Dr.Hossein.M.Al
12-18-2009, 08:01 PM
در ايران از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۳ به دنبال شيوع روزافزون هارى در تهران طرح مبارزه با بيمارى هارى و از بين بردن سگ هاى ولگرد به اجرا درآمد. در سال ۱۳۶۷ تهران عارى از اين بيمارى شد. در آذرماه ۱۳۷۹ يك نمونه گربه هار در شمال تهران تشخيص داده شد. از آن زمان تاكنون موارد مثبت ديگرى نيز تاييد شده است. با توجه به اين كه اين بيمارى در سراسر كشور پراكنده است بايد اقدامات كنترل و رسيدگى جهت پيشگيرى در كليه استان ها به اجرا گذاشته شود. در كشور ما اولين مركز درمان ضدهارى در سال ۱۳۰۲ شمسى در انستيتو پاستور ايران افتتاح شد. به تدريج مراكز ديگرى در استان ها و شهرستان هاى ديگر ايجاد شدند. در تهران مراكز ديگرى در نواحى شهررى، شمال، شميرانات، شرق و غرب داير شده است.
هم اكنون در كل كشور سيصد مركز درمانى ضدهارى وجود دارد. دكتر سوسن سيمانى معاون بخش تحقيقات مركز رفرنس هارى WHO، عضو هيات علمى انستيتو پاستور ايران در گفت وگويى كه در اين زمينه انجام شده مى گويد: «بيمارى هارى از قديم در ايران وجود داشته و هم اكنون يكى از معضلات بهداشتى كشور است. به دو شكل اهلى و وحشى ديده مى شود. بيشترين موارد آلودگى در نشخواركنندگان و سگ است. به نحوى كه در ايران نواحى جنگلى شمال كشور و كرانه درياى خزر (روباه و شغال) و در نواحى كوهستانى غرب كشور (گرگ ها) در انتقال و انتشار بيمارى نقش دارند. اما در ايران سگ نقش عمده در انتقال اين بيمارى دارد. چنان كه طبق گزارشات نوددرصد گزيدگى ها در كشور توسط سگ هاى ولگرد صورت گرفته است. خوشبختانه در كشور ما عامل بيمارى هارى در خفاش مشاهده نشده است. در حالى كه خفاش در آمريكا، كانادا و برخى از كشورهاى اروپايى عامل بسيارى از موارد هارى انسانى بوده است.»
هارى از بيمارى هاى مشترك انسان و حيوان است. در اين بيمارى مرگ انسان يا حيوان مبتلا حتمى است. هارى از بيمارى هاى حاد ويروسى است كه سيستم اعصاب مركزى را درگير مى كند. عامل بيمارى، ويروس هارى است كه نوعى «رابدو ويروس» از جنس «ليزا ويروس» است. حيوانات خونگرم سگ، گربه، روباه، شغال و گرگ، مى توانند ناقل بيمارى به انسان باشند. اين بيمارى از دوران بسيار قديم در تمام دنيا به ويژه خاورميانه وجود داشته است. به جز چند كشور نظير ژاپن و انگلستان تاكنون به عنوان يكى از معضلات مهم بهداشتى در اكثر نقاط دنيا باقى مانده است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانى سالانه ده ميليون نفر در دنيا به دنبال گازگرفتگى حيوانات مشكوك به هارى تحت درمان قرار مى گيرند و حدود پنجاه هزار نفر به دليل عدم آگاهى از عواقب بيمارى هيچ گونه درمانى انجام نداده و در نتيجه تاخير يا نقص در انجام درمان مى ميرند.
• مخزن بيمارى
براساس پراكندگى هاى جغرافيايى حيوانات مختلفى منبع بيمارى هارى هستند. در ايران گرگ ها منبع اصلى هارى هستند ولى در اكثريت موارد بيمارى به وسيله سگ، گربه و روباه به انسان منتقل مى شود. «تمامى پستانداران به ويروس هارى حساس اند. ولى انسان نسبت به برخى از حيوانات مقاومت بيشترى دارد. طبق مطالعه اى در ايران فقط ۴۰ درصد افرادى كه به وسيله حيوانات هار گزيده شده بودند مبتلا به بيمارى شدند.»
• راه انتقال
راه طبيعى و معمول انتقال بيمارى از طريق گاز گرفتن است ولى گزارشاتى در راستاى انتقال اين بيمارى از طريق استنشاق هواى آلوده به ويروس هارى، خراش ناشى از پنجه آلوده به بزاق حيوان هار و يا از طريق پيوند قرنيه وجود دارد به نحوى كه تاكنون در جهان هشت مورد انتقال بيمارى از طريق پيوند قرنيه گزارش شده كه دو مورد آن در سال ۱۳۷۳ در اراك و تهران اتفاق افتاده است. به لحاظ تئورى گفته مى شود از طريق بزاق، اشك، ادرار انسان مبتلا و ترشحات تنفسى فرد مبتلا قابل انتقال است ولى تاكنون از لحاظ علمى مشاهده نشده است.
• تاثيرات فصل، جنس و سن
بيمارى هارى در فصول پاييز و زمستان شايع تر بوده و در جنس مذكر و سنين زير بيست سال بيشتر ديده مى شود، از لحاظ علمى اين موارد تاييد نشده است.
به طور كل افرادى كه ساعات بيشترى خارج از منزل به سر مى برند بيشتر در معرض خطر هستند.
• سير بيمارى
بيمارى داراى چهار مرحله نهفتگى، مقدماتى، عصبى و اغما است.
۱ - مرحله نهفتگى
متعاقب گاز گرفته شدن توسط حيوان ها، ويروس هارى موجود در بزاق به سلول هاى عصبى محل جراحت نفوذ كرده و در امتداد رشته هاى عصبى منتشر مى شود. و در دوره نهفتگى تا مركز سلسله اعصاب پيشروى و در سلول هاى مغزى تكثير مى يابد. سپس علايم بيمارى ظاهر مى شود. دوره نهفتگى اين بيمارى در انسان متغير و معمولاً از يك تا سه ماه است. دوره هاى نهفتگى كوتاه تر از يك ماه و طولانى تر از سه ماه نيز ديده شده است.
ويروس هارى چند روز قبل از ظهور علايم بيمارى در بزاق حيوان مبتلا وجود دارد از اين رو نبايد تنها با مشاهده سالم بودن ظاهرى حيوان در روز حادثه فرد را از اقدامات مربوط به درمان ضدهارى محروم كرد. بنابراين در مناطق آندميك هارى حيوان گزنده (سگ و گربه) را در صورت زنده بودن، بايد تا ده روز پس از گزيدگى تحت نظر قرار داد. در صورتى كه حيوان گزنده در پايان ده روز مراقبت، سالم و طبيعى باشد، درمان متوقف مى شود.
۲ - مرحله مقدماتى
مرحله مقدماتى حدود دو تا ده روز طول كشيده و فرد دچار حالت هايى نظير تب، سردرد، خستگى، بى اشتهايى و درد محل گزش مى شود.
ترس، تحريك پذيرى، عصبانيت، اضطراب، بى خوابى، گلودرد، سرفه، لرز، تهوع و استفراغ، اسهال، نعوظ دردناك آلت تناسلى مردان ممكن است بروز كند.
۳ - مرحله عصبى
در اين مرحله با اعمالى نظير هذيان گويى، توهم، سختى گردن و فعاليت زياد روبه رو مى شويم. و به صورت دوره اى بى قرارى، حمله به اطرافيان و گاز گرفتن بروز مى كند. (كه حدوداً پنج دقيقه طول مى كشد.) كه در فاصله بين حملات ضمن بى قرارى سالم به نظر مى رسند. از طرفى در شمار زيادى از اين افراد به دليل گرفتگى و درد گلو هنگام نوشيدن آب ترس از آب ايجاد مى شود به نحوى كه گاهى با شنيدن صداى آب واكنش نشان مى دهند.
۴ - مرحله اغما
اين مرحله حدوداً ده روز پس از شروع علايم بالينى ظاهر شده و در صورت به كارگيرى مراقبت هاى ويژه امكان طولانى شدن اين مدت زمان وجود خواهد داشت.
• پيشگيرى قبل از تماس
*واكسيناسيون ساليانه حيوانات اهلى
*قرار دادن طعمه هاى آغشته به واكسن در مسير حيوانات وحشى ميزبان ويروس هارى
*خوددارى از تماس با حيوانات وحشى گوشت خوار
*واكسيناسيون در افراد در معرض خطر شامل كاركنان آزمايشگاه، دامپزشكان، كلاً افراد در معرض حيوانات
• پيشگيرى بعد از تماس
*بلافاصله پس از حادثه، محل گاز گرفتگى به وسيله آب تميز و صابون به مدت پنج تا ده دقيقه عميقاً شست وشو داده شود.
*محل گاز گرفتگى با الكل چهل تا هفتاد درصد و يا محلول بتادين ضدعفونى شود.
*پس از شست وشوى جراحت بايد فوراً به مركز درمان ضدهارى مراجعه شود.
*در مراكز درمان ضدهارى مجدداً بايد جراحات شست وشو داده شوند.
*جراحات ناشى از گازگرفتگى حيوانات هار نبايد بخيه زده شود. (مگر در موارد عميق بودن زخم و با تكنيك خاص)
*واكسن ضد هارى در پنج نوبت در روزهاى صفر، سه، هفت، چهارده و سى بايد تزريق شود.
*سرم ضدهارى، طبق توصيه پزشك و يا مسئول درمان ضد هارى آن مركز بايد تزريق شود.
*واكسن، سرم ضد كزاز و يا آنتى بيوتيك در صورت نياز بايد تزريق شود. قابل ذكر است گرچه اين بيمارى درمان قطعى ندارد اما در صورت بروز بيمارى فرد بايد در اتاقى آرام نگهدارى شده و هنگام تماس با وى از دستكش، ماسك و لباس مناسب استفاده شود. چرا كه مراقبت هاى شديد ممكن است باعث نجات جان بيمار شود. تاكنون در آمريكا سه نفر پس از ابتلا نجات پيدا كرده اند كه در همه اين موارد پيشگيرى قبل يا بعد از تماس انجام شده بود.
بعد از آن زمان تاكنون هيچ گونه درمانى صورت نگرفته و تمام موارد مبتلايان مردند.
هم اكنون در كل كشور سيصد مركز درمانى ضدهارى وجود دارد. دكتر سوسن سيمانى معاون بخش تحقيقات مركز رفرنس هارى WHO، عضو هيات علمى انستيتو پاستور ايران در گفت وگويى كه در اين زمينه انجام شده مى گويد: «بيمارى هارى از قديم در ايران وجود داشته و هم اكنون يكى از معضلات بهداشتى كشور است. به دو شكل اهلى و وحشى ديده مى شود. بيشترين موارد آلودگى در نشخواركنندگان و سگ است. به نحوى كه در ايران نواحى جنگلى شمال كشور و كرانه درياى خزر (روباه و شغال) و در نواحى كوهستانى غرب كشور (گرگ ها) در انتقال و انتشار بيمارى نقش دارند. اما در ايران سگ نقش عمده در انتقال اين بيمارى دارد. چنان كه طبق گزارشات نوددرصد گزيدگى ها در كشور توسط سگ هاى ولگرد صورت گرفته است. خوشبختانه در كشور ما عامل بيمارى هارى در خفاش مشاهده نشده است. در حالى كه خفاش در آمريكا، كانادا و برخى از كشورهاى اروپايى عامل بسيارى از موارد هارى انسانى بوده است.»
هارى از بيمارى هاى مشترك انسان و حيوان است. در اين بيمارى مرگ انسان يا حيوان مبتلا حتمى است. هارى از بيمارى هاى حاد ويروسى است كه سيستم اعصاب مركزى را درگير مى كند. عامل بيمارى، ويروس هارى است كه نوعى «رابدو ويروس» از جنس «ليزا ويروس» است. حيوانات خونگرم سگ، گربه، روباه، شغال و گرگ، مى توانند ناقل بيمارى به انسان باشند. اين بيمارى از دوران بسيار قديم در تمام دنيا به ويژه خاورميانه وجود داشته است. به جز چند كشور نظير ژاپن و انگلستان تاكنون به عنوان يكى از معضلات مهم بهداشتى در اكثر نقاط دنيا باقى مانده است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانى سالانه ده ميليون نفر در دنيا به دنبال گازگرفتگى حيوانات مشكوك به هارى تحت درمان قرار مى گيرند و حدود پنجاه هزار نفر به دليل عدم آگاهى از عواقب بيمارى هيچ گونه درمانى انجام نداده و در نتيجه تاخير يا نقص در انجام درمان مى ميرند.
• مخزن بيمارى
براساس پراكندگى هاى جغرافيايى حيوانات مختلفى منبع بيمارى هارى هستند. در ايران گرگ ها منبع اصلى هارى هستند ولى در اكثريت موارد بيمارى به وسيله سگ، گربه و روباه به انسان منتقل مى شود. «تمامى پستانداران به ويروس هارى حساس اند. ولى انسان نسبت به برخى از حيوانات مقاومت بيشترى دارد. طبق مطالعه اى در ايران فقط ۴۰ درصد افرادى كه به وسيله حيوانات هار گزيده شده بودند مبتلا به بيمارى شدند.»
• راه انتقال
راه طبيعى و معمول انتقال بيمارى از طريق گاز گرفتن است ولى گزارشاتى در راستاى انتقال اين بيمارى از طريق استنشاق هواى آلوده به ويروس هارى، خراش ناشى از پنجه آلوده به بزاق حيوان هار و يا از طريق پيوند قرنيه وجود دارد به نحوى كه تاكنون در جهان هشت مورد انتقال بيمارى از طريق پيوند قرنيه گزارش شده كه دو مورد آن در سال ۱۳۷۳ در اراك و تهران اتفاق افتاده است. به لحاظ تئورى گفته مى شود از طريق بزاق، اشك، ادرار انسان مبتلا و ترشحات تنفسى فرد مبتلا قابل انتقال است ولى تاكنون از لحاظ علمى مشاهده نشده است.
• تاثيرات فصل، جنس و سن
بيمارى هارى در فصول پاييز و زمستان شايع تر بوده و در جنس مذكر و سنين زير بيست سال بيشتر ديده مى شود، از لحاظ علمى اين موارد تاييد نشده است.
به طور كل افرادى كه ساعات بيشترى خارج از منزل به سر مى برند بيشتر در معرض خطر هستند.
• سير بيمارى
بيمارى داراى چهار مرحله نهفتگى، مقدماتى، عصبى و اغما است.
۱ - مرحله نهفتگى
متعاقب گاز گرفته شدن توسط حيوان ها، ويروس هارى موجود در بزاق به سلول هاى عصبى محل جراحت نفوذ كرده و در امتداد رشته هاى عصبى منتشر مى شود. و در دوره نهفتگى تا مركز سلسله اعصاب پيشروى و در سلول هاى مغزى تكثير مى يابد. سپس علايم بيمارى ظاهر مى شود. دوره نهفتگى اين بيمارى در انسان متغير و معمولاً از يك تا سه ماه است. دوره هاى نهفتگى كوتاه تر از يك ماه و طولانى تر از سه ماه نيز ديده شده است.
ويروس هارى چند روز قبل از ظهور علايم بيمارى در بزاق حيوان مبتلا وجود دارد از اين رو نبايد تنها با مشاهده سالم بودن ظاهرى حيوان در روز حادثه فرد را از اقدامات مربوط به درمان ضدهارى محروم كرد. بنابراين در مناطق آندميك هارى حيوان گزنده (سگ و گربه) را در صورت زنده بودن، بايد تا ده روز پس از گزيدگى تحت نظر قرار داد. در صورتى كه حيوان گزنده در پايان ده روز مراقبت، سالم و طبيعى باشد، درمان متوقف مى شود.
۲ - مرحله مقدماتى
مرحله مقدماتى حدود دو تا ده روز طول كشيده و فرد دچار حالت هايى نظير تب، سردرد، خستگى، بى اشتهايى و درد محل گزش مى شود.
ترس، تحريك پذيرى، عصبانيت، اضطراب، بى خوابى، گلودرد، سرفه، لرز، تهوع و استفراغ، اسهال، نعوظ دردناك آلت تناسلى مردان ممكن است بروز كند.
۳ - مرحله عصبى
در اين مرحله با اعمالى نظير هذيان گويى، توهم، سختى گردن و فعاليت زياد روبه رو مى شويم. و به صورت دوره اى بى قرارى، حمله به اطرافيان و گاز گرفتن بروز مى كند. (كه حدوداً پنج دقيقه طول مى كشد.) كه در فاصله بين حملات ضمن بى قرارى سالم به نظر مى رسند. از طرفى در شمار زيادى از اين افراد به دليل گرفتگى و درد گلو هنگام نوشيدن آب ترس از آب ايجاد مى شود به نحوى كه گاهى با شنيدن صداى آب واكنش نشان مى دهند.
۴ - مرحله اغما
اين مرحله حدوداً ده روز پس از شروع علايم بالينى ظاهر شده و در صورت به كارگيرى مراقبت هاى ويژه امكان طولانى شدن اين مدت زمان وجود خواهد داشت.
• پيشگيرى قبل از تماس
*واكسيناسيون ساليانه حيوانات اهلى
*قرار دادن طعمه هاى آغشته به واكسن در مسير حيوانات وحشى ميزبان ويروس هارى
*خوددارى از تماس با حيوانات وحشى گوشت خوار
*واكسيناسيون در افراد در معرض خطر شامل كاركنان آزمايشگاه، دامپزشكان، كلاً افراد در معرض حيوانات
• پيشگيرى بعد از تماس
*بلافاصله پس از حادثه، محل گاز گرفتگى به وسيله آب تميز و صابون به مدت پنج تا ده دقيقه عميقاً شست وشو داده شود.
*محل گاز گرفتگى با الكل چهل تا هفتاد درصد و يا محلول بتادين ضدعفونى شود.
*پس از شست وشوى جراحت بايد فوراً به مركز درمان ضدهارى مراجعه شود.
*در مراكز درمان ضدهارى مجدداً بايد جراحات شست وشو داده شوند.
*جراحات ناشى از گازگرفتگى حيوانات هار نبايد بخيه زده شود. (مگر در موارد عميق بودن زخم و با تكنيك خاص)
*واكسن ضد هارى در پنج نوبت در روزهاى صفر، سه، هفت، چهارده و سى بايد تزريق شود.
*سرم ضدهارى، طبق توصيه پزشك و يا مسئول درمان ضد هارى آن مركز بايد تزريق شود.
*واكسن، سرم ضد كزاز و يا آنتى بيوتيك در صورت نياز بايد تزريق شود. قابل ذكر است گرچه اين بيمارى درمان قطعى ندارد اما در صورت بروز بيمارى فرد بايد در اتاقى آرام نگهدارى شده و هنگام تماس با وى از دستكش، ماسك و لباس مناسب استفاده شود. چرا كه مراقبت هاى شديد ممكن است باعث نجات جان بيمار شود. تاكنون در آمريكا سه نفر پس از ابتلا نجات پيدا كرده اند كه در همه اين موارد پيشگيرى قبل يا بعد از تماس انجام شده بود.
بعد از آن زمان تاكنون هيچ گونه درمانى صورت نگرفته و تمام موارد مبتلايان مردند.