Dr.Hossein.M.Al
02-24-2011, 08:50 AM
گفت وگو با دكتر شاهرخ حوائجي، متخصص بيهوشي
قلب دستگاه مركزي بدن است. خون را به مغز، فرمانده بدن، و تمامي احشا و نسوج مي رساند. همچنين، عروق شبكة ارتباطي وسيعي ميان قسمت هاي مختلف بدن ايجاد مي كند. براي صدور فرمان مغز به بخشي از بدن، خون و اكسيژن لازم است. قلب تأمين كنندة خون مورد نياز دورترين اعضاي بدن است. هرچه مراقبت هاي انجام شده در جهت حفظ سلامت دستگاه قلب و عروق بيشتر باشد، هماهنگي بين ساير اعضا و قسمت هاي بدن بيشتر خواهد بود. از جمله مسائلي كه به منظور حفظ سلامت اين دستگاه مورد توجه قرار مي گيرد كنترل فشار خون است.
پرفشاري خون، بخصوص در سنين پس از يائسگي، خطر بزرگي براي سلامت بسياري از زنان جامعة ما محسوب مي شود. رژيم هاي نادرست غذايي، مصرف زياد غذاهاي چرب و پرنمك، بي تحركي و زندگي ماشيني ازجمله عوامل مستعدكننده براي ابتلا به بيماري پرفشاري خون است.
دكتر شاهرخ حوائجي، متخصص بيهوشي و فلوشيپ بيهوشي قلب و آي سي يو، در گفت وگويي، به معرفي بيماري پرفشاري خون، علل ايجادكننده و تغييرات لازم در نحوة زندگي مبتلايان مي پردازد.
آقاي دكتر، ابتدا بفرماييد فشار خون چه اهميتي دارد و چرا ميزان آن مقياسي است براي سلامت دستگاه قلب و عروق؟
فشار خون به معني فشاري است كه خون در هنگام عبور از رگ هاي خوني به ديوارة آن وارد مي كند. وجود فشار خون در بدن لازم است و بدون آن نمي توان زندگي كرد. فشار خون يك اندازة طبيعي دارد و يك اندازة غيرطبيعي. اگر در اندازة طبيعي باشد، فرد زندگي عادي و روزمره خواهد داشت، در غير اين صورت، مشكلاتي براي بدن و دستگاه گردش خون ايجاد مي شود. چنان كه فشار خون طبيعي داريد، با اطمينان برنامه هايتان را براي زندگي اي طولاني و سالم دنبال كنيد.
فشار خون با دو عدد اعلام مي شود. عدد اول فشار خون سيستوليك يا ماكزيمم و عدد دوم فشار خون دياستوليك يا مينيمم را نشان مي دهد. سيستول و دياستول در دستگاه گردش خون چه مفهومي دارد؟
هنگامي كه قلب منقبض مي شود و خون را وارد دستگاه گردش خون مي كند، فشاري ايجاد مي شود. اين فشار، كه ناشي از انقباض عضلة قلب است، فشار خون سيستوليك ناميده مي شود. در فاز دياستول چرخة ضربان قلب، عضلة آن شل مي شود و خون وريدي به داخل قلب برمي گردد، دريچة آئورت بسته مي شود و ديگر خوني به سيستم شرياني بدن وارد نمي شود. در اين مرحله، فشار خون نسبت به مرحلة سيستول پايين مي آيد. اين فشار خون فشار خون دياستوليك نام دارد. سيستول و دياستول همان ماكزيمم و مينيمم است كه براي بيشتر افراد آشناست.
ميزان طبيعي و غيرطبيعي فشار خون سيستولي و دياستولي چقدر است؟
ميزان طبيعي فشار خون در كتب مختلف متفاوت در نظر گرفته شده است. ميزاني كه بيشتر مورد قبول است حداكثر 140 ميلي متر جيوه براي فشار سيستول يا ماكزيمم و 95 ميلي متر جيوه براي فشار دياستول يا مينيمم است. در مقالات تحقيقي اخير آمده است كه فشار سيستوليك نبايد بالاتر از 120 ميلي متر جيوه و فشار دياستوليك هم نبايد بيشتر از 70 ميلي متر جيوه باشد. هر عاملي كه باعث شود فشار سيستوليك از اين ميزان بالاتر رود، باعث پرفشاري خون سيستوليك خواهد شد. اضطراب، تصلب شرائين و چاقي از جمله علل پرفشاري خون سيستوليك هستند.
علت پرفشاري خون چيست؟
با افزايش سن، خاصيت كشساني يا نرمي ديوارة عروق شرياني از بين مي رود. هرچه ميزان غيرطبيعي شدن ديوارة شريان ها بيشتر باشد، نوسان و تغييرات فشار خون بيشتر خواهد بود. روند تصلب شرائين يعني سخت شدن ديوارة شريان ها از اواسط عمر شروع مي شود و با افزايش سن شدت مي يابد. به طوركلي، هر عاملي كه باعث كاهش خاصيت كشساني عروق شرياني يا نرمي آنها شود، پرفشاري خون ايجاد مي كند. افزايش سن، وزن و چربي خون، همچنين استرس هاي محيطي از جمله عوامل دخيل در پرفشاري خون شناخته شده اند.
بين فشار خون سيستولي و دياستولي ارتباطي وجود دارد؟
بله، معمولاً فشار خون دياستوليك نصف به علاوة يك فشار خون سيستوليك است. مثلاً اگر فشار خون سيستوليك 120 ميلي متر جيوه باشد، فشار خون دياستوليك 70 خواهد بود. در اغلب موارد، با افزايش فشار خون سيستوليك، فشار خون دياستوليك هم افزايش مي يابد؛ اما آنچه باعث تخريب ديوارة عروق مي شود فشار خون دياستوليك است. يعني اگر فشار خون دياستوليك به طور مداوم در حدود 110 ميلي متر جيوه باشد، اين وضعيت در مقايسه با افزايشِ گاه گاه فشار خون سيستوليك تا اندازة 170 يا 180 ميلي متر جيوه مشكلات جانبي بيشتري ايجاد مي كند. در بيماران مبتلا به پرفشاري خون مزمن، اين ارتباط به هم مي خورد و فشار خون سيستوليك آنها در حدود 140 تا 160 و فشار خون دياستوليك در حدود 100 تا 110 ميلي متر جيوه خواهد بود. اين بيماران نياز به درمان دارند.
به نظر شما، ميزان فشار خون در بازوي راست و چپ متفاوت است؟
من به شخصه نمي دانم تفاوت فشار در دو بازو تا چه اندازه از نظر علمي صحت دارد، اما عدة زيادي به اين تفاوت معتقدند. بارها به بيماراني برخورد كرده ايم كه تقاضاي اندازه گيري فشار خون در هر دو بازو را دارند. به هر شكل، فشار خون در دست چپ مختصري از دست راست بيشتر است، اما اين تفاوت آن قدر فاحش نيست، مگر در فردي كه به يك ضايعة عروقي در شريان زيرترقوه اي (ساب كلاويَن) راست يا چپ مبتلاست.
فشار خون در حالت خوابيده بالاتر است يا ايستاده؟
در وضعيت ايستاده و نشسته، فشار خون در مقايسه با وضعيت خوابيده بالاتر است. بنابراين اگر فشار خون ماكزيمم فردي در حالت استراحت 140 ميلي متر جيوه و فشار مينيمم او 90 ميلي متر جيوه يا بالاتر باشد، اين فرد مستعد ابتلا به بيماري پرفشاري خون است. چنين فردي قطعاً در وضعيت نشسته و ايستاده فشار خوني بالاتر از حد طبيعي خواهد داشت.
فشار خون سيستوليك مهم تر است يا دياستوليك؟
فشار خون دياستوليك يا مينيمم اهميت بيشتري دارد تا فشار خون سيستوليك يا ماكزيمم. در حقيقت، تخريب عروق و ضايعاتي كه ايجاد مي شود بيشتر ناشي از افزايش فشار خون دياستوليك است. اما اگر فشار خون سيستوليك به طور ناگهاني بالا رود و فرد سابقة عارضة عروق مغزي داشته باشد، در اين صورت، افزايش فشار خون سيستوليك منجر به پارگي عروق مغزي و به دنبال آن سكتة مغزي مي شود. اين وضعيت معمولاً در افرادي كه به طور مزمن فشار خون دياستوليك بالا داشته اند و با افزايش ناگهاني فشار خون سيستوليك مواجه مي شوند رخ مي دهد.
آيا ويژگي هاي جسماني فرد نظير قد و وزن در ميزان فشار خون وي مؤثر است؟
هرچه فرد بلندقدتر و سنگين وزن تر باشد و سن بيشتري داشته باشد، به حداكثر فشار خون سيستوليك و دياستوليك نزديك تر مي شود. مثلاً، در يك كودك خردسال، فشار خون سيستوليكِ 80 ميلي متر جيوه و فشار خون دياستوليكِ 50 ميلي متر جيوه مناسب است، درحالي كه در يك فرد 40 ساله، فشار خون ايده آل ماكزيمم 120 تا 130 ميلي متر جيوه و مينيمم 60 تا 70 ميلي متر جيوه است.
امراض قلبي در افراد مبتلا به پرفشاري خون شيوع بيشتري دارد؟
در مبتلايان به پرفشاري خون، چون فعاليت قلب افزايش پيدا مي كند، ميزان خوني كه از عروق كرونر ـ شريان هاي تغذيه كنندة قلب ـ عبور مي كند، كاهش مي يابد. بنابراين اين افراد بيشتر به امراض عضلة قلب مبتلا مي شوند. هرگاه ميان مقدار اكسيژن مورد نياز عضلة قلب و اكسيژني كه در اختيارش قرار مي گيرد توازن برقرار نباشد، درد قلبي ايجاد مي شود و اگر اين وضعيت شدت يابد، سكتة قلبي اتفاق مي افتد. عضلة قلب اين افراد به اجبار با قدرت بيشتري كار مي كند، در نتيجه، عوارضي نظير خستگي زودرس، كم خوني مزمن و بيماري قلبي پيش مي آيد. در ضمن، در مبتلايان به تصلب شرائين و پرفشاري خون ناشي از آن، عروق تغذيه كنندة عضلة قلب هم درگير مي شود، بنابراين، خون كمتري در اختيار عضلة قلب قرار مي گيرد. از سوي ديگر، افزايش كار قلب و نياز فراوان اين عضو به اكسيژن، با توجه به كمبود اكسيژن رساني، درد قلبي ايجاد مي كند.
قلب مبتلايان به پرفشاري خون گشاد مي شود؟
بزرگي قلب يعني وضعيتي كه اندازة قلب از نصف قطر عرضي قفسة سينه بيشتر است. اما اين مقياس به تنهايي براي تشخيص بزرگي يا نارسايي قلبي كافي نيست، چون در افراد ورزشكار، ديوارة عضلة قلب، بخصوص بطن چپ، ضخيم تر و اندازة قلب بزرگ تر از حد طبيعي است. اگر بزرگي قلب با اختلال عملكرد اين عضو همراه باشد، ممكن است ناشي از نارسايي قلب باشد، اما تا زماني كه آزمايش هاي دقيق تر مانند اكوكارديوگرافي انجام نشده، نمي توان با اطمينان گفت كه بزرگي قلب ناشي از نارسايي قلبي است.
مشكلات تنفسي با امراض قلبي و پرفشاري خون مرتبط است؟
دستگاه تنفسي و دستگاه قلبي ـ عروقي ارتباط تنگاتنگي با يكديگر دارند. با تنفس، 20 تا 25 درصد از انرژي قلب مصرف مي شود. بنابراين در فردي كه دچار نارسايي قلبي است، قلب از برآورده كردن نياز انرژي، دستگاه تنفسي ناتوان مي شود. از طرف ديگر، فردي كه مبتلا به آسم يا بيماري ريوي است، به علت كمبود اكسيژن و افزايش مقاومت عروق ريه با مشكل قلبي روبه رو مي شود.
چرا بيماران مبتلا به پرفشاري خون از خستگي شكايت دارند؟
در اين بيماران، به دليل تنگي عروق در اكثر اعضاي بدن، ميزان خوني كه به هر عضو مي رسد كم مي شود. در حقيقت، حجم خون اين افراد در مقايسه با افراد سالم كمتر است، بنابراين، آنها زودتر از سايرين خسته مي شوند. مثلاً، يك فرد سالم پس از طي يكي دو كيلومتر پياده روي احساس خستگي مي كند، اما شخص مبتلا به پرفشاري خون، به علت افزايش كار قلب، بايد فشار خون بالاتري ايجاد كند تا بتواند از طريق عروق سخت و تنگ شده خون را به نسوج برساند، در نتيجه، زودتر از افراد سالم دچار خستگي و فرسودگي مي شود.
در تشخيص بيماران مبتلا به پرفشاري خون، نحوة اندازه گيري فشار خون اهميت بسياري دارد. بفرماييد كه وضعيت مناسب براي اندازه گيري فشار خون چيست؟
فردي كه حداقل ده الي پانزده دقيقه در حالت درازكشيده قرار گرفته و هيچ استرسي در اين مدت به او وارد نشده باشد، ميزان فشار خون سيستوليك او بالاتر از 140 ميلي متر جيوه و فشار دياستوليك بيش از 90 ميلي متر جيوه باشد، مبتلا به پرفشاري خون است. در حالت طبيعي، اگر فردي به سرعت از پله ها بالا و پايين رود، قطعاً فشار خونش افزايش پيدا مي كند.
چه تغييراتي را در شيوة زندگي و رژيم غذايي مبتلايان به پرفشاري خون توصيه مي كنيد؟
با توجه به عامل ايجادكنندة پرفشاري خون، نحوة كنترل و درمان آن تعيين مي شود. اغلب افراد مبتلا به پرفشاري خون در سنين متوسط يا بالايي هستند، چاق اند، سابقة بيماري ديابت دارند، فعاليت جسماني كمي در طول روز دارند، و با استرس هاي زيادي مواجه اند. بنابراين، اگر در روش زندگي اين افراد تغييرات مناسبي ايجاد شود، در كاهش خطرات ناشي از پرفشاري خون مؤثر است. كاستن از استرس هاي محيطي و شغلي، مصرف كمتر نمك و چربي، بخصوص چربي هاي جامد، و نزديك شدن به وزن ايده آل در كنترل فشار خون مؤثر است. پياده روي و انجام ورزش هاي سبك كه فشار چنداني به عضلة قلب وارد نمي كند هم از نظر رواني و عاطفي نقش مثبتي در فرد دارد و هم از وزن اضافي مي كاهد و فشار خون را تنظيم مي كند.
آقاي دكتر، براي كنترل پرفشاري خون الزاماً بايد دارو مصرف شود؟
در مرحلة اول، معمولاً از دارودرماني استفاده نمي شود. در فرد مبتلا به پرفشاري خون، برحسب عامل ايجادكنندة بيماري، از شدت آن مي كاهيم. مثلاً، اگر فرد مبتلا به چاقي است، وزنش را كم مي كنيم؛ اگر در محيط كاري پراسترس مشغول به كار است، محيط را تغيير مي دهيم؛ اگر از غذاهاي پرنمك استفاده مي كند، نمك غذايش را كم مي كنيم. و اگر با اين روش هاي حمايتي موفق به نزديك كردن فشار خون به حد طبيعي نشديم، درمان دارويي را آغاز مي كنيم. بنابراين، همة افرادي كه به بيماري پرفشاري خون مبتلا هستند، نياز ندارند داروهاي پايين آورندة فشار خون مصرف كنند.
قلب دستگاه مركزي بدن است. خون را به مغز، فرمانده بدن، و تمامي احشا و نسوج مي رساند. همچنين، عروق شبكة ارتباطي وسيعي ميان قسمت هاي مختلف بدن ايجاد مي كند. براي صدور فرمان مغز به بخشي از بدن، خون و اكسيژن لازم است. قلب تأمين كنندة خون مورد نياز دورترين اعضاي بدن است. هرچه مراقبت هاي انجام شده در جهت حفظ سلامت دستگاه قلب و عروق بيشتر باشد، هماهنگي بين ساير اعضا و قسمت هاي بدن بيشتر خواهد بود. از جمله مسائلي كه به منظور حفظ سلامت اين دستگاه مورد توجه قرار مي گيرد كنترل فشار خون است.
پرفشاري خون، بخصوص در سنين پس از يائسگي، خطر بزرگي براي سلامت بسياري از زنان جامعة ما محسوب مي شود. رژيم هاي نادرست غذايي، مصرف زياد غذاهاي چرب و پرنمك، بي تحركي و زندگي ماشيني ازجمله عوامل مستعدكننده براي ابتلا به بيماري پرفشاري خون است.
دكتر شاهرخ حوائجي، متخصص بيهوشي و فلوشيپ بيهوشي قلب و آي سي يو، در گفت وگويي، به معرفي بيماري پرفشاري خون، علل ايجادكننده و تغييرات لازم در نحوة زندگي مبتلايان مي پردازد.
آقاي دكتر، ابتدا بفرماييد فشار خون چه اهميتي دارد و چرا ميزان آن مقياسي است براي سلامت دستگاه قلب و عروق؟
فشار خون به معني فشاري است كه خون در هنگام عبور از رگ هاي خوني به ديوارة آن وارد مي كند. وجود فشار خون در بدن لازم است و بدون آن نمي توان زندگي كرد. فشار خون يك اندازة طبيعي دارد و يك اندازة غيرطبيعي. اگر در اندازة طبيعي باشد، فرد زندگي عادي و روزمره خواهد داشت، در غير اين صورت، مشكلاتي براي بدن و دستگاه گردش خون ايجاد مي شود. چنان كه فشار خون طبيعي داريد، با اطمينان برنامه هايتان را براي زندگي اي طولاني و سالم دنبال كنيد.
فشار خون با دو عدد اعلام مي شود. عدد اول فشار خون سيستوليك يا ماكزيمم و عدد دوم فشار خون دياستوليك يا مينيمم را نشان مي دهد. سيستول و دياستول در دستگاه گردش خون چه مفهومي دارد؟
هنگامي كه قلب منقبض مي شود و خون را وارد دستگاه گردش خون مي كند، فشاري ايجاد مي شود. اين فشار، كه ناشي از انقباض عضلة قلب است، فشار خون سيستوليك ناميده مي شود. در فاز دياستول چرخة ضربان قلب، عضلة آن شل مي شود و خون وريدي به داخل قلب برمي گردد، دريچة آئورت بسته مي شود و ديگر خوني به سيستم شرياني بدن وارد نمي شود. در اين مرحله، فشار خون نسبت به مرحلة سيستول پايين مي آيد. اين فشار خون فشار خون دياستوليك نام دارد. سيستول و دياستول همان ماكزيمم و مينيمم است كه براي بيشتر افراد آشناست.
ميزان طبيعي و غيرطبيعي فشار خون سيستولي و دياستولي چقدر است؟
ميزان طبيعي فشار خون در كتب مختلف متفاوت در نظر گرفته شده است. ميزاني كه بيشتر مورد قبول است حداكثر 140 ميلي متر جيوه براي فشار سيستول يا ماكزيمم و 95 ميلي متر جيوه براي فشار دياستول يا مينيمم است. در مقالات تحقيقي اخير آمده است كه فشار سيستوليك نبايد بالاتر از 120 ميلي متر جيوه و فشار دياستوليك هم نبايد بيشتر از 70 ميلي متر جيوه باشد. هر عاملي كه باعث شود فشار سيستوليك از اين ميزان بالاتر رود، باعث پرفشاري خون سيستوليك خواهد شد. اضطراب، تصلب شرائين و چاقي از جمله علل پرفشاري خون سيستوليك هستند.
علت پرفشاري خون چيست؟
با افزايش سن، خاصيت كشساني يا نرمي ديوارة عروق شرياني از بين مي رود. هرچه ميزان غيرطبيعي شدن ديوارة شريان ها بيشتر باشد، نوسان و تغييرات فشار خون بيشتر خواهد بود. روند تصلب شرائين يعني سخت شدن ديوارة شريان ها از اواسط عمر شروع مي شود و با افزايش سن شدت مي يابد. به طوركلي، هر عاملي كه باعث كاهش خاصيت كشساني عروق شرياني يا نرمي آنها شود، پرفشاري خون ايجاد مي كند. افزايش سن، وزن و چربي خون، همچنين استرس هاي محيطي از جمله عوامل دخيل در پرفشاري خون شناخته شده اند.
بين فشار خون سيستولي و دياستولي ارتباطي وجود دارد؟
بله، معمولاً فشار خون دياستوليك نصف به علاوة يك فشار خون سيستوليك است. مثلاً اگر فشار خون سيستوليك 120 ميلي متر جيوه باشد، فشار خون دياستوليك 70 خواهد بود. در اغلب موارد، با افزايش فشار خون سيستوليك، فشار خون دياستوليك هم افزايش مي يابد؛ اما آنچه باعث تخريب ديوارة عروق مي شود فشار خون دياستوليك است. يعني اگر فشار خون دياستوليك به طور مداوم در حدود 110 ميلي متر جيوه باشد، اين وضعيت در مقايسه با افزايشِ گاه گاه فشار خون سيستوليك تا اندازة 170 يا 180 ميلي متر جيوه مشكلات جانبي بيشتري ايجاد مي كند. در بيماران مبتلا به پرفشاري خون مزمن، اين ارتباط به هم مي خورد و فشار خون سيستوليك آنها در حدود 140 تا 160 و فشار خون دياستوليك در حدود 100 تا 110 ميلي متر جيوه خواهد بود. اين بيماران نياز به درمان دارند.
به نظر شما، ميزان فشار خون در بازوي راست و چپ متفاوت است؟
من به شخصه نمي دانم تفاوت فشار در دو بازو تا چه اندازه از نظر علمي صحت دارد، اما عدة زيادي به اين تفاوت معتقدند. بارها به بيماراني برخورد كرده ايم كه تقاضاي اندازه گيري فشار خون در هر دو بازو را دارند. به هر شكل، فشار خون در دست چپ مختصري از دست راست بيشتر است، اما اين تفاوت آن قدر فاحش نيست، مگر در فردي كه به يك ضايعة عروقي در شريان زيرترقوه اي (ساب كلاويَن) راست يا چپ مبتلاست.
فشار خون در حالت خوابيده بالاتر است يا ايستاده؟
در وضعيت ايستاده و نشسته، فشار خون در مقايسه با وضعيت خوابيده بالاتر است. بنابراين اگر فشار خون ماكزيمم فردي در حالت استراحت 140 ميلي متر جيوه و فشار مينيمم او 90 ميلي متر جيوه يا بالاتر باشد، اين فرد مستعد ابتلا به بيماري پرفشاري خون است. چنين فردي قطعاً در وضعيت نشسته و ايستاده فشار خوني بالاتر از حد طبيعي خواهد داشت.
فشار خون سيستوليك مهم تر است يا دياستوليك؟
فشار خون دياستوليك يا مينيمم اهميت بيشتري دارد تا فشار خون سيستوليك يا ماكزيمم. در حقيقت، تخريب عروق و ضايعاتي كه ايجاد مي شود بيشتر ناشي از افزايش فشار خون دياستوليك است. اما اگر فشار خون سيستوليك به طور ناگهاني بالا رود و فرد سابقة عارضة عروق مغزي داشته باشد، در اين صورت، افزايش فشار خون سيستوليك منجر به پارگي عروق مغزي و به دنبال آن سكتة مغزي مي شود. اين وضعيت معمولاً در افرادي كه به طور مزمن فشار خون دياستوليك بالا داشته اند و با افزايش ناگهاني فشار خون سيستوليك مواجه مي شوند رخ مي دهد.
آيا ويژگي هاي جسماني فرد نظير قد و وزن در ميزان فشار خون وي مؤثر است؟
هرچه فرد بلندقدتر و سنگين وزن تر باشد و سن بيشتري داشته باشد، به حداكثر فشار خون سيستوليك و دياستوليك نزديك تر مي شود. مثلاً، در يك كودك خردسال، فشار خون سيستوليكِ 80 ميلي متر جيوه و فشار خون دياستوليكِ 50 ميلي متر جيوه مناسب است، درحالي كه در يك فرد 40 ساله، فشار خون ايده آل ماكزيمم 120 تا 130 ميلي متر جيوه و مينيمم 60 تا 70 ميلي متر جيوه است.
امراض قلبي در افراد مبتلا به پرفشاري خون شيوع بيشتري دارد؟
در مبتلايان به پرفشاري خون، چون فعاليت قلب افزايش پيدا مي كند، ميزان خوني كه از عروق كرونر ـ شريان هاي تغذيه كنندة قلب ـ عبور مي كند، كاهش مي يابد. بنابراين اين افراد بيشتر به امراض عضلة قلب مبتلا مي شوند. هرگاه ميان مقدار اكسيژن مورد نياز عضلة قلب و اكسيژني كه در اختيارش قرار مي گيرد توازن برقرار نباشد، درد قلبي ايجاد مي شود و اگر اين وضعيت شدت يابد، سكتة قلبي اتفاق مي افتد. عضلة قلب اين افراد به اجبار با قدرت بيشتري كار مي كند، در نتيجه، عوارضي نظير خستگي زودرس، كم خوني مزمن و بيماري قلبي پيش مي آيد. در ضمن، در مبتلايان به تصلب شرائين و پرفشاري خون ناشي از آن، عروق تغذيه كنندة عضلة قلب هم درگير مي شود، بنابراين، خون كمتري در اختيار عضلة قلب قرار مي گيرد. از سوي ديگر، افزايش كار قلب و نياز فراوان اين عضو به اكسيژن، با توجه به كمبود اكسيژن رساني، درد قلبي ايجاد مي كند.
قلب مبتلايان به پرفشاري خون گشاد مي شود؟
بزرگي قلب يعني وضعيتي كه اندازة قلب از نصف قطر عرضي قفسة سينه بيشتر است. اما اين مقياس به تنهايي براي تشخيص بزرگي يا نارسايي قلبي كافي نيست، چون در افراد ورزشكار، ديوارة عضلة قلب، بخصوص بطن چپ، ضخيم تر و اندازة قلب بزرگ تر از حد طبيعي است. اگر بزرگي قلب با اختلال عملكرد اين عضو همراه باشد، ممكن است ناشي از نارسايي قلب باشد، اما تا زماني كه آزمايش هاي دقيق تر مانند اكوكارديوگرافي انجام نشده، نمي توان با اطمينان گفت كه بزرگي قلب ناشي از نارسايي قلبي است.
مشكلات تنفسي با امراض قلبي و پرفشاري خون مرتبط است؟
دستگاه تنفسي و دستگاه قلبي ـ عروقي ارتباط تنگاتنگي با يكديگر دارند. با تنفس، 20 تا 25 درصد از انرژي قلب مصرف مي شود. بنابراين در فردي كه دچار نارسايي قلبي است، قلب از برآورده كردن نياز انرژي، دستگاه تنفسي ناتوان مي شود. از طرف ديگر، فردي كه مبتلا به آسم يا بيماري ريوي است، به علت كمبود اكسيژن و افزايش مقاومت عروق ريه با مشكل قلبي روبه رو مي شود.
چرا بيماران مبتلا به پرفشاري خون از خستگي شكايت دارند؟
در اين بيماران، به دليل تنگي عروق در اكثر اعضاي بدن، ميزان خوني كه به هر عضو مي رسد كم مي شود. در حقيقت، حجم خون اين افراد در مقايسه با افراد سالم كمتر است، بنابراين، آنها زودتر از سايرين خسته مي شوند. مثلاً، يك فرد سالم پس از طي يكي دو كيلومتر پياده روي احساس خستگي مي كند، اما شخص مبتلا به پرفشاري خون، به علت افزايش كار قلب، بايد فشار خون بالاتري ايجاد كند تا بتواند از طريق عروق سخت و تنگ شده خون را به نسوج برساند، در نتيجه، زودتر از افراد سالم دچار خستگي و فرسودگي مي شود.
در تشخيص بيماران مبتلا به پرفشاري خون، نحوة اندازه گيري فشار خون اهميت بسياري دارد. بفرماييد كه وضعيت مناسب براي اندازه گيري فشار خون چيست؟
فردي كه حداقل ده الي پانزده دقيقه در حالت درازكشيده قرار گرفته و هيچ استرسي در اين مدت به او وارد نشده باشد، ميزان فشار خون سيستوليك او بالاتر از 140 ميلي متر جيوه و فشار دياستوليك بيش از 90 ميلي متر جيوه باشد، مبتلا به پرفشاري خون است. در حالت طبيعي، اگر فردي به سرعت از پله ها بالا و پايين رود، قطعاً فشار خونش افزايش پيدا مي كند.
چه تغييراتي را در شيوة زندگي و رژيم غذايي مبتلايان به پرفشاري خون توصيه مي كنيد؟
با توجه به عامل ايجادكنندة پرفشاري خون، نحوة كنترل و درمان آن تعيين مي شود. اغلب افراد مبتلا به پرفشاري خون در سنين متوسط يا بالايي هستند، چاق اند، سابقة بيماري ديابت دارند، فعاليت جسماني كمي در طول روز دارند، و با استرس هاي زيادي مواجه اند. بنابراين، اگر در روش زندگي اين افراد تغييرات مناسبي ايجاد شود، در كاهش خطرات ناشي از پرفشاري خون مؤثر است. كاستن از استرس هاي محيطي و شغلي، مصرف كمتر نمك و چربي، بخصوص چربي هاي جامد، و نزديك شدن به وزن ايده آل در كنترل فشار خون مؤثر است. پياده روي و انجام ورزش هاي سبك كه فشار چنداني به عضلة قلب وارد نمي كند هم از نظر رواني و عاطفي نقش مثبتي در فرد دارد و هم از وزن اضافي مي كاهد و فشار خون را تنظيم مي كند.
آقاي دكتر، براي كنترل پرفشاري خون الزاماً بايد دارو مصرف شود؟
در مرحلة اول، معمولاً از دارودرماني استفاده نمي شود. در فرد مبتلا به پرفشاري خون، برحسب عامل ايجادكنندة بيماري، از شدت آن مي كاهيم. مثلاً، اگر فرد مبتلا به چاقي است، وزنش را كم مي كنيم؛ اگر در محيط كاري پراسترس مشغول به كار است، محيط را تغيير مي دهيم؛ اگر از غذاهاي پرنمك استفاده مي كند، نمك غذايش را كم مي كنيم. و اگر با اين روش هاي حمايتي موفق به نزديك كردن فشار خون به حد طبيعي نشديم، درمان دارويي را آغاز مي كنيم. بنابراين، همة افرادي كه به بيماري پرفشاري خون مبتلا هستند، نياز ندارند داروهاي پايين آورندة فشار خون مصرف كنند.