Dr.Vahidi
03-10-2011, 12:25 PM
http://www.vetspace.ir/uploads/12997599191.jpg
مشخصات پلنگها
پلنگ داراي جثه*ي بزرگ و بدني عضلاني و قابل انعطاف است. سر آن پهن و کشيده است. دست و پاي پلنگ کوتاه که به 4 انگشت در پا و 5 انگشت در دست ختم می شود.
البته تنها چهار انگشت از 5 انگشت دستها با زمين تماس دارد و انگشت پنجم كه در واقع انگشت شست مي باشد، بالاتر از بقيه انگشتان و در پشت دست قرار گرفته و با زمين تماس ندارد. پنجه*هاي پلنگ قوي و تيز است.
دم پلنگ بلند و گوشهايش کوچک و گرد است. سطح بدن پوشيده از موهاي نرم و کوتاهي به رنگ کرم نخودي است كه در قسمت*هاي زيرين بدن کم رنگ*تر مي*شود. بدن پلنگ پوشيده از خال*هاي گرد و توخالي شبيه به گل است.
پلنگ بزرگترين گربه خالدار آسيا و آفريقاست. طول سر و بدن 110 تا 180 سانتيمتر، طول دم 60 تا 100 سانتيمتر و ارتفاع بدن به 45 تا 70 سانتيمتر می رسد. نرها نيز از ماده ها بزرگتر بوده و 30 تا 50 درصد سنگينترند.
بزرگترين نرها گاهي سه برابر کوچکترين پلنگ ها هستند. برخي از کوچکترين پلنگهاي آفريقايي از کوه هاي دماغه اميد کيپ در آفريقای جنوبی هستند که وزن نرهاي بالغ 31 و ماده هاي بالغ 21 کيلوگرم است.
گزارشهاي مشابهي درمورد پلنگهاي فلسطين وجود دارد. در مناطق بيشه ای و ساوان پارک ملي کروگر آفريقاي جنوبي، دو پلنگ را زنده گيري نمود که نر بوده و وزنشان 70 کيلوگرم بوده است.
وزن بزرگترين ماده زنده گيري شده در آن منطقه 2/43 کيلوگرم بوده است. حتي گزارشهايي مبني بر پلنگهاي 90 کيلوگرمي از آفريقا وجود دارد، البته اغلب آنها معده پر داشتند که 20% وزن بدن آنها را تشکيل مي داد.
در متون علمی متعددی، ذکر شده که پلنگهاي نر از مناطق کوهستاني ايران و مرکز آسيا جثه بزرگي داشته و حتي با وزن 90 کيلوگرم نيز گزارش شده است
، ولی در بررسی هايی که توسط نگارنده روی حدود 35 قلاده پلنگ از سرتاسر کشور صورت گرفت، پلنگهای ايران به ندرت بيش از 70 کيلوگرم وزن دارند.
هرچند که نمونه هايی از پارک ملی گلستان و ساريگل گزارش شده که حدود 85 تا 90 کيلوگرم وزن داشته اند. ولی تابحال ماده ای با وزن بيش از 50 کيلوگرم از ايران گزارش نشده است.
اين تفاوت آشکار جمجمه نرها و ماده ها همراه با تفاوت در اندازه هاي کلي بدن شايد مبين آن باشد که نرها و ماده ها عادات غذايي بسيار متفاوتي داشته باشند.
در بررسی بيش از 70 جمجمه از پلنگ از مناطق مختلف ايران طی 2 سال گذشته، اين نتيجه بدست آمد که اندازه جمجمه نرها و ماده ها بسيار تفاوت داشته، بطوريکه بزرگترين ماده ها به ندرت حتی از نرهای بالغ جوان جمجمه بلندتری دارند.
به عبارت ديگر دوريختی (Dimorphism)در پلنگها کاملا مشهود است. پلنگها مي توانند فواصل زيادي را بپرند و پلنگي مشاهده شده که توانست حداقل 6/6 متر بپرد. حتی مشاهده شده که پلنگها می توانند شنا کنند
و برخی گزارش داده اند که پلنگهايی را مشاهده نموده اند که شنا در رود ارس خود را از آذربايجان به ايران رسانده اند.
اثر انگشت در پلنگ*ها!
هيچ دو پلنگي را نمي*توان يافت كه خال*ها روي بدن و يا صورتشان با هم يكسان باشد، دقيقا مانند اثر انگشت انسان*ها که در هيچ دو فردي يکسان نيست.
در واقع، يكي از راه*هاي تشخيص پلنگ*هاي مختلف در طبيعت از يكديگر، استفاده از همين خال*ها است كه هر كدام براي هر فرد اختصاصي است.
خالهاي روي پوزه، اطراف سبيل، پيشاني، زير چشم و زير چانه و همچنين خالها و الگوي رنگهاي روي شکم برای شناسايی افراد تاحد 95% کافی می باشد.
اين خالهای منحصربفرد بهترين و کارآمدترين روش برآورد جمعيت پلنگها در طبيعت است، بطوريکه از وسيله خاصی بنام دوربين تله ای برای اين منظور استفاده می شود.
اين دوربين ها نسبت به هر جانوری که از مقابلشان حرکت می کند، حساس بوده و از آن عکس می گيرند.
تصويرهای متعددی که در يک دوره در يک زيستگاه گرفته می شود، مورد بررسی قرار گرفته و خالهای پلنگها با يکديگر تطبيق داده می شود تا مشخص شود چند قلاده پلنگ در منطقه هدف زيست می نمايد.
پلنگ و پسرعموهايش
در ميان عموم، پلنگ با انواعی از گربه سانان اشتباه گرفته می شود که عبارتند از ببر، جگوار و يوزپلنگ. ببر برخلاف پلنگ دارای نوارهای عرضی می باشد.
جگوار نيز تنها در آمريکای جنوبی زيست می کند، دارای خالهای بزرگ مانند پلنگ می باشد، با اين تفاوت که درون خالهای آن برخلاف پلنگ خالی نبوده و خالهای کوچکتری درون آن وجود دارد.
ولی به علت شباهت ظاهري اسم يوزپلنگ*ها و پلنگ*ها اكثر اوقات آن*ها با هم اشتباه گرفته مي*شوند.
پلنگ*ها بدني عضلاني و قوي، خال*هاي توخالي و شبيه گل و آرواره*هاي پهن و قوي دارند؛ حال آنكه يوزپلنگ*ها بدني كشيده، دست و پايي بلند و خال*هاي تو پُر دارند. در ضمن بارزترين خصوصيت يوزپلنگ*ها وجود "خط اشك" در صورت آن*ها است.
اکولوژي و رفتار
پلنگها جانوراني ساکت و بي سر و صدا هستند و مخفي کارانه زندگي مي کنند. اين جانور بطور شگفت انگيزي در مناطقي که بعيد به نظر مي رسد جانوري با چنين جثه اي بتواند مخفي شود، مي تواند خود را به سادگي ازنظرها پنهان نمايد.
غذاي اين جانور مي تواند هر چيزي باشد، از سوسک تا اِلاند. در هر جايي مي تواند پناه بگيرد، از بوته هاي پراکنده تا غارهاي کوچک. در صحراي کالاهاري پلنگها در هر 10 روز فقط يک بار براي نوشيدن آب به آبشخورها مي آيند.
با اينکه به نظر نمي رسد براي زندگي در برف سازگار باشند، در چين و روسيه پلنگ در دماي پايين تر از صفر درجه به مدت طولاني دوام مي آورند. دو عامل اصلي براي پلنگها در هر جايي مي تواند محدودکننده باشد: الف) حضور رقبا و ب) حضور انسان.
در بسياری از مناطق، پلنگها با طعمه خواران بزرگ جثه ديگر همزيست هستند. در آفريقا شير و کفتار خالدار و در آسيا، ببر و سگ وحشي.
همه اين جانوران قادر به کشتن پلنگها و تصاحب لاشه شکارشان هستند، لذا به منظور همزيستی با اين جانوران، پلنگها به انواعی از گريزگاه نياز دارند. به علاوه، تا زمانيکه مورد آزار قرار نگرفته و امنيت دارند در نزديکی انسانها می توانند زندگی نمايند.
در ايران نيز گرگ ها را بايد رقيب طبيعی اصلی اين جانور به شمار آورد، بطوريکه دسته های گرگ در برخی مناطق مشاهده شده که به پلنگها حمله نموده و لاشه شکار آنرا ربوده اند.
عموما بر اين عقيده اند که پلنگها عمدتا شبزي هستند، البته اين عقيده در برخي مناطق که پلنگها به شدت شکار شده يا از دست انسان به ستوه آمده اند، صدق مي کند.
گزارش شده که در مناطقی که ببر و شير زندگی نمی کند، پلنگها کمتر شب فعال و فعاليت بيشتری روی زمين دارند که مثال مشهود آن، کشور جزيره ای سری لانکاست که رؤيت پلنگ در روز کاملا طبيعی است.
در کالاهاري پلنگها در شب حرکت مي کنند اما در خلال ساعات اوليه شب و دوباره قبل از طلوع آفتاب پي در پي استراحت مي کنند.
در مقابل پلنگها در بيابانهاي جودين در جنوب فلسطين به ندرت در شب شکار مي کنند، بجز زمانی که به دنبال شکار تشی يا گربه در نزديکی سکونتگاه های انسانی باشند.
طعمه عمده پلنگ در اين منطقه، هايراکس و کل و بز بوده که روزفعال می باشند که طبيعتا باعث می شود پلنگها نيز روزفعال باشند.
در جنوب کيپ آفريقا پلنگها عمدتا روززي اند و اوج زمان حرکتي آنها در اواخر صبح و دوباره در اواخر بعدازظهر يا اوايل عصر می باشد.
آنها از اواسط شب تا بعد از طلوع آفتاب به استراحت می پردازند. تجزيه و تحليل سرگين پلنگها از چهار منطقه در کوه های کيپ نشان داده آنها به شدت از هايراکس صخره ای که روزفعال بوده و در شب قابل دسترس نيستند، تغذيه نموده اند.
ساير طعمه های موجود در اين منطقه که عموتا شامل آنتلوپ های کوچک جثه است نيز روزفعال هستند.
نصب گردندبندهای راديويی بر گردن يک پلنگ نر و ماده و پايش آن در پناهگاه هوای خاخائنگ Huai Kha Khaeng در تايلند نشان داد که هر دو طي شب و روز حرکت کرده و هر دو حدود 49 تا 67 درصد زمان شبانه روز را فعال بوده اند.
الگوي مشابهي نيز در ميان پلنگهاي پارک ملی کائنگ کراچان Kaeng Krachan تايلند مشاهده شد. اين الگو و شدت فعاليت بطورچشمگيري با بيشتر مشاهدات صورت گرفته از پلنگها تفاوت داشت.
اگرچه يک ماده پلنگ همراه با توله هايش در پارک ملی چيتاوان در 75% اوقات فعال بود. البته در پناهگاه هوای خاخائنگ Huai Kha Khaeng جمعيت ببر اندک و در پارک ملی کائنگ کراچان Kaeng Krachan اصلا ببری وجود ندارد که شايد تفاوت الگوهای فعاليت را توضيح دهد.
به علاوه، ميزان فعاليت بالاي اين پلنگها ممکن است با ميزان پايين جمعيت طعمه هاي بزرگ و متوسط جثه رابطه داشته باشد که پلنگها را ناگزير از صرف زمان بيشتري براي يافتن غذا مي نمايد.
پلنگ*هاي قلمروطلب!
پلنگ*ها جزء جانورانی هستند که از محدوده ای بنام قلمرو در برابر ساير همنوعان خود دفاع می کنند.
اندازه قلمرو پلنگ*ها در شرايط عادي بين 5 تا 50 كيلومتر مربع در نوسان است؛ اما ممكن است از اين مقدار هم فراتر رود.
به طور كلي اندازه قلمروي پلنگ*ها به عوامل مختلفي چون جنسيت، سن، غني بودن محل زندگي از لحاظ طعمه و حضور يا عدم حضور شكارچيان بزرگ ديگر در آن بستگي دارد.
پلنگ نری در منطقه حفاظت شده بافق يزد، طی 6 ماه در سال 1386، محدوده ای به وسعت 67000 هکتار را تحت پوشش خود قرار داد که اين يافته بواسطه وجود يک گردنبند مجهز به GPS روی گردن آن بدست آمد.
در سال 1386 از پلنگ ماده ای نيز در اکثر بخشهای پارک ملی 6000 هکتاری ساريگل در نزديکی شهرستان اسفراين که دوربين های تله ای در آن نصب شده بود، عکس گرفته شد. معمولا قلمرو نرها بزرگتر از ماده ها بوده و قلمرو چند ماده را در برمی گيرد.
پلنگ*ها به طور مداوم به مرزهای اين قلمرو سركشي مي*كنند و با علائم و نشانه*هاي مختلف سرتاسر مرزهاي قلمروشان را نشانه گذاري مي*كنند. اين علائم به دو گروه علائم بصري، علائم وابسته به بويايي و همچنين علائم صوتی تقسيم مي*شوند.
علائم بصري شامل پشته كردن خاك، سرگين و همچنين در مناطق پر درخت، پنجه كشيدن بر روي درختان هستند.
علائم وابسته به بويايي نيز شامل ادرار با حجم كم است كه بر روي جاي پنجه*كشي روي درخت و بر روي محل پشته كردن خاك و يا روي قسمت*هاي انتهايي گياهان و بوته*ها، اسپري مي*شود.
غرش کردن نيز نوع ديگری از علائم صوتی است که به ساير پلنگها هشدار می دهد "از قلمرو من بيرون برو"، البته اين اتفاق اگر در فصل جفتگيری رخ دهد برای دعوت از ماده ها نيز صورت می گيرد.
گاهي اوقات پلنگ*ها براي تاكيد بيشتر از تلفيق اين علائم استفاده مي*كنند. پلنگ*ها به صورت مرتب حدود قلمروي خود را دائما*ً مشخص مي*كنند و مسيرهاي استراتژيك را از لحاظ طعمه مورد بررسي قرار داده و به اين شكل تمام قلمرو را مورد بازديد قرار مي*دهد.
عادات غذايی
پلنگ*ها به نسبت ساير گربه*سانان داراي قدرت شكارگري بالايي مي*باشند. آن*ها به علت قدرت بينايي بسيار خوبي که دارند، برخلاف سگ*سانان كمتر شكار را از روي بو تعقيب مي*كنند.
آن*ها با كمين كردن در مسير طعمه، همراه با دويدن و پرش ناگهاني آن را شكار مي*كنند. علاوه بر بينايي بسيار قوي خصوصيت*هاي منحصر به فردي نيز دارد.
مثلا قسمت زيرين و بخش داخلي پاهاي پلنگ از موهاي نرمي پوشيده شده است كه موجب مي*شود صداي پاي او به هنگام گام برداشتن كاملا خفه شود و به راحتي, بدون اينكه طعمه متوجه شود، به آن نزديك شود.
داخل گوش*هاي پلنگ پوشيده از موهاي ريزي است كه حساسيتي فوق*العاده*اي نسبت به جريان باد دارد.
اين موها كوچك*ترين تغيير جهت باد را مشخص مي*كند و پلنگ مي*فهمد كه در صورت تغيير ندادن مسير، طعمه بوي او را مي*فهمد و فرار مي*كند. اين توانايي است كه شيرها از داشتن آن محرومند.
کل و بز در بسياری از مناطق کوهستانی ايران، مهمترين طعمه پلنگ محسوب می شود
پلنگها طعمه خواراني فرصت طلب هستند و به محض مواجهه با جانوران آسيب پذير به آنها حمله مي کنند. در کالاهاري ردپاها حاکي از آن هستند که پلنگها معمولا طعمه هاي کوچک را بدون کمين يا تعقيب آگاهانه شکار مي کنند.
در سرنگتي نيز گزارش شده که پلنگها در ميان بوته هاي کوچک به دنبال جانوران کوچک گشته و هر جانور کوچکی که از ميان آنها به بيرون می جهد را شکار مي کنند.
در واقع، پلنگها هرچه بتوانند بگيرند را شکار می کنند.با اينکه در بسياری از مناطق رژيم غذايی پلنگها عمدتا از پستانداران کوچک تا متوسط جثه تشکيل يافته (5 تا 45 کيلوگرم)، ولی توانايي آنها براي شکار جانوران بسيار کوچک جثه به آنها اجازه مي دهد
که در جاهايي که طعمه هاي بزرگ جثه سالهاست که از بين رفته اند نيز بتوانند بقاي خود را حفظ نمايند. پلنگها از گستره وسيعي از طعمه ها با اندازه هاي متفاوت شکار مي کنند و نسبت به ساير گربه سانان، رژيم غذايي متنوع تري دارند.
در رژيم غذايي پلنگها در جنوب صحراي بزرگ آفريقا، حداقل 92 نوع طعمه مختلف ثبت شده است. بطور مثال در سرنگتي 137 لاشه شکار پلنگي که مورد بررسي قرار گرفته بودند، مربوط به 31 گونه طعمه مختلف بود،
درحاليکه 1180 لاشه شکار شير تحت بررسي توانسته بودند فقط 22 گونه را شکار نمايند. بطورکلي رژيم غذايي پلنگ در هر منطقه نشان دهنده فهرست طعمه هاي قابل دسترس در آن منطقه مي باشد.
در مقايسه ببر فاقد سازگاری غذايی و زيستگاهی بالای پلنگ بوده و همين عدم توانايی باعث گرديده که در خيلی از مناطقی که زيستگاه آن ازبين رفته و طعمه های اصلی آن نابود شده است، خود آن نيز منقرض گردد.
پلنگها اگر بتوانند از پرندگان هم تغذيه مي کنند، پرندگاني مانند کبوتر، کبک، مرغ شاخدار، قرقاول، کرکس و حتي شترمرغ. خزندگان، دوزيستان، بي مهرگان و حتي مواد گياهي نيز از نظر پلنگ دور نمي ماند.
در ايالت گوجارات هندوستان، مشاهده شده که پلنگها تعداد زيادی هندوانه خورده اند. مانند ساير گربه سانان، پلنگهاي هر منطقه ممکن است در شکار يک نوع طعمه خاصي رجحان و تبحر داشته باشند.
اين ويژگي هاي فردي ممکن است به واسطه يادگيري و تجربه حاصل شود. مثلا در سرنگتي مشاهده شده که يک پلنگ طي 21 روز، 11 شغال شکار کرده است.
در کالاهاري، يک پلنگ نر به صورت تخصصي تشي را در زمان خروج از لانه شکار مي کرده و 4 بار در 12 روز اين کار را انجام داده است. در مناطقي که پلنگها در نزديکي سکونتگاه هاي انساني زيست مي کنند،
رژيم غذايی شان غالبا شامل سگ، گربه و دام اهلي مانند گوسفند، بز، گوساله و خوک مي شود.
مواردی از کشتار بيش از حد گاهی اوقات درمورد دامهای اهلی رخ می دهد و در هر بار ممکن است توسط پلنگها جانوران زيادي کشته شود (مثلا بيش از 10 در يک شب)
درحاليکه تنها معدودي از آنها را واقعا مي خورد. در ايران چنين مواردی تنها در برخی مناطق جنوبی کشور رخ داده است.
قوچ و ميش به عنوان يکی از طعمه های مهم پلنگ در ايران
به نظر مي رسد که در اغلب زيستگاه ها، رژيم غذايي پلنگها از تراکم نسبی طعمه هاي سم دار پيروی نموده و فراوانترين گونه اصلی ترين طعمه شان است.
درعين حال، ممکن است پلنگها رجحانهايی را به رده هاي سني و جنسي خاصی نشان دهند، نه فقط در مورد طعمه هاي اصلي شان، بلکه همچنين درمورد گونه هاي ديگر به واسطه تغيير در آسيب پذيري، تولد نوزدان و تغييرات فصلي در ساختار زيستگاه.
بطورمثال در پارک ملي ناگاروهول هندوستان، پلنگها به آسانی گوزنهای خالدار فراوان را شکار می کنند، ولی نرهای يک ساله را بيش از نسبتشان به قابليت دسترس آنها می گيرند.
در کروگر نيز پلنگها ايمپالاهاي جوان نر را بيش از آنچه انتظار مي رفته شکار کرده بودند و به صورت معنی داری بيشتر در فصول خشک شکار شده بودند تا در فصول باراني. همچنين پلنگها در کروگر بطور انتخابي ايمپالاهاي ماده پيرتر را شکار کرده بودند.
در جنوب کالاهاري، پلنگها ارجحيت معنی داری را به اسپرينگ باکهاي نر نشان دادند. در ايران، پلنگها عمدتا قوچ ها و کل ها را شکار می کنند و معمولا اين تلاش آنها بر روی افراد بالغ متمرکز است. دلايل متعددی برای اين رفتار پلنگها بيان شده است.
به عنوان مثال، ماده ها هميشه هشيارتر از نرها بوده و چابکتر از آنها هستند. به علاوه نرها، بخصوص جوانترها بيشتر توسط بالغ ها به حاشيه گله رانده می شوند که البته در اين حالت بيشتر در معرض خطر شکار شدن هستند.
در ايران، مطالعات متعدد نشان داده که پلنگها از جانوران متنوعی تغذيه می کنند، به عبارت ديگر کمتر جانوری در زيستگاه پلنگ ايرانی است که طعمه آن نشود. در منوی غذايی پلنگ ايرانی می توان گونه های زير را مشاهده نمود:
1. قوچ و ميش
2. کل و بز
3. آهو
4. پايکا
5. روباه
6. گرگ
7. سگ اهلی
8. گاو
9. گوسفند و بز اهلی
10. اسب و الاغ
11. شتر
12. مرال
13. شوکا
14. گراز
15. تشی
16. جوندگان
در منطقه البرز مرکزی شمالی، مطالعات نشان داد که علی رغم تنوع در رژيم غذايی، پلنگها کل و بزها را بيش از هر طعمه ديگری "ترجيح می دهند".
در ماهی سراهای نزديک تهران، پلنگی را به کرات ديده اند که به انبار غذای ماهی ها دستبرد می زده است. در بسياری از مناطق مانند تندوره، سالوک و ساريگل، بقايای پايکا به وفور در سرگين پلنگها يافت می شود.
در لاشه گشايی يک ماده پلنگ جوان در پارک ملی گلستان، مقادير زيادی تيغ تشی در روده جانور مشاهده گرديد، بدون آنکه حتی کوچکترين زخمی ايجاد نمايد. علاقه پلنگ به سگ بسيار معروف است و در مناطق مختلف اين جانور سگ گله را کشته و با خود می برد.
در منطقه آريز بافق، تابحال چند مورد حمله پلنگ به شتر، حتی شترهای نر بزرگ ديده شده است. در يک مورد، محيط بانان وقتی به لاشه شتر نزديکی می شوند، پلنگی را می بينند که از دل آن شتر بزرگ بيرون آمد و فرار کرد.
در ارتفاعات البرز، حتی بقايای زباله در سرگين پلنگها بدست آمد. در خيلی از مناطق، پلنگها حتی از گياه هم تغذيه می کنند.
يافتن سنگ و خاک نيز در بقايای سرگين پلنگها نيز رايج است. ولی بقای بلندمدت پلنگ در هر منطقه ای عمدتا منوط به حضور کل و بز و قوچ و ميش است.
در مناطق جنگلی، پلنگ گاهی اوقات لاشه شکار خود را به بالای درختان می برد که اين کار را احتمالا برای جلوگيری از سرقت لاشه شکار توسط خرسها انجام می دهند.
مواردی از اين رفتار در مناطق مختلف مشاهده شده که لاشه شوکا، سگ و حتی دام اهلی را بالای درخت برده است.
علی رغم آنکه گاهی اوقات پلنگ برای سيرنمودن شکم خود چاره ای جز حمله به دامهای اهلی ندارد، ولی در ميان بسياری از دامداران نوعی حس احترام به پلنگ ديده می شود.
اکثر دامداران، پلنگ را دارای "مرام مردانه" می دانند، چراکه برخلاف گرگ که در مواجهه با گله دام چندين رأس را می کشد، ولی تنها يکی را می برد، پلنگ خيلی آرام تنها يک رأس را شکار کرده و همان را می برد و چندين روز را با همان سر می کند.
ازهمين رو، در مقايسه با گرگ، اکثر دامداران تحمل پذيری بسيار بيشتری نسبت به پلنگ دارند، چون معتقدند "مردانه تنها يک گوسفند را برای سيرنمودن شکم خود می برد که قابل تحمل است".
توليد مثل
مشاهدات در طبيعت مبين آنست که پلنگ ها دوران جفت گيري کوتاهي دارند. در کالاهاري جفتهای پلنگ بيش از يک روز با يکديگر مشاهده نشده اند.
در کروگر ميانگين همراهی نر و ماده 2 روز بود، حال آنکه اين دوران از يک تا 4 روز متغير بود. در مناطق مختلف مشاهده شده که پلنگها 2 تا 7 روز تشکيل جفت داده و پس از اين دوران جفتگيری کوتاه از يکديگر جدا می شوند.
با اينحال، خيلی اوقات وقتی يک جفت پلنگ بالغ در طبيعت ديده می شود، تعبير به يک جفت نر و ماده می شود، درصورتيکه همراهی نر و ماده تنها به چند روز محدود می شود.
طبق مطالعات صورت گرفته در پارک ملی ساريگل خراسان شمالی، فصل جفتگيری پلنگ ايرانی در اين منطقه از اوايل بهمن آغاز شده و در اواخر اين ماه به اوج می رسد.
در منطقه بيرک سيستان و بلوچستان نيز صدای غرش مستی پلنگها در اواخر بهمن و اوايل اسفند شنيده شد. در اين زمان از سال، تحرک پلنگها در سرتاسر قلمروشان بيشتر بوده و بيش از هر زمان ديگری به علامتگذاری می پردازند.
اين عمل در واقع نشانه ای از روزهای پيش از زمان جفتگيری است. البته بيشتر معاشرت هاي جفت گيري ظاهرا ناموفق است و فقط 2 از 13 (15%) از جفت گيري های مشاهده شده در پارک ملی کروگر آفريقا منجر به تولد توله ها گرديد.
در يک جمعيت پلنگ در اسارت متشکل از 8 ماده پلنگ نيز برآورد شد که حداکثر احتمال آبستني 65% بوده است.
توله های پلنگ پس از يک دوره بارداری به مدت حدودا 96 روز به دنيا می آيند، البته مشاهدات در باغ وحشها که مبين آنست که اين دوران از 90 تا 106 روز متغير است.
تعداد توله ها معمولا يک تا سه بوده ولی گزارشهايی مبنی بر 6 توله هم وجود دارد. ولی 2 توله رايج ترين تعداد در هر زايمان است.
برخی از محققين بر اين عقيده اند که تعداد توله ها با فنوتيپ پلنگها نيز تغيير می کند بطوريکه پلنگهای خالدار تعداد توله های بيشتری (بطورمتوسط 09/2) نسبت به پلنگهای ملانيستيک (سياه) (بطور متوسط 70/1) دارند.
در اکثر مناطق ايران، در اواخر فروردين يا ارديبشهت ماه، توله ها معمولا به دنيا می آيند.
همچنين براساس بررسی 7 خانواده از پلنگها در ساريگل و 4 مورد در البرز، نتيجه گيری شد که پلنگهای در اين مناطق معمولا 1 تا 2 توله داشته و خيلی بعيد است که بتواند بيش از 2 توله را بزرگ نمايد.
مواردی مشابهی از همراهی 1 توله در گلستان، بشاگرد، بمو، هشتادپهلو لرستان، جهان نما و سوادکوه و 2 توله در مناطقی چون کيامکی، گلستان، قرخود، بيرک بلوچستان، لرستان، قوچان، گلول و سرانی، بمو و نايين نيز به ثبت رسيده است.
نکته حائزاهميت آنست که در بهار سال 1388 در منطقه نکای مازندران، چند طبيعت گرد به 3 توله پلنگ که عمرشان کمتر از دو هفته بود برخورد می نمايند.
البته خوشبختانه پلنگ مادر پس از ترک طبيعت گردان، سراغ توله هايش آمده و مأمن آنها را تغيير داده بود. در منطقه شن رود ديلمان گيلان نيز پلنگی با سه توله رؤيت گرديده است.
ولی چنين مواردی بسيار نادر می باشد. توله ها در سن 12 تا 18 ماهگی از مادر مستقل شده و تا چند ماه پس از آن با هم می مانند. عمر اين جانور در طبيعت به ندرت به 10 تا 15 سال می رسد.
مشخصات پلنگها
پلنگ داراي جثه*ي بزرگ و بدني عضلاني و قابل انعطاف است. سر آن پهن و کشيده است. دست و پاي پلنگ کوتاه که به 4 انگشت در پا و 5 انگشت در دست ختم می شود.
البته تنها چهار انگشت از 5 انگشت دستها با زمين تماس دارد و انگشت پنجم كه در واقع انگشت شست مي باشد، بالاتر از بقيه انگشتان و در پشت دست قرار گرفته و با زمين تماس ندارد. پنجه*هاي پلنگ قوي و تيز است.
دم پلنگ بلند و گوشهايش کوچک و گرد است. سطح بدن پوشيده از موهاي نرم و کوتاهي به رنگ کرم نخودي است كه در قسمت*هاي زيرين بدن کم رنگ*تر مي*شود. بدن پلنگ پوشيده از خال*هاي گرد و توخالي شبيه به گل است.
پلنگ بزرگترين گربه خالدار آسيا و آفريقاست. طول سر و بدن 110 تا 180 سانتيمتر، طول دم 60 تا 100 سانتيمتر و ارتفاع بدن به 45 تا 70 سانتيمتر می رسد. نرها نيز از ماده ها بزرگتر بوده و 30 تا 50 درصد سنگينترند.
بزرگترين نرها گاهي سه برابر کوچکترين پلنگ ها هستند. برخي از کوچکترين پلنگهاي آفريقايي از کوه هاي دماغه اميد کيپ در آفريقای جنوبی هستند که وزن نرهاي بالغ 31 و ماده هاي بالغ 21 کيلوگرم است.
گزارشهاي مشابهي درمورد پلنگهاي فلسطين وجود دارد. در مناطق بيشه ای و ساوان پارک ملي کروگر آفريقاي جنوبي، دو پلنگ را زنده گيري نمود که نر بوده و وزنشان 70 کيلوگرم بوده است.
وزن بزرگترين ماده زنده گيري شده در آن منطقه 2/43 کيلوگرم بوده است. حتي گزارشهايي مبني بر پلنگهاي 90 کيلوگرمي از آفريقا وجود دارد، البته اغلب آنها معده پر داشتند که 20% وزن بدن آنها را تشکيل مي داد.
در متون علمی متعددی، ذکر شده که پلنگهاي نر از مناطق کوهستاني ايران و مرکز آسيا جثه بزرگي داشته و حتي با وزن 90 کيلوگرم نيز گزارش شده است
، ولی در بررسی هايی که توسط نگارنده روی حدود 35 قلاده پلنگ از سرتاسر کشور صورت گرفت، پلنگهای ايران به ندرت بيش از 70 کيلوگرم وزن دارند.
هرچند که نمونه هايی از پارک ملی گلستان و ساريگل گزارش شده که حدود 85 تا 90 کيلوگرم وزن داشته اند. ولی تابحال ماده ای با وزن بيش از 50 کيلوگرم از ايران گزارش نشده است.
اين تفاوت آشکار جمجمه نرها و ماده ها همراه با تفاوت در اندازه هاي کلي بدن شايد مبين آن باشد که نرها و ماده ها عادات غذايي بسيار متفاوتي داشته باشند.
در بررسی بيش از 70 جمجمه از پلنگ از مناطق مختلف ايران طی 2 سال گذشته، اين نتيجه بدست آمد که اندازه جمجمه نرها و ماده ها بسيار تفاوت داشته، بطوريکه بزرگترين ماده ها به ندرت حتی از نرهای بالغ جوان جمجمه بلندتری دارند.
به عبارت ديگر دوريختی (Dimorphism)در پلنگها کاملا مشهود است. پلنگها مي توانند فواصل زيادي را بپرند و پلنگي مشاهده شده که توانست حداقل 6/6 متر بپرد. حتی مشاهده شده که پلنگها می توانند شنا کنند
و برخی گزارش داده اند که پلنگهايی را مشاهده نموده اند که شنا در رود ارس خود را از آذربايجان به ايران رسانده اند.
اثر انگشت در پلنگ*ها!
هيچ دو پلنگي را نمي*توان يافت كه خال*ها روي بدن و يا صورتشان با هم يكسان باشد، دقيقا مانند اثر انگشت انسان*ها که در هيچ دو فردي يکسان نيست.
در واقع، يكي از راه*هاي تشخيص پلنگ*هاي مختلف در طبيعت از يكديگر، استفاده از همين خال*ها است كه هر كدام براي هر فرد اختصاصي است.
خالهاي روي پوزه، اطراف سبيل، پيشاني، زير چشم و زير چانه و همچنين خالها و الگوي رنگهاي روي شکم برای شناسايی افراد تاحد 95% کافی می باشد.
اين خالهای منحصربفرد بهترين و کارآمدترين روش برآورد جمعيت پلنگها در طبيعت است، بطوريکه از وسيله خاصی بنام دوربين تله ای برای اين منظور استفاده می شود.
اين دوربين ها نسبت به هر جانوری که از مقابلشان حرکت می کند، حساس بوده و از آن عکس می گيرند.
تصويرهای متعددی که در يک دوره در يک زيستگاه گرفته می شود، مورد بررسی قرار گرفته و خالهای پلنگها با يکديگر تطبيق داده می شود تا مشخص شود چند قلاده پلنگ در منطقه هدف زيست می نمايد.
پلنگ و پسرعموهايش
در ميان عموم، پلنگ با انواعی از گربه سانان اشتباه گرفته می شود که عبارتند از ببر، جگوار و يوزپلنگ. ببر برخلاف پلنگ دارای نوارهای عرضی می باشد.
جگوار نيز تنها در آمريکای جنوبی زيست می کند، دارای خالهای بزرگ مانند پلنگ می باشد، با اين تفاوت که درون خالهای آن برخلاف پلنگ خالی نبوده و خالهای کوچکتری درون آن وجود دارد.
ولی به علت شباهت ظاهري اسم يوزپلنگ*ها و پلنگ*ها اكثر اوقات آن*ها با هم اشتباه گرفته مي*شوند.
پلنگ*ها بدني عضلاني و قوي، خال*هاي توخالي و شبيه گل و آرواره*هاي پهن و قوي دارند؛ حال آنكه يوزپلنگ*ها بدني كشيده، دست و پايي بلند و خال*هاي تو پُر دارند. در ضمن بارزترين خصوصيت يوزپلنگ*ها وجود "خط اشك" در صورت آن*ها است.
اکولوژي و رفتار
پلنگها جانوراني ساکت و بي سر و صدا هستند و مخفي کارانه زندگي مي کنند. اين جانور بطور شگفت انگيزي در مناطقي که بعيد به نظر مي رسد جانوري با چنين جثه اي بتواند مخفي شود، مي تواند خود را به سادگي ازنظرها پنهان نمايد.
غذاي اين جانور مي تواند هر چيزي باشد، از سوسک تا اِلاند. در هر جايي مي تواند پناه بگيرد، از بوته هاي پراکنده تا غارهاي کوچک. در صحراي کالاهاري پلنگها در هر 10 روز فقط يک بار براي نوشيدن آب به آبشخورها مي آيند.
با اينکه به نظر نمي رسد براي زندگي در برف سازگار باشند، در چين و روسيه پلنگ در دماي پايين تر از صفر درجه به مدت طولاني دوام مي آورند. دو عامل اصلي براي پلنگها در هر جايي مي تواند محدودکننده باشد: الف) حضور رقبا و ب) حضور انسان.
در بسياری از مناطق، پلنگها با طعمه خواران بزرگ جثه ديگر همزيست هستند. در آفريقا شير و کفتار خالدار و در آسيا، ببر و سگ وحشي.
همه اين جانوران قادر به کشتن پلنگها و تصاحب لاشه شکارشان هستند، لذا به منظور همزيستی با اين جانوران، پلنگها به انواعی از گريزگاه نياز دارند. به علاوه، تا زمانيکه مورد آزار قرار نگرفته و امنيت دارند در نزديکی انسانها می توانند زندگی نمايند.
در ايران نيز گرگ ها را بايد رقيب طبيعی اصلی اين جانور به شمار آورد، بطوريکه دسته های گرگ در برخی مناطق مشاهده شده که به پلنگها حمله نموده و لاشه شکار آنرا ربوده اند.
عموما بر اين عقيده اند که پلنگها عمدتا شبزي هستند، البته اين عقيده در برخي مناطق که پلنگها به شدت شکار شده يا از دست انسان به ستوه آمده اند، صدق مي کند.
گزارش شده که در مناطقی که ببر و شير زندگی نمی کند، پلنگها کمتر شب فعال و فعاليت بيشتری روی زمين دارند که مثال مشهود آن، کشور جزيره ای سری لانکاست که رؤيت پلنگ در روز کاملا طبيعی است.
در کالاهاري پلنگها در شب حرکت مي کنند اما در خلال ساعات اوليه شب و دوباره قبل از طلوع آفتاب پي در پي استراحت مي کنند.
در مقابل پلنگها در بيابانهاي جودين در جنوب فلسطين به ندرت در شب شکار مي کنند، بجز زمانی که به دنبال شکار تشی يا گربه در نزديکی سکونتگاه های انسانی باشند.
طعمه عمده پلنگ در اين منطقه، هايراکس و کل و بز بوده که روزفعال می باشند که طبيعتا باعث می شود پلنگها نيز روزفعال باشند.
در جنوب کيپ آفريقا پلنگها عمدتا روززي اند و اوج زمان حرکتي آنها در اواخر صبح و دوباره در اواخر بعدازظهر يا اوايل عصر می باشد.
آنها از اواسط شب تا بعد از طلوع آفتاب به استراحت می پردازند. تجزيه و تحليل سرگين پلنگها از چهار منطقه در کوه های کيپ نشان داده آنها به شدت از هايراکس صخره ای که روزفعال بوده و در شب قابل دسترس نيستند، تغذيه نموده اند.
ساير طعمه های موجود در اين منطقه که عموتا شامل آنتلوپ های کوچک جثه است نيز روزفعال هستند.
نصب گردندبندهای راديويی بر گردن يک پلنگ نر و ماده و پايش آن در پناهگاه هوای خاخائنگ Huai Kha Khaeng در تايلند نشان داد که هر دو طي شب و روز حرکت کرده و هر دو حدود 49 تا 67 درصد زمان شبانه روز را فعال بوده اند.
الگوي مشابهي نيز در ميان پلنگهاي پارک ملی کائنگ کراچان Kaeng Krachan تايلند مشاهده شد. اين الگو و شدت فعاليت بطورچشمگيري با بيشتر مشاهدات صورت گرفته از پلنگها تفاوت داشت.
اگرچه يک ماده پلنگ همراه با توله هايش در پارک ملی چيتاوان در 75% اوقات فعال بود. البته در پناهگاه هوای خاخائنگ Huai Kha Khaeng جمعيت ببر اندک و در پارک ملی کائنگ کراچان Kaeng Krachan اصلا ببری وجود ندارد که شايد تفاوت الگوهای فعاليت را توضيح دهد.
به علاوه، ميزان فعاليت بالاي اين پلنگها ممکن است با ميزان پايين جمعيت طعمه هاي بزرگ و متوسط جثه رابطه داشته باشد که پلنگها را ناگزير از صرف زمان بيشتري براي يافتن غذا مي نمايد.
پلنگ*هاي قلمروطلب!
پلنگ*ها جزء جانورانی هستند که از محدوده ای بنام قلمرو در برابر ساير همنوعان خود دفاع می کنند.
اندازه قلمرو پلنگ*ها در شرايط عادي بين 5 تا 50 كيلومتر مربع در نوسان است؛ اما ممكن است از اين مقدار هم فراتر رود.
به طور كلي اندازه قلمروي پلنگ*ها به عوامل مختلفي چون جنسيت، سن، غني بودن محل زندگي از لحاظ طعمه و حضور يا عدم حضور شكارچيان بزرگ ديگر در آن بستگي دارد.
پلنگ نری در منطقه حفاظت شده بافق يزد، طی 6 ماه در سال 1386، محدوده ای به وسعت 67000 هکتار را تحت پوشش خود قرار داد که اين يافته بواسطه وجود يک گردنبند مجهز به GPS روی گردن آن بدست آمد.
در سال 1386 از پلنگ ماده ای نيز در اکثر بخشهای پارک ملی 6000 هکتاری ساريگل در نزديکی شهرستان اسفراين که دوربين های تله ای در آن نصب شده بود، عکس گرفته شد. معمولا قلمرو نرها بزرگتر از ماده ها بوده و قلمرو چند ماده را در برمی گيرد.
پلنگ*ها به طور مداوم به مرزهای اين قلمرو سركشي مي*كنند و با علائم و نشانه*هاي مختلف سرتاسر مرزهاي قلمروشان را نشانه گذاري مي*كنند. اين علائم به دو گروه علائم بصري، علائم وابسته به بويايي و همچنين علائم صوتی تقسيم مي*شوند.
علائم بصري شامل پشته كردن خاك، سرگين و همچنين در مناطق پر درخت، پنجه كشيدن بر روي درختان هستند.
علائم وابسته به بويايي نيز شامل ادرار با حجم كم است كه بر روي جاي پنجه*كشي روي درخت و بر روي محل پشته كردن خاك و يا روي قسمت*هاي انتهايي گياهان و بوته*ها، اسپري مي*شود.
غرش کردن نيز نوع ديگری از علائم صوتی است که به ساير پلنگها هشدار می دهد "از قلمرو من بيرون برو"، البته اين اتفاق اگر در فصل جفتگيری رخ دهد برای دعوت از ماده ها نيز صورت می گيرد.
گاهي اوقات پلنگ*ها براي تاكيد بيشتر از تلفيق اين علائم استفاده مي*كنند. پلنگ*ها به صورت مرتب حدود قلمروي خود را دائما*ً مشخص مي*كنند و مسيرهاي استراتژيك را از لحاظ طعمه مورد بررسي قرار داده و به اين شكل تمام قلمرو را مورد بازديد قرار مي*دهد.
عادات غذايی
پلنگ*ها به نسبت ساير گربه*سانان داراي قدرت شكارگري بالايي مي*باشند. آن*ها به علت قدرت بينايي بسيار خوبي که دارند، برخلاف سگ*سانان كمتر شكار را از روي بو تعقيب مي*كنند.
آن*ها با كمين كردن در مسير طعمه، همراه با دويدن و پرش ناگهاني آن را شكار مي*كنند. علاوه بر بينايي بسيار قوي خصوصيت*هاي منحصر به فردي نيز دارد.
مثلا قسمت زيرين و بخش داخلي پاهاي پلنگ از موهاي نرمي پوشيده شده است كه موجب مي*شود صداي پاي او به هنگام گام برداشتن كاملا خفه شود و به راحتي, بدون اينكه طعمه متوجه شود، به آن نزديك شود.
داخل گوش*هاي پلنگ پوشيده از موهاي ريزي است كه حساسيتي فوق*العاده*اي نسبت به جريان باد دارد.
اين موها كوچك*ترين تغيير جهت باد را مشخص مي*كند و پلنگ مي*فهمد كه در صورت تغيير ندادن مسير، طعمه بوي او را مي*فهمد و فرار مي*كند. اين توانايي است كه شيرها از داشتن آن محرومند.
کل و بز در بسياری از مناطق کوهستانی ايران، مهمترين طعمه پلنگ محسوب می شود
پلنگها طعمه خواراني فرصت طلب هستند و به محض مواجهه با جانوران آسيب پذير به آنها حمله مي کنند. در کالاهاري ردپاها حاکي از آن هستند که پلنگها معمولا طعمه هاي کوچک را بدون کمين يا تعقيب آگاهانه شکار مي کنند.
در سرنگتي نيز گزارش شده که پلنگها در ميان بوته هاي کوچک به دنبال جانوران کوچک گشته و هر جانور کوچکی که از ميان آنها به بيرون می جهد را شکار مي کنند.
در واقع، پلنگها هرچه بتوانند بگيرند را شکار می کنند.با اينکه در بسياری از مناطق رژيم غذايی پلنگها عمدتا از پستانداران کوچک تا متوسط جثه تشکيل يافته (5 تا 45 کيلوگرم)، ولی توانايي آنها براي شکار جانوران بسيار کوچک جثه به آنها اجازه مي دهد
که در جاهايي که طعمه هاي بزرگ جثه سالهاست که از بين رفته اند نيز بتوانند بقاي خود را حفظ نمايند. پلنگها از گستره وسيعي از طعمه ها با اندازه هاي متفاوت شکار مي کنند و نسبت به ساير گربه سانان، رژيم غذايي متنوع تري دارند.
در رژيم غذايي پلنگها در جنوب صحراي بزرگ آفريقا، حداقل 92 نوع طعمه مختلف ثبت شده است. بطور مثال در سرنگتي 137 لاشه شکار پلنگي که مورد بررسي قرار گرفته بودند، مربوط به 31 گونه طعمه مختلف بود،
درحاليکه 1180 لاشه شکار شير تحت بررسي توانسته بودند فقط 22 گونه را شکار نمايند. بطورکلي رژيم غذايي پلنگ در هر منطقه نشان دهنده فهرست طعمه هاي قابل دسترس در آن منطقه مي باشد.
در مقايسه ببر فاقد سازگاری غذايی و زيستگاهی بالای پلنگ بوده و همين عدم توانايی باعث گرديده که در خيلی از مناطقی که زيستگاه آن ازبين رفته و طعمه های اصلی آن نابود شده است، خود آن نيز منقرض گردد.
پلنگها اگر بتوانند از پرندگان هم تغذيه مي کنند، پرندگاني مانند کبوتر، کبک، مرغ شاخدار، قرقاول، کرکس و حتي شترمرغ. خزندگان، دوزيستان، بي مهرگان و حتي مواد گياهي نيز از نظر پلنگ دور نمي ماند.
در ايالت گوجارات هندوستان، مشاهده شده که پلنگها تعداد زيادی هندوانه خورده اند. مانند ساير گربه سانان، پلنگهاي هر منطقه ممکن است در شکار يک نوع طعمه خاصي رجحان و تبحر داشته باشند.
اين ويژگي هاي فردي ممکن است به واسطه يادگيري و تجربه حاصل شود. مثلا در سرنگتي مشاهده شده که يک پلنگ طي 21 روز، 11 شغال شکار کرده است.
در کالاهاري، يک پلنگ نر به صورت تخصصي تشي را در زمان خروج از لانه شکار مي کرده و 4 بار در 12 روز اين کار را انجام داده است. در مناطقي که پلنگها در نزديکي سکونتگاه هاي انساني زيست مي کنند،
رژيم غذايی شان غالبا شامل سگ، گربه و دام اهلي مانند گوسفند، بز، گوساله و خوک مي شود.
مواردی از کشتار بيش از حد گاهی اوقات درمورد دامهای اهلی رخ می دهد و در هر بار ممکن است توسط پلنگها جانوران زيادي کشته شود (مثلا بيش از 10 در يک شب)
درحاليکه تنها معدودي از آنها را واقعا مي خورد. در ايران چنين مواردی تنها در برخی مناطق جنوبی کشور رخ داده است.
قوچ و ميش به عنوان يکی از طعمه های مهم پلنگ در ايران
به نظر مي رسد که در اغلب زيستگاه ها، رژيم غذايي پلنگها از تراکم نسبی طعمه هاي سم دار پيروی نموده و فراوانترين گونه اصلی ترين طعمه شان است.
درعين حال، ممکن است پلنگها رجحانهايی را به رده هاي سني و جنسي خاصی نشان دهند، نه فقط در مورد طعمه هاي اصلي شان، بلکه همچنين درمورد گونه هاي ديگر به واسطه تغيير در آسيب پذيري، تولد نوزدان و تغييرات فصلي در ساختار زيستگاه.
بطورمثال در پارک ملي ناگاروهول هندوستان، پلنگها به آسانی گوزنهای خالدار فراوان را شکار می کنند، ولی نرهای يک ساله را بيش از نسبتشان به قابليت دسترس آنها می گيرند.
در کروگر نيز پلنگها ايمپالاهاي جوان نر را بيش از آنچه انتظار مي رفته شکار کرده بودند و به صورت معنی داری بيشتر در فصول خشک شکار شده بودند تا در فصول باراني. همچنين پلنگها در کروگر بطور انتخابي ايمپالاهاي ماده پيرتر را شکار کرده بودند.
در جنوب کالاهاري، پلنگها ارجحيت معنی داری را به اسپرينگ باکهاي نر نشان دادند. در ايران، پلنگها عمدتا قوچ ها و کل ها را شکار می کنند و معمولا اين تلاش آنها بر روی افراد بالغ متمرکز است. دلايل متعددی برای اين رفتار پلنگها بيان شده است.
به عنوان مثال، ماده ها هميشه هشيارتر از نرها بوده و چابکتر از آنها هستند. به علاوه نرها، بخصوص جوانترها بيشتر توسط بالغ ها به حاشيه گله رانده می شوند که البته در اين حالت بيشتر در معرض خطر شکار شدن هستند.
در ايران، مطالعات متعدد نشان داده که پلنگها از جانوران متنوعی تغذيه می کنند، به عبارت ديگر کمتر جانوری در زيستگاه پلنگ ايرانی است که طعمه آن نشود. در منوی غذايی پلنگ ايرانی می توان گونه های زير را مشاهده نمود:
1. قوچ و ميش
2. کل و بز
3. آهو
4. پايکا
5. روباه
6. گرگ
7. سگ اهلی
8. گاو
9. گوسفند و بز اهلی
10. اسب و الاغ
11. شتر
12. مرال
13. شوکا
14. گراز
15. تشی
16. جوندگان
در منطقه البرز مرکزی شمالی، مطالعات نشان داد که علی رغم تنوع در رژيم غذايی، پلنگها کل و بزها را بيش از هر طعمه ديگری "ترجيح می دهند".
در ماهی سراهای نزديک تهران، پلنگی را به کرات ديده اند که به انبار غذای ماهی ها دستبرد می زده است. در بسياری از مناطق مانند تندوره، سالوک و ساريگل، بقايای پايکا به وفور در سرگين پلنگها يافت می شود.
در لاشه گشايی يک ماده پلنگ جوان در پارک ملی گلستان، مقادير زيادی تيغ تشی در روده جانور مشاهده گرديد، بدون آنکه حتی کوچکترين زخمی ايجاد نمايد. علاقه پلنگ به سگ بسيار معروف است و در مناطق مختلف اين جانور سگ گله را کشته و با خود می برد.
در منطقه آريز بافق، تابحال چند مورد حمله پلنگ به شتر، حتی شترهای نر بزرگ ديده شده است. در يک مورد، محيط بانان وقتی به لاشه شتر نزديکی می شوند، پلنگی را می بينند که از دل آن شتر بزرگ بيرون آمد و فرار کرد.
در ارتفاعات البرز، حتی بقايای زباله در سرگين پلنگها بدست آمد. در خيلی از مناطق، پلنگها حتی از گياه هم تغذيه می کنند.
يافتن سنگ و خاک نيز در بقايای سرگين پلنگها نيز رايج است. ولی بقای بلندمدت پلنگ در هر منطقه ای عمدتا منوط به حضور کل و بز و قوچ و ميش است.
در مناطق جنگلی، پلنگ گاهی اوقات لاشه شکار خود را به بالای درختان می برد که اين کار را احتمالا برای جلوگيری از سرقت لاشه شکار توسط خرسها انجام می دهند.
مواردی از اين رفتار در مناطق مختلف مشاهده شده که لاشه شوکا، سگ و حتی دام اهلی را بالای درخت برده است.
علی رغم آنکه گاهی اوقات پلنگ برای سيرنمودن شکم خود چاره ای جز حمله به دامهای اهلی ندارد، ولی در ميان بسياری از دامداران نوعی حس احترام به پلنگ ديده می شود.
اکثر دامداران، پلنگ را دارای "مرام مردانه" می دانند، چراکه برخلاف گرگ که در مواجهه با گله دام چندين رأس را می کشد، ولی تنها يکی را می برد، پلنگ خيلی آرام تنها يک رأس را شکار کرده و همان را می برد و چندين روز را با همان سر می کند.
ازهمين رو، در مقايسه با گرگ، اکثر دامداران تحمل پذيری بسيار بيشتری نسبت به پلنگ دارند، چون معتقدند "مردانه تنها يک گوسفند را برای سيرنمودن شکم خود می برد که قابل تحمل است".
توليد مثل
مشاهدات در طبيعت مبين آنست که پلنگ ها دوران جفت گيري کوتاهي دارند. در کالاهاري جفتهای پلنگ بيش از يک روز با يکديگر مشاهده نشده اند.
در کروگر ميانگين همراهی نر و ماده 2 روز بود، حال آنکه اين دوران از يک تا 4 روز متغير بود. در مناطق مختلف مشاهده شده که پلنگها 2 تا 7 روز تشکيل جفت داده و پس از اين دوران جفتگيری کوتاه از يکديگر جدا می شوند.
با اينحال، خيلی اوقات وقتی يک جفت پلنگ بالغ در طبيعت ديده می شود، تعبير به يک جفت نر و ماده می شود، درصورتيکه همراهی نر و ماده تنها به چند روز محدود می شود.
طبق مطالعات صورت گرفته در پارک ملی ساريگل خراسان شمالی، فصل جفتگيری پلنگ ايرانی در اين منطقه از اوايل بهمن آغاز شده و در اواخر اين ماه به اوج می رسد.
در منطقه بيرک سيستان و بلوچستان نيز صدای غرش مستی پلنگها در اواخر بهمن و اوايل اسفند شنيده شد. در اين زمان از سال، تحرک پلنگها در سرتاسر قلمروشان بيشتر بوده و بيش از هر زمان ديگری به علامتگذاری می پردازند.
اين عمل در واقع نشانه ای از روزهای پيش از زمان جفتگيری است. البته بيشتر معاشرت هاي جفت گيري ظاهرا ناموفق است و فقط 2 از 13 (15%) از جفت گيري های مشاهده شده در پارک ملی کروگر آفريقا منجر به تولد توله ها گرديد.
در يک جمعيت پلنگ در اسارت متشکل از 8 ماده پلنگ نيز برآورد شد که حداکثر احتمال آبستني 65% بوده است.
توله های پلنگ پس از يک دوره بارداری به مدت حدودا 96 روز به دنيا می آيند، البته مشاهدات در باغ وحشها که مبين آنست که اين دوران از 90 تا 106 روز متغير است.
تعداد توله ها معمولا يک تا سه بوده ولی گزارشهايی مبنی بر 6 توله هم وجود دارد. ولی 2 توله رايج ترين تعداد در هر زايمان است.
برخی از محققين بر اين عقيده اند که تعداد توله ها با فنوتيپ پلنگها نيز تغيير می کند بطوريکه پلنگهای خالدار تعداد توله های بيشتری (بطورمتوسط 09/2) نسبت به پلنگهای ملانيستيک (سياه) (بطور متوسط 70/1) دارند.
در اکثر مناطق ايران، در اواخر فروردين يا ارديبشهت ماه، توله ها معمولا به دنيا می آيند.
همچنين براساس بررسی 7 خانواده از پلنگها در ساريگل و 4 مورد در البرز، نتيجه گيری شد که پلنگهای در اين مناطق معمولا 1 تا 2 توله داشته و خيلی بعيد است که بتواند بيش از 2 توله را بزرگ نمايد.
مواردی مشابهی از همراهی 1 توله در گلستان، بشاگرد، بمو، هشتادپهلو لرستان، جهان نما و سوادکوه و 2 توله در مناطقی چون کيامکی، گلستان، قرخود، بيرک بلوچستان، لرستان، قوچان، گلول و سرانی، بمو و نايين نيز به ثبت رسيده است.
نکته حائزاهميت آنست که در بهار سال 1388 در منطقه نکای مازندران، چند طبيعت گرد به 3 توله پلنگ که عمرشان کمتر از دو هفته بود برخورد می نمايند.
البته خوشبختانه پلنگ مادر پس از ترک طبيعت گردان، سراغ توله هايش آمده و مأمن آنها را تغيير داده بود. در منطقه شن رود ديلمان گيلان نيز پلنگی با سه توله رؤيت گرديده است.
ولی چنين مواردی بسيار نادر می باشد. توله ها در سن 12 تا 18 ماهگی از مادر مستقل شده و تا چند ماه پس از آن با هم می مانند. عمر اين جانور در طبيعت به ندرت به 10 تا 15 سال می رسد.