد کمي از ماهيان به رودخانه مهاجرت مي نمايند که تخم ريزي آنها در سال بعد انجام مي شود.
اکثر مولدين در اواخر ارديبهشت و خرداد ماه تخم ريزي مي نمايند.نوزادان پس از بيرون آمدن از تخم مدتي را در رودخانه باقي مانده و در ماههاي تير تا شهريور ماه به سمت دريا سرازير مي شوند.
سن بلوغ ماهيان نر نوع ولگا 9 و ماده ها 11 سال است. در رودخانه اورال ماهيان نر در سن 4 سالگي و ماده ها در سن 8 سالگي به سن بلوغ مي رسند.فاصله بين دو نوبت تخم ريزي بيش از سه سال است.
تقريبا زمان مهاجرت سوروگا به رودخانه کورا و سفيد رود همزمان و حدودا در ماههاي فروردين لغايت ارديبهشت ماه و ندرتا در دهه اول ماه خرداد مي باشد.
مهاجرت نوزاد ها و بچه ماهيان از تير ماه به سمت مصب رودخانه ولگا شروع و تا شهريور ماه ادامه دارد، به اين ترتيب قسمت اعظم بچه ماهيان در اواخر تير به طرف مصب سرازير مي شوند.
سن بلوغ جنسي در ماهي نر9 و در ماده ها 11 سال است، ولي در رودخانه اورال ماهياني صيد گرديدند که نر ها در سنين 4 سال و ماده ها 8 ساله بوده اند.ماهي سوروگا از نظر شکل مهاجرت تقريبا با تاسماهي مشابهت دارد با اين تفاوت که نوزادان و بچه ماهيان در زمان حرکت از محل تخم ريزي به سمت مصب رودخانه از کرمها (اليگوخت)، نرمتنان(گاماروس و غيره)، لاروشيرونوميد، تغذيه مي کنند، در قسمت شمالي دريا، ماهيان يک ساله و دو ساله از انواع گاماروس و دو کفه اي ها و ماهيان بزرگتر علاوه بر غذاهاي فوق از کرم نرئيس نيز تغذيه مي کنند.همچنين انواع حلزون ها، دو کفه اي سيندسميا، خرچنگ، گاو ماهي و کيلکا قسمتي از غذاي اين ماهيان را تشکيل مي دهد.
در آبهاي مناطق جنوبي دريا، غذاي ماهي سوروگا را نرئيس، گاو ماهي و کيلکا شامل مي شود.بنابراين مي توان يادآور شد که غذاي اين ماهيان را نرمتنان و کرم نرئيس تشکيل مي دهد.
ذخاير ماهي سوروگا در دريا در نتيجه تکثير مصنوعي حفظ گرديده است.
ماهي سوروگا همانند فيل ماهي و تاسماهي از ارزش شيلاتي و اقتصادي قابل توجهي برخوردار مي باشد.درصد چربي در گوشت اين ماهي بستگي به فصول مختلف سال بين 5/5 تا 6/12 درصد متغير مي باشد.
..........................
ازون برون خزر جنوبي(سوروگاي کورا) A.stellatus stellatus natio cyrensis
مشخصات اين ماهي عبارتند از:
اين زير گونه از نظر شکل ظاهري و مرفولوژي تقريبا با گونه شمالي يکسان مي باشد و از نظر شرايط بيولوژي(سن بلوغ، ضريب رشد، مناطق توزيع و غيره) و حتي از نظر تغييرات بيوشيميايي خون با گونه قبلي مغايرت دارد.
اين ماهي اکثرا در مناطق مرکزي و جنوبي درياي خزر اما گاهي تعداد معدودي در مناطق شمالي دريا مشاهده مي گردد.اين ماهيان براي تخم ريزي به رودخانه هاي کورا، ارس، سامور در سواحل روسيه و رودخانه هاي سفيد رود، گرگان رود و تعدادي ديگر از رودخانه هاي سواحل ايران مهاجرت مي کند.اين ماهي در فصل بهار و در ماههاي فروردين تا خرداد و در فصل پائيز در ماههاي شهريور تا آبان به رودخانه کورا مهاجرت مي نمايند.ماهياني که در پائيز مهاجرت مي کنند، زمستان را در آنجا گذرانده و در بهار سال بعد تخم ريزي مي نمايند