Dr.Shayan
07-10-2010, 12:37 PM
اسب در زمان*های قدیم جایگاهی شبیه خودروهای سنگین و سبک را داشته است. از این رو، اهلی کردن اسب و هر نوع نوآوری در به کارگیری بهتر این جانور ، در واقع زندگی انسان را دگرگون می*کرد. ایرانیان باستان در این کار پیشتاز بودند و اسب ی از نوع پرژوالکسی، که مادر همه*ی اسب*های امروزی به حساب می*آید، به دست آنان رام شد.
اهلی کردن اسب
ایرانیان نخستین کسانی بودند که اسب را اهلی کردند. برخی از نقاشی*هایی که بر دیوار غارهای باستانی لرستان برجای مانده است، مردان اسب سوار را نشان می*دهند. این نقاشی*ها به 17 هزار سال پیش باز می*گردند. اسب را آریایی هایی نزدیک 4 هزار سال پیش از میلاد رام کردند و قوم*های مختلف آریایی به ایران، میان*رودان، شرق آسیا، مصر و اروپا بردند. مادها که حدود 2700 سال پیش در غرب ایران زندگی می*کردند، در پرورش اسب مهارت زیادی داشتند. هرودوت نوشته است: " مادها چراگاه های فراوان دارند، اسب هایشان پرخون، زیبا، خوش اندام و خوش قامت اند و در ایلخی شاه تربیت می شوند."
اسب*های مشهور مادی به میان*رودان(عراق)، عربستان، مصر، یونان و روم و سرزمین*های دیگر راه یافتند. آشوری*ها، که از تمدن*های باستانی میان*رودان بودند، هنگامی که بر مادها چیره شده بودند، از آن*ها اسب و چیزهای فلزی به عنوان خراج دریافت می*کردند. به اسب در زبان عربی فرس(faras) گفته می*شود که به معنای"از فارس آمده" است و مشخص می*کند اسب مشهور عربی، ریشه*ی ایرانی دارد. جالب این که وقتی اسب با یورش هیکسوس*ها، از مردمان آسیا، به مصر باستان وارد شد، مصریان نتوانستند به*خوبی از آن سواری بگیرند. از این رو، چند مربی سوارکاری ایرانی استخدام کردند.
نام*های شهریاران افسانه*ای، پادشاهان باستانی، نامداران ایرانی و برخی شهرهای ایران، پیوند معناداری با واژه*ی اسب دارد. برای مثال، گرشاسب، یعنی دارنده*ی اسب لاغر؛ ارجاسب، یعنی دارنده*ی اسب ارجمند؛ لهراسب، یعنی دارنده*ی اسب تندرو، گشتاسب، یعنی دارنده*ی اسب از کار افتاده؛ تهماسب، یعنی دارنده*ی اسب فربه یا نیرومند و اسپهان، که امروزه به صورت اصفهان درآمده است، یعنی شهر اسب*سواران.
بهترین غذا برای اسب
برخی یونجه را ملکه*ی علوفه*ها می*دانند. ایرانیان باستان از زمان*های بسیار دور این گیاه را می*شناختند و این گیاه سرشار از پروتیین را به اسب*های خود می*دادند. این گیاه در زمان هخامنشی*ها(حدود 2500 سال پیش) به یونان برده شد و از آن*جا به برخی از سرزمین*های ساحل دریا*ی مدیترانه راه یافت. اما گسترش این گیاه در سراسر جهان به زمان حکومت مسلمانان بر بخش*هایی از اروپا و آفریقا باز می*گردد. عرب*ها این گیاه را الفسفسه(alfesfeseh) نامیدند و نام انگلیسی این گیاه (alfalfa (http://www.m-w.com/dictionary/alfalfa)) نیز از همین واژه*ی عربی گرفته شده است. جالب است بدانید خود این واژه ترجمه*ی واژه*ی پارسی اسپستا(aspasta) به مفهوم غذای اسب است. البته، برخی از پژوهشگران بر این باورند که واژه*ی فوق به معنای "بهترین غذا" یا "خوردنی" است. اسپانیایی*ها در قرن 16 این گیاه را به سرزمین جدید(آمریکا) وارد کردند.
کفش و لباس اسب
پروفسور گیرشمن که در سال*های 1937-1933 از سوی موزه*ی اوور فرانسه در تپه سیلک کاشان به کاوش پرداخت در کتاب خود با عنوان " تاریخ ایران از آغاز تا اسلام" نوشته است که ایرانیان برای حفاظت از سم جانوران بارکش در جاده*های سخت کفشکی اختراع کردند و آن را با مس، پوستین یا موی اسب می*ساختند. به علاوه، اسب*های جنگی در زمان پارت*ها(اشکانیان) دارای پوشش*های حفاظتی شدند تا همراه سوار تمام زره*پوش پارتی، به مبارزه با دشمن بپردازند.
بازی با اسب
ایرانیان علاوه بر مسابقه*ی اسب*دوانی، بازی گوی و چوگان را نیز به جهانیان هدیه کرده*اند. پیشینه*ی این بازی، که شاید بتوان آن را فوتبال با اسب نامید، به بیش از 2500 سال پیش، دوران هخامنشیان، باز می*گردد. این ورزش در کشورهای دیگری مانند چین(به*ویژه در زمان چیرگی مغول*ها بر این کشور)، ژاپن، مصر، هندوستان، امپراتوری روم شرقی و سرزمین*های اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفت. انگلیسی*ها در قرن نوزدهم در هندوستان به این ورزش آشنا شدند و آن را به غرب بردند. این بازی در آرژانتین، استرالیا و نیوزلند نیز طرف*داران زیادی دارد. نام انگلیسی این بازی، یعنی polo ، از یک واژه*ی تبتی به مفهوم توپ گرفته شده است. اکنون در 77 کشور فعالانه به این ورزش پرداخته می*شود. البته، با کمال تاسف تا چندی پیش این ورزش ایرانی در زادگاهش به فراموشی سپرده شده بود، اما در چند سال اخیر به احیای این ورزش توجه شده است. اکنون ایران دارای فدراسیون چوگان بازی است و جوانان ایرانی، چه آقایان و چه خانم*ها، به این ورزش وطنی خود روی آورده*اند. به علاوه، قرار است میدان چوگان نقش جهان اصفهان، که شاهزادگان صفوی در آن بازی می*کردند، به طور نمادین بازسازی شود.
تیراندازی روی اسب
پارت*ها گروهی از نیاکان باستانی ما ایرانیان بودند که به هفتاد سال اشغال ایران توسط سپاهیان اسکندر مقدونی پایان دادند. آنان حکومت اشکانی را بنیان نهادند و در برابر هجوم رومی*ها به ایران رشادت*های فراوانی از خود نشان دادند. پارت*ها پیروزی*های خود را تا حدود زیادی از اسب*سوارن چابکی داشتند که در تیراندازی روی اسب مهارت چشمگیری نشان می*دادند. سواران سبک اسلحه*ی پارتی از چند سو به دشمن یورش می*بردند و به جنگ و گریز می*پرداختند، دشمن را به دنبال خود می*کشاندند و او را خسته و فرسوده می*کردند و ناگهان همچنان که در حال دور شدن از دشمن بودند، با چابکی روی زین برمی*گشتند و تیر می*انداختند. این شلیک ناگهانی، که دشمن انتظار آن را نداشت، به قیقاچ معروف است و کم*تر به خطا می*رفت. از این رو، در زبان انگلیسی به شلیک ناگهانی و سریع گلوله، شلیک پارتی (Parthian Shot (http://www.amazon.co.uk/exec/obidos/ASIN/0340827378/203-8993993-1143157)) می*گویند.
پست اسبی
استفاده از اسب*های تندرو برای رساندن پیام به سرزمین*های دور دست با نوآوری چاپار کارایی بیش*تری پیدا کرد. به دستور داریوش بزرگ جاده معروف به جاده شاهی برای آسان کردن ارتباط بیت 25 ایالت امپراتوری بزرگ هخامنشی بین شوش و سارد احداث شد. این جاده،که شرق و غرب امپراتوری را به هم پیوند می*زد، 2500 کیلومتر طول و 111 ایستگاه (چاپارخانه) داشت. در هر ایستگاه چابک*سواران ماهر برگرده*ی اسب*ها*ی تندرو در انتظار رسیدن پیک شاهی بودند تا بی*درنگ پیام را بگیرند و به چاپارخانه*ی بعدی برسانند. به نوشته هرودوت، مورخ یونانی، چاپارها این مسیر را طی ده روز می*پیمودند.
اهلی کردن اسب
ایرانیان نخستین کسانی بودند که اسب را اهلی کردند. برخی از نقاشی*هایی که بر دیوار غارهای باستانی لرستان برجای مانده است، مردان اسب سوار را نشان می*دهند. این نقاشی*ها به 17 هزار سال پیش باز می*گردند. اسب را آریایی هایی نزدیک 4 هزار سال پیش از میلاد رام کردند و قوم*های مختلف آریایی به ایران، میان*رودان، شرق آسیا، مصر و اروپا بردند. مادها که حدود 2700 سال پیش در غرب ایران زندگی می*کردند، در پرورش اسب مهارت زیادی داشتند. هرودوت نوشته است: " مادها چراگاه های فراوان دارند، اسب هایشان پرخون، زیبا، خوش اندام و خوش قامت اند و در ایلخی شاه تربیت می شوند."
اسب*های مشهور مادی به میان*رودان(عراق)، عربستان، مصر، یونان و روم و سرزمین*های دیگر راه یافتند. آشوری*ها، که از تمدن*های باستانی میان*رودان بودند، هنگامی که بر مادها چیره شده بودند، از آن*ها اسب و چیزهای فلزی به عنوان خراج دریافت می*کردند. به اسب در زبان عربی فرس(faras) گفته می*شود که به معنای"از فارس آمده" است و مشخص می*کند اسب مشهور عربی، ریشه*ی ایرانی دارد. جالب این که وقتی اسب با یورش هیکسوس*ها، از مردمان آسیا، به مصر باستان وارد شد، مصریان نتوانستند به*خوبی از آن سواری بگیرند. از این رو، چند مربی سوارکاری ایرانی استخدام کردند.
نام*های شهریاران افسانه*ای، پادشاهان باستانی، نامداران ایرانی و برخی شهرهای ایران، پیوند معناداری با واژه*ی اسب دارد. برای مثال، گرشاسب، یعنی دارنده*ی اسب لاغر؛ ارجاسب، یعنی دارنده*ی اسب ارجمند؛ لهراسب، یعنی دارنده*ی اسب تندرو، گشتاسب، یعنی دارنده*ی اسب از کار افتاده؛ تهماسب، یعنی دارنده*ی اسب فربه یا نیرومند و اسپهان، که امروزه به صورت اصفهان درآمده است، یعنی شهر اسب*سواران.
بهترین غذا برای اسب
برخی یونجه را ملکه*ی علوفه*ها می*دانند. ایرانیان باستان از زمان*های بسیار دور این گیاه را می*شناختند و این گیاه سرشار از پروتیین را به اسب*های خود می*دادند. این گیاه در زمان هخامنشی*ها(حدود 2500 سال پیش) به یونان برده شد و از آن*جا به برخی از سرزمین*های ساحل دریا*ی مدیترانه راه یافت. اما گسترش این گیاه در سراسر جهان به زمان حکومت مسلمانان بر بخش*هایی از اروپا و آفریقا باز می*گردد. عرب*ها این گیاه را الفسفسه(alfesfeseh) نامیدند و نام انگلیسی این گیاه (alfalfa (http://www.m-w.com/dictionary/alfalfa)) نیز از همین واژه*ی عربی گرفته شده است. جالب است بدانید خود این واژه ترجمه*ی واژه*ی پارسی اسپستا(aspasta) به مفهوم غذای اسب است. البته، برخی از پژوهشگران بر این باورند که واژه*ی فوق به معنای "بهترین غذا" یا "خوردنی" است. اسپانیایی*ها در قرن 16 این گیاه را به سرزمین جدید(آمریکا) وارد کردند.
کفش و لباس اسب
پروفسور گیرشمن که در سال*های 1937-1933 از سوی موزه*ی اوور فرانسه در تپه سیلک کاشان به کاوش پرداخت در کتاب خود با عنوان " تاریخ ایران از آغاز تا اسلام" نوشته است که ایرانیان برای حفاظت از سم جانوران بارکش در جاده*های سخت کفشکی اختراع کردند و آن را با مس، پوستین یا موی اسب می*ساختند. به علاوه، اسب*های جنگی در زمان پارت*ها(اشکانیان) دارای پوشش*های حفاظتی شدند تا همراه سوار تمام زره*پوش پارتی، به مبارزه با دشمن بپردازند.
بازی با اسب
ایرانیان علاوه بر مسابقه*ی اسب*دوانی، بازی گوی و چوگان را نیز به جهانیان هدیه کرده*اند. پیشینه*ی این بازی، که شاید بتوان آن را فوتبال با اسب نامید، به بیش از 2500 سال پیش، دوران هخامنشیان، باز می*گردد. این ورزش در کشورهای دیگری مانند چین(به*ویژه در زمان چیرگی مغول*ها بر این کشور)، ژاپن، مصر، هندوستان، امپراتوری روم شرقی و سرزمین*های اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفت. انگلیسی*ها در قرن نوزدهم در هندوستان به این ورزش آشنا شدند و آن را به غرب بردند. این بازی در آرژانتین، استرالیا و نیوزلند نیز طرف*داران زیادی دارد. نام انگلیسی این بازی، یعنی polo ، از یک واژه*ی تبتی به مفهوم توپ گرفته شده است. اکنون در 77 کشور فعالانه به این ورزش پرداخته می*شود. البته، با کمال تاسف تا چندی پیش این ورزش ایرانی در زادگاهش به فراموشی سپرده شده بود، اما در چند سال اخیر به احیای این ورزش توجه شده است. اکنون ایران دارای فدراسیون چوگان بازی است و جوانان ایرانی، چه آقایان و چه خانم*ها، به این ورزش وطنی خود روی آورده*اند. به علاوه، قرار است میدان چوگان نقش جهان اصفهان، که شاهزادگان صفوی در آن بازی می*کردند، به طور نمادین بازسازی شود.
تیراندازی روی اسب
پارت*ها گروهی از نیاکان باستانی ما ایرانیان بودند که به هفتاد سال اشغال ایران توسط سپاهیان اسکندر مقدونی پایان دادند. آنان حکومت اشکانی را بنیان نهادند و در برابر هجوم رومی*ها به ایران رشادت*های فراوانی از خود نشان دادند. پارت*ها پیروزی*های خود را تا حدود زیادی از اسب*سوارن چابکی داشتند که در تیراندازی روی اسب مهارت چشمگیری نشان می*دادند. سواران سبک اسلحه*ی پارتی از چند سو به دشمن یورش می*بردند و به جنگ و گریز می*پرداختند، دشمن را به دنبال خود می*کشاندند و او را خسته و فرسوده می*کردند و ناگهان همچنان که در حال دور شدن از دشمن بودند، با چابکی روی زین برمی*گشتند و تیر می*انداختند. این شلیک ناگهانی، که دشمن انتظار آن را نداشت، به قیقاچ معروف است و کم*تر به خطا می*رفت. از این رو، در زبان انگلیسی به شلیک ناگهانی و سریع گلوله، شلیک پارتی (Parthian Shot (http://www.amazon.co.uk/exec/obidos/ASIN/0340827378/203-8993993-1143157)) می*گویند.
پست اسبی
استفاده از اسب*های تندرو برای رساندن پیام به سرزمین*های دور دست با نوآوری چاپار کارایی بیش*تری پیدا کرد. به دستور داریوش بزرگ جاده معروف به جاده شاهی برای آسان کردن ارتباط بیت 25 ایالت امپراتوری بزرگ هخامنشی بین شوش و سارد احداث شد. این جاده،که شرق و غرب امپراتوری را به هم پیوند می*زد، 2500 کیلومتر طول و 111 ایستگاه (چاپارخانه) داشت. در هر ایستگاه چابک*سواران ماهر برگرده*ی اسب*ها*ی تندرو در انتظار رسیدن پیک شاهی بودند تا بی*درنگ پیام را بگیرند و به چاپارخانه*ی بعدی برسانند. به نوشته هرودوت، مورخ یونانی، چاپارها این مسیر را طی ده روز می*پیمودند.