Dr.Shayan
04-10-2010, 10:40 AM
به کلیه مواد غذایی تولیدی در استخر اعم از مواد گیاهی یا جانوری که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به مصرف ماهیان می رسد، غذای طبیعی می گویند.غذای طبیعی که اصطلاحا به آن غذای زنده نیز گفته می شود،در پرورش ماهی اهمیت بسیار زیادی دارد.
تأمین غذای مناسب و کافی از مهم ترین عوامل مؤثر در پرورش ماهی به شمار می رود.اگر ماهی گرسنه نگه داشته شود و مواد غذایی مورد نیاز آن، به خصوص اسید آمینه، ویتامین ها و مواد معدنی کافی به آن نرسد، باعث ضعیف شدن ماهی و سپس آلوده شدن آن به انواع بیماری ها و سرانجام باعث کاهش رشد مرگ ومیر خواهد شد.
این مسأله به ویژه در مرحله پرورش لارو یا بچه ماهیان نو رس که هنوز سیستم گوارشی آنها تکامل نیافته است، اهمیت زیادی دارد.در این مرحله غذاهای طبیعی از جمله روتیفرها، با به همراه داشتن مواد غذایی ضروری برای ماهی بهترین نوع غذا و غذای دستی به تنهایی جوابگوی نیاز غذایی ماهی نمی باشد.ترکیب جیره غذایی باید دارای پروتئین حیوانی باشد.پروتئین حیوانی اسیدهای آمینه، املاح و ویتامین های مورد نیاز برای رشد ماهی را تأمین می کند، در نتیجه ماهی قادر به رشد سریع طبیعی خواهد بود.این موضوع در رشد و نمو سلولهای تخم نیز تأثیر فراوانی خواهد داشت.برای ماهیان مولد جهت تولید تخم و اسپرم باید شرایط مطلوب محیطی و غذایی فراهم باشد.
مصرف مواد غذایی طبیعی در پرورش ماهیان مولد و تولید مواد تناسلی مهم بوده و ماهیانی که در محیط های طبیعی و با غذای طبیعی رشد یافته اند، به مراتب بهتر از ماهیان پرورشی می باشد.
...................
موجودات زنده آب
...................
پلانکتون ها(زی شناوران)
پلانکتون ها آبزیانی هستند که اندام های حرکتی کاملی ندارند و با جریان آب به هر طرف می روند.پلانکتون به معنای موجود معلق در آب است، از این رو پلانکتون ها مجموعه ای از موجودات آبزی هستند که در لایه ستونی آب غوطه ور بوده و حرکت آنها بسیار کند می باشد.پلانکتون ها در محیط آب زندگی کرده و زاد و ولد می کنند و همان جا نیز می میرند.زی شناوران مهم ترین گروه موجودات زنده استخرهای پرورش ماهی محسوب می شوند، چون تولید گوشت جمعیت عظیمی از ماهیان پرورشی به طور عمده به میزان تولید پلانکتون ها بستگی دارد. [/justify]........................
پلانکتون ها به دو گروه عمده جانوری و گیاهی تقسیم می شوند.
الف-پلانکتون ها ی گیاهی یا زی شناوران گیاهی
مهمترین و اساسی ترین گروه موجودات زنده در استخر های پرورش ماهی را فیتوپلانکتون ها یا الگها تشکیل می دهند.
الگها تولید کنندگان اولیه مواد آلی هستند و در اندازه های مختلف وجود دارند و اندازه الگها از 5 تا300 میکرون متغیر است.
چرخه تولید ماهی در آب از زی شناورهای گیاهی شروع می شود و شامل انواع مختلفی از زی شناورها است که به وسیله زی شناوران جانوری تغذیه می شوند و از سوی دیگر، زی شناوران جانوری، خود به وسیله ماهیان مصرف می شوند.
ب-پلانکتون های جانوری یا زی شناوران جانوری
در استخرهای پرورش ماهی، جانوران ریز معلق در آب زندگی می کنند که از باکتری ها، فیتوپلانکتون ها و بقایای مواد آلی گیاهی و جانوری تغذیه می کنند.به این گروه، زی شناوران جانوری می گویند.زی شناوران جانوری به سه گروه عمده زیر تقسیم می شوند:
1-روتیفرها:این زی شناوران جانوری در تغذیه لاروها و نوزادان ماهی نقش بسیار مهمی دارند و بهترین نوع غذا در این مرحله محسوب می شوند.
روتیفرها یا گردآنتنها دسته ای از پروتوزواها هستند که از کوچکترین جانداران پریاخته به حساب می آیند و به صورت مجموعه زندگی می کنند.
روتیفرها یکی از مناسب ترین غذاهای زنده ویژه بچه ماهیان نو رس هستند. اگر خروج نوزاد ماهی از تخم همزمان با تکثیر و توسعه روتیفرها باشد، در زمان شروع تغذیه لاروها، روتیفرها در سطح انبوه موجود بوده و بچه ماهیان از رشد خوبی برخوردار خواهند بود.
روتیفرها از باکتری ها و جلبک ها تغذیه می کنند.روتیفرهایی نیز وجود دارند که گوشت خوار بوده و از تک یاختگان و روتیفرهای کوچک تغذیه می کنند ولی اکثر روتیفرها از انواع مواد غذایی استفاده می کنند(همه چیز خوار هستند).
روتیفرها در شرایط مساعد محیطی به طریق بکر زایی تولید مثل می کنند.با وجود اینکه عمر ماده ها کوتاه است، اما هر روتیفر ماده 10 تخم می گذارد.زمان تولید مثل در ماده زودتر از نر ها فرا می رسد.به طوری که هر روتیفر دو روز پس از خروج از تخم، شروع به تخم گذاری کرده و تخم ها نیز در مدت زمان کوتاهی تکامل می یابند.از لحظه ای که تخم گذاشته می شود تا زمانی که روتیفر از آن خارج می شود دو روز طول می کشد.در شرایط نامساعد، ابتدا از طریق بکر زایی جنس نر تولید می شود و پس از جفت گیری روتیفرهای نر و ماده و انجام تولید مثل جنسی، تخمهای اپی فیوم تولید می شود که بزرگتر از تخمهای حاصل از بکر زایی هستند.این تخمها تا فراهم شدن شرایط مناسب در داخل آب یا خشکی سالم باقی می مانند. ...............
2-دافنی ها:دافنی ها در تغذیه ماهیان نو رس و انگشت قد و همچنین پرواری و به ویژه در تغذیه ماهیان کپور معمولی و کپور سر گنده نقش دارند.
از گروه های غذای طبیعی یا غذای زنده در استخرهای پرورش ماهی، دافنی ها هستند که در بعضی از کتابها تحت عنوان خاکشی ها نیز از آنها نام برده شده است.
این گروه از غذای زنده پس از مراحل اولیه لاروی و بچه ماهیان نو رس، اهمیت بیشتری پیدا می کند؛زیرا بچه ماهیان به راحتی از آنها تغذیه نموده و رشد خوبی خواهند داشت.دافنی ها از رده سخت پوستان و زیر راسته آنتن منشعب ها یا کلادوسرها می باشند.این موجودات به ترتیب اهمیت از باکتری ها، جلبک های تک سلولی و بقایای مواد آلی و همچنین از مخمر تغذیه می کنند.
تغذیه آنها به صورت فیلتراسیون، تصفیه کردن زی شناوران گیاهی، باکتری ها و ذرات مواد غذایی موجود در محیط صورت می گیرد.این پدیده در نتیجه مکانیسم حرکات و ضربان منظم پاهای سینه ای تحقق می پذیرد.
متداول ترین نوع دافنی ها عبارتند از دافنی ماگنا، دافنی پولکس، لانگس پینا و موئینا که اندازه آنها به ترتیب دافنی ماگنا بزرگتر از همه و موئینا کوچکتر از همه می باشد.لانگس پینا حساس ترین نوع دافنی است.
مساعد ترین درجه حرارت برای دافنی ها 18 تا20 درجه سانتیگراد است.کاهش اکسیژن محلول کمتر از 3 میلی گرم در لیتر سبب پائین آمدن کیفیت تخمها شده و بازده تولید مثل را کم می کند.نور برای دافنی ها به منظور فعل و انفعالات و تبادل و مبادله مواد ضروری است.در شرایط نور طبیعی، دافنی ها به طور فعال به سطح آب آمده، و با سرعت زیادی در جهت آب شنا می کنند.دافنی ها تمایل بیشتری به طیف نور سبز نشان می دهند و طیف نور قرمز را نمی پسندند.
تولید مثل در دافنی ها
دافنی ها به دو طریق تولید مثل می کنند.در شرایط مطلوب جنس ماده به طور مستقل نسبت به تولید تخم و جنین اقدام نموده و به طریق بکر زایی بدون شرکت دادن جنس نر به زاد و ولد خود ادامه می دهد. در شرایط مساعد جنس نر به طور کلی وجود ندارد. طریق دوم تولید مثل جنسی یا رقابتی است. به هم پیوستگی (مقاربت) با جنس ماده معمولا توسط دو جنس نر انجام می شود. در واقع کمبود مواد غذایی، کاهش اکسیژن محلول، تراکم زیاد از حد، ابتدا سبب تولید جنس نر شده و سپس مقاربت صورت می گیرد و تخم اپی فیوم یا تخم سکون تولید می شود.
در صورت استقرار تخم اپی فیوم در آب و فراهم شدن شرایط مساعد، پوسته تخم آب را جذب نموده و متورم می شود. به دنبال آن پوسته اپی فیوم ترکیده و نوزاد دافنی از تخم بیرون می آید. در درجه حرارت مطلوب، نوزاد در مدت دو روز از تخم خارج می شود. مدت زمان زندگی دافنی به درجه حرارت بستگی دارد.در شرایط مساعد و خوب مدت زندگی آنها حداکثر 150 روز و در شرایط نامساعد 53 روز می باشد. .......................
3 – سیکلوپسها یا پاروپایان : این موجودات به علت داشتن پوسته کیتینی و سخت سطح بدن و غیر قابل هضم بودن آن، برای تغذیه نوزادان ماهی مناسب نیستند و برای ماهیان بزرگتر اگرچه مورد تغذیه قرار نمی گیرند، ولی به دلیل ناقل بیماری بودن نسبت به گروههای قبلی از اعتبار کمتری برخوردارند.
زی شناوران از طریق فیلتراسیون و تصفیه کردن موجودات آب تغذیه می کنند و در پاک سازی و خودپالایی آب نقش دارند. از سوی دیگر، این موجودات خود مورد مصرف (تغذیه) جانوران درشت تر و ماهیان قرار می گیرند. زی شناوران جانوری در شرایط مساعد باسرعت زیاد و فواصل زمانی کم و به تعداد زیاد زاد و ولد کرده و تولید مثل قابل ملاحظه ای دارند، به طوری که اگر مدیریت خوبی در استخرها اعمال گردد، همواره از آنها به تعداد لازم در استخر تولید و مورد تغذیه قرار می گیرند.
آرتمیا
آرتمیا یک موجود آبزی است که در آبهای بسیار شور زندگی می کند؛ آبهایی که هیچ مزاحم و شکارچی در آن قادر به زیست نمی باشد.
موارد استفاده از آرتمیا
با توجه به توسعه روز افزون پرورش آبزیان، موضوع تهیه غذای مناسب برای تولید آبزیان پرورشی روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کنند. از این رو ضرورت توجه به تامین غذا و سرمایه گذاری در این امر از اولویت ویژه ای برخوردار است. در این میان، تامین غذای زنده در زنجیره غذایی آبزیان پرورشی، به ویژه میگو و ماهیان دریایی بخصوص در مرحله اولیه و آغازین آن اهمیت فراوانی دارد. امروزه از آرتمیا در مراکز تکثیر و پرورش با توجه به مراحل سنی و بیولوژیک میگو استفاده می کنند.
1 – استفاده از سیست آرتمیا(به صورت ناپلیوس و سیست دارای غلاف) در تولید پست لارو و میگو و سایر آبزیان
2 – استفاده از آرتمیای بالغ برای مولد سازی
3 – استفاده از توده زنده آرتمیا در مزارع پرورش میگو حداقل به نسبت 5 درصد در جیره غذایی به منظور افزایش تولید و کاهش ضریب تبدیل غذای کنستانتره
4 – استفاده از پودر آرتمیا در جیره غذایی کنستانتره به مقدار 3 الی 5 درصد
5 – استفاده از پودر آرتمیا در مراحل اولیه تغذیه به عنوان جانشین فیتوپلانکتونی
6 – استفاده از ترشی آرتمیا (اینستار آرتمیا) در مزارع پرورش میگو و ماهی
استفاده از آرتمیا در ایران برای تغذیه آبزیان از سال 1352 در مرکز تکثیر ماهیان خاویاری سد سنگر رشت شروع شد. سیست آرتمیا را از دریاچه ارومیه جمع آوری کرده و به مرکز مذکور ارسال گردید. .....................
تولید مثل آرتمیا
در محیط طبیعی و در مواقعی از سال، آرتمیا سیستهایی تولید می کند که در سطح آب شناور هستند و توسط باد و امواج به ساحل رانده می شوند. این سیستها از نظر فعالیتهای متابولیکی غیرفعال بوده و به مدت طولانی رشد و نمو کرده و مدتی بعد خشک می شوند. این سیستها که شکل فرورفته دارند، در اثر غوطه ور شدن در آب و فراهم شدن شرایط مساعد (نور خورشید، اکسیژن و...) آب را جذب کرده و کروی می شوند. در این شرایط، در داخل پوسته جنین، متابولیسم قطع شده خود را مجددا از سر می گیرند. بعد از حدود 20 ساعت، غشاء خارجی سیستها شکسته شده و جنین که به وسیله غشاء تفریخی احاطه شده است، ظاهر می شود. در حالی که جنین در زیر پوسته خالی آویزان است.(مرحله چتری) رشد و نمو نائوپلی جنین کامل شده و در زمان کوناهی از غشاء تفریخی جدا و نائوپلیوس با توانایی شنای آزاد متولد می شود.
لارو آرتمیا در اولین مرحله، دارای 400 تا 500 میکرون طول است. آرتمیای بالغ به طول حدود یک سانتیمتر بوده و بدنی کشیده با دو پایه چشم مرکب، یک رشته دستگاه گوارشی کشیده، آنتنولهای حسی و یازده جفت تراکوپود با وظایف خاصی دارد. نرها دارای یک جفت آلت تناسلی در قسمت خلفی ناحیه تنه هستند. آرتمیای ماده نیز به راحتی توسط کیسه تخمی یا رحم که در قسمت عقب آن 11 جفت تراکوپود قرار دارد، مشخص می شود. تخمهای آرتمیا در دو عدد لوله رحمی در شکم رشد می کنند. تخمکهای رسیده مدور می شوند و از طریق دو عدد تخمراهه (اویدوکت) به داخل رحم مهاجرت می کنند. معمولا تخمهای لقاح یافته به نائوپلی دارای شنای آزاد تبدیل می شوند که توسط ماده رها می شوند(تخمگذار زنده زا).
در شرایط حاد(مانند شوری زیاد یا اکسیژن کم آب) جنین فقط تا مرحله گاسترولا رشد می کند. در این لحظه، جنین به وسیله یک پوسته ضخیم کیتینی احاطه شده (پوسته توسط غدد پوسته ای که در رحم قرار دارند ترشح می شود) که پس از آن توسط ماده ها رها می شوند.(تخمگذار)
اصولا هر دو نوع تولید مثل تخمگذارو تخمگذار زنده زا در تمام گونه های آرتمیا مشاهده می شود و ماده ها می توانند در بین دو نوع چرخه تولید مثل، از یک روش به روش دیگر تغییر شیوه دهند.
باکتریها
باکتریها در استخرهای پرورش ماهی به مقدار فراوانی در لایه های ستونی آب و کف استخر وجود دارند. باکتریوپلانکتونها غذای مناسبی برای موجودات ریز آبی و حتی ماهیان به شمار می روند. هنگامی که ماهیان با سیستم فیلتراسیون آبشش خود آب را تصفیه می کنند، از این طریق مقدار زیادی از باکتریها را مورد مصرف قرار می دهند. باکتریها در تجزیه مواد آلی نقش فعالی دارند. این موجودات در تجهیز و تجزیه کودهای حیوانی نقش بسیار زیادی دارند و با افزایش کود دهی، تعداد آنها نیز بیشتر می شوند. علاوه بر این، لاشه گیاهان و جانوران مرده و کودهای کف استخر نیز توسط باکتریها تجزیه شده و گاز کربنیک و مواد معدنی حاصله از تجزیه آنها به محیط استخر افزوده می شود. این مواد دوباره در زنجیره غذایی استخر قرار می گیرند و توسط آلگها در حضور نور خورشید مجددا به مواد آلی تبدیل می شوند. ......................
حشرات و لارو آنها
گروههایی از حشرات از جمله سنجاقکها، دوبالان، یکروزه ها، سوسکهای آبی، نیم بالان و .. از مهمترین حشرات موجود در آب هستند که مراحل لاروی و شفیرگی را در آب می گذرانند و غذای خوبی برای ماهیان به شمار می روند.
شیرونومید ها که در گل و لای کف استخر زندگی می کنند، قرمز رنگ بوده و 1 تا 5/1 سانتیمتر طول دارند.
بعض از شیرونومیدها سبز رنگ بوده و بر روی گیاهان آبزی زندگی می کنند. با اینکه لارو حشرات غذای خوبی برای بچه ماهیان و ماهیها محسوب می شود، برخی از آنها مثل لارو سنجاقکها و نیم بالان و سوسکهای آبی برای لاروها و بچه ماهیان خطرناک بوده و آنها را شکار می کنیم.
برای تعیین وضعیت غذای کف استخر و همچنین شناسایی لارو و انواع حشرات آبزی، با نمونه برداری از کف استخر می توان آنها را شناسایی نمود. در نمونه برداری ها از کف استخر، علاوه بر لارو حشرات، نرمتنان، حلزونها و انواع کرمها نیز مشاهده می شوند. ............................
نرم تنان
نرمتنان از جمله موجودات غذایی در استخر هستند که گاهی تولید آنها بسیار زیاد می باشد. گروهی از نرمتنان و حلزون ها مورد مصرف ماهی قرار می گیرند.
مهره داران آبی
مهره داران آبی در مزارع پرورش ماهی گرم آبی زیست می کنند و در مزارع پرورش بچه ماهی و مراکز تکثیر، بچه قورباغه ها رقیب غذایی بسیار خطرناکی برای بچه ماهیان به شمار می روند. این جانوران هم از غذای ماهیان استفاده می کنند و هم بعضی از آنها از جمله قورباغه، لاک پشت و مار آبی از جمله دشمنان بچه ماهیان بوده و آنها را شکار کرده و می خورند. ...................
گیاهان عالی موجود در آب
گروههایی از گیاهان هستند که در آب به شکل های مختلف وجود دارند. بسیاری از آنها در استخرهای پرورشی با منابع آبی مورد تغذیه ماهی آمور قرار می گیرند و به سطح تولید استخرها می افزایند. بسیاری از آنها نیز ضمن انجام عمل فتوسنتز باعث افزایش اکسیژن محلول در آب می شوند و بعضی هم با خروج اکسیژن از طریق تنفس، موجب کاهش اکسیژن محلول از آب می شوند. همچنین آنها با ایجاد سایه در سطح استخرها مانع رسیدن نور خورشید به ستون آب شده و باعث کاهش تولیدات طبیعی استخر می گردند.
انواع گیاهان عالی ......................
1 – گیاهان غوطه ور در آب
این گروه، گیاهان کف زی و غوطه ور در آب هستند و از املاح و مواد غذایی بستر استخر استفاده می کنند و مقدار زیادی توده گیاهی تولید می نمایند. .........................
2 - گیاهان شناور در آب
این گیاهان در سطح آب رشد کرده و پراکنده هستند و گاهی سطح استخر را کاملا می پوشانند. تراکم این نوع گیاهان عالی سبب جلوگیری از نفوذ نور خورشید در استخرهای پرورش ماهی شده و در نتیجه مانع از عمل فتوسنتز جلبکها می شود. ریشه و ساقه بعضی از این گیاهان در آب شناور بوده و بعضی دیگر نیز ریشه در کف استخر دارند. این گیاهان مواد غذایی سطح آب و کف استخرها را جذب کرده و در سطح آب تولید بیوماس گیاهی می کنند و اکسیژن حاصل از فتوسنتز خود را در هوا آزاد می کنند و با عمل تنفس باعث کاهش اکسیژن محلول در آب نیز می شوند. ...........................
3 – گیاهانی که ساقه و گلهای آنها خارج از آب قرار دارد(گیاهان ریشه در آب)
این گیاهان ریشه در کف استخر دارند و مواد غذایی را از آب و خاک استخر گرفته و با استفاده از نور و گاز کربنیک هوا در بالای سطح آب رشد می کنند و اکسیژن حاصله را نیز در هوا آزاد می سازند. این گیاهان بر روی استخر ها سایه انداخته و به آلگهای موجود در آنجا اجازه فتوسنتز را نمی دهند و فقط از فرسایش خاک ریزه های استخر جلوگیری می کنند.
تأمین غذای مناسب و کافی از مهم ترین عوامل مؤثر در پرورش ماهی به شمار می رود.اگر ماهی گرسنه نگه داشته شود و مواد غذایی مورد نیاز آن، به خصوص اسید آمینه، ویتامین ها و مواد معدنی کافی به آن نرسد، باعث ضعیف شدن ماهی و سپس آلوده شدن آن به انواع بیماری ها و سرانجام باعث کاهش رشد مرگ ومیر خواهد شد.
این مسأله به ویژه در مرحله پرورش لارو یا بچه ماهیان نو رس که هنوز سیستم گوارشی آنها تکامل نیافته است، اهمیت زیادی دارد.در این مرحله غذاهای طبیعی از جمله روتیفرها، با به همراه داشتن مواد غذایی ضروری برای ماهی بهترین نوع غذا و غذای دستی به تنهایی جوابگوی نیاز غذایی ماهی نمی باشد.ترکیب جیره غذایی باید دارای پروتئین حیوانی باشد.پروتئین حیوانی اسیدهای آمینه، املاح و ویتامین های مورد نیاز برای رشد ماهی را تأمین می کند، در نتیجه ماهی قادر به رشد سریع طبیعی خواهد بود.این موضوع در رشد و نمو سلولهای تخم نیز تأثیر فراوانی خواهد داشت.برای ماهیان مولد جهت تولید تخم و اسپرم باید شرایط مطلوب محیطی و غذایی فراهم باشد.
مصرف مواد غذایی طبیعی در پرورش ماهیان مولد و تولید مواد تناسلی مهم بوده و ماهیانی که در محیط های طبیعی و با غذای طبیعی رشد یافته اند، به مراتب بهتر از ماهیان پرورشی می باشد.
...................
موجودات زنده آب
...................
پلانکتون ها(زی شناوران)
پلانکتون ها آبزیانی هستند که اندام های حرکتی کاملی ندارند و با جریان آب به هر طرف می روند.پلانکتون به معنای موجود معلق در آب است، از این رو پلانکتون ها مجموعه ای از موجودات آبزی هستند که در لایه ستونی آب غوطه ور بوده و حرکت آنها بسیار کند می باشد.پلانکتون ها در محیط آب زندگی کرده و زاد و ولد می کنند و همان جا نیز می میرند.زی شناوران مهم ترین گروه موجودات زنده استخرهای پرورش ماهی محسوب می شوند، چون تولید گوشت جمعیت عظیمی از ماهیان پرورشی به طور عمده به میزان تولید پلانکتون ها بستگی دارد. [/justify]........................
پلانکتون ها به دو گروه عمده جانوری و گیاهی تقسیم می شوند.
الف-پلانکتون ها ی گیاهی یا زی شناوران گیاهی
مهمترین و اساسی ترین گروه موجودات زنده در استخر های پرورش ماهی را فیتوپلانکتون ها یا الگها تشکیل می دهند.
الگها تولید کنندگان اولیه مواد آلی هستند و در اندازه های مختلف وجود دارند و اندازه الگها از 5 تا300 میکرون متغیر است.
چرخه تولید ماهی در آب از زی شناورهای گیاهی شروع می شود و شامل انواع مختلفی از زی شناورها است که به وسیله زی شناوران جانوری تغذیه می شوند و از سوی دیگر، زی شناوران جانوری، خود به وسیله ماهیان مصرف می شوند.
ب-پلانکتون های جانوری یا زی شناوران جانوری
در استخرهای پرورش ماهی، جانوران ریز معلق در آب زندگی می کنند که از باکتری ها، فیتوپلانکتون ها و بقایای مواد آلی گیاهی و جانوری تغذیه می کنند.به این گروه، زی شناوران جانوری می گویند.زی شناوران جانوری به سه گروه عمده زیر تقسیم می شوند:
1-روتیفرها:این زی شناوران جانوری در تغذیه لاروها و نوزادان ماهی نقش بسیار مهمی دارند و بهترین نوع غذا در این مرحله محسوب می شوند.
روتیفرها یا گردآنتنها دسته ای از پروتوزواها هستند که از کوچکترین جانداران پریاخته به حساب می آیند و به صورت مجموعه زندگی می کنند.
روتیفرها یکی از مناسب ترین غذاهای زنده ویژه بچه ماهیان نو رس هستند. اگر خروج نوزاد ماهی از تخم همزمان با تکثیر و توسعه روتیفرها باشد، در زمان شروع تغذیه لاروها، روتیفرها در سطح انبوه موجود بوده و بچه ماهیان از رشد خوبی برخوردار خواهند بود.
روتیفرها از باکتری ها و جلبک ها تغذیه می کنند.روتیفرهایی نیز وجود دارند که گوشت خوار بوده و از تک یاختگان و روتیفرهای کوچک تغذیه می کنند ولی اکثر روتیفرها از انواع مواد غذایی استفاده می کنند(همه چیز خوار هستند).
روتیفرها در شرایط مساعد محیطی به طریق بکر زایی تولید مثل می کنند.با وجود اینکه عمر ماده ها کوتاه است، اما هر روتیفر ماده 10 تخم می گذارد.زمان تولید مثل در ماده زودتر از نر ها فرا می رسد.به طوری که هر روتیفر دو روز پس از خروج از تخم، شروع به تخم گذاری کرده و تخم ها نیز در مدت زمان کوتاهی تکامل می یابند.از لحظه ای که تخم گذاشته می شود تا زمانی که روتیفر از آن خارج می شود دو روز طول می کشد.در شرایط نامساعد، ابتدا از طریق بکر زایی جنس نر تولید می شود و پس از جفت گیری روتیفرهای نر و ماده و انجام تولید مثل جنسی، تخمهای اپی فیوم تولید می شود که بزرگتر از تخمهای حاصل از بکر زایی هستند.این تخمها تا فراهم شدن شرایط مناسب در داخل آب یا خشکی سالم باقی می مانند. ...............
2-دافنی ها:دافنی ها در تغذیه ماهیان نو رس و انگشت قد و همچنین پرواری و به ویژه در تغذیه ماهیان کپور معمولی و کپور سر گنده نقش دارند.
از گروه های غذای طبیعی یا غذای زنده در استخرهای پرورش ماهی، دافنی ها هستند که در بعضی از کتابها تحت عنوان خاکشی ها نیز از آنها نام برده شده است.
این گروه از غذای زنده پس از مراحل اولیه لاروی و بچه ماهیان نو رس، اهمیت بیشتری پیدا می کند؛زیرا بچه ماهیان به راحتی از آنها تغذیه نموده و رشد خوبی خواهند داشت.دافنی ها از رده سخت پوستان و زیر راسته آنتن منشعب ها یا کلادوسرها می باشند.این موجودات به ترتیب اهمیت از باکتری ها، جلبک های تک سلولی و بقایای مواد آلی و همچنین از مخمر تغذیه می کنند.
تغذیه آنها به صورت فیلتراسیون، تصفیه کردن زی شناوران گیاهی، باکتری ها و ذرات مواد غذایی موجود در محیط صورت می گیرد.این پدیده در نتیجه مکانیسم حرکات و ضربان منظم پاهای سینه ای تحقق می پذیرد.
متداول ترین نوع دافنی ها عبارتند از دافنی ماگنا، دافنی پولکس، لانگس پینا و موئینا که اندازه آنها به ترتیب دافنی ماگنا بزرگتر از همه و موئینا کوچکتر از همه می باشد.لانگس پینا حساس ترین نوع دافنی است.
مساعد ترین درجه حرارت برای دافنی ها 18 تا20 درجه سانتیگراد است.کاهش اکسیژن محلول کمتر از 3 میلی گرم در لیتر سبب پائین آمدن کیفیت تخمها شده و بازده تولید مثل را کم می کند.نور برای دافنی ها به منظور فعل و انفعالات و تبادل و مبادله مواد ضروری است.در شرایط نور طبیعی، دافنی ها به طور فعال به سطح آب آمده، و با سرعت زیادی در جهت آب شنا می کنند.دافنی ها تمایل بیشتری به طیف نور سبز نشان می دهند و طیف نور قرمز را نمی پسندند.
تولید مثل در دافنی ها
دافنی ها به دو طریق تولید مثل می کنند.در شرایط مطلوب جنس ماده به طور مستقل نسبت به تولید تخم و جنین اقدام نموده و به طریق بکر زایی بدون شرکت دادن جنس نر به زاد و ولد خود ادامه می دهد. در شرایط مساعد جنس نر به طور کلی وجود ندارد. طریق دوم تولید مثل جنسی یا رقابتی است. به هم پیوستگی (مقاربت) با جنس ماده معمولا توسط دو جنس نر انجام می شود. در واقع کمبود مواد غذایی، کاهش اکسیژن محلول، تراکم زیاد از حد، ابتدا سبب تولید جنس نر شده و سپس مقاربت صورت می گیرد و تخم اپی فیوم یا تخم سکون تولید می شود.
در صورت استقرار تخم اپی فیوم در آب و فراهم شدن شرایط مساعد، پوسته تخم آب را جذب نموده و متورم می شود. به دنبال آن پوسته اپی فیوم ترکیده و نوزاد دافنی از تخم بیرون می آید. در درجه حرارت مطلوب، نوزاد در مدت دو روز از تخم خارج می شود. مدت زمان زندگی دافنی به درجه حرارت بستگی دارد.در شرایط مساعد و خوب مدت زندگی آنها حداکثر 150 روز و در شرایط نامساعد 53 روز می باشد. .......................
3 – سیکلوپسها یا پاروپایان : این موجودات به علت داشتن پوسته کیتینی و سخت سطح بدن و غیر قابل هضم بودن آن، برای تغذیه نوزادان ماهی مناسب نیستند و برای ماهیان بزرگتر اگرچه مورد تغذیه قرار نمی گیرند، ولی به دلیل ناقل بیماری بودن نسبت به گروههای قبلی از اعتبار کمتری برخوردارند.
زی شناوران از طریق فیلتراسیون و تصفیه کردن موجودات آب تغذیه می کنند و در پاک سازی و خودپالایی آب نقش دارند. از سوی دیگر، این موجودات خود مورد مصرف (تغذیه) جانوران درشت تر و ماهیان قرار می گیرند. زی شناوران جانوری در شرایط مساعد باسرعت زیاد و فواصل زمانی کم و به تعداد زیاد زاد و ولد کرده و تولید مثل قابل ملاحظه ای دارند، به طوری که اگر مدیریت خوبی در استخرها اعمال گردد، همواره از آنها به تعداد لازم در استخر تولید و مورد تغذیه قرار می گیرند.
آرتمیا
آرتمیا یک موجود آبزی است که در آبهای بسیار شور زندگی می کند؛ آبهایی که هیچ مزاحم و شکارچی در آن قادر به زیست نمی باشد.
موارد استفاده از آرتمیا
با توجه به توسعه روز افزون پرورش آبزیان، موضوع تهیه غذای مناسب برای تولید آبزیان پرورشی روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کنند. از این رو ضرورت توجه به تامین غذا و سرمایه گذاری در این امر از اولویت ویژه ای برخوردار است. در این میان، تامین غذای زنده در زنجیره غذایی آبزیان پرورشی، به ویژه میگو و ماهیان دریایی بخصوص در مرحله اولیه و آغازین آن اهمیت فراوانی دارد. امروزه از آرتمیا در مراکز تکثیر و پرورش با توجه به مراحل سنی و بیولوژیک میگو استفاده می کنند.
1 – استفاده از سیست آرتمیا(به صورت ناپلیوس و سیست دارای غلاف) در تولید پست لارو و میگو و سایر آبزیان
2 – استفاده از آرتمیای بالغ برای مولد سازی
3 – استفاده از توده زنده آرتمیا در مزارع پرورش میگو حداقل به نسبت 5 درصد در جیره غذایی به منظور افزایش تولید و کاهش ضریب تبدیل غذای کنستانتره
4 – استفاده از پودر آرتمیا در جیره غذایی کنستانتره به مقدار 3 الی 5 درصد
5 – استفاده از پودر آرتمیا در مراحل اولیه تغذیه به عنوان جانشین فیتوپلانکتونی
6 – استفاده از ترشی آرتمیا (اینستار آرتمیا) در مزارع پرورش میگو و ماهی
استفاده از آرتمیا در ایران برای تغذیه آبزیان از سال 1352 در مرکز تکثیر ماهیان خاویاری سد سنگر رشت شروع شد. سیست آرتمیا را از دریاچه ارومیه جمع آوری کرده و به مرکز مذکور ارسال گردید. .....................
تولید مثل آرتمیا
در محیط طبیعی و در مواقعی از سال، آرتمیا سیستهایی تولید می کند که در سطح آب شناور هستند و توسط باد و امواج به ساحل رانده می شوند. این سیستها از نظر فعالیتهای متابولیکی غیرفعال بوده و به مدت طولانی رشد و نمو کرده و مدتی بعد خشک می شوند. این سیستها که شکل فرورفته دارند، در اثر غوطه ور شدن در آب و فراهم شدن شرایط مساعد (نور خورشید، اکسیژن و...) آب را جذب کرده و کروی می شوند. در این شرایط، در داخل پوسته جنین، متابولیسم قطع شده خود را مجددا از سر می گیرند. بعد از حدود 20 ساعت، غشاء خارجی سیستها شکسته شده و جنین که به وسیله غشاء تفریخی احاطه شده است، ظاهر می شود. در حالی که جنین در زیر پوسته خالی آویزان است.(مرحله چتری) رشد و نمو نائوپلی جنین کامل شده و در زمان کوناهی از غشاء تفریخی جدا و نائوپلیوس با توانایی شنای آزاد متولد می شود.
لارو آرتمیا در اولین مرحله، دارای 400 تا 500 میکرون طول است. آرتمیای بالغ به طول حدود یک سانتیمتر بوده و بدنی کشیده با دو پایه چشم مرکب، یک رشته دستگاه گوارشی کشیده، آنتنولهای حسی و یازده جفت تراکوپود با وظایف خاصی دارد. نرها دارای یک جفت آلت تناسلی در قسمت خلفی ناحیه تنه هستند. آرتمیای ماده نیز به راحتی توسط کیسه تخمی یا رحم که در قسمت عقب آن 11 جفت تراکوپود قرار دارد، مشخص می شود. تخمهای آرتمیا در دو عدد لوله رحمی در شکم رشد می کنند. تخمکهای رسیده مدور می شوند و از طریق دو عدد تخمراهه (اویدوکت) به داخل رحم مهاجرت می کنند. معمولا تخمهای لقاح یافته به نائوپلی دارای شنای آزاد تبدیل می شوند که توسط ماده رها می شوند(تخمگذار زنده زا).
در شرایط حاد(مانند شوری زیاد یا اکسیژن کم آب) جنین فقط تا مرحله گاسترولا رشد می کند. در این لحظه، جنین به وسیله یک پوسته ضخیم کیتینی احاطه شده (پوسته توسط غدد پوسته ای که در رحم قرار دارند ترشح می شود) که پس از آن توسط ماده ها رها می شوند.(تخمگذار)
اصولا هر دو نوع تولید مثل تخمگذارو تخمگذار زنده زا در تمام گونه های آرتمیا مشاهده می شود و ماده ها می توانند در بین دو نوع چرخه تولید مثل، از یک روش به روش دیگر تغییر شیوه دهند.
باکتریها
باکتریها در استخرهای پرورش ماهی به مقدار فراوانی در لایه های ستونی آب و کف استخر وجود دارند. باکتریوپلانکتونها غذای مناسبی برای موجودات ریز آبی و حتی ماهیان به شمار می روند. هنگامی که ماهیان با سیستم فیلتراسیون آبشش خود آب را تصفیه می کنند، از این طریق مقدار زیادی از باکتریها را مورد مصرف قرار می دهند. باکتریها در تجزیه مواد آلی نقش فعالی دارند. این موجودات در تجهیز و تجزیه کودهای حیوانی نقش بسیار زیادی دارند و با افزایش کود دهی، تعداد آنها نیز بیشتر می شوند. علاوه بر این، لاشه گیاهان و جانوران مرده و کودهای کف استخر نیز توسط باکتریها تجزیه شده و گاز کربنیک و مواد معدنی حاصله از تجزیه آنها به محیط استخر افزوده می شود. این مواد دوباره در زنجیره غذایی استخر قرار می گیرند و توسط آلگها در حضور نور خورشید مجددا به مواد آلی تبدیل می شوند. ......................
حشرات و لارو آنها
گروههایی از حشرات از جمله سنجاقکها، دوبالان، یکروزه ها، سوسکهای آبی، نیم بالان و .. از مهمترین حشرات موجود در آب هستند که مراحل لاروی و شفیرگی را در آب می گذرانند و غذای خوبی برای ماهیان به شمار می روند.
شیرونومید ها که در گل و لای کف استخر زندگی می کنند، قرمز رنگ بوده و 1 تا 5/1 سانتیمتر طول دارند.
بعض از شیرونومیدها سبز رنگ بوده و بر روی گیاهان آبزی زندگی می کنند. با اینکه لارو حشرات غذای خوبی برای بچه ماهیان و ماهیها محسوب می شود، برخی از آنها مثل لارو سنجاقکها و نیم بالان و سوسکهای آبی برای لاروها و بچه ماهیان خطرناک بوده و آنها را شکار می کنیم.
برای تعیین وضعیت غذای کف استخر و همچنین شناسایی لارو و انواع حشرات آبزی، با نمونه برداری از کف استخر می توان آنها را شناسایی نمود. در نمونه برداری ها از کف استخر، علاوه بر لارو حشرات، نرمتنان، حلزونها و انواع کرمها نیز مشاهده می شوند. ............................
نرم تنان
نرمتنان از جمله موجودات غذایی در استخر هستند که گاهی تولید آنها بسیار زیاد می باشد. گروهی از نرمتنان و حلزون ها مورد مصرف ماهی قرار می گیرند.
مهره داران آبی
مهره داران آبی در مزارع پرورش ماهی گرم آبی زیست می کنند و در مزارع پرورش بچه ماهی و مراکز تکثیر، بچه قورباغه ها رقیب غذایی بسیار خطرناکی برای بچه ماهیان به شمار می روند. این جانوران هم از غذای ماهیان استفاده می کنند و هم بعضی از آنها از جمله قورباغه، لاک پشت و مار آبی از جمله دشمنان بچه ماهیان بوده و آنها را شکار کرده و می خورند. ...................
گیاهان عالی موجود در آب
گروههایی از گیاهان هستند که در آب به شکل های مختلف وجود دارند. بسیاری از آنها در استخرهای پرورشی با منابع آبی مورد تغذیه ماهی آمور قرار می گیرند و به سطح تولید استخرها می افزایند. بسیاری از آنها نیز ضمن انجام عمل فتوسنتز باعث افزایش اکسیژن محلول در آب می شوند و بعضی هم با خروج اکسیژن از طریق تنفس، موجب کاهش اکسیژن محلول از آب می شوند. همچنین آنها با ایجاد سایه در سطح استخرها مانع رسیدن نور خورشید به ستون آب شده و باعث کاهش تولیدات طبیعی استخر می گردند.
انواع گیاهان عالی ......................
1 – گیاهان غوطه ور در آب
این گروه، گیاهان کف زی و غوطه ور در آب هستند و از املاح و مواد غذایی بستر استخر استفاده می کنند و مقدار زیادی توده گیاهی تولید می نمایند. .........................
2 - گیاهان شناور در آب
این گیاهان در سطح آب رشد کرده و پراکنده هستند و گاهی سطح استخر را کاملا می پوشانند. تراکم این نوع گیاهان عالی سبب جلوگیری از نفوذ نور خورشید در استخرهای پرورش ماهی شده و در نتیجه مانع از عمل فتوسنتز جلبکها می شود. ریشه و ساقه بعضی از این گیاهان در آب شناور بوده و بعضی دیگر نیز ریشه در کف استخر دارند. این گیاهان مواد غذایی سطح آب و کف استخرها را جذب کرده و در سطح آب تولید بیوماس گیاهی می کنند و اکسیژن حاصل از فتوسنتز خود را در هوا آزاد می کنند و با عمل تنفس باعث کاهش اکسیژن محلول در آب نیز می شوند. ...........................
3 – گیاهانی که ساقه و گلهای آنها خارج از آب قرار دارد(گیاهان ریشه در آب)
این گیاهان ریشه در کف استخر دارند و مواد غذایی را از آب و خاک استخر گرفته و با استفاده از نور و گاز کربنیک هوا در بالای سطح آب رشد می کنند و اکسیژن حاصله را نیز در هوا آزاد می سازند. این گیاهان بر روی استخر ها سایه انداخته و به آلگهای موجود در آنجا اجازه فتوسنتز را نمی دهند و فقط از فرسایش خاک ریزه های استخر جلوگیری می کنند.