Dr.Hossein.M.Al
05-04-2010, 09:30 AM
تب برفکی بیماری بسیار واگیری است که تقریباً* همه زوج*سمان از جمله نشخوارکنندگان اهلی را مبتلا می*کند و باعث خسارات اقتصادی قابل توجهی می*شود. ویروس عامل بیماری هفت سروتیپ به نامهای A,O,C,SAT1,SAT2,SAT3,Asia1 دارد. مقاومت ویروس در طبیعت و عفونت*زایی شدید آن ،*تغییرات آنتی*ژنتیکی ویروس و پیدایش تحت تیپ*های جدید آن و مهمتر از همه ، توان بیماریزایی در انواع نشخوارکنندگان اهلی و وحشی و وجود دامهای ناقل و حامل ویروس تب برفکی ،* در بقاء عفونت و بیماری در یک جمعیت و منطقه تأثیر دارند و کنترل این بیماری را بسیار مشکل و همراه با هزینه*های زیاد می*کند.
سبب شناسی
عامل بیماری تب برفکی ویروسی از خانواده پیکورناویریده و از جنس آفتوویروس است که هفت سروتیپ مشخص به نامهای A,O,C,SAT1,SAT2,SAT3,Asia1 دارد.
مقاومت دربرابر عوامل فیزیکی و شیمیایی
ویروس عامل بیماری تب برفکی از جمله مقاوم*ترین ویروس*های شناخته شده در طبیعت است.
دما :*ویروس عامل تب برفکی با سرد کردن و منجمد کردن زنده می*ماند (حفظ می*شود) و در دمای بیش از 50 درجه سانتی*گراد به طور تصاعدی غیرفعال می*شود.
pH: ویروس عامل تب برفکی در PH پایین*تر از 6 یا بالاتر از 9 غیرفعال می*شود.
مواد ضدعفونی کننده :*هیدروکسید سدیم 2% ، کربنات سدیم 4% و اسید سیتریک 2/0% ویروس عامل تب برفکی را غیرفعال می*کنند. این ویروس نسبت به یدوفورها ،*ترکیبات چهارتایی آمونیوم ،*هیپوکلریت و فنل ،*به ویژه در حضور مواد آلی، مقاوم است.
ماندگاری ویروس
ویروس عامل تب برفکی در گره*های لنفاوی و مغز استخوان در pH خنثی فعال می*ماند، اما در عضلات وقتی pH پایین*تر از 6 باشد (یعنی پس از طی دوره جمود نعشی) تخریب می*شود. ویروس عامل تب برفکی در علوفه آلوده و نیز در محیط،*بسته به اندازه دما و pH می*توان بیش از یک ماه زنده بمند.
همه*گیرشناسی
واگیری و مرگ و میر
تب برفکی، از واگیرترین بیماریهای دامی است که باعث خسارات اقتصادی قابل توجهی می*شود. میزان مرگ و میر در دامهای بالغ، کم است. اما به دلیل ایجاد میوکاردیت ،*میزان مرگ و میر در دامهای جوان زیاد است.
میزبان*ها
گاوسانان (گاو،گاو کوهان*دار هندی – زبو - گاومیش اهلی ،*یاک - گاو میش اهلی تبت) ،*گوسفند،*بز ، خوک، همه* نشخوارکنندگان وحشی و میزان حساسیت شترسانان (شتر، شتر جماز - شتر تک کوهانه بومی عربستان و شمال آفریقا،*شتر بی*کوهان آمریکایی - لاما،*شتر بی*کوهان پشم بلند آمریکایی) کم است.
راه انتقال
ویروس بیماری تب برفکی از راههای مستقیم و غیرمستقیم به شرح زیر انتقال می*یابد:
- تماس مستقیم یا غیرمستقیم (ریزقطره*ها)
- جانداران ناقل (انسان و مانند آن)
- ناقلین بیجان (وسایل نقلیه،*ابزار کار)
- از طریق هوا،*به ویژه در مناطق استوایی (تا 60 کیلومتر در خشکی و 300 کیلومتر در دریا)
منبع ویروس
منابع ویروس تب برفکی عبارتند از :
- دامهای بیماری که نشانه*های درمانگاهی بیماری را نشان می*دهند یا در دوره کمون قرار دارند.
- ترشحات تنفسی ، بزاق ،*مدفوع و ادرار ،*شیر و منی (تا 4 روز پیش از بروز نشانه*های درمانگاهی)
- گوشت و آلایشی که pH آن *، به کمتر از 6 کاهش نیافته باشد.
- دامهای ناقل : به ویژه گاو و گاومیش اهلی شده آسیایی ،*دامهایی که دوره نقاهت پس از بهبود را طی می*کنند و دامهای واکسینه شده دفع کننده ویروس (ویروس در ناحیه پایینی حلق گاو به مدت 30 ماه و در گاومیش به مدت طولانی*تر و در گوسفند به مدت 9 ماه باقی می*ماند). گاومیش دماغه آفریقا میزبان نگهدارنده اصلی سروتیپ*های SAT است.
وقوع
بیماری تب برفکی در مناطقی از قاره آسیا، آفریقا،* خاورمیانه و آمریکای جنوبی (همه*گیری*های انفرادی در مناطق عاری از بیماری) بومی است.
دوره کمون
دوره کمون بیماری تب برفکی از 2 تا 14 روز متفاوت است.
نشانه*های درمانگاهی
- گاو : نشانه*های درمانگاهی تب برفکی در گاو به شرح ذیل است :
تب ،*بی اشتهایی ،*لرز *،کاهش تولید شیر به مدت 2 تا 3 روز و سپس صدای ملچ ملوچ لب*ها،* سائیدن دندان*ها روی یکدیگر، ریزش بزاق (کش*دار)، لنگش ،*لگدزدن یا پا بر زمین کوبیدن (به دلیل وجود وزیکول (تاول/آفت) روی مخاط داخلی گونه و بینی و / یا شکاف بین سمی و تاج سم)
پس از 24 ساعت تاول*ها پاره می*شوند. گاهی تاول*ها روی پستان نیز ظاهر می*شوند.
به طور کلی بیماران ظرف 8 تا 15 روز بهبود می*یابند.
عوارض ثانویه *: تخریش*های بیماری زبان آبی،عفونت ثانویه ضایعات، تغییر و بدشکلی سم*ها،*ورم پستان و کاهش دائمی تولید شیر، میوکاردیت،*سقط جنین ،*مرگ دامهای جوان،*کاهش مستمر وزن ،*ناتوانی در کنترل دما
- گوسفند و بز : ضایعات تب برفکی ،*کمتر مشخص و مشهود است. گاهی ضایعات سم*ها تشخیص داده نمی*شوند. ضایعات سکوی دندانی در گوسفند دیده می*شود. توقف شیردهی در گوسفند و بز، یک چهره درمانگاهی بیماری است. مرگ دامهای جوان.
ضایعات
تاول*های ریز و درشت روی زبان، سکوی دندانی ،*لثه، گونه،* کام سخت و نرم، لب*ها،*سوراخ*های بینی، پوزه، نوک پستانک*ها،* پستان، شکاف بین سمی و تاج سم
ضایعات پس از مرگ روی پرده*های ماهیچه*ای عرضی شکمبه، در لایه عضلانی قلب دامهای جوان (قلب ببری)
http://www.hakimemehr.ir/upload_images/images_medium/fmd11_0_71912.jpg
http://www.hakimemehr.ir/upload_images/images_medium/rfg_0_48327.jpg
http://www.hakimemehr.ir/upload_images/images_medium/fmd13_0_63048.jpg
تشخیص تفریقی
تب برفکی را باید از دو گروه بیماری تشخیص تفریقی داد :
1 - بیماریهایی که از نظر درمانگاهی قابل تفریق با تب برفکی نیستند :
- التهاب تاولی دهان
2 - سایر موارد :
- طاعون گاوی
- بیماری مخاطی
- رینوتراکئیت عفونی گاوان
- بیماری زبان آبی
- ورم پستان
- التهاب پاپولار گاوان
- اسهال ویروسی گاوان (BVD)
تشخیص آزمایشگاهی
1 - روش*های تشخیص
- شناسایی ویروس : الایزا / آزمون ثبوت عامل مکمل/جداسازی ویروس : تلقیح یاخته*های اولیه تیروئید گاوی و یاخته*های اولیه خوک ،*یاخته*های کلیه گوساله و بره،* تلقیح رده*های یاخته*ای BHK-21 and IB-RS-2 ،* تلقیح موش.
- آزمون*های سرمی : الایزا/آزمون خنثی*سازی ویروس
2 - نمونه*برداری و ارسال نمونه
- نمونه تاول*ها
نمونه باید :
- از تاول*ها نترکیده و یا تازه ترکیده برداشت شود.
- به اندازه کافی و حداقل یک گرم باشد.
- در بافر مخصوص انتقال نمونه تب برفکی (که pH را بین 2/7 تا 4/7 حفظ می*کند) و در کنار یخ به آزمایشگاه ارسال گردد.
- فاصله زمانی بین نمونه*برداری و انجام آزمایشات نباید بیشتر از 48 ساعت باشد.
- مایع مری- حلقی بوسیله یک میله جام*دار گلو برداشته شود. نمونه*ها باید بلافاصله پس از جمع*آوری،* در برودت زیر منهای 40 درجه سانتی*گراد منجمد شود.
پیشگیری و کنترل
کنترل بیماری تب برفکی بسیار مشکل است. مقاومت ویروس عامل بیماری در طبیعت و عفونت*زایی شدید آن (ضایعات پاتولوژیک در پستان و دست و پا) همراه با عوامل دیگری از جمله تغییرات آنتی*ژنتیکی ویروس و پیدایش تحت تیپ*های جدید آن و مهم*تر از همه *،توان بیماریزایی در انواع نشخوارکنندگان اهلی و وحشی و وجود دامهای ناقل و حامل ویروس تب برفکی (که اغلب متعاقب عفونت طبیعی پدیدار می*شوند) در بقاء عفونت و بیماری در یک جمعیت و منطقه تأثیر دارد و کنترل این بیماری را بسیار مشکل و همراه با هزینه*های زیاد می*کند.
کنترل بیماری بر پایه سه اصل زیر استوار است :
1 - اقدامات بهداشتی و قرنطینه*ای :* اقدامات بهداشتی و قرنطینه*ای که به منظور جلوگیری از ورود ویروس تب برفکی بویژه تیپ*های جدید و غیربومی انجام می*شود عبارتند از :
- محافظت از مناطق عاری از بیماری با کنترل و مراقبت حمل و نقل دام در نوار مرزی منطقه
- کشتار دامهای آلوده ،*بهبود یافته و دامهای حساس در تماس با دامهای بیمار
- ضدعفونی جایگاه و همه مواد آلوده (ابزار کار، خودروها،*لباس*ها و مانند آن) - مناسب*ترین مواد ضدعفونی کننده عبارتند از *: فرمالین 5%،*سود سوزآور 2% و آهک (مناسب برای محوطه) می*باشند.
- امحاء لاشه دامهای تلف شده ،*بستر و فرآورده*های دامهای حساس در مناطق آلوده
- اقدامات قرنطینه*ای
2 - مراقبت درمانگاهی و سرولوژیکی : مراقبت درمانگاهی و سرولوژیکی به منظور شناخت تغییرات بیماری و ماهیت سویه*های درگردش انجام می*شود.
3 - مایه*کوبی (ایمن*سازی) : واکسیناسیون به منظور ایجاد پوشش ایمنی در دامهای حساس و با استفاده از واکسن کشته (حاوی یک ماده کمکی) انجام می*شود. مدت ایمنی حاصله ،*بسته به میزان قرابت ژنتیکی واکسن با سویه عامل همه*گیری،*شش ماه پس از دو بار مایه*کوبی اولیه – به فاصله یک ماه از یکدیگر – است. تاکنون از واکسن زنده تب برفکی به دلیل ایجاد میوکاردیت شدید و انتشار ویروس استفاده نشده است.
بررسی ،*مبارزه و مراقبت تب برفکی در ایران
اهداف :
1 - برقراری سامانه ملی مراقبت فعال بیماری به منظور ردیابی کامل بیماری
2 - افزایش سطح پوشش واکسیناسیون جمعیت حساس و همگونی ایمنی ناشی از واکسیناسیون
3 - کاهش رخدادهای بیماری و خسارات افتصادی ناشی از آن
به دنبال اجرای سیاست و برنامه مایه*کوبی همزمان و سراسری تب برفکی که از بهمن ماه سال 1381 شروع گردید و نیز طرح توسعه خدمات روستایی و عشایری که از فاز 15 سال 1386 به اجرا گذارده شد و راه**اندازی کامل سیستم اطلاعات جغرافیایی، برنامه و سیاست مایه*کوبی همزمان تب برفکی در سال 1388 با اولویت*های زیر در دستور ادارات کل دامپزشکی استان*ها قرار می*گیرد.
بررسی و مراقبت
در سال 1387 شبکه ملی مراقبت فعال بیماری تب برفکی با پوشش 4 درصد واحدهای اپیدمیولوژیک در هر ماه در سطح کشور از طریق سامانه اطلاعات جغرافیایی به اجرا گذاشته شده است. بر اساس نتایج حاصله از این شبکه ،*نقش واحدهای اپیدمیولوژیک روستایی در رخداد بیماری بیش از هر واحد اپیدمیولوژیک دیگر می*باشند. شبکه ملی مراقبت تب برفکی در سال 1388 نیز استمرار خواهد یافت و اهم فعالیت*های آن بر محورهای زیر استوار خواهد بود:
1 - بازدید از تمامی کانون*های مشکوک بیماری و نمونه*برداری و ارسال به موقع نمونه*های مرضی مناسب از دامهای آلوده در شرایط مناسب
2 - مراقبت و نظارت بر میادین عرضه دام و مناطق پرتراکم نگهداری و پرورش دام و گزارش به موقع بیماری بویژه در این مناطق
3 - بازرسی و مراقبت بیماری در واحدهای اپیدمیولوژیک واقع در اطراف کانون*های بروز بیماری به شعاع حداقل 10 کیلومتر در حداقل زمان ممکن
4 - اخذ نمونه*های سرمی به منظور ارزیابی سطح ایمنی ناشی از مایه*کوبی در واحدهای تحت پوشش مایه*کوبی در فواصل زمانی مناسب (قبل از اجرای هر فاز و یا 21 روز بعد از اجرای مایه*کوبی) در شرایط مناسب با درج کدهای خاص و ارسال به بخش دریافت نمونه*های سازمان دامپزشکی کشور
5 - کلیه دامهای حساس به این بیماری در سنین و نژادهای مختلف که ترکیبی از علائم زیر را دارند مشکوک به تب برفکی تلقی می*شوند:
- تاول و زخم در دهان (لثه، زبان و کام)
- تاول و زخم متعاقب تاول روی پستان و سرپستانک*ها
- تاول و زخم بین سم*ها و تاج سم
- ضایعات قلب ببری در کالبدگشایی بره ،*بزغاله و گوساله
گزارشات مربوط به این بیماری *،درمانگاهی بوده و با توجه به اینکه از هر کانون بیماری باید نمونه اخذ و مورد آزمایش قرار گیرد وضعیت بیماری با مقایسه نتایج آزمایشگاهی و گزارشات فیلدی تجزیه و تحلیل شود.
پیشگیری و کنترل
1 - اعمال مقررات بهداشتی - قرنطینه*ای به منظور جلوگیری از ورود ویروس تب برفکی به ویژه تیپ*های جدید و غیربومی در کلیه واحدهای اپیدمیولوژیک و نظارت کامل بر اجرای دقیق آنها در واحدها ، سامان*دهی تردد دام و ایجاد انضباط بهداشتی در جابجایی دام یا کدگذاری کامیون*های حامل و اطمینان از سلامت دام و اعمال اقدامات پیشگیری و کنترلی و مشخص کردن مقصد حمل دام با هماهنگی اداره کل دامپزشکی استان مقصد
2 - واکسیناسیون و ایجاد پوشش ایمنی در دامهای حساس و هدف با استفاده از واکسن*های کشته حاوی سویه*های مناسب(تولید داخل یا وارداتی) طبق دستورالعملهای سازمان دامپزشکی کشور به منظور برقراری ایمنی مناسب و یکنواخت در دامهای حساس به شرح زیر :
الف - در فازهای مایه*کوبی تحت پوشش قرار دادن جمعیت گاو، گوساله و گاومیش استان در واحدهای اپیدمیولوژیک پرتراکم و پرخطر و کانون*های بیماری و واحدهای تحت پوشش فازهای قبلی همراه با اجرای مایه*کوبی راپل در گوساله*ها
ب - مایه*کوبی جمعیت گوسفند و بز روستایی و عشایری یک بار در سال در فصل زمستان حداکثر ظرف مدت 45 روز
ج - مایه*کوبی جمعیت دامی حساس واقع در اطراف کانون*های بیماری در شعاع مناسب (حداقل 3 کیلومتر)
ادارات کل دامپزشکی استان*ها ملزم به برنامه*ریزی جهت مایه*کوبی سریع تمامی واحدهای اپیدمیولوژیک واقع در شعاع فوق می*باشند.
3 - برگزاری دوره*های آموزشی و ترویجی با استفاده از کلیه امکانات در سطوح مختلف : آموزش دامداران و دامپروران و کلیه دست*اندرکاران خرید و فروش دام و ... ،*نوآموزی و بازآموزی پرسنل دامپزشکی (اکیپ*های مایه*کوبی) و دامپزشکان بخش*های دولتی و غیردولتی، به منظور آشنایی با برنامه سازمان در امور بررسی،*مراقبت و مبارزه ،*دستورالعملها ،*روشهای اطلاع*رسانی،*برداشت و ارسال نمونه، رعایت زنجیره سرد و همکاری در انجام برنامه*های واکسیناسیون دام
4 - نظارت بر عملیات واکسیناسیون توسط بخش*های دولتی و غیردولتی با رعایت نکات بهداشتی،*قرنطینه*ای در کلیه مراحل کار (برنامه*ریزی دقیق و کامل در مصرف درست و به موقع واکسن*های دریافتی در فاز و رعایت بخشنامه*ها و دستورالعمل*های مربوطه)
منبع: حکیم مهر
سبب شناسی
عامل بیماری تب برفکی ویروسی از خانواده پیکورناویریده و از جنس آفتوویروس است که هفت سروتیپ مشخص به نامهای A,O,C,SAT1,SAT2,SAT3,Asia1 دارد.
مقاومت دربرابر عوامل فیزیکی و شیمیایی
ویروس عامل بیماری تب برفکی از جمله مقاوم*ترین ویروس*های شناخته شده در طبیعت است.
دما :*ویروس عامل تب برفکی با سرد کردن و منجمد کردن زنده می*ماند (حفظ می*شود) و در دمای بیش از 50 درجه سانتی*گراد به طور تصاعدی غیرفعال می*شود.
pH: ویروس عامل تب برفکی در PH پایین*تر از 6 یا بالاتر از 9 غیرفعال می*شود.
مواد ضدعفونی کننده :*هیدروکسید سدیم 2% ، کربنات سدیم 4% و اسید سیتریک 2/0% ویروس عامل تب برفکی را غیرفعال می*کنند. این ویروس نسبت به یدوفورها ،*ترکیبات چهارتایی آمونیوم ،*هیپوکلریت و فنل ،*به ویژه در حضور مواد آلی، مقاوم است.
ماندگاری ویروس
ویروس عامل تب برفکی در گره*های لنفاوی و مغز استخوان در pH خنثی فعال می*ماند، اما در عضلات وقتی pH پایین*تر از 6 باشد (یعنی پس از طی دوره جمود نعشی) تخریب می*شود. ویروس عامل تب برفکی در علوفه آلوده و نیز در محیط،*بسته به اندازه دما و pH می*توان بیش از یک ماه زنده بمند.
همه*گیرشناسی
واگیری و مرگ و میر
تب برفکی، از واگیرترین بیماریهای دامی است که باعث خسارات اقتصادی قابل توجهی می*شود. میزان مرگ و میر در دامهای بالغ، کم است. اما به دلیل ایجاد میوکاردیت ،*میزان مرگ و میر در دامهای جوان زیاد است.
میزبان*ها
گاوسانان (گاو،گاو کوهان*دار هندی – زبو - گاومیش اهلی ،*یاک - گاو میش اهلی تبت) ،*گوسفند،*بز ، خوک، همه* نشخوارکنندگان وحشی و میزان حساسیت شترسانان (شتر، شتر جماز - شتر تک کوهانه بومی عربستان و شمال آفریقا،*شتر بی*کوهان آمریکایی - لاما،*شتر بی*کوهان پشم بلند آمریکایی) کم است.
راه انتقال
ویروس بیماری تب برفکی از راههای مستقیم و غیرمستقیم به شرح زیر انتقال می*یابد:
- تماس مستقیم یا غیرمستقیم (ریزقطره*ها)
- جانداران ناقل (انسان و مانند آن)
- ناقلین بیجان (وسایل نقلیه،*ابزار کار)
- از طریق هوا،*به ویژه در مناطق استوایی (تا 60 کیلومتر در خشکی و 300 کیلومتر در دریا)
منبع ویروس
منابع ویروس تب برفکی عبارتند از :
- دامهای بیماری که نشانه*های درمانگاهی بیماری را نشان می*دهند یا در دوره کمون قرار دارند.
- ترشحات تنفسی ، بزاق ،*مدفوع و ادرار ،*شیر و منی (تا 4 روز پیش از بروز نشانه*های درمانگاهی)
- گوشت و آلایشی که pH آن *، به کمتر از 6 کاهش نیافته باشد.
- دامهای ناقل : به ویژه گاو و گاومیش اهلی شده آسیایی ،*دامهایی که دوره نقاهت پس از بهبود را طی می*کنند و دامهای واکسینه شده دفع کننده ویروس (ویروس در ناحیه پایینی حلق گاو به مدت 30 ماه و در گاومیش به مدت طولانی*تر و در گوسفند به مدت 9 ماه باقی می*ماند). گاومیش دماغه آفریقا میزبان نگهدارنده اصلی سروتیپ*های SAT است.
وقوع
بیماری تب برفکی در مناطقی از قاره آسیا، آفریقا،* خاورمیانه و آمریکای جنوبی (همه*گیری*های انفرادی در مناطق عاری از بیماری) بومی است.
دوره کمون
دوره کمون بیماری تب برفکی از 2 تا 14 روز متفاوت است.
نشانه*های درمانگاهی
- گاو : نشانه*های درمانگاهی تب برفکی در گاو به شرح ذیل است :
تب ،*بی اشتهایی ،*لرز *،کاهش تولید شیر به مدت 2 تا 3 روز و سپس صدای ملچ ملوچ لب*ها،* سائیدن دندان*ها روی یکدیگر، ریزش بزاق (کش*دار)، لنگش ،*لگدزدن یا پا بر زمین کوبیدن (به دلیل وجود وزیکول (تاول/آفت) روی مخاط داخلی گونه و بینی و / یا شکاف بین سمی و تاج سم)
پس از 24 ساعت تاول*ها پاره می*شوند. گاهی تاول*ها روی پستان نیز ظاهر می*شوند.
به طور کلی بیماران ظرف 8 تا 15 روز بهبود می*یابند.
عوارض ثانویه *: تخریش*های بیماری زبان آبی،عفونت ثانویه ضایعات، تغییر و بدشکلی سم*ها،*ورم پستان و کاهش دائمی تولید شیر، میوکاردیت،*سقط جنین ،*مرگ دامهای جوان،*کاهش مستمر وزن ،*ناتوانی در کنترل دما
- گوسفند و بز : ضایعات تب برفکی ،*کمتر مشخص و مشهود است. گاهی ضایعات سم*ها تشخیص داده نمی*شوند. ضایعات سکوی دندانی در گوسفند دیده می*شود. توقف شیردهی در گوسفند و بز، یک چهره درمانگاهی بیماری است. مرگ دامهای جوان.
ضایعات
تاول*های ریز و درشت روی زبان، سکوی دندانی ،*لثه، گونه،* کام سخت و نرم، لب*ها،*سوراخ*های بینی، پوزه، نوک پستانک*ها،* پستان، شکاف بین سمی و تاج سم
ضایعات پس از مرگ روی پرده*های ماهیچه*ای عرضی شکمبه، در لایه عضلانی قلب دامهای جوان (قلب ببری)
http://www.hakimemehr.ir/upload_images/images_medium/fmd11_0_71912.jpg
http://www.hakimemehr.ir/upload_images/images_medium/rfg_0_48327.jpg
http://www.hakimemehr.ir/upload_images/images_medium/fmd13_0_63048.jpg
تشخیص تفریقی
تب برفکی را باید از دو گروه بیماری تشخیص تفریقی داد :
1 - بیماریهایی که از نظر درمانگاهی قابل تفریق با تب برفکی نیستند :
- التهاب تاولی دهان
2 - سایر موارد :
- طاعون گاوی
- بیماری مخاطی
- رینوتراکئیت عفونی گاوان
- بیماری زبان آبی
- ورم پستان
- التهاب پاپولار گاوان
- اسهال ویروسی گاوان (BVD)
تشخیص آزمایشگاهی
1 - روش*های تشخیص
- شناسایی ویروس : الایزا / آزمون ثبوت عامل مکمل/جداسازی ویروس : تلقیح یاخته*های اولیه تیروئید گاوی و یاخته*های اولیه خوک ،*یاخته*های کلیه گوساله و بره،* تلقیح رده*های یاخته*ای BHK-21 and IB-RS-2 ،* تلقیح موش.
- آزمون*های سرمی : الایزا/آزمون خنثی*سازی ویروس
2 - نمونه*برداری و ارسال نمونه
- نمونه تاول*ها
نمونه باید :
- از تاول*ها نترکیده و یا تازه ترکیده برداشت شود.
- به اندازه کافی و حداقل یک گرم باشد.
- در بافر مخصوص انتقال نمونه تب برفکی (که pH را بین 2/7 تا 4/7 حفظ می*کند) و در کنار یخ به آزمایشگاه ارسال گردد.
- فاصله زمانی بین نمونه*برداری و انجام آزمایشات نباید بیشتر از 48 ساعت باشد.
- مایع مری- حلقی بوسیله یک میله جام*دار گلو برداشته شود. نمونه*ها باید بلافاصله پس از جمع*آوری،* در برودت زیر منهای 40 درجه سانتی*گراد منجمد شود.
پیشگیری و کنترل
کنترل بیماری تب برفکی بسیار مشکل است. مقاومت ویروس عامل بیماری در طبیعت و عفونت*زایی شدید آن (ضایعات پاتولوژیک در پستان و دست و پا) همراه با عوامل دیگری از جمله تغییرات آنتی*ژنتیکی ویروس و پیدایش تحت تیپ*های جدید آن و مهم*تر از همه *،توان بیماریزایی در انواع نشخوارکنندگان اهلی و وحشی و وجود دامهای ناقل و حامل ویروس تب برفکی (که اغلب متعاقب عفونت طبیعی پدیدار می*شوند) در بقاء عفونت و بیماری در یک جمعیت و منطقه تأثیر دارد و کنترل این بیماری را بسیار مشکل و همراه با هزینه*های زیاد می*کند.
کنترل بیماری بر پایه سه اصل زیر استوار است :
1 - اقدامات بهداشتی و قرنطینه*ای :* اقدامات بهداشتی و قرنطینه*ای که به منظور جلوگیری از ورود ویروس تب برفکی بویژه تیپ*های جدید و غیربومی انجام می*شود عبارتند از :
- محافظت از مناطق عاری از بیماری با کنترل و مراقبت حمل و نقل دام در نوار مرزی منطقه
- کشتار دامهای آلوده ،*بهبود یافته و دامهای حساس در تماس با دامهای بیمار
- ضدعفونی جایگاه و همه مواد آلوده (ابزار کار، خودروها،*لباس*ها و مانند آن) - مناسب*ترین مواد ضدعفونی کننده عبارتند از *: فرمالین 5%،*سود سوزآور 2% و آهک (مناسب برای محوطه) می*باشند.
- امحاء لاشه دامهای تلف شده ،*بستر و فرآورده*های دامهای حساس در مناطق آلوده
- اقدامات قرنطینه*ای
2 - مراقبت درمانگاهی و سرولوژیکی : مراقبت درمانگاهی و سرولوژیکی به منظور شناخت تغییرات بیماری و ماهیت سویه*های درگردش انجام می*شود.
3 - مایه*کوبی (ایمن*سازی) : واکسیناسیون به منظور ایجاد پوشش ایمنی در دامهای حساس و با استفاده از واکسن کشته (حاوی یک ماده کمکی) انجام می*شود. مدت ایمنی حاصله ،*بسته به میزان قرابت ژنتیکی واکسن با سویه عامل همه*گیری،*شش ماه پس از دو بار مایه*کوبی اولیه – به فاصله یک ماه از یکدیگر – است. تاکنون از واکسن زنده تب برفکی به دلیل ایجاد میوکاردیت شدید و انتشار ویروس استفاده نشده است.
بررسی ،*مبارزه و مراقبت تب برفکی در ایران
اهداف :
1 - برقراری سامانه ملی مراقبت فعال بیماری به منظور ردیابی کامل بیماری
2 - افزایش سطح پوشش واکسیناسیون جمعیت حساس و همگونی ایمنی ناشی از واکسیناسیون
3 - کاهش رخدادهای بیماری و خسارات افتصادی ناشی از آن
به دنبال اجرای سیاست و برنامه مایه*کوبی همزمان و سراسری تب برفکی که از بهمن ماه سال 1381 شروع گردید و نیز طرح توسعه خدمات روستایی و عشایری که از فاز 15 سال 1386 به اجرا گذارده شد و راه**اندازی کامل سیستم اطلاعات جغرافیایی، برنامه و سیاست مایه*کوبی همزمان تب برفکی در سال 1388 با اولویت*های زیر در دستور ادارات کل دامپزشکی استان*ها قرار می*گیرد.
بررسی و مراقبت
در سال 1387 شبکه ملی مراقبت فعال بیماری تب برفکی با پوشش 4 درصد واحدهای اپیدمیولوژیک در هر ماه در سطح کشور از طریق سامانه اطلاعات جغرافیایی به اجرا گذاشته شده است. بر اساس نتایج حاصله از این شبکه ،*نقش واحدهای اپیدمیولوژیک روستایی در رخداد بیماری بیش از هر واحد اپیدمیولوژیک دیگر می*باشند. شبکه ملی مراقبت تب برفکی در سال 1388 نیز استمرار خواهد یافت و اهم فعالیت*های آن بر محورهای زیر استوار خواهد بود:
1 - بازدید از تمامی کانون*های مشکوک بیماری و نمونه*برداری و ارسال به موقع نمونه*های مرضی مناسب از دامهای آلوده در شرایط مناسب
2 - مراقبت و نظارت بر میادین عرضه دام و مناطق پرتراکم نگهداری و پرورش دام و گزارش به موقع بیماری بویژه در این مناطق
3 - بازرسی و مراقبت بیماری در واحدهای اپیدمیولوژیک واقع در اطراف کانون*های بروز بیماری به شعاع حداقل 10 کیلومتر در حداقل زمان ممکن
4 - اخذ نمونه*های سرمی به منظور ارزیابی سطح ایمنی ناشی از مایه*کوبی در واحدهای تحت پوشش مایه*کوبی در فواصل زمانی مناسب (قبل از اجرای هر فاز و یا 21 روز بعد از اجرای مایه*کوبی) در شرایط مناسب با درج کدهای خاص و ارسال به بخش دریافت نمونه*های سازمان دامپزشکی کشور
5 - کلیه دامهای حساس به این بیماری در سنین و نژادهای مختلف که ترکیبی از علائم زیر را دارند مشکوک به تب برفکی تلقی می*شوند:
- تاول و زخم در دهان (لثه، زبان و کام)
- تاول و زخم متعاقب تاول روی پستان و سرپستانک*ها
- تاول و زخم بین سم*ها و تاج سم
- ضایعات قلب ببری در کالبدگشایی بره ،*بزغاله و گوساله
گزارشات مربوط به این بیماری *،درمانگاهی بوده و با توجه به اینکه از هر کانون بیماری باید نمونه اخذ و مورد آزمایش قرار گیرد وضعیت بیماری با مقایسه نتایج آزمایشگاهی و گزارشات فیلدی تجزیه و تحلیل شود.
پیشگیری و کنترل
1 - اعمال مقررات بهداشتی - قرنطینه*ای به منظور جلوگیری از ورود ویروس تب برفکی به ویژه تیپ*های جدید و غیربومی در کلیه واحدهای اپیدمیولوژیک و نظارت کامل بر اجرای دقیق آنها در واحدها ، سامان*دهی تردد دام و ایجاد انضباط بهداشتی در جابجایی دام یا کدگذاری کامیون*های حامل و اطمینان از سلامت دام و اعمال اقدامات پیشگیری و کنترلی و مشخص کردن مقصد حمل دام با هماهنگی اداره کل دامپزشکی استان مقصد
2 - واکسیناسیون و ایجاد پوشش ایمنی در دامهای حساس و هدف با استفاده از واکسن*های کشته حاوی سویه*های مناسب(تولید داخل یا وارداتی) طبق دستورالعملهای سازمان دامپزشکی کشور به منظور برقراری ایمنی مناسب و یکنواخت در دامهای حساس به شرح زیر :
الف - در فازهای مایه*کوبی تحت پوشش قرار دادن جمعیت گاو، گوساله و گاومیش استان در واحدهای اپیدمیولوژیک پرتراکم و پرخطر و کانون*های بیماری و واحدهای تحت پوشش فازهای قبلی همراه با اجرای مایه*کوبی راپل در گوساله*ها
ب - مایه*کوبی جمعیت گوسفند و بز روستایی و عشایری یک بار در سال در فصل زمستان حداکثر ظرف مدت 45 روز
ج - مایه*کوبی جمعیت دامی حساس واقع در اطراف کانون*های بیماری در شعاع مناسب (حداقل 3 کیلومتر)
ادارات کل دامپزشکی استان*ها ملزم به برنامه*ریزی جهت مایه*کوبی سریع تمامی واحدهای اپیدمیولوژیک واقع در شعاع فوق می*باشند.
3 - برگزاری دوره*های آموزشی و ترویجی با استفاده از کلیه امکانات در سطوح مختلف : آموزش دامداران و دامپروران و کلیه دست*اندرکاران خرید و فروش دام و ... ،*نوآموزی و بازآموزی پرسنل دامپزشکی (اکیپ*های مایه*کوبی) و دامپزشکان بخش*های دولتی و غیردولتی، به منظور آشنایی با برنامه سازمان در امور بررسی،*مراقبت و مبارزه ،*دستورالعملها ،*روشهای اطلاع*رسانی،*برداشت و ارسال نمونه، رعایت زنجیره سرد و همکاری در انجام برنامه*های واکسیناسیون دام
4 - نظارت بر عملیات واکسیناسیون توسط بخش*های دولتی و غیردولتی با رعایت نکات بهداشتی،*قرنطینه*ای در کلیه مراحل کار (برنامه*ریزی دقیق و کامل در مصرف درست و به موقع واکسن*های دریافتی در فاز و رعایت بخشنامه*ها و دستورالعمل*های مربوطه)
منبع: حکیم مهر