Dr.Delaram
09-23-2010, 01:23 PM
روشهای آبزی پروری
:: تاریخچه تكثیر و پرورش ماهی در دنیا و ایران
:: مزایای پرورش آیزیان
:: ویژگیهای ماهیان پرورشی
:: مهمترین گونه های پرورشی
:: ماهیان گرمابی
:: ماهیان سردابی
:: سیاستهای کلی آبزی پروری
:: برنامه ریزی در خصوص توسعه همه جانبه و پایدار
:: تأمین امنیت غذایی
:: ارتقای بهره وری منابع آبی ، عوامل ونهاده های تولید
:: سیاستهای اجرایی و راهبردی توسعه آبزی پروری
پرورش ماهی به صورت مصنوعی در كشور چین آغاز شد وسابقه پرورش در این كشور به بیش از 3هزار سال قبل در منطقه (ین دیناستی) مربوط می شود (1137 تا 1400 سال قبل از میلاد) و حدود 460سال قبل از میلاد در منطقه (وارینگ كینگ دام) پرورش ماهی تا حد خوبی توسعه یافته بود. فان لی اولین فردی بود كه اصول پرورش ماهیان آب شیرین را تدوین كرد.
با وجود سابقه طولانی پرورش ماهی در استخر, سابقه تكثیر مصنوعی ماهیان كوتاه است. اولین گام در لقاح مصنوعی به وسیله دانشمند آلمانی لدویك یا وبی (1711-1784) برداشته شد.
او از ماهی ماده ونر قزل آلای آماده بصورت جداگانه تخم واسپرم به دست آورد وآنها را با هم مخلوط كرد كه این اولین لقاح مصنوعی تخم ماهی بود. در مورد ماهیان پرورشی گرمابی در سال 1930 مولدین آماده از محل های تخم ریزی طبیعی صید ولقاح مصنوعی داده شدند. ولی القاء تخم ریزی به مولدین با روش تزریق, در سال 1934 به وسیله زیست شناسان برزیلی آغاز شد وبعد در آسیا واروپا وآمریكای شمالی توسعه یافت. در سال 1958 مولدین كپور نقره ای وسرگنده پرورش یافته در استخرهای خاكی با تزریق عصاره غده هیپوفیز ماهی كپور معولی به صورت مصنوعی تكثیر شدند ودر حال حاضر مولدین ماهیان مختلف با استفاده از هورمون های مصنوعی وغده هیپوفیزماهیان در سطح وسیع مورد تكثیر مصنوعی قرار می گیرند.
با توجه به قدمت پرورش ماهی در دنیا , این فعالیت در ایران با تكثیر تاسماهیان در سال 1301 وپرورش ماهی قزل آلای رنگین كمان از سال 1338 آغاز شده است. رشد اقتصادی و صنعتی وهمچنین لزوم تغذیه جمعیت رو به افزایش وكیفیت برتر پروتئین آبزیان در مقایسه با سایر گوشت ها , موجب افزایش توجه به آبزیان وصید در دریاها ومنابع آبی شد ودر نتیجه كاهش ذخایر آبها را به دنبال داشت. بنابراین برای دستیابی به برابری تولید باتقاضا وبهره برداری مناسب از ذخایر چاره ای جز روی آوردن به پرورش آبزیان در محیط های قابل كنترل وهمچنین تكثیر انواع ماهیان به منظور رهاسازی وبازسازی ذخایر نبود. بدین منظور شركت سهامی شیلات ایران اقدام به احداث اولین ایستگاه بررسی تكثیر و پرورش كپور ماهیان پل آستانه در سال 1347-1348 كرد. پس از آن نیز مجتمع تكثیر و پرورش تاسماهیان سد سنگررشت در سال 1350 به بهره برداری رسید. سپس با توجه به استعداد مناطق مختلف گسترش یافت به طوری كه در حال حاضر علاوه بر مراكز زیاد متعلق به شركت سهامی شیلات ایران هزاران مزرعه پرورش ماهی در سطح كشور فعال است.
با وجود رشد كنونی جمعیت دنیا,تولید هر چه بیشتر پروتئین حیوانی از اهمیت زیادی برخوردار است. كشت آبزیان بدلایل زیادی به عنوان عمومی ترین و موثرترین راهكار جهت تولید پروتئین درآینده دنیا شناخته شده است.با مقایسه حیوانات پرورشی مهم دنیا مثل مرغ , خوك , ماهی وگاو با توجه به موارد ذیل اهمیت پرورش ماهی روشن می گردد.
:: صرف انرژی كمتر:
ماهی وسایر آبزیان جزو حیوانات خونسرد هستند وبرای تنظیم وثابت نگهداشتن حرارت بدن خود هیچ گونه انرژی صرف نمی كنند ودر مقایسه با حیوانات دیگر استعداد رشد بیشتری دارند(بجزبعضی از گونه ها).
وزن مخصوص بدن ماهی ودیگر آبزیان شناور تقریباً نزدیك به وزن مخصوص آب بوده از این رو انرژی زیادی برای شناور كردن خود نیاز نداشته وانرژی به دست آمده از طریق غذا را صرف رشد می كنند.
:: استفاده از زمین برای رشد :
ماهی نسبت به سایر موجودات پرورشی زمین كمتری برای رشد استفاده می كند.
ماهی هر ماهی كمتر از 2/0 متر مربع
جوجه حدود 4/0 متر مربع
خوك حدود 20 متر مربع
گاو حدود 4000 متر مربع
ضمن اینکه پرورش ماهی اغلب در اراضی درجه 3 و 4 غیر قابل استفاده در امر كشاورزی صورت می گیرد ویا اینكه از آب های داخلی مثل دریاچه های طبیعی ومصنوعی , رودخانه ها , آبگیرها و آب بندان ها برای پرورش ماهی استفاده می شود كه اختلالی در امر كشاورزی ایجاد نخواهد كرد.
:: قابلیت تولید مثل:
هر ماهی ماده تیلاپیا (از مهمترین ماهیان آب شیرین پرورشی در دنیا) در یك سال در طول 3 ماه دوره زاد آوری تعداد 2000 بچه ماهی تولید می كند.هر ماهی سوف قرمز (ماهی رودخانه ای پرورشی) در طول یك سال در مدت سه هفته دوره زادآوری تعداد 3 میلیون بچه ماهی تولید می كند. در حالیكه هرمرغ مادر در طول سال در یك دوره زادآوری 100 جوجه تولید می كند, هر خوك ماده حدوداً سالی 12 بچه و هر گاو یك بچه تولید می كند.
:: ضریب تبدیل غذایی و صرفه اقتصادی آبزی پروری :
ضریب تبدیل غذایی انواع ماهیان پرورش به طور متوسط 1 به 3 است ,جوجه 3 به 6 , خوك 5 به 12 و گاو 12 به 45 است و این در حالی است كه با انتخاب روشهای مختلف پرورش ماهی وبا توجه به رژیمهای غذایی متفاوت درماهیان می توان در پرورش های توام از تمامی تولیدات آب استفاده كرد كه موجب بالا رفتن تولید در واحد سطح خواهد شد.
هزینه تولید ماهی خیلی ارزان تر از هزینه تولید گوشت های دیگر خواهد بود.
هزینه پرورش میزان معینی ماهی به مراتب كمتر از هزینه صید آن از منابع آبی است.
ماهیان پرورشی باید سریع الرشد بوده ودر دوران پرورش به وزن متعارف مورد انتظار برسند.
متناسب با ذائقه مردم منطقه بوده وبازارپسند باشند.
علاوه بر مصرف غذای طبیعی از اقلام غذایی ارزان قیمت ومصنوعی نیز تغذیه كنند.
نسبت به شرایط نامناسب رژیم فیزیكوشیمیایی آب وتغییرات حاصله از آن مقاوم بوده وسازگاری نشان دهد.
در مقابل توركشی ودستكاری وبیماری ها مقاوم باشد.
زندگی در شرایط متراكم وفوق متراكم را به خوبی بتوانند تحمل نمایند.
امكان تكثیر انبوه آنها وجود داشته باشد.
امكان تهیه غذا ودیگر احتیاجات پرورش در منطقه وجود داشته باشد.
پرورش آبزیان به عملیاتی كه منجر به رشد آبزیان می گردد اتلاق می شود. این فعالیت عبارتست از ایجاد محیط مناسب و شرایط لازم برای تولید مثل آبزیان در محیطی از استخرها و كانالهای آبرسان خروجی و ورودی – زهكشی و تأسیسات آبزی پرورشی كه برای پرورش ماهی بوجود آمده است. آبزیان به موجودات گیاهی و جانوری كه در آب زیست می نمایند گفته می شود و در اینجا منظور از آبزیان ماهیان می باشند كه در آبهای دریایی ، رودخانه ، آبگیرهای طبیعی ومصنوعی زندگی می كنند منابع آبی عمدتاً شامل دریاچه ، تالاب ، دریاچه پشت سد خاكی ، دریاچه پشت سد بتونی ، زهكشی و رودخانه ها می باشد.
كلیه ماهیانی كه در آبهای بالای 14 درجه سانتیگراد رشد و نمو می نمایند و درمحیط های مصنوعی:
( آببندان – سدهای ساخته شده استخر و مزرعه … ) به منظور تولید گوشت پرورش داده می شوند ماهیان گرمابی نامیده می شوند . ( مانند ماهی كپور معمولی ،فیتوفاگ ، ماهی آمور و ماهی سرگنده ) كلیه ماهیانی كه در آبهای بالای 6 درجه سانتیگراد الی 19 درجه سانتیگراد رشد و نمو می نمایند و در محیط های مصنوعی پرورش می یابند به عنوان ماهیان سردآبی تعریف می شوند از جمله این ماهیان ماهی قزل آلای رنگین كمان را می توان نام برد .
:: ماهیان پرورشی از نظر دمای مورد نیاز جهت پرورش در ایران به دو گروه عمده گرمابی و سردابی تقسیم می شود.
این گروه از ماهیان بطور عمده از چهارگونه تشكیل شده كه هر گونه دارای رژیم غذایی خاص می باشد. این گروه از ماهیان بیشترین استعداد رشد را در دمای 22 تا 30 درجه سانتی گراد دارند و بصورت توام و معمولا استخرهای خاكی با وسعت بیش از نیم تا یك هكتار پرورش می یابند . زمان مناسب برای پرورش این نوع ماهیان نیمه اول سال می باشد.
:: مشخصات ظاهری :
بدن فشرده ، پشت كمانی شكل ، باله پشتی بلند ، فلس ها درشت در قسمت پشت خاكستری تیره یا قهوه ای متمایل به زرد ، جوانب زرد طلایی می باشد . بخش پایینی باله دمی قرمز رنگ می باشد .
:: عادات غذایی :
همه چیز خوار است و عمدتاً از لارو حشرات ، تغذیه می كند . غذای دستی این ماهی بیشتر شامل سبوس ، غلات و انواع كنجاله ها می باشد . به طور كلی این ماهی كفزی خوار است .
:: پرورش :
میزان كشت آن در استخرهای پرورش ماهی 20-15 درصد كل ماهیان است . و طی یك دوره 6 ماهه می تواند به وزن 5/1 تا 2 كیلوگرم برسد .
:: مشخصات ظاهری :
شكل بدن تقریباً دوكی شكل ، فلس ها درشت ، رنگ بدن پشت خاكستری ، شكم خاكستری روشن می باشد .
:: عادات غذایی :
در مراحل لاروی از پلانكتونهای جانوری و به مرور با افزایش وزن از گیاهان آبزی نرم و سپس از همه نوع گیاه آبزی ، جلبك های ریسه ای و گیاهان عالی تغذیه می كند .
:: پرورش :
میزان كشت آن در استخرهای پرورشی 5-10 درصد از جمعیت كل ماهیان می باشد .
:: مشخصات ظاهری :
فلس ها كوچك ، بدن فشرده ، رنگ بدن سفید نقره ای می باشد .
:: عادات غذایی :
بطور كلی از پلانكتونهای گیاهی تغذیه می كند و جزء فیلتر كنندگان می باشد .
:: پرورش :
میزان كشت در استخرهای پرورشی ماهیان گرمابی 60-70 درصد می باشد .
:: مشخصات ظاهری :
سربسیار بزرگ ، بدن از طرفین فشرده ، در پشت و قسمت فوقانی سیاه و روشن طرفین و سطح شكمی سفید نقره ای می باشد .
:: عادات غذایی :
بچه ماهی از زئوپلانكتونها و به مرور از پلانكتونهای جانوری و پلانكتونها گیاهی بزرگ تغذیه می نماید . همچنین قابلیت استفاده از بقایای گیاهی پوسیده را دارد .
:: پرورش :
میزان كشت آن در استخرهای ماهیان گرمابی 7-3 درصد می باشد .
این ماهیان را می توان در محدوده حرارتی 10-18 درجه سانتیگراد پرورش داد . استخرهای بتنی برای پرورش آنها مناسب تر است ، و برای تولید یك تن نیاز به 10 لیتر در ثانیه آب با دمای 10-18 درجه سانتی گراد می باشد .
گونه پرورشی رایج در ایران قزل آلای رنگین كمان است كه مشخصات آن به شرح ذیل می باشد:
:: مشخصات ظاهری :
بدن پوشیده از فلس های ریز ، وجود یك نوار پهن به صورت رنگین كمان در دو طرف بدن ، وجود باله چربی ، خالهای تیره رنگ روی باله دمی .
:: عادات غذایی :
در محیط های طبیعی از لارو حشرات و شكارسایر موجودات آبزی استفاده می كند و در استخرهای پرورشی بطور كلی جهت تغذیه آن از غذای كنسانتره استفاده می شود .
:: برنامه ریزی در خصوص توسعه همه جانبه و پایدار از طریق :
رعایت ملاحظات زیست محیطی در بهره برداری از منابع آبی.
توجه به توجیه اقتصادی طرحها.
تلفیق تولید آبزیان با محصولات كشاورزی وتنوع بخشی به تولید روستایی.
عرضه و بازاریابی محصولات.
:: تأمین امنیت غذایی
افزایش میزان تولید آبزیان و حمایت از تولید كنندگان وهدایت یارانه ها به سمت تولید.
افزایش سهم سرانه مصرف *آبزیان در تأمین پروتئین حیوانی از طریق ایجاد و توسعه. زیربناهای لازم و افزایش فعالیتهای آبزی پروری.
تغییر و بهبود عادات غذایی مردم از طریق ترویج فرهنگ مصرف آبزیان.
ارتقاء و بهبود كمی و كیفی خدمات بهداشتی و گسترش مبارزه با بیماریهای آبزیان.
:: ارتقای بهره وری منابع آبی ، عوامل ونهاده های تولید
استفاده از روش و تكنولوژی و فن آوری روز
كاهش ضایعات در تولید ، بهره برداری و فن آوری محصولات
استقرار قظام جامع اطلاع رسانی
تجهیز و توسعه منابع انسانی ماهر و كارآمد متناسب با نیازهای شیلات
توسعه زمینه آموزش ، مشاركت و اشتغال جوانان و زنان در فعالیتها
:: سیاستهای اجرایی و راهبردی توسعه آبزی پروری:
سازماندهی و حمایت از تشكلها و N.G.O ها
تاكید بر انجام تكمیل مطالعات توسط مشاورین آبزی پروری
استفاده از فارغ التحصیلان شیلاتی استان جهت توسعه آبزی پروری
استفاده از ظرفیت ها و توان نهادهای مدنی بخصوص شوراهای اسلامی روستاها جهت ترویج فعالیتهای آبزی پروری
تفکیک و تبیین فعالیتهای آبزی پروری هر شهرستان و امضای تفاهم نامه فیمابین اداره كل شیلات استان و مدیران جهاد كشاورزی هر شهرستان
توسعه پرورش ماهیان گرم آبی در منابع آبی آببندانها و دریاچه های پشت سدها ونیز استخرهای دو منظوره كشاورزی و پرهیز از صدور مجوز احداث مزارع گرمابی برای چاههای عمیق و نیمه عمیق صرفا برای آبزی پروری
استفاده از چاههای كشاورزی كه به مرور شوری آنها بالا می رود بخصوص در مناطقی كه خطر نفوذ آب شور به سفره های آب شیرین وجود دارد ( با تاكید به پرورش قزل آلا )
پرهیز از رشد و توسعه بی رویه و غیر منطقی واحدهای پرورش ماهی قزل آلا و روش مدار بسته با توجه به مشكلاتی كه هنوز در فرآیند تولید آنها وجود دارد .
افزایش نقش و مشاركت زنان در فعالیتهای آبزی پروری و تقویت تشكلهای بانوان.
كمك به راه اندازی مراكز تكثیر سرد آبی و وارد نمودن تخم چشم زده به اندازه نیاز استان و تبدیل آنها به بچه ماهی در مراكز بخش خصوصی.
خرید بچه ماهی گرم آبی مورد نیاز استان توسط تشكلهای غیر دولتی و برآورده نمودن نیاز استان در مزارع حد واسط.
:: تاریخچه تكثیر و پرورش ماهی در دنیا و ایران
:: مزایای پرورش آیزیان
:: ویژگیهای ماهیان پرورشی
:: مهمترین گونه های پرورشی
:: ماهیان گرمابی
:: ماهیان سردابی
:: سیاستهای کلی آبزی پروری
:: برنامه ریزی در خصوص توسعه همه جانبه و پایدار
:: تأمین امنیت غذایی
:: ارتقای بهره وری منابع آبی ، عوامل ونهاده های تولید
:: سیاستهای اجرایی و راهبردی توسعه آبزی پروری
پرورش ماهی به صورت مصنوعی در كشور چین آغاز شد وسابقه پرورش در این كشور به بیش از 3هزار سال قبل در منطقه (ین دیناستی) مربوط می شود (1137 تا 1400 سال قبل از میلاد) و حدود 460سال قبل از میلاد در منطقه (وارینگ كینگ دام) پرورش ماهی تا حد خوبی توسعه یافته بود. فان لی اولین فردی بود كه اصول پرورش ماهیان آب شیرین را تدوین كرد.
با وجود سابقه طولانی پرورش ماهی در استخر, سابقه تكثیر مصنوعی ماهیان كوتاه است. اولین گام در لقاح مصنوعی به وسیله دانشمند آلمانی لدویك یا وبی (1711-1784) برداشته شد.
او از ماهی ماده ونر قزل آلای آماده بصورت جداگانه تخم واسپرم به دست آورد وآنها را با هم مخلوط كرد كه این اولین لقاح مصنوعی تخم ماهی بود. در مورد ماهیان پرورشی گرمابی در سال 1930 مولدین آماده از محل های تخم ریزی طبیعی صید ولقاح مصنوعی داده شدند. ولی القاء تخم ریزی به مولدین با روش تزریق, در سال 1934 به وسیله زیست شناسان برزیلی آغاز شد وبعد در آسیا واروپا وآمریكای شمالی توسعه یافت. در سال 1958 مولدین كپور نقره ای وسرگنده پرورش یافته در استخرهای خاكی با تزریق عصاره غده هیپوفیز ماهی كپور معولی به صورت مصنوعی تكثیر شدند ودر حال حاضر مولدین ماهیان مختلف با استفاده از هورمون های مصنوعی وغده هیپوفیزماهیان در سطح وسیع مورد تكثیر مصنوعی قرار می گیرند.
با توجه به قدمت پرورش ماهی در دنیا , این فعالیت در ایران با تكثیر تاسماهیان در سال 1301 وپرورش ماهی قزل آلای رنگین كمان از سال 1338 آغاز شده است. رشد اقتصادی و صنعتی وهمچنین لزوم تغذیه جمعیت رو به افزایش وكیفیت برتر پروتئین آبزیان در مقایسه با سایر گوشت ها , موجب افزایش توجه به آبزیان وصید در دریاها ومنابع آبی شد ودر نتیجه كاهش ذخایر آبها را به دنبال داشت. بنابراین برای دستیابی به برابری تولید باتقاضا وبهره برداری مناسب از ذخایر چاره ای جز روی آوردن به پرورش آبزیان در محیط های قابل كنترل وهمچنین تكثیر انواع ماهیان به منظور رهاسازی وبازسازی ذخایر نبود. بدین منظور شركت سهامی شیلات ایران اقدام به احداث اولین ایستگاه بررسی تكثیر و پرورش كپور ماهیان پل آستانه در سال 1347-1348 كرد. پس از آن نیز مجتمع تكثیر و پرورش تاسماهیان سد سنگررشت در سال 1350 به بهره برداری رسید. سپس با توجه به استعداد مناطق مختلف گسترش یافت به طوری كه در حال حاضر علاوه بر مراكز زیاد متعلق به شركت سهامی شیلات ایران هزاران مزرعه پرورش ماهی در سطح كشور فعال است.
با وجود رشد كنونی جمعیت دنیا,تولید هر چه بیشتر پروتئین حیوانی از اهمیت زیادی برخوردار است. كشت آبزیان بدلایل زیادی به عنوان عمومی ترین و موثرترین راهكار جهت تولید پروتئین درآینده دنیا شناخته شده است.با مقایسه حیوانات پرورشی مهم دنیا مثل مرغ , خوك , ماهی وگاو با توجه به موارد ذیل اهمیت پرورش ماهی روشن می گردد.
:: صرف انرژی كمتر:
ماهی وسایر آبزیان جزو حیوانات خونسرد هستند وبرای تنظیم وثابت نگهداشتن حرارت بدن خود هیچ گونه انرژی صرف نمی كنند ودر مقایسه با حیوانات دیگر استعداد رشد بیشتری دارند(بجزبعضی از گونه ها).
وزن مخصوص بدن ماهی ودیگر آبزیان شناور تقریباً نزدیك به وزن مخصوص آب بوده از این رو انرژی زیادی برای شناور كردن خود نیاز نداشته وانرژی به دست آمده از طریق غذا را صرف رشد می كنند.
:: استفاده از زمین برای رشد :
ماهی نسبت به سایر موجودات پرورشی زمین كمتری برای رشد استفاده می كند.
ماهی هر ماهی كمتر از 2/0 متر مربع
جوجه حدود 4/0 متر مربع
خوك حدود 20 متر مربع
گاو حدود 4000 متر مربع
ضمن اینکه پرورش ماهی اغلب در اراضی درجه 3 و 4 غیر قابل استفاده در امر كشاورزی صورت می گیرد ویا اینكه از آب های داخلی مثل دریاچه های طبیعی ومصنوعی , رودخانه ها , آبگیرها و آب بندان ها برای پرورش ماهی استفاده می شود كه اختلالی در امر كشاورزی ایجاد نخواهد كرد.
:: قابلیت تولید مثل:
هر ماهی ماده تیلاپیا (از مهمترین ماهیان آب شیرین پرورشی در دنیا) در یك سال در طول 3 ماه دوره زاد آوری تعداد 2000 بچه ماهی تولید می كند.هر ماهی سوف قرمز (ماهی رودخانه ای پرورشی) در طول یك سال در مدت سه هفته دوره زادآوری تعداد 3 میلیون بچه ماهی تولید می كند. در حالیكه هرمرغ مادر در طول سال در یك دوره زادآوری 100 جوجه تولید می كند, هر خوك ماده حدوداً سالی 12 بچه و هر گاو یك بچه تولید می كند.
:: ضریب تبدیل غذایی و صرفه اقتصادی آبزی پروری :
ضریب تبدیل غذایی انواع ماهیان پرورش به طور متوسط 1 به 3 است ,جوجه 3 به 6 , خوك 5 به 12 و گاو 12 به 45 است و این در حالی است كه با انتخاب روشهای مختلف پرورش ماهی وبا توجه به رژیمهای غذایی متفاوت درماهیان می توان در پرورش های توام از تمامی تولیدات آب استفاده كرد كه موجب بالا رفتن تولید در واحد سطح خواهد شد.
هزینه تولید ماهی خیلی ارزان تر از هزینه تولید گوشت های دیگر خواهد بود.
هزینه پرورش میزان معینی ماهی به مراتب كمتر از هزینه صید آن از منابع آبی است.
ماهیان پرورشی باید سریع الرشد بوده ودر دوران پرورش به وزن متعارف مورد انتظار برسند.
متناسب با ذائقه مردم منطقه بوده وبازارپسند باشند.
علاوه بر مصرف غذای طبیعی از اقلام غذایی ارزان قیمت ومصنوعی نیز تغذیه كنند.
نسبت به شرایط نامناسب رژیم فیزیكوشیمیایی آب وتغییرات حاصله از آن مقاوم بوده وسازگاری نشان دهد.
در مقابل توركشی ودستكاری وبیماری ها مقاوم باشد.
زندگی در شرایط متراكم وفوق متراكم را به خوبی بتوانند تحمل نمایند.
امكان تكثیر انبوه آنها وجود داشته باشد.
امكان تهیه غذا ودیگر احتیاجات پرورش در منطقه وجود داشته باشد.
پرورش آبزیان به عملیاتی كه منجر به رشد آبزیان می گردد اتلاق می شود. این فعالیت عبارتست از ایجاد محیط مناسب و شرایط لازم برای تولید مثل آبزیان در محیطی از استخرها و كانالهای آبرسان خروجی و ورودی – زهكشی و تأسیسات آبزی پرورشی كه برای پرورش ماهی بوجود آمده است. آبزیان به موجودات گیاهی و جانوری كه در آب زیست می نمایند گفته می شود و در اینجا منظور از آبزیان ماهیان می باشند كه در آبهای دریایی ، رودخانه ، آبگیرهای طبیعی ومصنوعی زندگی می كنند منابع آبی عمدتاً شامل دریاچه ، تالاب ، دریاچه پشت سد خاكی ، دریاچه پشت سد بتونی ، زهكشی و رودخانه ها می باشد.
كلیه ماهیانی كه در آبهای بالای 14 درجه سانتیگراد رشد و نمو می نمایند و درمحیط های مصنوعی:
( آببندان – سدهای ساخته شده استخر و مزرعه … ) به منظور تولید گوشت پرورش داده می شوند ماهیان گرمابی نامیده می شوند . ( مانند ماهی كپور معمولی ،فیتوفاگ ، ماهی آمور و ماهی سرگنده ) كلیه ماهیانی كه در آبهای بالای 6 درجه سانتیگراد الی 19 درجه سانتیگراد رشد و نمو می نمایند و در محیط های مصنوعی پرورش می یابند به عنوان ماهیان سردآبی تعریف می شوند از جمله این ماهیان ماهی قزل آلای رنگین كمان را می توان نام برد .
:: ماهیان پرورشی از نظر دمای مورد نیاز جهت پرورش در ایران به دو گروه عمده گرمابی و سردابی تقسیم می شود.
این گروه از ماهیان بطور عمده از چهارگونه تشكیل شده كه هر گونه دارای رژیم غذایی خاص می باشد. این گروه از ماهیان بیشترین استعداد رشد را در دمای 22 تا 30 درجه سانتی گراد دارند و بصورت توام و معمولا استخرهای خاكی با وسعت بیش از نیم تا یك هكتار پرورش می یابند . زمان مناسب برای پرورش این نوع ماهیان نیمه اول سال می باشد.
:: مشخصات ظاهری :
بدن فشرده ، پشت كمانی شكل ، باله پشتی بلند ، فلس ها درشت در قسمت پشت خاكستری تیره یا قهوه ای متمایل به زرد ، جوانب زرد طلایی می باشد . بخش پایینی باله دمی قرمز رنگ می باشد .
:: عادات غذایی :
همه چیز خوار است و عمدتاً از لارو حشرات ، تغذیه می كند . غذای دستی این ماهی بیشتر شامل سبوس ، غلات و انواع كنجاله ها می باشد . به طور كلی این ماهی كفزی خوار است .
:: پرورش :
میزان كشت آن در استخرهای پرورش ماهی 20-15 درصد كل ماهیان است . و طی یك دوره 6 ماهه می تواند به وزن 5/1 تا 2 كیلوگرم برسد .
:: مشخصات ظاهری :
شكل بدن تقریباً دوكی شكل ، فلس ها درشت ، رنگ بدن پشت خاكستری ، شكم خاكستری روشن می باشد .
:: عادات غذایی :
در مراحل لاروی از پلانكتونهای جانوری و به مرور با افزایش وزن از گیاهان آبزی نرم و سپس از همه نوع گیاه آبزی ، جلبك های ریسه ای و گیاهان عالی تغذیه می كند .
:: پرورش :
میزان كشت آن در استخرهای پرورشی 5-10 درصد از جمعیت كل ماهیان می باشد .
:: مشخصات ظاهری :
فلس ها كوچك ، بدن فشرده ، رنگ بدن سفید نقره ای می باشد .
:: عادات غذایی :
بطور كلی از پلانكتونهای گیاهی تغذیه می كند و جزء فیلتر كنندگان می باشد .
:: پرورش :
میزان كشت در استخرهای پرورشی ماهیان گرمابی 60-70 درصد می باشد .
:: مشخصات ظاهری :
سربسیار بزرگ ، بدن از طرفین فشرده ، در پشت و قسمت فوقانی سیاه و روشن طرفین و سطح شكمی سفید نقره ای می باشد .
:: عادات غذایی :
بچه ماهی از زئوپلانكتونها و به مرور از پلانكتونهای جانوری و پلانكتونها گیاهی بزرگ تغذیه می نماید . همچنین قابلیت استفاده از بقایای گیاهی پوسیده را دارد .
:: پرورش :
میزان كشت آن در استخرهای ماهیان گرمابی 7-3 درصد می باشد .
این ماهیان را می توان در محدوده حرارتی 10-18 درجه سانتیگراد پرورش داد . استخرهای بتنی برای پرورش آنها مناسب تر است ، و برای تولید یك تن نیاز به 10 لیتر در ثانیه آب با دمای 10-18 درجه سانتی گراد می باشد .
گونه پرورشی رایج در ایران قزل آلای رنگین كمان است كه مشخصات آن به شرح ذیل می باشد:
:: مشخصات ظاهری :
بدن پوشیده از فلس های ریز ، وجود یك نوار پهن به صورت رنگین كمان در دو طرف بدن ، وجود باله چربی ، خالهای تیره رنگ روی باله دمی .
:: عادات غذایی :
در محیط های طبیعی از لارو حشرات و شكارسایر موجودات آبزی استفاده می كند و در استخرهای پرورشی بطور كلی جهت تغذیه آن از غذای كنسانتره استفاده می شود .
:: برنامه ریزی در خصوص توسعه همه جانبه و پایدار از طریق :
رعایت ملاحظات زیست محیطی در بهره برداری از منابع آبی.
توجه به توجیه اقتصادی طرحها.
تلفیق تولید آبزیان با محصولات كشاورزی وتنوع بخشی به تولید روستایی.
عرضه و بازاریابی محصولات.
:: تأمین امنیت غذایی
افزایش میزان تولید آبزیان و حمایت از تولید كنندگان وهدایت یارانه ها به سمت تولید.
افزایش سهم سرانه مصرف *آبزیان در تأمین پروتئین حیوانی از طریق ایجاد و توسعه. زیربناهای لازم و افزایش فعالیتهای آبزی پروری.
تغییر و بهبود عادات غذایی مردم از طریق ترویج فرهنگ مصرف آبزیان.
ارتقاء و بهبود كمی و كیفی خدمات بهداشتی و گسترش مبارزه با بیماریهای آبزیان.
:: ارتقای بهره وری منابع آبی ، عوامل ونهاده های تولید
استفاده از روش و تكنولوژی و فن آوری روز
كاهش ضایعات در تولید ، بهره برداری و فن آوری محصولات
استقرار قظام جامع اطلاع رسانی
تجهیز و توسعه منابع انسانی ماهر و كارآمد متناسب با نیازهای شیلات
توسعه زمینه آموزش ، مشاركت و اشتغال جوانان و زنان در فعالیتها
:: سیاستهای اجرایی و راهبردی توسعه آبزی پروری:
سازماندهی و حمایت از تشكلها و N.G.O ها
تاكید بر انجام تكمیل مطالعات توسط مشاورین آبزی پروری
استفاده از فارغ التحصیلان شیلاتی استان جهت توسعه آبزی پروری
استفاده از ظرفیت ها و توان نهادهای مدنی بخصوص شوراهای اسلامی روستاها جهت ترویج فعالیتهای آبزی پروری
تفکیک و تبیین فعالیتهای آبزی پروری هر شهرستان و امضای تفاهم نامه فیمابین اداره كل شیلات استان و مدیران جهاد كشاورزی هر شهرستان
توسعه پرورش ماهیان گرم آبی در منابع آبی آببندانها و دریاچه های پشت سدها ونیز استخرهای دو منظوره كشاورزی و پرهیز از صدور مجوز احداث مزارع گرمابی برای چاههای عمیق و نیمه عمیق صرفا برای آبزی پروری
استفاده از چاههای كشاورزی كه به مرور شوری آنها بالا می رود بخصوص در مناطقی كه خطر نفوذ آب شور به سفره های آب شیرین وجود دارد ( با تاكید به پرورش قزل آلا )
پرهیز از رشد و توسعه بی رویه و غیر منطقی واحدهای پرورش ماهی قزل آلا و روش مدار بسته با توجه به مشكلاتی كه هنوز در فرآیند تولید آنها وجود دارد .
افزایش نقش و مشاركت زنان در فعالیتهای آبزی پروری و تقویت تشكلهای بانوان.
كمك به راه اندازی مراكز تكثیر سرد آبی و وارد نمودن تخم چشم زده به اندازه نیاز استان و تبدیل آنها به بچه ماهی در مراكز بخش خصوصی.
خرید بچه ماهی گرم آبی مورد نیاز استان توسط تشكلهای غیر دولتی و برآورده نمودن نیاز استان در مزارع حد واسط.