Dr.Delaram
06-30-2010, 03:31 PM
مقدمه
شیوع مشکلات رفتاری در سال های آخر زندگی سگ ها و گربه ها کمتر است، چرا که :*
· اوج اختلالات رفتاری در سنین 3 تا 4 سالگی بروز میکند
· این اختلالات رفتاری یا درمان میشوند و در سال های آخر عمر حیوان دیده نمیشود ، یا صاحبان حیوان به این مشکلات عادت میکنند و با آن کنار میآیند
· سگ ها و گربه هایی که مشکلات جدی تری دارند قبل از رسیدن به سنین بالا یوتانایز میشوند
نوع مشکلات رفتاری نیز به صورت فردی و متفاوت از یکدیگر است . دلایلی نیز وجود دارد که باعث نادیده گرفتن این اختلالات میشود که عبارت است از :
· صاحبان دام فکر میکنند که این اختلالات بخش طبیعی از سالمندی است و قابل درمان نیست.
· صاحبان دام نگران هستند که در صورت ابراز مشکلات حیوانشان زمینه برای یوتانایز حیوانشان فراهم شود.
در ثلث آخر زندگی احتمال وقوع برخی بیماری ها افزایش میابد ، این بیماری ها اغلب دژنراتیو بوده ویک حیوان سالمند ممکن است به یک یا چند بیماری همزمان مبتلا شود . اما نکته قابل توجه آن است که هنگام وقوع برخی اختلالات رفتاری نیز علائمی شبیه همین بیماری ها دیده میشود که باید عامل بوجود آورنده این علائم (بیماری ها یا اختلالات رفتاری ) از هم تفریق شوند.
برای مثال یکی از رفتارهای شایع در سالمندی حیوانات پرخوری و افزایش رقابت بر سر آب و غذا ، دزدیدن غذا ، محافظت از غذا در برابر دیگران و رفتار خشن در کنار ظرف غذا میباشد. این علائم بعضا" در برخی بیماری های متابولیک مانند سندروم کوشینگ ، دیابت ملیتوس و هایپرتیروئیدیسم (در گربه ها) نیز دیده میشود.
همچنین در سنین بالا دفع ادرار و مدفوع در خانه در حیوانات مشاهده میشود (House Soiling) و افزایش رقابت بر سر آب و غذا (که در مثال قبل نیز ذکر شد) در حیوانات پدید میآید. این حالات ممکن است با Polyuria/Polydipsia ( پر ادراری و پرنوشی ) ناشی از بیماری های کلیوی ، کبدی ، دیابت بی مزه و برخی بیماری های متابولیک اشتباه شود.
در مواردی از قبیل خشونت ، ترس و کج خلقی ، دپرسیون ، عدم مایل حیوان به تحرک ، دویدن با صاحب و دیگر فعالیت های بدنی را شاهد هستیم . همین علائم ممکن است در بیماری هایی از قبیل آتروفی عضلانی ، چاقی و هایپوکسی (*ناشی از آنمی ، مشکلات تنفسی و بیماری های قلبی عروقی )* دیده شود . مسائلی از این دست اهمیت شناخت مشکلات رفتاری را مشخص میسازد ، چرا که اگر علت مشکلات به درستی تشخیص داده شود مسلما درمان نیز موثرتر و سریع تر خواهد بود. توجه به مشکلات رفتاری حیوانات سالمند از جهات دیگری نیز ارزشمند خواهد بود . حیواناتی که دچار درد باشند یا از ناتوانی هایی رنج ببرند و به سبب این ناتوانی دچار کج خلقی هایی شده باشند ، رفتارهای خشنی از خود نشان میدهند و ممکن است به خود یا اطرافیان صدمه وارد کنند. در مواردی که شنوایی یا بینایی حیوان ضعیف یا مختل شده باشد حیوان نمیتواند درک درستی از اطراف خود داشته باشد و در موارد معلولیت و ناتوانی های جسمانی در صورت احساس خطر امکان فرار و عکس العمل نشان دادن از حیوان سلب میشود و تمام این موارد به افزایش ترس و رفتارهای خشن منجر میشود. متاسفانه همواره این دیدگاه وجود داشته که این مشکلات جزء لاینفک کهن سالی است که سبب نادیده گرفتن علائم اختلالات خفیف میشود.
صاحبان این حیوانات میتوانند نقش مهمی در راحت تر شدن زندگی این حیوانات بازی کنند.
برای مثال چند راهکار جهت راهنمایی حیوان عبارتند از :
· قرار دادن قالی های با طرح برجسته در وسط اتاق ها و راهرو ها، که کمک میکند حیوان با بهره گیری از حس لامسه خود از وسایل حاشیه اتاق ها دیوار ها دور بماند.
· قرار دادن رادیو روی زمین هر اتاق ، که به سگ ها کمک میکند با شنیدن امواج منعکس شده از محیط محل قرار گیری اجسام را تا حدی تشخیص دهند و با آنها برخورد نکنند. و یا قرار دادن یک رادیو در محل آب و غذای حیوان، تا به حیوان کمک کند راحت تر آن را پیدا کنند.
· قرار دادن بوهای خاص در محل های مختلف جهت شناسایی راحت تر محل مورد نظر. ( مثلا" قرار دادن یک بوی خاص مثل عطر سنبل در محل استراحت حیوان )
· عدم جابجایی های مکرر وسائل در اتاق ها و حیاط که باعث گیج شدن و سردرگمی حیوان میشود.
· بستن قلاده سگ ها هنگام پیاده روی
سگ ها حیوانات اجتماعی هستند و قدم زدن به همراه سگ ها از نظر سلامت جسمی و روحی برای برای آنها مفید است. اما در صورتی که سگ های سالمند توانایی ورزش به مدت طولانی را ندارند باید زمان کوتاه تری برای این کار در نظر گرفت و در عوض تعداد دفعات را افزایش داد. سگ ها باید مرتبا به پارک ها و محل هایی برده شوند که بتوانند با دیگر سگ ارتباط باشند. ورزش هایی مانند شنا برای سگ های سالمند بسیار عالی هستند. چرا که باعث حفظ سلامتی و تحرک عضلات میشود در حالی که به مفاصل صدمه دیده آنها فشاری وارد نمیکند. گربه های سالمند از بازی های جمع و جور و درجا، و حتی از تماشای بازی دیگر حیوانات نیز لذت میبرند.
اختلالات رفتاری
اختلالات رفتاری در گربه ها معمولا به چشم نمیآید، چرا که بخش عمده ای از فعالیت های گربه ها خارج از خانه صورت میگیرد و کاهش روند شکار ، فعالیت تعیین قلمرو و سایر تغییر در فعالیت های گربه به چشم صاحبانشان نمیاسد. صاحبان گربه ها صرفا به این نکته اشاره میکنند که گربه آنها وقت بیشتری را در خانه میماند و یا میخوابد. ممکن است افزایش سر و صدا ، اضطراب و وابستگی گربه به صاحبش هم مشاهده شود.
متاسفانه صاحبان حیوانات آگاهی لازم را ندارند که در مراحل اولیه مشاهده اختلالات رفتاری ، این اختلالات قابل درمان است ، بنابراین به دامپزشکان مراجعه نمیکنند تا وقتی که مشکلات حیوان پیشرفته میشود. عدم تحرک لازم و کاهش تعاملات با صاحب ، سبب کاهش ارتباط بین حیوان و صاحبش میشود و آن هنگام صاحب حیوان به فکر مراجعه به دامپزشک میافتد که حیوان رفتار های آزار دهنده خود را بروز میدهد ( بیدار کردن صاحب خود ، سر و صدا و پارس دائمی ، دفع ادرار و مدفوع داخل خانه و ..)
و در این مرحله معمولا صاخبان دام مایلند حیوانشان یوتانایز شود. لذا به خاطر رفاه حیوانات لازم است تا صاحبان حیواناتی که سن بالایی دارند را تشویق کنیم تا کوچکترین تغییر در رفتار حیوانشان را با دامپزشک در میان بگذارند.
زوال عقل کاذب (Pseudodementia)
زوال عقل کاذب یک نوع افسردگی است که در انسان های پیر دیده میشود. علائم آن شبیه سایر فرم های افسردگی است اما این عارضه معمولا با زوال عقل حقیقی اشتباه میشود چرا که همراه دیگر آثار ناتوانی در پیری بوجود میاید. در این حالت فعالیت و تعاملات اجتماعی فرد کاهش میابد و ممکن است از بین رفتن حافظه ، اضطراب و دیگر مشکلات پس از افسردگی نیز در فرد دیده شود. زوال عقل کاذب معمولا در اثر ناتوانی هایی بوجود میاید که قدرت انجام فعالیت های معمول فرد را از وی میگیرد. در انسان ثابت شده که زوال عقل کاذب کاملا برگشت پذیر ( درمان پذیر ) و بدون تغییرات هیستوپاتولوژیک میباشد. هرچند که این شرایط ممکن است با افزایش سن و با کاهش تدریجی فعالیت نوروترانسمیترها ، بدتر شود. هنوز در سگ و گربه راه تشخیص این بیماری کاملا شناسایی نشده ، اما فاکتورها ایجاد کننده زوال عقل کاذب در انسان ، در جمعیت های سگ و گربه نیز وجود دارد و میتوان گفت بسیاری از حیوانات سالخورده نیز از مشکلات مشابه رنج میبرند. انسان هایی که از Pseudodementia رنج میبرند خیلی زود با بازپروری، مدیریت موثر درد ، درمان ناتوانی ها و افزایش فعالیت ها (در محدوده تواناییشان) درمان میشوند.. مطمئنا همین راهکار ها باید برای سگ ها و گربه هایی به کار برده شود که اختلالات جدی شناختی و رفتاری ندارند ولی دچار افسردگی شده اند.
زوال عقل عروقی (Vascular Dementia
Vascular Dementia حاصل اکسیژن رسانی کم به بافت مغز ، در اثر مشکلات در سیستم گردش خون است.هایپوکسی در سلول های مغزی به دلایل مختلف از قبیل انفاکتوس ها و آمبولی در عروق میتواند سبب ایجاد این عارضه گردد. داروهایی نظیر Propentofylline برای درمان Vascular Dementia در انسان به کار میروند . این دارو برای درمان اختلالات رفتاری-شناختی در سگ نیز داروی مصوبی است. داروی دیگر Nicergoline است . این دارو جریان خون مغر را افزایش داده، مقاومت عروقی را کاهش میدهد و اکسیژن رسانی به مغز را افزایش میدهد.
آلزایمر (Dementia Of Alzheimer Type – DAT)
آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل در انسان است. پاتولوژی و پاتوفیزیولوژی بیماری به طور خلاصه عبارت است از : نقص در متابولیسم میتوکندریایی و تولید رادیکال های آزاد زیاد، جوابگو نبودن مکانیسم های حفاظتی در برابر این حجم از رادیکال آزاد، اکسیداسیون ترکیبات چربی و پروتئین ، افزایش تولید پپتید بتا-آمیلوئید و رسوب پلاک ، نوروپاتی ، آنژیوپاتی و در نهایت آلزایمر. شدت زوال عقل در انسان و سگ بستگی به میزان بتا آمیلوئید موجود در مغز دارد. احتمالا در گربه نیز روند مشابهی اتفاق میافتد. بتا آملیوئید و پروتئین تاو (τ Protein) در پلاک های تمام بیماران (انسانی ، سگ ها و گربه ها ) دیده میشود ولی نوع ساختار و توزیع آن تفاوت هایی دارد. در انسان پلاک های بتا آمیلوئید بزرگ تر و کانونی میباشد و پروتئین تاو (Tau) اشکال در هم تنیده ای را تشکیل میدهد که در زیر میکروسکوپ ، همان بخش قابل مشاهده پلاک است.در سگ پلاک های بتا آمیلوئید کوچکتر است و به صورت منتشر روی مغز پخش میشود . پروتئین تاو هم با روش های شیمیایی قابل تشخیص است اما اشکال در هم تنیده قابل مشاهده را بوجود نمیاورد.در گربه ها هم پلاک ها بزرگ و کانونی هستند و از نظر شیمیایی شبیه همان پلاک های موجود در مغز سگ است. بزرگ تر بودن پلاک ها دلالت بر شدید تر بودن عارضه و دائمی بودن نقص عصبی در ناحیه دارند. در نتیجه به نظر میرسد در انسان عوارض دائمی و غیر قابل برگشت باشد. اما در سگ ها دورنمای بهتری داریم و عوارض موقتا قابل برگشت و یا حداقل روند بیماری قابل کنترل است. در گربه ها هنوز به قطعیت نمیتوان نظر داد اما با توجه به اندازه پلاک ها و تشخیص دیر هنگام بیماری میتوان گفت که پیش آگهی بیماری نسبت به سگ ها چندان خوب نخواهد بود. تغییرات رفتاری در اوایل این بیماری ممکن است با افسردگی یا اثرات دوره نقاهت بیماری های دیگر اشتباه شود. برخی صاحبان حیوانات هنگام بیان گرفتن شرح حال تنها به ذکر " مشکلات معمول پیری " بسنده میکنند.
تشخیص آلزایمر (Dementia Of Alzheimer Type – DAT)
تشخیص زودهنگام بسیار حیاتی است. برای درمان موثر این بیماران باید در مراحل اولیه بیماری مداخله کنیم ، هنگامی که آسیب ها هنوز جدی نیستند( فاز اول بیماری) . تغییرات رفتاری در اوایل این بیماری ممکن است با افسردگی یا اثرات دوره نقاهت بیماری های دیگر اشتباه شود. برخی صاحبان حیوانات هنگام بیان گرفتن شرح حال تنها به ذکر " مشکلات معمول پیری " بسنده میکنند.
در مراحل اولیه برخی علائم را میبینیم که به چشم صاحب حیوان نمیاید و معمولا سخت میتوان علتی برای آن پیدا کرد. برای مثال:
· بی حالی و افسردگی
· کاهش فعالیت
· کاهش تعاملات اجتماعی
· بازی نکردن
· تغییرات جزئی در الگوی خواب
· افزایش جزئی ترس و اضطراب
این تغییرات مرتبط با فاز ابتدایی بیماری هستند ، لذا مهم است که بتوانیم در این مرحله بیماری حیوان را تشخیص دهیم. در این مرحله آسیب جزئی به مغز وارد شده و برای تفریق بین این سگ ها و سگ هایی که در اثر ناتوانی دچار افسردگی شده اند، میتوان از پاسخگویی یا عدم پاسخگویی به درمان و تغییرات در محیط استفاده کرد ( همانطور که پیش تر ذکر شد در گروه دوم در صورت بهبود وضع محیط ، ارتباطات ، کمک به افزایش تحرک و ... وضع روحی و رفتاری حیوان اصلاح میشود ).
در طی سیر بیماری علائم شدیدتری ظاهر میشوند که میتوان آنها را در 5 دسته طبقه بندی کرد:
1. آسیب های لوکالیزه به قشر مغز
· تغییرات شخصیتی حیوان
· سردرگمی و درماندگی از تفسیر درست اطلاعات دریافتی از محیط ( زل زدن به فضاهای خالی یا اجسام بی تحرک)
2. فراموش کردن رفتارهایی که به حیوان آموزش داده شده
· دستورهای آموزش داده شده
· فراموش کردن آموزه های اجتماعی ( نادیده گرفتن وجود افراد حاضر من جمله صاحب حیوان و انجام فعالیت هایی که حیوان از انجام آن منع شده )
· قاپیدن غذا و دزدی در حضور صاحب حیوان
· دفع مدفوع و ادرار در خانه
3. تغییر در روحیات
· ترسو شدم حیوان
· افزایش اضطراب
· افسردگی
· زودرنجی
4. عدم توانایی در به خاطر سپردن مسائل ( از بین رفتن حافظه کوتاه مدت)
· تکرار یک رفتار ( مثل درخواست غذا ، درخواست بازی کردن و ...)
· مشکل در آموختن چیزی به حیوان ( عدم تربیت پذیری)
5. مشکلات مشخص عصبی
· عدم دریافت اطلاعات بوسیله مغز
· نقص در حواس ( نابینایی و ناشنوایی مرکزی )
در هر بیمار ممکن است ترکیبی از علائم فوق را ببینیم. حیوان در طول زندگی یاد میگیرد که برخی رفتار ها از قبیل قاپیدن غذا از ظرف افراد منزل یا دیگر سگ ها رفتاری ناپسند است ، یا اینکه برای جلب توجه نباید صاحب خود را اذیت کند. اما هنگامی که در اثر بیماری حافظه و شناخت حیوان تحت تاثیر قرار میگیرد ، این منعیات از ذهن حیوان برداشته میشود و رفتار های آزار دهنده و بعضا غریزی حیوان نمایان میشود. در این مرحله تنبیه و بی توجهی به حیوان اثری ندارد و تنها ممکن است حیوان را مضطرب تر کند.
درمان
اهداف درمان و مشکلاتی که قابل درمان هستند عبارتند از : 1. عملکرد از بین رفتهء نوروترانسمیترها 2. عملکرد میتوکندری (تولید رادیکال آزاد بیش از حد ) 3. التهاب در اطراف پلاک های بتا-آمیلوئید 4. آسیب های اکسیداتیو در حال پیشرفت 5. جوابگو نبودن مکانیسم های دفاعی برای ترمیم سلول ها
درمان از طریق اصلاح تغذیه
جهت افزایش تولید انرژی توسط میتوکندری و کاهش رادیکال های آزاد میتوان از مکمل های حاوی ویتامین E ، ان-استیل ال-کارنیتین و اسید آلفا-لیپوئیک استفاده کرد. همچنین برای ترمیم سلول ها لازم است افزودن اسیدهای چرب ضروری به جیره و جیره با پروتئین کم (اما با کیفیت) و کربوهیدرات بالا مورد توجه قرار گیرد. برای افزایش نوروترانسمیتر سرتونین (در سگ هایی که دچار اضطراب هستند ) میتوان مکمل های ویتامین B را به جبره اضافه کرد. این تغییرات تغذیه ای باعث میشوند که صاحبان حیوان 4 الی 6 هفته بعد شاهد بهبود حیوان خود باشند.
درمان دارویی
داروهایی مانند Propentofylline و Nicergoline اثر مطلوبی بر بهبود گردش خون مغزی دارند. البته لازم است که ابتدا دلیل اولیه کاهش اکسیؤن رسانی به مغز مانند بیماری های ریوی یا قلبی عروقی مشخص و درمان شود.
داروی Selegiline (دوپامینرژیک) در بیمارانی که اختلال در بروز رفتار و اختلال در یادگیری دارند کاربرد دارد و سبب تجدید قوای یادگیری در حیوان میشود. داروهای Clomipramine و Fluoxetine ( سرتونرژیک) در حیواناتی کاربرد دارد که دچار اضطراب مزمن و اختلال در الگوی خواب شده اند. این دسته دارویی نباید همراه با داروهایی مانند Selegiline استفاده شود و بین استفاده از این 2 دارو باید حداقل 14 روز فاصله باشد. ضمنا این دارو ها برای استفاده در گربه ها داروهای مصوبی نیستند. در کنار اصلاح تغذیه و دارو درمانی ، رفتار درمانی نیز بسیار مفید خواهد بود که شرح آن نیازمند فرصتی دیگر است.
پیش آگهی
پیش آگهی در موارد التهابات ، کاهش عملکرد نوروترانسمیترها ، عملکرد ناقص میتوکندری و آسیب های اکسیداتیو معمولا" مطلوب است. این موارد نسبت به درمان جواب میدهند و تغییراتشان قابل برگشت است ، اما در صورت مرگ سلول های مغزی و رسوب پلاک های بتا-آمیلوئید درمان بی اثر بوده و یا در بهترین حالت ، تنها سیر بیماری را کند میکند.
شیوع مشکلات رفتاری در سال های آخر زندگی سگ ها و گربه ها کمتر است، چرا که :*
· اوج اختلالات رفتاری در سنین 3 تا 4 سالگی بروز میکند
· این اختلالات رفتاری یا درمان میشوند و در سال های آخر عمر حیوان دیده نمیشود ، یا صاحبان حیوان به این مشکلات عادت میکنند و با آن کنار میآیند
· سگ ها و گربه هایی که مشکلات جدی تری دارند قبل از رسیدن به سنین بالا یوتانایز میشوند
نوع مشکلات رفتاری نیز به صورت فردی و متفاوت از یکدیگر است . دلایلی نیز وجود دارد که باعث نادیده گرفتن این اختلالات میشود که عبارت است از :
· صاحبان دام فکر میکنند که این اختلالات بخش طبیعی از سالمندی است و قابل درمان نیست.
· صاحبان دام نگران هستند که در صورت ابراز مشکلات حیوانشان زمینه برای یوتانایز حیوانشان فراهم شود.
در ثلث آخر زندگی احتمال وقوع برخی بیماری ها افزایش میابد ، این بیماری ها اغلب دژنراتیو بوده ویک حیوان سالمند ممکن است به یک یا چند بیماری همزمان مبتلا شود . اما نکته قابل توجه آن است که هنگام وقوع برخی اختلالات رفتاری نیز علائمی شبیه همین بیماری ها دیده میشود که باید عامل بوجود آورنده این علائم (بیماری ها یا اختلالات رفتاری ) از هم تفریق شوند.
برای مثال یکی از رفتارهای شایع در سالمندی حیوانات پرخوری و افزایش رقابت بر سر آب و غذا ، دزدیدن غذا ، محافظت از غذا در برابر دیگران و رفتار خشن در کنار ظرف غذا میباشد. این علائم بعضا" در برخی بیماری های متابولیک مانند سندروم کوشینگ ، دیابت ملیتوس و هایپرتیروئیدیسم (در گربه ها) نیز دیده میشود.
همچنین در سنین بالا دفع ادرار و مدفوع در خانه در حیوانات مشاهده میشود (House Soiling) و افزایش رقابت بر سر آب و غذا (که در مثال قبل نیز ذکر شد) در حیوانات پدید میآید. این حالات ممکن است با Polyuria/Polydipsia ( پر ادراری و پرنوشی ) ناشی از بیماری های کلیوی ، کبدی ، دیابت بی مزه و برخی بیماری های متابولیک اشتباه شود.
در مواردی از قبیل خشونت ، ترس و کج خلقی ، دپرسیون ، عدم مایل حیوان به تحرک ، دویدن با صاحب و دیگر فعالیت های بدنی را شاهد هستیم . همین علائم ممکن است در بیماری هایی از قبیل آتروفی عضلانی ، چاقی و هایپوکسی (*ناشی از آنمی ، مشکلات تنفسی و بیماری های قلبی عروقی )* دیده شود . مسائلی از این دست اهمیت شناخت مشکلات رفتاری را مشخص میسازد ، چرا که اگر علت مشکلات به درستی تشخیص داده شود مسلما درمان نیز موثرتر و سریع تر خواهد بود. توجه به مشکلات رفتاری حیوانات سالمند از جهات دیگری نیز ارزشمند خواهد بود . حیواناتی که دچار درد باشند یا از ناتوانی هایی رنج ببرند و به سبب این ناتوانی دچار کج خلقی هایی شده باشند ، رفتارهای خشنی از خود نشان میدهند و ممکن است به خود یا اطرافیان صدمه وارد کنند. در مواردی که شنوایی یا بینایی حیوان ضعیف یا مختل شده باشد حیوان نمیتواند درک درستی از اطراف خود داشته باشد و در موارد معلولیت و ناتوانی های جسمانی در صورت احساس خطر امکان فرار و عکس العمل نشان دادن از حیوان سلب میشود و تمام این موارد به افزایش ترس و رفتارهای خشن منجر میشود. متاسفانه همواره این دیدگاه وجود داشته که این مشکلات جزء لاینفک کهن سالی است که سبب نادیده گرفتن علائم اختلالات خفیف میشود.
صاحبان این حیوانات میتوانند نقش مهمی در راحت تر شدن زندگی این حیوانات بازی کنند.
برای مثال چند راهکار جهت راهنمایی حیوان عبارتند از :
· قرار دادن قالی های با طرح برجسته در وسط اتاق ها و راهرو ها، که کمک میکند حیوان با بهره گیری از حس لامسه خود از وسایل حاشیه اتاق ها دیوار ها دور بماند.
· قرار دادن رادیو روی زمین هر اتاق ، که به سگ ها کمک میکند با شنیدن امواج منعکس شده از محیط محل قرار گیری اجسام را تا حدی تشخیص دهند و با آنها برخورد نکنند. و یا قرار دادن یک رادیو در محل آب و غذای حیوان، تا به حیوان کمک کند راحت تر آن را پیدا کنند.
· قرار دادن بوهای خاص در محل های مختلف جهت شناسایی راحت تر محل مورد نظر. ( مثلا" قرار دادن یک بوی خاص مثل عطر سنبل در محل استراحت حیوان )
· عدم جابجایی های مکرر وسائل در اتاق ها و حیاط که باعث گیج شدن و سردرگمی حیوان میشود.
· بستن قلاده سگ ها هنگام پیاده روی
سگ ها حیوانات اجتماعی هستند و قدم زدن به همراه سگ ها از نظر سلامت جسمی و روحی برای برای آنها مفید است. اما در صورتی که سگ های سالمند توانایی ورزش به مدت طولانی را ندارند باید زمان کوتاه تری برای این کار در نظر گرفت و در عوض تعداد دفعات را افزایش داد. سگ ها باید مرتبا به پارک ها و محل هایی برده شوند که بتوانند با دیگر سگ ارتباط باشند. ورزش هایی مانند شنا برای سگ های سالمند بسیار عالی هستند. چرا که باعث حفظ سلامتی و تحرک عضلات میشود در حالی که به مفاصل صدمه دیده آنها فشاری وارد نمیکند. گربه های سالمند از بازی های جمع و جور و درجا، و حتی از تماشای بازی دیگر حیوانات نیز لذت میبرند.
اختلالات رفتاری
اختلالات رفتاری در گربه ها معمولا به چشم نمیآید، چرا که بخش عمده ای از فعالیت های گربه ها خارج از خانه صورت میگیرد و کاهش روند شکار ، فعالیت تعیین قلمرو و سایر تغییر در فعالیت های گربه به چشم صاحبانشان نمیاسد. صاحبان گربه ها صرفا به این نکته اشاره میکنند که گربه آنها وقت بیشتری را در خانه میماند و یا میخوابد. ممکن است افزایش سر و صدا ، اضطراب و وابستگی گربه به صاحبش هم مشاهده شود.
متاسفانه صاحبان حیوانات آگاهی لازم را ندارند که در مراحل اولیه مشاهده اختلالات رفتاری ، این اختلالات قابل درمان است ، بنابراین به دامپزشکان مراجعه نمیکنند تا وقتی که مشکلات حیوان پیشرفته میشود. عدم تحرک لازم و کاهش تعاملات با صاحب ، سبب کاهش ارتباط بین حیوان و صاحبش میشود و آن هنگام صاحب حیوان به فکر مراجعه به دامپزشک میافتد که حیوان رفتار های آزار دهنده خود را بروز میدهد ( بیدار کردن صاحب خود ، سر و صدا و پارس دائمی ، دفع ادرار و مدفوع داخل خانه و ..)
و در این مرحله معمولا صاخبان دام مایلند حیوانشان یوتانایز شود. لذا به خاطر رفاه حیوانات لازم است تا صاحبان حیواناتی که سن بالایی دارند را تشویق کنیم تا کوچکترین تغییر در رفتار حیوانشان را با دامپزشک در میان بگذارند.
زوال عقل کاذب (Pseudodementia)
زوال عقل کاذب یک نوع افسردگی است که در انسان های پیر دیده میشود. علائم آن شبیه سایر فرم های افسردگی است اما این عارضه معمولا با زوال عقل حقیقی اشتباه میشود چرا که همراه دیگر آثار ناتوانی در پیری بوجود میاید. در این حالت فعالیت و تعاملات اجتماعی فرد کاهش میابد و ممکن است از بین رفتن حافظه ، اضطراب و دیگر مشکلات پس از افسردگی نیز در فرد دیده شود. زوال عقل کاذب معمولا در اثر ناتوانی هایی بوجود میاید که قدرت انجام فعالیت های معمول فرد را از وی میگیرد. در انسان ثابت شده که زوال عقل کاذب کاملا برگشت پذیر ( درمان پذیر ) و بدون تغییرات هیستوپاتولوژیک میباشد. هرچند که این شرایط ممکن است با افزایش سن و با کاهش تدریجی فعالیت نوروترانسمیترها ، بدتر شود. هنوز در سگ و گربه راه تشخیص این بیماری کاملا شناسایی نشده ، اما فاکتورها ایجاد کننده زوال عقل کاذب در انسان ، در جمعیت های سگ و گربه نیز وجود دارد و میتوان گفت بسیاری از حیوانات سالخورده نیز از مشکلات مشابه رنج میبرند. انسان هایی که از Pseudodementia رنج میبرند خیلی زود با بازپروری، مدیریت موثر درد ، درمان ناتوانی ها و افزایش فعالیت ها (در محدوده تواناییشان) درمان میشوند.. مطمئنا همین راهکار ها باید برای سگ ها و گربه هایی به کار برده شود که اختلالات جدی شناختی و رفتاری ندارند ولی دچار افسردگی شده اند.
زوال عقل عروقی (Vascular Dementia
Vascular Dementia حاصل اکسیژن رسانی کم به بافت مغز ، در اثر مشکلات در سیستم گردش خون است.هایپوکسی در سلول های مغزی به دلایل مختلف از قبیل انفاکتوس ها و آمبولی در عروق میتواند سبب ایجاد این عارضه گردد. داروهایی نظیر Propentofylline برای درمان Vascular Dementia در انسان به کار میروند . این دارو برای درمان اختلالات رفتاری-شناختی در سگ نیز داروی مصوبی است. داروی دیگر Nicergoline است . این دارو جریان خون مغر را افزایش داده، مقاومت عروقی را کاهش میدهد و اکسیژن رسانی به مغز را افزایش میدهد.
آلزایمر (Dementia Of Alzheimer Type – DAT)
آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل در انسان است. پاتولوژی و پاتوفیزیولوژی بیماری به طور خلاصه عبارت است از : نقص در متابولیسم میتوکندریایی و تولید رادیکال های آزاد زیاد، جوابگو نبودن مکانیسم های حفاظتی در برابر این حجم از رادیکال آزاد، اکسیداسیون ترکیبات چربی و پروتئین ، افزایش تولید پپتید بتا-آمیلوئید و رسوب پلاک ، نوروپاتی ، آنژیوپاتی و در نهایت آلزایمر. شدت زوال عقل در انسان و سگ بستگی به میزان بتا آمیلوئید موجود در مغز دارد. احتمالا در گربه نیز روند مشابهی اتفاق میافتد. بتا آملیوئید و پروتئین تاو (τ Protein) در پلاک های تمام بیماران (انسانی ، سگ ها و گربه ها ) دیده میشود ولی نوع ساختار و توزیع آن تفاوت هایی دارد. در انسان پلاک های بتا آمیلوئید بزرگ تر و کانونی میباشد و پروتئین تاو (Tau) اشکال در هم تنیده ای را تشکیل میدهد که در زیر میکروسکوپ ، همان بخش قابل مشاهده پلاک است.در سگ پلاک های بتا آمیلوئید کوچکتر است و به صورت منتشر روی مغز پخش میشود . پروتئین تاو هم با روش های شیمیایی قابل تشخیص است اما اشکال در هم تنیده قابل مشاهده را بوجود نمیاورد.در گربه ها هم پلاک ها بزرگ و کانونی هستند و از نظر شیمیایی شبیه همان پلاک های موجود در مغز سگ است. بزرگ تر بودن پلاک ها دلالت بر شدید تر بودن عارضه و دائمی بودن نقص عصبی در ناحیه دارند. در نتیجه به نظر میرسد در انسان عوارض دائمی و غیر قابل برگشت باشد. اما در سگ ها دورنمای بهتری داریم و عوارض موقتا قابل برگشت و یا حداقل روند بیماری قابل کنترل است. در گربه ها هنوز به قطعیت نمیتوان نظر داد اما با توجه به اندازه پلاک ها و تشخیص دیر هنگام بیماری میتوان گفت که پیش آگهی بیماری نسبت به سگ ها چندان خوب نخواهد بود. تغییرات رفتاری در اوایل این بیماری ممکن است با افسردگی یا اثرات دوره نقاهت بیماری های دیگر اشتباه شود. برخی صاحبان حیوانات هنگام بیان گرفتن شرح حال تنها به ذکر " مشکلات معمول پیری " بسنده میکنند.
تشخیص آلزایمر (Dementia Of Alzheimer Type – DAT)
تشخیص زودهنگام بسیار حیاتی است. برای درمان موثر این بیماران باید در مراحل اولیه بیماری مداخله کنیم ، هنگامی که آسیب ها هنوز جدی نیستند( فاز اول بیماری) . تغییرات رفتاری در اوایل این بیماری ممکن است با افسردگی یا اثرات دوره نقاهت بیماری های دیگر اشتباه شود. برخی صاحبان حیوانات هنگام بیان گرفتن شرح حال تنها به ذکر " مشکلات معمول پیری " بسنده میکنند.
در مراحل اولیه برخی علائم را میبینیم که به چشم صاحب حیوان نمیاید و معمولا سخت میتوان علتی برای آن پیدا کرد. برای مثال:
· بی حالی و افسردگی
· کاهش فعالیت
· کاهش تعاملات اجتماعی
· بازی نکردن
· تغییرات جزئی در الگوی خواب
· افزایش جزئی ترس و اضطراب
این تغییرات مرتبط با فاز ابتدایی بیماری هستند ، لذا مهم است که بتوانیم در این مرحله بیماری حیوان را تشخیص دهیم. در این مرحله آسیب جزئی به مغز وارد شده و برای تفریق بین این سگ ها و سگ هایی که در اثر ناتوانی دچار افسردگی شده اند، میتوان از پاسخگویی یا عدم پاسخگویی به درمان و تغییرات در محیط استفاده کرد ( همانطور که پیش تر ذکر شد در گروه دوم در صورت بهبود وضع محیط ، ارتباطات ، کمک به افزایش تحرک و ... وضع روحی و رفتاری حیوان اصلاح میشود ).
در طی سیر بیماری علائم شدیدتری ظاهر میشوند که میتوان آنها را در 5 دسته طبقه بندی کرد:
1. آسیب های لوکالیزه به قشر مغز
· تغییرات شخصیتی حیوان
· سردرگمی و درماندگی از تفسیر درست اطلاعات دریافتی از محیط ( زل زدن به فضاهای خالی یا اجسام بی تحرک)
2. فراموش کردن رفتارهایی که به حیوان آموزش داده شده
· دستورهای آموزش داده شده
· فراموش کردن آموزه های اجتماعی ( نادیده گرفتن وجود افراد حاضر من جمله صاحب حیوان و انجام فعالیت هایی که حیوان از انجام آن منع شده )
· قاپیدن غذا و دزدی در حضور صاحب حیوان
· دفع مدفوع و ادرار در خانه
3. تغییر در روحیات
· ترسو شدم حیوان
· افزایش اضطراب
· افسردگی
· زودرنجی
4. عدم توانایی در به خاطر سپردن مسائل ( از بین رفتن حافظه کوتاه مدت)
· تکرار یک رفتار ( مثل درخواست غذا ، درخواست بازی کردن و ...)
· مشکل در آموختن چیزی به حیوان ( عدم تربیت پذیری)
5. مشکلات مشخص عصبی
· عدم دریافت اطلاعات بوسیله مغز
· نقص در حواس ( نابینایی و ناشنوایی مرکزی )
در هر بیمار ممکن است ترکیبی از علائم فوق را ببینیم. حیوان در طول زندگی یاد میگیرد که برخی رفتار ها از قبیل قاپیدن غذا از ظرف افراد منزل یا دیگر سگ ها رفتاری ناپسند است ، یا اینکه برای جلب توجه نباید صاحب خود را اذیت کند. اما هنگامی که در اثر بیماری حافظه و شناخت حیوان تحت تاثیر قرار میگیرد ، این منعیات از ذهن حیوان برداشته میشود و رفتار های آزار دهنده و بعضا غریزی حیوان نمایان میشود. در این مرحله تنبیه و بی توجهی به حیوان اثری ندارد و تنها ممکن است حیوان را مضطرب تر کند.
درمان
اهداف درمان و مشکلاتی که قابل درمان هستند عبارتند از : 1. عملکرد از بین رفتهء نوروترانسمیترها 2. عملکرد میتوکندری (تولید رادیکال آزاد بیش از حد ) 3. التهاب در اطراف پلاک های بتا-آمیلوئید 4. آسیب های اکسیداتیو در حال پیشرفت 5. جوابگو نبودن مکانیسم های دفاعی برای ترمیم سلول ها
درمان از طریق اصلاح تغذیه
جهت افزایش تولید انرژی توسط میتوکندری و کاهش رادیکال های آزاد میتوان از مکمل های حاوی ویتامین E ، ان-استیل ال-کارنیتین و اسید آلفا-لیپوئیک استفاده کرد. همچنین برای ترمیم سلول ها لازم است افزودن اسیدهای چرب ضروری به جیره و جیره با پروتئین کم (اما با کیفیت) و کربوهیدرات بالا مورد توجه قرار گیرد. برای افزایش نوروترانسمیتر سرتونین (در سگ هایی که دچار اضطراب هستند ) میتوان مکمل های ویتامین B را به جبره اضافه کرد. این تغییرات تغذیه ای باعث میشوند که صاحبان حیوان 4 الی 6 هفته بعد شاهد بهبود حیوان خود باشند.
درمان دارویی
داروهایی مانند Propentofylline و Nicergoline اثر مطلوبی بر بهبود گردش خون مغزی دارند. البته لازم است که ابتدا دلیل اولیه کاهش اکسیؤن رسانی به مغز مانند بیماری های ریوی یا قلبی عروقی مشخص و درمان شود.
داروی Selegiline (دوپامینرژیک) در بیمارانی که اختلال در بروز رفتار و اختلال در یادگیری دارند کاربرد دارد و سبب تجدید قوای یادگیری در حیوان میشود. داروهای Clomipramine و Fluoxetine ( سرتونرژیک) در حیواناتی کاربرد دارد که دچار اضطراب مزمن و اختلال در الگوی خواب شده اند. این دسته دارویی نباید همراه با داروهایی مانند Selegiline استفاده شود و بین استفاده از این 2 دارو باید حداقل 14 روز فاصله باشد. ضمنا این دارو ها برای استفاده در گربه ها داروهای مصوبی نیستند. در کنار اصلاح تغذیه و دارو درمانی ، رفتار درمانی نیز بسیار مفید خواهد بود که شرح آن نیازمند فرصتی دیگر است.
پیش آگهی
پیش آگهی در موارد التهابات ، کاهش عملکرد نوروترانسمیترها ، عملکرد ناقص میتوکندری و آسیب های اکسیداتیو معمولا" مطلوب است. این موارد نسبت به درمان جواب میدهند و تغییراتشان قابل برگشت است ، اما در صورت مرگ سلول های مغزی و رسوب پلاک های بتا-آمیلوئید درمان بی اثر بوده و یا در بهترین حالت ، تنها سیر بیماری را کند میکند.