Dr.Hossein.M.Al
09-27-2010, 06:26 AM
طبقبررسی ها و مطالعاتی كه توسط كارشناسان خارجی در منطقه خاورمیانه انجامشده میزان مصرف دارو در مرغداری های منطقه بیش از سه برابر كشورهایاروپائی است این مسئله كم و بیش در مورد ایران نیز صادق است .این امرعلاوه بر مضرات اقتصادی ، دارای مضرات بهداشتی نیز می باشد . بنابراین دراین سخنرانی با توجه به مصرف بی رویه دارو در مرغداری های ایران سعی شدهاست مطالبی فهرست وار در مورد نحوه صحیح استفاده از دارو در مرغداری بیانشود .
● تعریف دارو :
هرجسمی كه در نسخه آمده و با تاثیر بر روی مایعات و یا اجزاء كالبدی بدن (بافت ها و سلول ها ) بتواند از بروز اختلالات مرضی جلوگیری و یا آنها راتخفیف و یا به كلی درمان نماید ؛ دارو نامیده میشود .
● دسته بندی داروها :
۱) داروهای با منشاء گیاهی
۲) داروهای با منشاء حیوانی
۳) داروهای شیمیایی :
كهبر حسب ساختمان به انواع مختلف تقسیم می شوند .روش شیمیایی از نظر اقتصادیو عملی بیشتر مقرون به صرفه و قابل توصـــــیه است و از نظر بیولوژیكی نیزبهتر از داروئی است که از منابع طبیعی بدست می آید . زیرا در روش شیمیاییدقیقاٌ نوع ماده اصلی و مقدار ماده موثر قابل محاسبه است .
● موارد استعمال دارو :
۱) درمان بیماری های عفونی به صورت حاد ، تحت حاد و مزمن
۲)برای پیشگیری از بیماری ها ، مثل فورازولیدن در مورد پیشگیری از كلیباسیلوز یا بعضی از آنتی بیوتیك ها برای جلوگیری از C.R.D یا بعد ازواكسیناسیون و استرس ( با در مشخص و مدت مشخص ) .
۳) استفاده مداوم از بعضی از داروها برای پیشگیری برخی بیماری ها ؛ مثل داروهای كوكسیدیواستات در جوجه های گوشتی .
۴)استفاده از دارو به عنوان عامل رشد و بهبود ضریب تبدیل غذایی و بالا بردننطفه داری و جوجه در آوری ؛ مثل آنتی بیوتیك های محرك رشد ، كه ۶ نوع میباشد : باسیتراسین ، ویرجیناماسین ، فلاوامایسین ، لینكومایسین ، آوپارسینAvopartcin و آلاكین دوكس Alaquindox
● عوامل موثر در انتخاب دارو
۱) حساسیت گله به دارو
▪ ابتدا باید از نوع بیماری به طور دقیق مورد شناسایی قرار گرفته باشد . بدون تشخیص قطعی بیماری تجویز دارو كار صحیحی نیست .
▪ داروی انتخاب شده بر روی میكروب یا میكروبهای بیماری زا موثر باشد .
▪ داروی انتخاب شده و روش درمان طوری باشد كه دارو پس از وارد شدن به بدن به سرعت به كانون بیماری یا عضو بیماری برسد .
▪ میكروب های بیماری زا نسبت به داروی انتخاب شده مقاومت پیدا نكرده باشد .
معمولاٌ برای تعیین حساسیت میكروب های بیماری زا در برابر داروها به خصوص آنتی بیوتیك ها می توان به روش های زیر عمل نمود :
الف) آزمایش آنتی بیوگرام :
اینروش در شرایط معمولی و برای همه مرغداران امكان پذیر نیست و احتیاج بهمحققین ، آزمایشگاه و تجهیزات لازم دارد . تست آنتی بیوگرام یكی ازمهمترین و موثرترین روش های انتخاب دارو است .
ب ) تعیین حساسیت میكروب ها به دارو بر حسب تجزیه :
معمولاٌمختصص مربوط پس از تشخیص بیماری و نوع میكروب با توجه به تجربه ی خود یكیا چند دز آنتی بیوتیك های مختلف را بر حسب طیف اثر آن برای معالجه تجویزمی نماید . چنانچه آنتی بیوتیك یا داروی تجویز شده بعد از ۳-۵ روز جوابمثبت به درمان نداد باید به اثر و انتخاب دارو شك كرد .
ج ) استفاده از جداول مربوط به حساسیت و مقاومت :
طبقتحقیقات و آزمایش هایی كه در كشورهای مختلف انجام می شود كارشناسان تاحدودی می توانند جداول لازم را برای تعیین حساسیت یا مقاومت داروها تهیهكنند .
۲) انتخاب مقدار درمانی دارویادز DOSE :
دز داروعبارت است از مقدار داروئی كه برای هر بار مصرف در گله یا دام جهت درمانیا پیشگیری از طرف كارخانه سازنده توصیه و تاكید می شود تا دارو خواصدرمانی خود را اعمال كند . از این رو باید دز توصیه شده دارو به طور دقیقرعایت شود . یكی از مشكلات استفاده از دز دارو ایران عدم رعایت دز صحیحداروهای درمانی است .به عنوان مثال :
وقتی توصیه می شود كهداروئی به صورت ۵/۰ در هزار به آب آشامیدنی اضافه شود این میزان مربوط بههوای معتدل بین ۱۸-۲۳ درجه سانتیگراد است كه میزان مصرف غذا است درتابستان یا نقاط گرم حرارت بالاست نسبت آب به غذا ۳-۴ برابر می رسد . لذااگر در چنین شرایط همان دز ۵/۰ در هزار مصرف شود . به علت آشامیدن آببیشتر توسط گله ، دارو بیش از حد لازم مصرف می شود .
به عنوانمثال : ۲۵۰۰ جوجه ۲۸ روزه در حرارت مناسب ، ۳۰۰ لیتر آب در روز مصرف میكنند . ولی در تابستان این میزان به ۴۵۰ لیتر می رسد كه اگر همان دز ۵/۰در هزار مورد استفاده قرار گیرد دارو بیشتر مصرف می شود كه از نظر اقتصادیو بهداشتی صحیح نیست .همچنین چنانچه در هنگام استفاده از دارو در غذا عملمخلوط كردن به دقت انجام نگیرد غیر یكنواختی در درمان بوجود آمده و عده ایاز افراد در گله ، بیش از دز مناسب و عده ای دیگر كمتر از دز مناسب دارودریافت می كنند و در نتیجه درمان گله به خوبی انجام نمی گیرد .
مسئلهی دیگری كه در ایران دیده می شود استفاده از داروهایی است كه تاریخ مصرفآنها متقضی شده است . معمولاً بسته به طبیعت شیمیایی ، هر دارو در شرایطمعمولی قادر است خواص درمانی خود را برای مدت مشخصی حفظ كند و طی این مدتبه مرور اثر خود را از دست می دهد .متاسفانه در برخی موارد مرغداران ازداروهائی كه تاریخ مصرف آنها گذشته است استفاده می نمایند و گاهی نیز دزآن را بالاتر در نظر می گیرند . حال آنكه استفاده از داروهای تاریخ گذشتهكار صحیحی نیست . مگر اینكه آزمایشگاه مجهزی مجدداٌ مقدار موثر آن رااندازه گیری و دز جدید آنرا اعلام كند كه متاسفانه چنین آزمایشگاهیدرایران وجود ندارد .درمان با چنین داروهائی به علت اینكه جواب گوی تامیندز درمانی و حتی پیشگیری كننده نیست مسلماً به درمان بیماری جواب مثبت نمیدهد .
۳) شاخص درمانی دارو :
یعنی مقدار دز درمانی قبلاز اینكه تولید عوارض و مسمومیت كند . هر چه شاخص درمانی یك دارو وسیع ترباشد . بهتر خواهد بود . داروهایی كه دز درمانی و مسمومیت آنها نزدیك بههم است ( مثل سولفامیدها و داروهای آرسنیكی ) باید با احتیاط كامل مصرفشوند .
۴) مقاومت داروئی :
پدیده بیولوژیكی است كه دربرخی از میكروارگانیسم ها به طور دائم و یا به طور موقت بوجود می آید كهنسبت به یك یا چند نوع بیماری مقاومت پیدا می كند مقاومت داروئی ممكن استبا منشاء كروموزمی یا با منشاء پلاسمیدی باشد ، كه هر دو خطرناك است .
اطلاع از روش استفاده از دارو :
بهمنظور حداكثر استفاده از دارو ، هر دارو نحوه استعمال ویژه ای دارد .چنانچه بعضی از داروها از راه خواركی داده شوند دارای حساسیت جذب پایین ترهستند . از این رو فقط آنها را در بیماری های روده ای باید مورد استفادهقرار داد .برای بیماری های عمومی یا سیستمیك باید از داروهائی استفاده كردكه جذب آنها بالاست و یا باید از روش غیر خوراكی ؛ مانند تزریق استفادهنمود . از نظر حساسیت ، جذب داروها ، به درجات مختلف تقسیم می شود :
▪ داروهای با جذب خوب : تمام سولفامیدها و نووبیوسین
▪ داروهای با جذب متوسط : اورومایسین ، ترامایسین و پنی سیلین
▪ داروهای با جذب كم : اریترومایسین ، تابلوزین .
▪ داروهای جذب نشدنی : داروهای ضدكرم و یا آنتی بیوتیك های رشد .
۶) سازگاری Synergisme یا عدم سازگاری داروها Antigonisme :
بعضیاز داروها هنگامی كه با هم بكار برده می شوند اثر یگدیگر را تشدید می كنند. در این صورت این دارو را سینرژیست می خوانند ؛ مثل پنی سیلین واسترپتومایسین بالبنكومایسین و اسپكتینومایسین ؛ بعضی از داروها نسبت بههم ناسازگاری یا آنتی گونیست دارند ؛ مثل استروپتومایسین و كلرامفنیكل.بعضی از داروها هنگام توام شدن با مواد دیگر اثرشان كم می شود . مثلاورومایسین ، ترامایسین و یون كلسیم ، زیرا این داروها با یون كلسیم تركیبمی شود و به صورت غیر قابل حل در می آیند . و در این صورت نمی توانند درروده ها جذب شوند لذا هنگام استفاده از این داروها یا باید یون كلسیم راحذف نمود تا كلسیم به صورت ملخ غیر محلول سولفات كلسیم در آید . در اینصورت كلسیم نمی تواند با آنتی بیوتیك تركیب شود و آ ن را غیر قابل حلنماید . یا اینكه هنگام استفاده از داروها باید كلسیم غذا را حذف نمود .
۷) مدت درمان :
استفادهاز هر دارو در بیماری های مختلف بستگی به شدت و نوع بیماری و همچنین مدتدرمان دارد . مثلاٌ بعضی از داروها چند روز و برخی تا چند هفته باید دوامیابند تا اثر مطلوب خود را ظاهر نمایند و در طیور معمولاٌ بنابر نوع و شدتبیماری طول استفاده از دارو ۲-۵ روز مداوم با دز مناسب است . در این موردباید توصیه كارخانه سازنده دقیقاٌ رعایت شود .
۸) طرز مصرف دارو :
روشهایمختلفی در مورد نحوه استفاده از دارو و طیور مورد عمل قرار می گیرد كهمهمترین آنها استفاده از روش مخلوط با غذا ، روش های محلول با آب و روشتزریقی است كه هر یك دارای مزایای خاصی می باشند :
الف ) روش مخلوط كردن دارو در غذا كه در موارد زیر انجام می گیرد :
▪ درمان به مدت طولانی
▪ درمان تمام گله
▪ محلول دارو در آب عملی نباشد
▪ غیر قابل حل در آب باشد
▪ دارای مزه مطلوب در آب نباشد
ب) روش محلول دارو در آب , دارای مزایای زیر است :
▪ سبب تسریع و سهولت درمان می شود .
▪ برای دادن داروها به مدت كوتاه مورد استفاده قرار می گیرد .
▪ سبب سهولت دادن دارو می گردد .
▪ در بیماری هائی كه اشتهای مرغ از بین می رود و تغذیه كم یا قطع می شود دادن دارو از طریق آب ضروری است .
ج) روش تزریقی
▪ هنگامی كه دارو در روده ها دارای جذب كم است .
▪ هنگامی كه درمان در گله روی تعدادی كم باید انجام گیرد .
▪ در درمان های اورژانس .
▪ در عفونت كیسه زرده .
● هنگامی كه دارو بوسیله غذا یا آب داده می شود باید نكات زیر دقیقاً رعایت شود :
۱)تعداد كافی آبخوری و یا دانه خوری در سالن لانه وجود داشته باشد تا همهافراد گله بتوانند به اندازه كافی غذا یا آب دارو دار مصرف كنند .
۲)پخش غذا یا آب باید به نحوی صورت گیرد كه طیور به میزان احتیاج تغذیه كننداغلب بعضی مرغها كمتر و بعضی بیشتر از حد نیاز دارو دریافت می دارند كه درهر دو صورت درمان را دچار اشكال می كند .
۳) موقع اضافه كردن دارو به آب باید دقیقاً دز دارو مورد محاسبه قرار گرفته و به طور یكنواخت یا غذا و آب مخلوط گردد .
۴)بعضی داروها بد طعم هستند و این سبب می شود كه افراد گله رغبت لازم رابرای خوردن نشان ندهند در چنین مواقعی می توان با اضافه نمودن مواد مشابهیبه جیره , طیور را راغب به خوردن نمود مانند پودر سیر
۵)داروهائیكه با آب مخلوط می شود باید با حوصله و به خوبی در آب حل شده وسپس وارد سیستم لوله كشی آب آشامیدنی گردد . استفاده از آب گرم سبب تسریعحل شدن دارو می گردد ولی سبب تخریب آنتی بیوتیك ها نیز می شود .PH آب نیزدر حل شدن بعضی از داروها موثر است معمولاً سولفامیدها در آب قلیائی بهترحل می شود .
۶) بعضی از داروها سبب گرفتگی لوله های آبخوری و بهخصوص آبخوری های بستانكی می گردد . برای جلوگیری از این امر اضافه نمودنمقادیر مناسب تركیبات چهارتایی آمونیوم به آب آشامیدنی موثر است .
۷)سیلوهای غذا در داخل مزرعه باید قبل از استفاده از غذای دارو دار كاملاًخالی شود . در غیر این صورت سبب رفیق شدن و كم شدن اثر دارو می گردد .
● بطور كلی یك داروی ایده آل باید دارای خواص زیر باشد :
۱) عامل بیماری صددرصد نسبت به آن حساس باشد .
۲) عامل بیماریزا را به سرعت منهدم كند.
۳) مقاومت یا مقاومت متقاطع ایجاد نكند .
۴) بسته به مورد مصرف , طیف اثر باید كاملاً وسیع یا كاملاً اختصاصی باشد .
۵) روش مصرف دارو آسان و ساده باشد .
۶) عارضه جنبی مانند ورم كلیه , مسمومیت و امثال آن را طی درمان یا پس از آن بوجود نیاورد .
۷) از نظر اقتصادی مناسب و مقرون به صرفه باشد .
۸) قبل و بعد از اضافه شدن به آب و غذا , تغییر شكل و تركیب ندهد .
۹) از نظر باقی ماندن در گوشت طیور یا تخم مرغ خطری برای مصرف كننده بوجود نیاورد .
۱۰)در تضاد با داروها و مواد دیگر نباشد ؛ مثل نفتین Neftin , زوآلن , D.O.T, فورازولیدون , تیامولین , مونن سین سدیم , اواتك و ویتامین دسته ی B .
۱۱) با ایمنی زایی گله در تضاد باشد .
۱۲)در تخم مرغ و گوشت , تولید تغییرات ارگانیك ننماید . به عنوان مثال ؛ بعضیاز داروهای ضد كوكسیدیوز مثل نیكاریازین سبب نازك شدن پوسته تخم مرغ میگردد .
با توجه به نكات فوق برای جلوگیری از استفاده بی رویه یدارو و جلوگیری از ضایعات دارویی در ایران باید در نحوه انتخاب دارو وروشهای دادن دارو تجدید نظر به عمل آید .
دکتر مرادعلی زهری
● تعریف دارو :
هرجسمی كه در نسخه آمده و با تاثیر بر روی مایعات و یا اجزاء كالبدی بدن (بافت ها و سلول ها ) بتواند از بروز اختلالات مرضی جلوگیری و یا آنها راتخفیف و یا به كلی درمان نماید ؛ دارو نامیده میشود .
● دسته بندی داروها :
۱) داروهای با منشاء گیاهی
۲) داروهای با منشاء حیوانی
۳) داروهای شیمیایی :
كهبر حسب ساختمان به انواع مختلف تقسیم می شوند .روش شیمیایی از نظر اقتصادیو عملی بیشتر مقرون به صرفه و قابل توصـــــیه است و از نظر بیولوژیكی نیزبهتر از داروئی است که از منابع طبیعی بدست می آید . زیرا در روش شیمیاییدقیقاٌ نوع ماده اصلی و مقدار ماده موثر قابل محاسبه است .
● موارد استعمال دارو :
۱) درمان بیماری های عفونی به صورت حاد ، تحت حاد و مزمن
۲)برای پیشگیری از بیماری ها ، مثل فورازولیدن در مورد پیشگیری از كلیباسیلوز یا بعضی از آنتی بیوتیك ها برای جلوگیری از C.R.D یا بعد ازواكسیناسیون و استرس ( با در مشخص و مدت مشخص ) .
۳) استفاده مداوم از بعضی از داروها برای پیشگیری برخی بیماری ها ؛ مثل داروهای كوكسیدیواستات در جوجه های گوشتی .
۴)استفاده از دارو به عنوان عامل رشد و بهبود ضریب تبدیل غذایی و بالا بردننطفه داری و جوجه در آوری ؛ مثل آنتی بیوتیك های محرك رشد ، كه ۶ نوع میباشد : باسیتراسین ، ویرجیناماسین ، فلاوامایسین ، لینكومایسین ، آوپارسینAvopartcin و آلاكین دوكس Alaquindox
● عوامل موثر در انتخاب دارو
۱) حساسیت گله به دارو
▪ ابتدا باید از نوع بیماری به طور دقیق مورد شناسایی قرار گرفته باشد . بدون تشخیص قطعی بیماری تجویز دارو كار صحیحی نیست .
▪ داروی انتخاب شده بر روی میكروب یا میكروبهای بیماری زا موثر باشد .
▪ داروی انتخاب شده و روش درمان طوری باشد كه دارو پس از وارد شدن به بدن به سرعت به كانون بیماری یا عضو بیماری برسد .
▪ میكروب های بیماری زا نسبت به داروی انتخاب شده مقاومت پیدا نكرده باشد .
معمولاٌ برای تعیین حساسیت میكروب های بیماری زا در برابر داروها به خصوص آنتی بیوتیك ها می توان به روش های زیر عمل نمود :
الف) آزمایش آنتی بیوگرام :
اینروش در شرایط معمولی و برای همه مرغداران امكان پذیر نیست و احتیاج بهمحققین ، آزمایشگاه و تجهیزات لازم دارد . تست آنتی بیوگرام یكی ازمهمترین و موثرترین روش های انتخاب دارو است .
ب ) تعیین حساسیت میكروب ها به دارو بر حسب تجزیه :
معمولاٌمختصص مربوط پس از تشخیص بیماری و نوع میكروب با توجه به تجربه ی خود یكیا چند دز آنتی بیوتیك های مختلف را بر حسب طیف اثر آن برای معالجه تجویزمی نماید . چنانچه آنتی بیوتیك یا داروی تجویز شده بعد از ۳-۵ روز جوابمثبت به درمان نداد باید به اثر و انتخاب دارو شك كرد .
ج ) استفاده از جداول مربوط به حساسیت و مقاومت :
طبقتحقیقات و آزمایش هایی كه در كشورهای مختلف انجام می شود كارشناسان تاحدودی می توانند جداول لازم را برای تعیین حساسیت یا مقاومت داروها تهیهكنند .
۲) انتخاب مقدار درمانی دارویادز DOSE :
دز داروعبارت است از مقدار داروئی كه برای هر بار مصرف در گله یا دام جهت درمانیا پیشگیری از طرف كارخانه سازنده توصیه و تاكید می شود تا دارو خواصدرمانی خود را اعمال كند . از این رو باید دز توصیه شده دارو به طور دقیقرعایت شود . یكی از مشكلات استفاده از دز دارو ایران عدم رعایت دز صحیحداروهای درمانی است .به عنوان مثال :
وقتی توصیه می شود كهداروئی به صورت ۵/۰ در هزار به آب آشامیدنی اضافه شود این میزان مربوط بههوای معتدل بین ۱۸-۲۳ درجه سانتیگراد است كه میزان مصرف غذا است درتابستان یا نقاط گرم حرارت بالاست نسبت آب به غذا ۳-۴ برابر می رسد . لذااگر در چنین شرایط همان دز ۵/۰ در هزار مصرف شود . به علت آشامیدن آببیشتر توسط گله ، دارو بیش از حد لازم مصرف می شود .
به عنوانمثال : ۲۵۰۰ جوجه ۲۸ روزه در حرارت مناسب ، ۳۰۰ لیتر آب در روز مصرف میكنند . ولی در تابستان این میزان به ۴۵۰ لیتر می رسد كه اگر همان دز ۵/۰در هزار مورد استفاده قرار گیرد دارو بیشتر مصرف می شود كه از نظر اقتصادیو بهداشتی صحیح نیست .همچنین چنانچه در هنگام استفاده از دارو در غذا عملمخلوط كردن به دقت انجام نگیرد غیر یكنواختی در درمان بوجود آمده و عده ایاز افراد در گله ، بیش از دز مناسب و عده ای دیگر كمتر از دز مناسب دارودریافت می كنند و در نتیجه درمان گله به خوبی انجام نمی گیرد .
مسئلهی دیگری كه در ایران دیده می شود استفاده از داروهایی است كه تاریخ مصرفآنها متقضی شده است . معمولاً بسته به طبیعت شیمیایی ، هر دارو در شرایطمعمولی قادر است خواص درمانی خود را برای مدت مشخصی حفظ كند و طی این مدتبه مرور اثر خود را از دست می دهد .متاسفانه در برخی موارد مرغداران ازداروهائی كه تاریخ مصرف آنها گذشته است استفاده می نمایند و گاهی نیز دزآن را بالاتر در نظر می گیرند . حال آنكه استفاده از داروهای تاریخ گذشتهكار صحیحی نیست . مگر اینكه آزمایشگاه مجهزی مجدداٌ مقدار موثر آن رااندازه گیری و دز جدید آنرا اعلام كند كه متاسفانه چنین آزمایشگاهیدرایران وجود ندارد .درمان با چنین داروهائی به علت اینكه جواب گوی تامیندز درمانی و حتی پیشگیری كننده نیست مسلماً به درمان بیماری جواب مثبت نمیدهد .
۳) شاخص درمانی دارو :
یعنی مقدار دز درمانی قبلاز اینكه تولید عوارض و مسمومیت كند . هر چه شاخص درمانی یك دارو وسیع ترباشد . بهتر خواهد بود . داروهایی كه دز درمانی و مسمومیت آنها نزدیك بههم است ( مثل سولفامیدها و داروهای آرسنیكی ) باید با احتیاط كامل مصرفشوند .
۴) مقاومت داروئی :
پدیده بیولوژیكی است كه دربرخی از میكروارگانیسم ها به طور دائم و یا به طور موقت بوجود می آید كهنسبت به یك یا چند نوع بیماری مقاومت پیدا می كند مقاومت داروئی ممكن استبا منشاء كروموزمی یا با منشاء پلاسمیدی باشد ، كه هر دو خطرناك است .
اطلاع از روش استفاده از دارو :
بهمنظور حداكثر استفاده از دارو ، هر دارو نحوه استعمال ویژه ای دارد .چنانچه بعضی از داروها از راه خواركی داده شوند دارای حساسیت جذب پایین ترهستند . از این رو فقط آنها را در بیماری های روده ای باید مورد استفادهقرار داد .برای بیماری های عمومی یا سیستمیك باید از داروهائی استفاده كردكه جذب آنها بالاست و یا باید از روش غیر خوراكی ؛ مانند تزریق استفادهنمود . از نظر حساسیت ، جذب داروها ، به درجات مختلف تقسیم می شود :
▪ داروهای با جذب خوب : تمام سولفامیدها و نووبیوسین
▪ داروهای با جذب متوسط : اورومایسین ، ترامایسین و پنی سیلین
▪ داروهای با جذب كم : اریترومایسین ، تابلوزین .
▪ داروهای جذب نشدنی : داروهای ضدكرم و یا آنتی بیوتیك های رشد .
۶) سازگاری Synergisme یا عدم سازگاری داروها Antigonisme :
بعضیاز داروها هنگامی كه با هم بكار برده می شوند اثر یگدیگر را تشدید می كنند. در این صورت این دارو را سینرژیست می خوانند ؛ مثل پنی سیلین واسترپتومایسین بالبنكومایسین و اسپكتینومایسین ؛ بعضی از داروها نسبت بههم ناسازگاری یا آنتی گونیست دارند ؛ مثل استروپتومایسین و كلرامفنیكل.بعضی از داروها هنگام توام شدن با مواد دیگر اثرشان كم می شود . مثلاورومایسین ، ترامایسین و یون كلسیم ، زیرا این داروها با یون كلسیم تركیبمی شود و به صورت غیر قابل حل در می آیند . و در این صورت نمی توانند درروده ها جذب شوند لذا هنگام استفاده از این داروها یا باید یون كلسیم راحذف نمود تا كلسیم به صورت ملخ غیر محلول سولفات كلسیم در آید . در اینصورت كلسیم نمی تواند با آنتی بیوتیك تركیب شود و آ ن را غیر قابل حلنماید . یا اینكه هنگام استفاده از داروها باید كلسیم غذا را حذف نمود .
۷) مدت درمان :
استفادهاز هر دارو در بیماری های مختلف بستگی به شدت و نوع بیماری و همچنین مدتدرمان دارد . مثلاٌ بعضی از داروها چند روز و برخی تا چند هفته باید دوامیابند تا اثر مطلوب خود را ظاهر نمایند و در طیور معمولاٌ بنابر نوع و شدتبیماری طول استفاده از دارو ۲-۵ روز مداوم با دز مناسب است . در این موردباید توصیه كارخانه سازنده دقیقاٌ رعایت شود .
۸) طرز مصرف دارو :
روشهایمختلفی در مورد نحوه استفاده از دارو و طیور مورد عمل قرار می گیرد كهمهمترین آنها استفاده از روش مخلوط با غذا ، روش های محلول با آب و روشتزریقی است كه هر یك دارای مزایای خاصی می باشند :
الف ) روش مخلوط كردن دارو در غذا كه در موارد زیر انجام می گیرد :
▪ درمان به مدت طولانی
▪ درمان تمام گله
▪ محلول دارو در آب عملی نباشد
▪ غیر قابل حل در آب باشد
▪ دارای مزه مطلوب در آب نباشد
ب) روش محلول دارو در آب , دارای مزایای زیر است :
▪ سبب تسریع و سهولت درمان می شود .
▪ برای دادن داروها به مدت كوتاه مورد استفاده قرار می گیرد .
▪ سبب سهولت دادن دارو می گردد .
▪ در بیماری هائی كه اشتهای مرغ از بین می رود و تغذیه كم یا قطع می شود دادن دارو از طریق آب ضروری است .
ج) روش تزریقی
▪ هنگامی كه دارو در روده ها دارای جذب كم است .
▪ هنگامی كه درمان در گله روی تعدادی كم باید انجام گیرد .
▪ در درمان های اورژانس .
▪ در عفونت كیسه زرده .
● هنگامی كه دارو بوسیله غذا یا آب داده می شود باید نكات زیر دقیقاً رعایت شود :
۱)تعداد كافی آبخوری و یا دانه خوری در سالن لانه وجود داشته باشد تا همهافراد گله بتوانند به اندازه كافی غذا یا آب دارو دار مصرف كنند .
۲)پخش غذا یا آب باید به نحوی صورت گیرد كه طیور به میزان احتیاج تغذیه كننداغلب بعضی مرغها كمتر و بعضی بیشتر از حد نیاز دارو دریافت می دارند كه درهر دو صورت درمان را دچار اشكال می كند .
۳) موقع اضافه كردن دارو به آب باید دقیقاً دز دارو مورد محاسبه قرار گرفته و به طور یكنواخت یا غذا و آب مخلوط گردد .
۴)بعضی داروها بد طعم هستند و این سبب می شود كه افراد گله رغبت لازم رابرای خوردن نشان ندهند در چنین مواقعی می توان با اضافه نمودن مواد مشابهیبه جیره , طیور را راغب به خوردن نمود مانند پودر سیر
۵)داروهائیكه با آب مخلوط می شود باید با حوصله و به خوبی در آب حل شده وسپس وارد سیستم لوله كشی آب آشامیدنی گردد . استفاده از آب گرم سبب تسریعحل شدن دارو می گردد ولی سبب تخریب آنتی بیوتیك ها نیز می شود .PH آب نیزدر حل شدن بعضی از داروها موثر است معمولاً سولفامیدها در آب قلیائی بهترحل می شود .
۶) بعضی از داروها سبب گرفتگی لوله های آبخوری و بهخصوص آبخوری های بستانكی می گردد . برای جلوگیری از این امر اضافه نمودنمقادیر مناسب تركیبات چهارتایی آمونیوم به آب آشامیدنی موثر است .
۷)سیلوهای غذا در داخل مزرعه باید قبل از استفاده از غذای دارو دار كاملاًخالی شود . در غیر این صورت سبب رفیق شدن و كم شدن اثر دارو می گردد .
● بطور كلی یك داروی ایده آل باید دارای خواص زیر باشد :
۱) عامل بیماری صددرصد نسبت به آن حساس باشد .
۲) عامل بیماریزا را به سرعت منهدم كند.
۳) مقاومت یا مقاومت متقاطع ایجاد نكند .
۴) بسته به مورد مصرف , طیف اثر باید كاملاً وسیع یا كاملاً اختصاصی باشد .
۵) روش مصرف دارو آسان و ساده باشد .
۶) عارضه جنبی مانند ورم كلیه , مسمومیت و امثال آن را طی درمان یا پس از آن بوجود نیاورد .
۷) از نظر اقتصادی مناسب و مقرون به صرفه باشد .
۸) قبل و بعد از اضافه شدن به آب و غذا , تغییر شكل و تركیب ندهد .
۹) از نظر باقی ماندن در گوشت طیور یا تخم مرغ خطری برای مصرف كننده بوجود نیاورد .
۱۰)در تضاد با داروها و مواد دیگر نباشد ؛ مثل نفتین Neftin , زوآلن , D.O.T, فورازولیدون , تیامولین , مونن سین سدیم , اواتك و ویتامین دسته ی B .
۱۱) با ایمنی زایی گله در تضاد باشد .
۱۲)در تخم مرغ و گوشت , تولید تغییرات ارگانیك ننماید . به عنوان مثال ؛ بعضیاز داروهای ضد كوكسیدیوز مثل نیكاریازین سبب نازك شدن پوسته تخم مرغ میگردد .
با توجه به نكات فوق برای جلوگیری از استفاده بی رویه یدارو و جلوگیری از ضایعات دارویی در ایران باید در نحوه انتخاب دارو وروشهای دادن دارو تجدید نظر به عمل آید .
دکتر مرادعلی زهری