Dr.Rodsari
07-29-2010, 09:46 PM
در طول ادوار گذشته تنوع موجودات شباهت بین آنها اختلاف بین گونه های مختلف چگونگی انتشار و پراکنده گی گونه ها ادات و رفتار موجودات نحوهً ارتباط و اثرات متقابلشان با محیط از پدیده هایی بوده که به صورت سوال در فکر بشر وجود داشته است در نتیجه مطالعات و تحقیقات پیگیر انسان چهار چوب کلی تکامل جوامع موجودات زنده (از موجودات پست تا موجودات عالی) با ارایه نظریه تکامل معلوم گردید به دنبال هر چه بیشتر روشن شدن مسایل وگره ها ,این نظریه در چنان سیری علمی قرار گرفت که در هال حاظر می توان گفت در زیست شناسی هیچ موضوعی وجود ندارد که از حیطه عمل و اساس بحث این نظریه خارج باشد.
● تعریف تکامل :
نظریه تکامل ,نظریه ای است که در آن فرایند تغییرات کلیه موجودات زنده (گیاهان و جانوران) را از اشکال ساده و ابتدایی به انواع پیچیده و تکامل یافته که در طی میلیونها سال عمر حیات در کره زمین در جریان تغییر وتحول بوده اند بیان می کنند .
● مرفولوژی (ریخت شناسی) :
اولین قدم در برسی پرنده گان در شناخت گونه ها و قسمتهای مختلف بدن آنها است . روشهای شناخت پرنده گان ساده می باشد . ولی هر گونه, شکل خاص خود را دارد و وضعیت ظاهری آن از سایر گونه ها متفاوت است می تواند راهنمایی برای شناسایی ظاهری قسمتهای مختلف بدن یک پرنده باشد .
همچنان که معلوم است کلیه پرنده گان به اقتضای طبیعت و زند گی آنها اندامشان دوکی شکل است تا بتوانند ضمن حرکت و پرواز سریع حداقل اصطکاک با هوا را نیز داشته باشند . بالها در پرنده گان وظیفه پرواز را به عهده دارند و دم برای تغییر جهت دادن و توقف مورد استفاده قرار می گیرد . در واقع بال همان دست در خزنده گان است که سازمان اسکلتی مشابه آن به مناسبت وظیفه ای که دارد تغییرشکل داده و به صورت وسیله ای برای پرواز در آمده است . نا گفته نماند که موجودات دیگری نیز وجود دارند که دارای جهش هایی کم و بیش شبیه پرواز می باشند مانند ماهی پرنده نوعی قورباغه و غیره .
اما در حقیقت پرواز این موجودات حقیقی نبوده و محدود به نوعی جهش های طولانی و کنترول شده است .
در بین موجودات تنها جانوری که از لحاظ پرواز می تواند با پرنده گان مورد مقایسه قرار گیرد خفاشها می باشند . با وجودی که خفاشها فاقد پر می باشند ولی پرواز آنها کامل است . پر از اختصاصی ترین صفت پرنده گان است که از پیدرم به وجود می آید . وزن آن سبک بوده و انعطاف پذیر است . پرها دو وظیفه مهم در زندگی پرنده دارند : یکی ایجاد عایقی به منظور جلوگیری از کاهش حرارت بدن , یعنی در حقیقت سپر نگهدارنده حرارت بدن از سرما و گرمای خارج بوده و دیگری ایجاد سطح بیشتر در بالها و دم جهت امکان پرواز به پرنده است . بعلاوه پر تا اندازه ای پوست بدن را از صدمات خارجی مصون میدارد .
نمو پر در پرندگان نظیر پولک درخزندگان است . آغاز رشد پر از پوست سطحی است که در ابتدا به صورت برجستگی کوچکی بر روی پوست دیده می شود. پس از نمو بیشتری لایه خارجی پوست پاره شده وپر درجلد پدیدار میگردد ریشه پر در ابتدا دارای رگهای خونی است و به پر در حال رشد مواد غذایی میرساند . ولی پس از اینکه رشد پر کامل شد رگها آن خشک شده و ارتباطش بالای سطحی پوست قطع می گردد .
▪ ساختمان نمونه پر کامل به صورت زیر می باشد :
۱) محور: محور اصلی پر که انتهای ان در حفره داخل پوست قرار دارد از آن دو قسمت که فاقد ریشه و ریشک است و دیگری که محور پر بوده و دارای ریشه و ریشک می باشد تشکیل شده است .
۲):تیغه پر: این قسمت دارای ساختمان صفحه ای نرم و قابل ارتجاع بوده و از ریشه و ریشک تشکیل می شود .
۳) ریشه :رگه هایی است که ساختمان صفحه ای پر را تشکیل میدهد .
۴) ریشک : شاخه و یا رشته هایی که از ریشه ها جدا میگردند .
▪ به طور کلی در پرندگان چهار نوع پر به شرح زیر وجود دارد
۱) پرهای خارجی :دارای محوری مرکزی و مقاوم با ریشک های به هم پیوسته که به پر قدرت و استحکام می دهد مثل پرهای پرواز شاه پرهای نخستین و پوشپرهای خارجی پرندگان .
۲) کرک پر: فاقد محور و یا گاهی دارای محور کوتاهی بوده ولی ریشک های ان به هم پیوسته نیست به صورت لایه محافظی در روی پوست و زیر پرهای خارجی قرار دارند. مقدار این کرک پرها بستگی به درجه حرارت محیطی که پرنده زیست می کند دارد .
۳)رشته پر: پرهای رشته مانند وظریفی هستند که در بیشتر ماکیانها هنگام پر کندن انها دیده می شوند .عمل انها دقیقا مشخص نبوده ولی احتمالا پرهای تزیینی و یا پرهای احساس کردن میباشد .
۴)موی پر: شبیه رشته پرها بوده منتهی بیشتر در اطراف دهان ومنقار پرندگانی که در حین پرواز تغذیه میکنند وجود دارند. در پرستوها و زنبور خورک ها دیده می شوند این موی پرها احتمالا برای احساس کردن بوده وپرهای بلندتر انها در گرفتن حشرات به پرنده کمک میکند .
ساختمان بالها و نحوه پرواز در پرندگان به چگونگی زندگی , سیستم تغذیه و شرایط محیط زیست آنان ارتباط دارد به عنوان مثال : پرندگان خوب پرواز مانند شاهینان , عقابها و لاشخورها می توانند مسافت زیادی را بدون بال زدن طی نمایند بنابر این بالهای آنها عریض و نوکتیز است در حالی که پرندگان بد پرواز مانند پرندگان قابل شکار از قبیل قر قاول , سیاه خروس و کبک برای آنکه بتوانند سریعا از محل خطر دور شوند , بالها کوتاه و تقریبا لب گرد می باشند طبیعی است که قدرت و مسافت پرواز این پرندگان کم میباشد .
پرواز را در پرندگان در شکل ساده آن می توان همانند حرکت هواپیما در هوا دانست به دین دلیل معنی که وقتی پرنده بال می زند نیروی مقاومت هوا به زیر بال فشار وارد کرده و پرنده را به بالا می کشاند هنگام حرکت به جلو نیروی مقاومت هوا که در جلو و زیر بالها وجود دارد همراه با حالت خاصی که پرنده به بال زدن میدهد هوا با فشار به عقب رانده شده و در نتیجه پرنده به بالا و جلو حرکت می نماید اگر چه حالت پرندگان کاملا دوکی شکل می باشد و در نتیجه نیروی مقاومت هوا در جلو پرنده بسیار کم است , اما تفاوت هواپیما با پرنده در این است که در هواپیما بال ها ثابت اند ولی در پرندگان بالها به بالا و پایین و عقب حرکت مینمایند یعنی این که نیروی حرکتی پرنده بال زدن آنهاست .
کنترول و تغییر مسیر پرواز به دو صورت انجام می گیرد : با بال زدن شدیدتر ویا با تغییر زاویه بال از وضعیت عادی آن بعضی از پرندگان با چرخاندن دم به یک سمت بلند کردن و یا پایین کردن آن مسیر پروازشان را تغییر می دهند .
در بعضی دیگر پا نقش مهمی هنگام بر خاستن و پرواز دارد , در چنگر فلامینگو , قوها و تعداد کمی از اردکها هنگام بر خاستن ابتدا مسافتی را بر روی آب به صورت دویدن طی کرده و همزمان بالها به صورت پره هایی در اطراف بدن عمل می نماید هنگامی که این پرندگان به سرعت مناسب رسیدند از آب کنده شده پا ها را در امتداد بدن جمع کرده و پرواز می نمایند. اکثر اردکها مانند سرسبز وخوتکها پرواز بر خاستن آنها عمومی است . یعنی به طور ناگهانی و به شکل عمومی به بالا بلند شده و پرواز می کنند .
در جریان بال زدن و پرواز شاهین ها حالتهای متفاوتی به خود می گیرند اشکال متفاوت این پرها مربوط به ساختمان آنها و تعداد شان در بال بوده که در برخاستن , مانور دادن در پرواز و یا نشستن پرنده نقش مهمی دارند فاصله و شکاف بین شاهینهای بال اهمیت زیادی دز بالا رفتن و برخاستن پرنده از زمین دارد آخرین شاهین بال به جهت ظرفیت و عملکرد مستقل آن می تواند ایجاد شکاف لازم برای شکلهای مختلف پرواز را بنماید .
● استخوان بندی : استخوان بندی پرندگان به صورتی است که دارای حد اکثر استحکام و سبکی لازم برای پرواز بودن و در ضمن انعطاف کافی برای حرکت های سریع پرنده را نیز دارد علت سبکی استخوان این است که مجوف بوده و درون آنها کیسه هایی هوایی نفوذ کرده است .
همانند دیگر مهره داران استخان بندی پرندگان شامل دو قسمت است محوری(سروسینه) و جانی (بالها و پاها) است مطالعه استخوان های سر برای مقایسه جمجمه به منظور رده بندی پرندگان اهمیتی بسیار دارد . استخوان تنه شامل ستون فقرات , جناح سینه و استخوانهای محل اتصال بالها و پا میباشد مطالعه استخوانها جهت شناخت چگونگی عملکرد اعضای بدن پرندگان از بحث های جالب و با اهمیت در مطالعه آن تور پرندگان می باشد.
● منقار :منقار یا نوک از دو قسمت نیم نوک بالا و نیم نوک پایین تشکیل شده است منقار دارای ساختمانی سخت و شاخی می باشد در کبوتر ها در قسمت بالایی بینی بافت فرم و متور می وجود دارد , معمولا نیم نوک پایین کمی کوچکتر از نیم نوک بالا است ولی در بعضی گونه ها مانند: ابیا هر دو نیم نوک مساوی است .
شکل منقار در پرندگان آبزی پهن و کشیده است ولی اغلب حشره خور ها دارای منقار نوک تیز و ظربف اند . گوشت خواران دارای منقار محکم , قوی و قلاب مانند بوده تا بتوانند به راحتی گوشت را از بدن شکار جدا کرده و مورد استفاده قرار دهند .
● پا :پا در اکثر پرندگان دارای چهار انگشت است یک انگشت شست به طرف عقب و انگشتان دوم تا چهارم به طرف جلو قرار دارند . رشد انگشتان پا در گونه های مختلف متفاوت میباشد .
در بعضی از پرندگان مانند: میش مرغ و یاهو بره انگشت اول و در شتر مرغ انگشت اول و دوم بین رفته است .
دارکوبها با تکیه دم بر روی درخت با وضعیتی که انگشتان پا دارند بهتر روی درخت مستقر میشوند و پرندگان شکار مانند عقابها و شاهین ها برای این که بتوانند شکار را محکم نگه داشته و پاره کنند , دارای پاهای قوی با ناخن محکم و بلند می باشند .
حیوانات نیز بنا به شرایط و موقعیت خاصشان از خود صداهایی بروز می دهند .
صدایی که حیوانات تولید می کنند دو نوع است . یا صدایی که منظور از تولید آن نشان دادن محل حیوان است و دیگری صدایی که جنبه هشدار دهنده دارد صدای نوع اول در خیلی از حیوانات بخصوص نهنگها مورد مطالعه قرار گرفته است این حیوانات با داشتن مکانیزم بخصوص در گوش صداهایی تولید شده به وسیله نهنگهایی دیگر را که به وسیله گوش معمولی قابل شنیدن نیست دریافت و از این طریق میتوانند یکدیگر را پیدا کنند . این نوع صدا در پرندگان آواز خوان هم دیده میشود پرندگان نر هنگام جفت گیری با آواز خوانی در قلمرو خود این امکان را به ماده داده که آنها را پیدا کنند و هم این که محدوده قلمرو را به نر های دیگر از همان گونه گوشزد مینماید مانند آواز خوانی سینه سرخ یا آواز خوانی بلبل خرما و غیره ... .
نمونه دیگر این صدا را میتوان در پرندگان کوچک مثل سهره ها و یا چرخ ریسکها , هنگامی که دشمنی مثل جغد را میبینند و همدیگر را میبینند همدیگر را به تجمع می خوانند مشاهده نمود . اگر جغد شب میباشند ولی گاهی که در روز دیده می شود این پرندگان با ازدهام و دوره کردن جغد صداهایی تولید می کنند که به سادگی نشان می دهد در حال اعلام محدوده زیستشان می باشد .
● شنوایی :قابلیت تشخیص صداهای مختلف در پرندگان متفاوت است مطالعات بسیاری که در این زمینه انجام گرفته نشان داده است که صدای تولید شده از یک پرنده به وسیله پرندگان همان گونه و بعضی گونه هایی دیگر قابل شنیدن است .
سیستم شنوایی پرندگان از سه قسمت با کانال خارجی گیرنده صدا , گوش میانی , گوش داخلی تشکیل شده است . پرندگان فاقد لایه گوش بوده و از گوش خارجی تنها حفره ای وجود دارد که در داخل به پرده گوش متصل میشود . گوش میانی از پرده صماخ تا دیواره خارجی لستخان گوش میانی است در گوش داخلی حلزون گوش وجود دارد که صدا را گرفته و با ساختمان پیچیده ای که دارد میتواند امواج صوتی دریافت شده را با اعصاب صوتی که به مغز متصل اند منتقل نماید . طول و طرح حلزون گوش در پرندگان مختلف متفاوت است .
● بینایی : بقاع یک پرنده ارتباط زیادی به سرعت دیدن و آمدن دیدا در هنگام شکار و یا دفاع دارد . شکارهایی برای اینکه بتوانند شکارشان را بگیرند احتیاج به دیدن به شکلی خاص بوده و متقابلا باید وضعی خاص داشته باشد تا بتواند هر چه بیشتر او را در مقابل دشمن حفظ نماید .
پرندگان دارای چشمان بزرگی می باشند به طوری که گاهی چشم آنها نسبت به جثه شان در مقایسه با حیوانات دیگر بزرگتر است . در اینجا معلوم است که هر چه چشمها بزرگتر باشد به علت دریافت نور بیشتر دید بهتری خواهند داشت . بعضی از شکاریها مانند عقاب طلایی دارای چشمانب به اندازه چشم انسان و یا حتی کمی بزرگتر است .
پرندگان علاوه بر بزرگی چشم و رابطه مستقیم آن با دید بهتر پلک سومی نیز دارند که به صورت پرده شفافی برروی چشم قرار میگیرد در بعضی از آنها مانند پرندگان غواص این پلک به صورت عدسی ای است که خطای باصره را در زیر آب تصحیح میکند . پرندگان به علت شفاف بودن پلک سوم در تمام اوقات بجز زمانی که در خواب می باشند دارای بینایی هستند .
● تخم : پس از ساختن لانه , تخم گزاری شروع میشود و تا وقتی که تعداد تخم پرنده در آن مرحله کامل نشده تخم گزاری ادامه دارد .
اندازه تخم در پرندگان بستگی به نوع پرنده و اندازه جثه آن دارد در بسیاری از پرندگان تخمها دارای لکه هایی به رنگهایی مختلف است در برخی دیگر از گونه ها رنگ تخمها یک دست و بدون لکه با رنگهایی صورتی قهوه ای و سبز کمرنگ می باشند در بعضی از پرندگان هر ماده ها روی تخم می خوابند مانند : اردکها و ماکیانها و در برخی دیگر فقط نر ها روی تخم می خوابند مانند فالاروپها بلدرچین و غیره ... بطور تقریب از بین خانواده های پرندگان حدود ۴۵ درصد از دکهای هر دو جنس بر روی تخم خوابیده و حدود ۲۵ درصد تنها ماده ها و حدود ۶۰ درصد نیز تنها نرها بر روی تخم میخوابند .
پرندگان بسته به شرایط محیطی که در آن تولید مثل میکنند گاهی بایستی آشیانه را خنک کنند تا تخمها در اثر حرارت زیاد از بین نروند معمولا این کار با بال زدن در بالای آشیانه به منظور تهویه و یا چرخاندن تخمها به منظور جلو گیری از چسبیدن زرده به پوسته و جا به جا کردن آنها و نیز مرطوب نگه داشتن آشیانه صورت میگیرد .
کوکرها با خیس کردن پرهای زیر شکم خود را از محلی که گاهی تا چند کیلومتر از آشیانه فاصله دارد حمل کرده و در آشیانه برای خنک کردن و گاهی آب دادن به جوجه ها مورد استفاده قرار میدهند .
مدت زمان خوابیدن روی تخم بستگی به نوع پرنده اندازه تخم و شرایط اقلیمی دارد پزندگان در نواحی سرد تر مدت بیشتری روی تخم با لنسبه کمتر است .
▪ پرندگان را در وضعیت جوجه ها پس از خروج از تخم به دو دسته تقسیم میکنند .
۱) زود رس : به جوجه هایی گفته میشود که برای رشد احتیاج زیادی به والدین ندارند مانند: جوجه اردکها و ماکیانها ,این جوجه ها پس از خروج از تخم پوشیده از کرک پر بوده و به محض این که پرهایشان خشک شود قادر به حرکت دویدن , شناکردن بوده و میتوانند غذا تهیه نمایند .
۲) دیر رس : جوجه هایی است که زندگیشان بستگی به مواظبت و تغذیه به وسیله والدین داشته و بدون آنها از بین میروند پس از تولد برهنه و ناتوانند مانند جوجه شاهینها , کبوترها بطور کلی مرگ ومیر در پرندگان را میتوان به اشکال زیر تقسیم بندی نمود.
۱) از بین رفتن آشیانه و تخم در اثر طوفانها و یا بارانهای شدید و یا ربوده شدن تخمها توسط پرندگانی مانند: کاکایی ,کلاغ و زاعی ,از قبیل شغال و خزندگانی مانند مار و غیره ...
۲) بارور نبودن تخمها :این مساله ناشی از عدم ترکیب با اسپرم و فاقد نطفه بودن تخم و یا ناقص ماندن رشد چنین اتفاق می افتد .
۳)مرگ ومیر به علت سرما و یا گرمای ناگهانی بادپ و باران و یا دیر تر بیرون آمدن از تخمها و نتیجتاً ناتوانی در رقابت با جوجه های دیگر بر سر غذا .
۴) وجود پرندگان انگل مانند : جوجه کوکو که تخم های اصلی را از آشیانه بیرون می اندازد و یا اینکه جوجه ها توسط جوجه های بزرگتری که از آشیانه های دیگر وارد آشیانه آنها شده اند زیر پا له میشوند علاوه بر مواد ذکر شده مرگ ومیر در اثر بیماری و یا هجوم حیوانات و دیگر پرندگان شکاری و غیره نیز از عوامل دیگری است که در مرگ ومیر جوجه های جوان تاثیر دارد .
پرندگان علاوه بر منافعی که برای انسان دارند دارای مضراتی نیز هستند بعضی از این پرندگان بخصوص آنهایی که در جوار انسان زیست میکنند مانند گنجشکها وبا بعضی ازانواع قمری وجزوآفات کشاورزی بوده و در بعضی مناطق مانند اطراف ورامین و یا در اطراف دزفول که جمعیت بعضی از گونه های مهاجر بخصوص گونه گنجشک سینه سیاه گنجشک خانگی و گاهی نیز چکاول کاکلی خسارت فراوانی به مزارع میاورند .
پرندگان به خاطر جنبه های تفریحی و شکارشان از دیر باز نقش ارزنده ای در زندگی ایرانیان داشته اند طراحهای زیبای پرنده و هنر های طریفه و دست ساخت ها در زیبا ترین نقوش قالی ها و در منون شعری و غیره نمایانگر گوشه هایی پر ارزش از عشق و علاقه ایرانیان به پرنده و پرواز است .
پرندگان علاوه بر الهام زیباییشان به نقاشان و مجسمه سازان تصاویر زیبایی برای عکسبرداری و عکاسان نیز میباشند .
● تعریف تکامل :
نظریه تکامل ,نظریه ای است که در آن فرایند تغییرات کلیه موجودات زنده (گیاهان و جانوران) را از اشکال ساده و ابتدایی به انواع پیچیده و تکامل یافته که در طی میلیونها سال عمر حیات در کره زمین در جریان تغییر وتحول بوده اند بیان می کنند .
● مرفولوژی (ریخت شناسی) :
اولین قدم در برسی پرنده گان در شناخت گونه ها و قسمتهای مختلف بدن آنها است . روشهای شناخت پرنده گان ساده می باشد . ولی هر گونه, شکل خاص خود را دارد و وضعیت ظاهری آن از سایر گونه ها متفاوت است می تواند راهنمایی برای شناسایی ظاهری قسمتهای مختلف بدن یک پرنده باشد .
همچنان که معلوم است کلیه پرنده گان به اقتضای طبیعت و زند گی آنها اندامشان دوکی شکل است تا بتوانند ضمن حرکت و پرواز سریع حداقل اصطکاک با هوا را نیز داشته باشند . بالها در پرنده گان وظیفه پرواز را به عهده دارند و دم برای تغییر جهت دادن و توقف مورد استفاده قرار می گیرد . در واقع بال همان دست در خزنده گان است که سازمان اسکلتی مشابه آن به مناسبت وظیفه ای که دارد تغییرشکل داده و به صورت وسیله ای برای پرواز در آمده است . نا گفته نماند که موجودات دیگری نیز وجود دارند که دارای جهش هایی کم و بیش شبیه پرواز می باشند مانند ماهی پرنده نوعی قورباغه و غیره .
اما در حقیقت پرواز این موجودات حقیقی نبوده و محدود به نوعی جهش های طولانی و کنترول شده است .
در بین موجودات تنها جانوری که از لحاظ پرواز می تواند با پرنده گان مورد مقایسه قرار گیرد خفاشها می باشند . با وجودی که خفاشها فاقد پر می باشند ولی پرواز آنها کامل است . پر از اختصاصی ترین صفت پرنده گان است که از پیدرم به وجود می آید . وزن آن سبک بوده و انعطاف پذیر است . پرها دو وظیفه مهم در زندگی پرنده دارند : یکی ایجاد عایقی به منظور جلوگیری از کاهش حرارت بدن , یعنی در حقیقت سپر نگهدارنده حرارت بدن از سرما و گرمای خارج بوده و دیگری ایجاد سطح بیشتر در بالها و دم جهت امکان پرواز به پرنده است . بعلاوه پر تا اندازه ای پوست بدن را از صدمات خارجی مصون میدارد .
نمو پر در پرندگان نظیر پولک درخزندگان است . آغاز رشد پر از پوست سطحی است که در ابتدا به صورت برجستگی کوچکی بر روی پوست دیده می شود. پس از نمو بیشتری لایه خارجی پوست پاره شده وپر درجلد پدیدار میگردد ریشه پر در ابتدا دارای رگهای خونی است و به پر در حال رشد مواد غذایی میرساند . ولی پس از اینکه رشد پر کامل شد رگها آن خشک شده و ارتباطش بالای سطحی پوست قطع می گردد .
▪ ساختمان نمونه پر کامل به صورت زیر می باشد :
۱) محور: محور اصلی پر که انتهای ان در حفره داخل پوست قرار دارد از آن دو قسمت که فاقد ریشه و ریشک است و دیگری که محور پر بوده و دارای ریشه و ریشک می باشد تشکیل شده است .
۲):تیغه پر: این قسمت دارای ساختمان صفحه ای نرم و قابل ارتجاع بوده و از ریشه و ریشک تشکیل می شود .
۳) ریشه :رگه هایی است که ساختمان صفحه ای پر را تشکیل میدهد .
۴) ریشک : شاخه و یا رشته هایی که از ریشه ها جدا میگردند .
▪ به طور کلی در پرندگان چهار نوع پر به شرح زیر وجود دارد
۱) پرهای خارجی :دارای محوری مرکزی و مقاوم با ریشک های به هم پیوسته که به پر قدرت و استحکام می دهد مثل پرهای پرواز شاه پرهای نخستین و پوشپرهای خارجی پرندگان .
۲) کرک پر: فاقد محور و یا گاهی دارای محور کوتاهی بوده ولی ریشک های ان به هم پیوسته نیست به صورت لایه محافظی در روی پوست و زیر پرهای خارجی قرار دارند. مقدار این کرک پرها بستگی به درجه حرارت محیطی که پرنده زیست می کند دارد .
۳)رشته پر: پرهای رشته مانند وظریفی هستند که در بیشتر ماکیانها هنگام پر کندن انها دیده می شوند .عمل انها دقیقا مشخص نبوده ولی احتمالا پرهای تزیینی و یا پرهای احساس کردن میباشد .
۴)موی پر: شبیه رشته پرها بوده منتهی بیشتر در اطراف دهان ومنقار پرندگانی که در حین پرواز تغذیه میکنند وجود دارند. در پرستوها و زنبور خورک ها دیده می شوند این موی پرها احتمالا برای احساس کردن بوده وپرهای بلندتر انها در گرفتن حشرات به پرنده کمک میکند .
ساختمان بالها و نحوه پرواز در پرندگان به چگونگی زندگی , سیستم تغذیه و شرایط محیط زیست آنان ارتباط دارد به عنوان مثال : پرندگان خوب پرواز مانند شاهینان , عقابها و لاشخورها می توانند مسافت زیادی را بدون بال زدن طی نمایند بنابر این بالهای آنها عریض و نوکتیز است در حالی که پرندگان بد پرواز مانند پرندگان قابل شکار از قبیل قر قاول , سیاه خروس و کبک برای آنکه بتوانند سریعا از محل خطر دور شوند , بالها کوتاه و تقریبا لب گرد می باشند طبیعی است که قدرت و مسافت پرواز این پرندگان کم میباشد .
پرواز را در پرندگان در شکل ساده آن می توان همانند حرکت هواپیما در هوا دانست به دین دلیل معنی که وقتی پرنده بال می زند نیروی مقاومت هوا به زیر بال فشار وارد کرده و پرنده را به بالا می کشاند هنگام حرکت به جلو نیروی مقاومت هوا که در جلو و زیر بالها وجود دارد همراه با حالت خاصی که پرنده به بال زدن میدهد هوا با فشار به عقب رانده شده و در نتیجه پرنده به بالا و جلو حرکت می نماید اگر چه حالت پرندگان کاملا دوکی شکل می باشد و در نتیجه نیروی مقاومت هوا در جلو پرنده بسیار کم است , اما تفاوت هواپیما با پرنده در این است که در هواپیما بال ها ثابت اند ولی در پرندگان بالها به بالا و پایین و عقب حرکت مینمایند یعنی این که نیروی حرکتی پرنده بال زدن آنهاست .
کنترول و تغییر مسیر پرواز به دو صورت انجام می گیرد : با بال زدن شدیدتر ویا با تغییر زاویه بال از وضعیت عادی آن بعضی از پرندگان با چرخاندن دم به یک سمت بلند کردن و یا پایین کردن آن مسیر پروازشان را تغییر می دهند .
در بعضی دیگر پا نقش مهمی هنگام بر خاستن و پرواز دارد , در چنگر فلامینگو , قوها و تعداد کمی از اردکها هنگام بر خاستن ابتدا مسافتی را بر روی آب به صورت دویدن طی کرده و همزمان بالها به صورت پره هایی در اطراف بدن عمل می نماید هنگامی که این پرندگان به سرعت مناسب رسیدند از آب کنده شده پا ها را در امتداد بدن جمع کرده و پرواز می نمایند. اکثر اردکها مانند سرسبز وخوتکها پرواز بر خاستن آنها عمومی است . یعنی به طور ناگهانی و به شکل عمومی به بالا بلند شده و پرواز می کنند .
در جریان بال زدن و پرواز شاهین ها حالتهای متفاوتی به خود می گیرند اشکال متفاوت این پرها مربوط به ساختمان آنها و تعداد شان در بال بوده که در برخاستن , مانور دادن در پرواز و یا نشستن پرنده نقش مهمی دارند فاصله و شکاف بین شاهینهای بال اهمیت زیادی دز بالا رفتن و برخاستن پرنده از زمین دارد آخرین شاهین بال به جهت ظرفیت و عملکرد مستقل آن می تواند ایجاد شکاف لازم برای شکلهای مختلف پرواز را بنماید .
● استخوان بندی : استخوان بندی پرندگان به صورتی است که دارای حد اکثر استحکام و سبکی لازم برای پرواز بودن و در ضمن انعطاف کافی برای حرکت های سریع پرنده را نیز دارد علت سبکی استخوان این است که مجوف بوده و درون آنها کیسه هایی هوایی نفوذ کرده است .
همانند دیگر مهره داران استخان بندی پرندگان شامل دو قسمت است محوری(سروسینه) و جانی (بالها و پاها) است مطالعه استخوان های سر برای مقایسه جمجمه به منظور رده بندی پرندگان اهمیتی بسیار دارد . استخوان تنه شامل ستون فقرات , جناح سینه و استخوانهای محل اتصال بالها و پا میباشد مطالعه استخوانها جهت شناخت چگونگی عملکرد اعضای بدن پرندگان از بحث های جالب و با اهمیت در مطالعه آن تور پرندگان می باشد.
● منقار :منقار یا نوک از دو قسمت نیم نوک بالا و نیم نوک پایین تشکیل شده است منقار دارای ساختمانی سخت و شاخی می باشد در کبوتر ها در قسمت بالایی بینی بافت فرم و متور می وجود دارد , معمولا نیم نوک پایین کمی کوچکتر از نیم نوک بالا است ولی در بعضی گونه ها مانند: ابیا هر دو نیم نوک مساوی است .
شکل منقار در پرندگان آبزی پهن و کشیده است ولی اغلب حشره خور ها دارای منقار نوک تیز و ظربف اند . گوشت خواران دارای منقار محکم , قوی و قلاب مانند بوده تا بتوانند به راحتی گوشت را از بدن شکار جدا کرده و مورد استفاده قرار دهند .
● پا :پا در اکثر پرندگان دارای چهار انگشت است یک انگشت شست به طرف عقب و انگشتان دوم تا چهارم به طرف جلو قرار دارند . رشد انگشتان پا در گونه های مختلف متفاوت میباشد .
در بعضی از پرندگان مانند: میش مرغ و یاهو بره انگشت اول و در شتر مرغ انگشت اول و دوم بین رفته است .
دارکوبها با تکیه دم بر روی درخت با وضعیتی که انگشتان پا دارند بهتر روی درخت مستقر میشوند و پرندگان شکار مانند عقابها و شاهین ها برای این که بتوانند شکار را محکم نگه داشته و پاره کنند , دارای پاهای قوی با ناخن محکم و بلند می باشند .
حیوانات نیز بنا به شرایط و موقعیت خاصشان از خود صداهایی بروز می دهند .
صدایی که حیوانات تولید می کنند دو نوع است . یا صدایی که منظور از تولید آن نشان دادن محل حیوان است و دیگری صدایی که جنبه هشدار دهنده دارد صدای نوع اول در خیلی از حیوانات بخصوص نهنگها مورد مطالعه قرار گرفته است این حیوانات با داشتن مکانیزم بخصوص در گوش صداهایی تولید شده به وسیله نهنگهایی دیگر را که به وسیله گوش معمولی قابل شنیدن نیست دریافت و از این طریق میتوانند یکدیگر را پیدا کنند . این نوع صدا در پرندگان آواز خوان هم دیده میشود پرندگان نر هنگام جفت گیری با آواز خوانی در قلمرو خود این امکان را به ماده داده که آنها را پیدا کنند و هم این که محدوده قلمرو را به نر های دیگر از همان گونه گوشزد مینماید مانند آواز خوانی سینه سرخ یا آواز خوانی بلبل خرما و غیره ... .
نمونه دیگر این صدا را میتوان در پرندگان کوچک مثل سهره ها و یا چرخ ریسکها , هنگامی که دشمنی مثل جغد را میبینند و همدیگر را میبینند همدیگر را به تجمع می خوانند مشاهده نمود . اگر جغد شب میباشند ولی گاهی که در روز دیده می شود این پرندگان با ازدهام و دوره کردن جغد صداهایی تولید می کنند که به سادگی نشان می دهد در حال اعلام محدوده زیستشان می باشد .
● شنوایی :قابلیت تشخیص صداهای مختلف در پرندگان متفاوت است مطالعات بسیاری که در این زمینه انجام گرفته نشان داده است که صدای تولید شده از یک پرنده به وسیله پرندگان همان گونه و بعضی گونه هایی دیگر قابل شنیدن است .
سیستم شنوایی پرندگان از سه قسمت با کانال خارجی گیرنده صدا , گوش میانی , گوش داخلی تشکیل شده است . پرندگان فاقد لایه گوش بوده و از گوش خارجی تنها حفره ای وجود دارد که در داخل به پرده گوش متصل میشود . گوش میانی از پرده صماخ تا دیواره خارجی لستخان گوش میانی است در گوش داخلی حلزون گوش وجود دارد که صدا را گرفته و با ساختمان پیچیده ای که دارد میتواند امواج صوتی دریافت شده را با اعصاب صوتی که به مغز متصل اند منتقل نماید . طول و طرح حلزون گوش در پرندگان مختلف متفاوت است .
● بینایی : بقاع یک پرنده ارتباط زیادی به سرعت دیدن و آمدن دیدا در هنگام شکار و یا دفاع دارد . شکارهایی برای اینکه بتوانند شکارشان را بگیرند احتیاج به دیدن به شکلی خاص بوده و متقابلا باید وضعی خاص داشته باشد تا بتواند هر چه بیشتر او را در مقابل دشمن حفظ نماید .
پرندگان دارای چشمان بزرگی می باشند به طوری که گاهی چشم آنها نسبت به جثه شان در مقایسه با حیوانات دیگر بزرگتر است . در اینجا معلوم است که هر چه چشمها بزرگتر باشد به علت دریافت نور بیشتر دید بهتری خواهند داشت . بعضی از شکاریها مانند عقاب طلایی دارای چشمانب به اندازه چشم انسان و یا حتی کمی بزرگتر است .
پرندگان علاوه بر بزرگی چشم و رابطه مستقیم آن با دید بهتر پلک سومی نیز دارند که به صورت پرده شفافی برروی چشم قرار میگیرد در بعضی از آنها مانند پرندگان غواص این پلک به صورت عدسی ای است که خطای باصره را در زیر آب تصحیح میکند . پرندگان به علت شفاف بودن پلک سوم در تمام اوقات بجز زمانی که در خواب می باشند دارای بینایی هستند .
● تخم : پس از ساختن لانه , تخم گزاری شروع میشود و تا وقتی که تعداد تخم پرنده در آن مرحله کامل نشده تخم گزاری ادامه دارد .
اندازه تخم در پرندگان بستگی به نوع پرنده و اندازه جثه آن دارد در بسیاری از پرندگان تخمها دارای لکه هایی به رنگهایی مختلف است در برخی دیگر از گونه ها رنگ تخمها یک دست و بدون لکه با رنگهایی صورتی قهوه ای و سبز کمرنگ می باشند در بعضی از پرندگان هر ماده ها روی تخم می خوابند مانند : اردکها و ماکیانها و در برخی دیگر فقط نر ها روی تخم می خوابند مانند فالاروپها بلدرچین و غیره ... بطور تقریب از بین خانواده های پرندگان حدود ۴۵ درصد از دکهای هر دو جنس بر روی تخم خوابیده و حدود ۲۵ درصد تنها ماده ها و حدود ۶۰ درصد نیز تنها نرها بر روی تخم میخوابند .
پرندگان بسته به شرایط محیطی که در آن تولید مثل میکنند گاهی بایستی آشیانه را خنک کنند تا تخمها در اثر حرارت زیاد از بین نروند معمولا این کار با بال زدن در بالای آشیانه به منظور تهویه و یا چرخاندن تخمها به منظور جلو گیری از چسبیدن زرده به پوسته و جا به جا کردن آنها و نیز مرطوب نگه داشتن آشیانه صورت میگیرد .
کوکرها با خیس کردن پرهای زیر شکم خود را از محلی که گاهی تا چند کیلومتر از آشیانه فاصله دارد حمل کرده و در آشیانه برای خنک کردن و گاهی آب دادن به جوجه ها مورد استفاده قرار میدهند .
مدت زمان خوابیدن روی تخم بستگی به نوع پرنده اندازه تخم و شرایط اقلیمی دارد پزندگان در نواحی سرد تر مدت بیشتری روی تخم با لنسبه کمتر است .
▪ پرندگان را در وضعیت جوجه ها پس از خروج از تخم به دو دسته تقسیم میکنند .
۱) زود رس : به جوجه هایی گفته میشود که برای رشد احتیاج زیادی به والدین ندارند مانند: جوجه اردکها و ماکیانها ,این جوجه ها پس از خروج از تخم پوشیده از کرک پر بوده و به محض این که پرهایشان خشک شود قادر به حرکت دویدن , شناکردن بوده و میتوانند غذا تهیه نمایند .
۲) دیر رس : جوجه هایی است که زندگیشان بستگی به مواظبت و تغذیه به وسیله والدین داشته و بدون آنها از بین میروند پس از تولد برهنه و ناتوانند مانند جوجه شاهینها , کبوترها بطور کلی مرگ ومیر در پرندگان را میتوان به اشکال زیر تقسیم بندی نمود.
۱) از بین رفتن آشیانه و تخم در اثر طوفانها و یا بارانهای شدید و یا ربوده شدن تخمها توسط پرندگانی مانند: کاکایی ,کلاغ و زاعی ,از قبیل شغال و خزندگانی مانند مار و غیره ...
۲) بارور نبودن تخمها :این مساله ناشی از عدم ترکیب با اسپرم و فاقد نطفه بودن تخم و یا ناقص ماندن رشد چنین اتفاق می افتد .
۳)مرگ ومیر به علت سرما و یا گرمای ناگهانی بادپ و باران و یا دیر تر بیرون آمدن از تخمها و نتیجتاً ناتوانی در رقابت با جوجه های دیگر بر سر غذا .
۴) وجود پرندگان انگل مانند : جوجه کوکو که تخم های اصلی را از آشیانه بیرون می اندازد و یا اینکه جوجه ها توسط جوجه های بزرگتری که از آشیانه های دیگر وارد آشیانه آنها شده اند زیر پا له میشوند علاوه بر مواد ذکر شده مرگ ومیر در اثر بیماری و یا هجوم حیوانات و دیگر پرندگان شکاری و غیره نیز از عوامل دیگری است که در مرگ ومیر جوجه های جوان تاثیر دارد .
پرندگان علاوه بر منافعی که برای انسان دارند دارای مضراتی نیز هستند بعضی از این پرندگان بخصوص آنهایی که در جوار انسان زیست میکنند مانند گنجشکها وبا بعضی ازانواع قمری وجزوآفات کشاورزی بوده و در بعضی مناطق مانند اطراف ورامین و یا در اطراف دزفول که جمعیت بعضی از گونه های مهاجر بخصوص گونه گنجشک سینه سیاه گنجشک خانگی و گاهی نیز چکاول کاکلی خسارت فراوانی به مزارع میاورند .
پرندگان به خاطر جنبه های تفریحی و شکارشان از دیر باز نقش ارزنده ای در زندگی ایرانیان داشته اند طراحهای زیبای پرنده و هنر های طریفه و دست ساخت ها در زیبا ترین نقوش قالی ها و در منون شعری و غیره نمایانگر گوشه هایی پر ارزش از عشق و علاقه ایرانیان به پرنده و پرواز است .
پرندگان علاوه بر الهام زیباییشان به نقاشان و مجسمه سازان تصاویر زیبایی برای عکسبرداری و عکاسان نیز میباشند .