Dr.Behshtian
12-28-2009, 07:37 PM
عبارت neuter (اخته کردن) را به معنای خارج کردن اندامهای تناسلی نر میدانیم و مردم در اصطلاح عامیانه این عبارت را برای ماده به صورت spay(عقیم کردن) بکار می برند. در اصطلاح علمی برای نر عبارت castration وبرای ماده عبارت ovariohysterectomy بکار می رود. در این نوشتار کوتاه میخواهیم ببینیم که اخته یا عقیم کردن تحت عبارت کلی neutering (این عبارتدر انگلیسی گاهاً هم برای نر و هم برای ماده بکار می رود) در خرگوش چهکاربردی دارد؟
دلیل اخته یا عقیم کردن حیوان چه می تواند باشد ؟
- پیشگیری از بارداری : این مهمترین دلیل برای عقیم کردن خرگوش ها است بخصوص اگر هر دو جنس نر و ماده با هم نگهداری شوند.
- پیشگیری از سرطان رحم : این مهترین دلیل پزشکی برای انجام این عمل درماده هاست. در برخی از جمعیت های خرگوش ها میزان ابتلا به آدنوکارسینومایرحمی به 80 درصد در ماده ها می رسد. این مسئله ثابت شده که بروز این نوعسرطان احتمالاً با ساختار ژنتیکی خرگوش ماده در ارتباط است. اما از آنجاییکه پیشینه ژنتیکی اکثر خرگوشها را نمی دانیم و اصولاً کاری در این زمینهانجام نمی شود بهتر است برای پیشگیری از ابتلا به این نوع سرطان به عقیمکردن حیوان روی آورد. این نوع سرطان قادر است به سرعت به سایر اندامهایبدن نظیر کبد ، ریه و حتی پوست دست اندازی کند که متاستازهای خارج رحمی آنقابل درمان هم نیست. گرچه خرگوشهای زیر دو سال به ندرت به این نوع سرطانمبتلا می شوند اما بهتر است قبل از رسیدن به این سن عقیم سازی صورت پذیرد.
- پیشگیری از سایر بیماریهای رحمی : اگر چه مهمترین و شایعترین بیماریرحمی خرگوش سرطان است اما موارد متعددی هم از سایر بیماریها نظیر پایومترا(تجمع عفونت در رحم) ، آنوریسم رحمی (تجمع بیش از حد خون در رحم) واندومتریت (التهاب و عفونت لایه داخلی رحم) دیده می شوند. مثل سرطان رحم ،این بیماریها هم اکثراً بعد از دو سالگی حیوان را گرفتار می کنند.
- پیشگیری از آبستنی کاذب : خرگوش ماده ممکن است در اثر فعالیت هورمونیتخمدان در حالی که آبستن نیست چهره بارداری از خود بروز دهد. اگر چه اینحالت از نظر پزشکی مضر و خطرناک نیست اما می تواند به حیوان استرس زیادیحاصل از فعالیتهایی نظیر لانه سازی ، تولید شیر ، پرخاشگری برای حفظ قلمرورا تحمیل کند. این استرس به شما اجازه نگهداری صحیح و به دور از دغدغهحیوان را نمی دهد. برخی از حیوانات هم در این زمان دچار کاهش اشتها واختلالاتی در معده و روده خود می شوند.
- پیشگیری از سرطان پستان : سرطان پستان در خرگوش ماده آنچنان رایج نیستاما اگر رخ دهد می تواند به سرعت گسترش یابد و درمان آن هم بسیار دشوارخواهد بود. این بیماری در صورت عقیم کردن حیوان قبل از سن دو سالگی قابلپیشگیری است. این نکته مهم را باید به یاد داشت که اغلب موارد کارسینومایپستان با سرطان رحم همراه است. بیماری مهم دیگر در این زمینه دیسپلازیپستان با غدد سیستیک پستانی است. این بیماری برخلاف نوع قبل ، خوش خیم استو باعث سیستیک شدن غدد پستان میشود. البته این بیماری علیرغم خوش خیم بودنباعث آزردگی حیوان می گردد. مجدداً تأکید می شود که عقیم سازی حیوان قبلاز دو سالگی به پیشگیری از وقوع هر دو نوع بیماری پستان خواهد انجامید.
- پشگیری از بروز رفتارهای ناهنجار و عصبی حیوان : هر دو جنس نر و مادهزمانی که در اوج فعالیت جنسی هستند رفتارهای عصبی و پرخاشگرانه ای از خودبروز می دهند. البته اکثر خرگوشها رفتارهای آرامی دارند و مثل یک نوزادکوچک رفتار می کنند اما در سنین 6 تا 12 ماهگی قدری رفتارهای متفاوت ازخود بروز می دهند. عقیم کردن حیوان به کنترل این رفتارها کمک شایانی خواهدکرد.
- پیشگیری از ادرار کردن بیجا : هر دو جنس نر و ماده می توانند روی سطوحعمودی برای تعیین قلمرو خود ادرار کنند و آنرا بپاشند که موضوع خوشایندینیست. خرگوشهای اخته نشده نر و بالغ حداقل ده برابر ماده ها این کار راانجام می دهند. ضمناً بوی ناشی از ادرار هم برای انسان خوشایند نمی باشد.اگر این رفتار مدت زمانی قابل توجه ادامه یابد متوقف کردن آن کار آسانینخواهد بود. عقیم کردن حیوان به کنترل این رفتار کمک زیادی می کند.
- پیشگیری از بیماریهای بیضه : هر چند بیماریهای بیضه در خرگوشهای نرمعمول نیست اما می تواند رخ دهد. آبسه ها (معمولاً ناشی از گازگرفتگی وگزش سایر خرگوشها) ، هماتوم و سرطان از جمله این بیماریها هستند که باعقیم کردن حیوان بروز آنها منتفی می شود.
سن اخته و عقیم سازی :
بهترین سن برای هر دو جنس نر و ماده قبل یا بلافاصله بعد از بلوغ جنسیاست. بر اساس نژاد ، ممکن است این زمان از چهار تا شش ماهگی در نژادهایکوچک تا متوسط الجثه و تا نه ماهگی در مورد نژادهای بزرگ جثه متفاوت باشد.به دلیل اندازه اندامهای تناسلی انجام این عمل قبل از چهار ماهگی توصیهنمی شود ، ضمن آنکه نفعی هم برای سلامت خرگوش در این سن ندارد. قبل ازانجام عمل باید از سلامت خرگوش مطمئن شد و به بررسی وجود اندامهایی نظیربیضه در کیسه اسکروتوم ، فرج ، بلوغ جسمی و تغییرات رفتاری نظیر پاشیدنادرار روی سطوح و افزایش رفتارهای تهاجمی پرداخت. در مورد خرگوشهای چاق یادچار بیماری انجام این عمل جراحی چندان توصیه نمی شود چرا که این حیواناتاز ریسک بالایی برای عوارض ناشی از جراحی برخوردارند. وزن حیوان قبل ازعمل در صورتی که اضافه باشد باید پایین آورده شود و بیماری وی درمان یاکنترل گردد.
چه اتفاقی در اخته و عقیم سازی می افتد؟
وقتی یک خرگوش ماده اخته می شود ، به معنای آنست که بیضه ها کاملاً از بدنخارج می گردند. این کار یا از طریق یک شکاف در جلوی بیضه ها یا با دو شکافروی هر کیسه اسکروتوم انجام می شود. معمولاً شکافها باز گذاشته می شوند یااگر شکاف بزرگ باشد یک بخیه کوچک زده می شود. بعد از عمل جراحی به طورطبیعی کیسه اسکروتوم ظرف 24 تا 48 ساعت ورم می کند اما این ورم در عرض یکهفته تا ده روز کاملاً رفع می شود. بعد از آن به تدریج کیسه اسکروتوم جمعو کوچک می شود. حتماً به این نکته باید توجه نمود که خرگوش اخته شده نرنباید حداقل سه هفته در تماس با ماده عقیم نشده قرار بگیرد. دلیل اینمسئله اینست که خرگوش نر می تواند هنوز در مجاری تناسلی خود اسپرم داشتهباشد که این مجاری ممکن است خارج نشده باشند. اسپرم در کانال دفران میتواند تا دو هفته زنده بماند. از سویی دیگر سطح تستوسترون در خون بعد ازاخته کردن به آرامی افت می کند و بنابراین خرگوش نر اخته شده باز هم تاچند هفته سعی می کند تا با خرگوش ماده جفت گیری کند. بعد از سه هفته اسپرمها از بین می روند و از آنجایی که بیضه ای دیگر وجود ندارد اسپرم جدیدی همتولید نمی شود و از این زمان به بعد است که می توان نر و ماده را کنار همنگه داشت.
وقتی یک خرگوش ماده عقیم می شود ، تخمدانها ، اویداکت ها و رحم و اغلباوقات هر دو شاخ رحمی خارج می شوند. خرگوشهای ماده رحمی دارند که از دوشاخ که در انتها به تخمدان منتهی می شود تشکیل شده و دارای دابل سرویکس(گردن رحم دو شاخه) برخلاف گربه ، سگ ، انسان و بسیاری موجودات دیگرهستند. شکاف در ناحیه ناف و رحم با احتیاط ایجاد می شود و جریان خون دررگهای خونرسان به رحم و تخمدانها با نخ بخیه مسدود می شود و ارگانهایتناسلی خارج می شوند.
بعد از عمل جراحی :
بعد از هر عمل جراحی مناسب است تا صاحب حیوان دو بار در روز محل عمل را ازنظر تورم غیرطبیعی ، ترشحات یا بازشدن محل جراحی بررسی کند. اکثر خرگوشهایک روز بعد از عمل هم چیزی نمی خورند اما باید در طی دو تا سه روز بعد ازعمل آرام آرام آنها را به جیره غذایی طبیعی بازگرداند. برخی از خرگوشها همیک یا دو روز بعد از عمل مدفوع نرم ، خیلی کم و با شکل نامعمول دارند. اگرخرگوش بعد از عمل بی تابی کند ، بی حوصله باشد ، اشتها نداشته باشد ،حالتهایی از درد با حرکات خود بروز دهد باید از داروهای مناسب مسکناستفاده کرد. معمولاً بعد از عمل جراحی اخته یا عقیم کردن نیازی بهاستفاده از آنتی بیوتیک نیست مگر آنکه عوارضی بروز کرده باشد یا بیماریدیگری زمینه بروز یافته باشد
دلیل اخته یا عقیم کردن حیوان چه می تواند باشد ؟
- پیشگیری از بارداری : این مهمترین دلیل برای عقیم کردن خرگوش ها است بخصوص اگر هر دو جنس نر و ماده با هم نگهداری شوند.
- پیشگیری از سرطان رحم : این مهترین دلیل پزشکی برای انجام این عمل درماده هاست. در برخی از جمعیت های خرگوش ها میزان ابتلا به آدنوکارسینومایرحمی به 80 درصد در ماده ها می رسد. این مسئله ثابت شده که بروز این نوعسرطان احتمالاً با ساختار ژنتیکی خرگوش ماده در ارتباط است. اما از آنجاییکه پیشینه ژنتیکی اکثر خرگوشها را نمی دانیم و اصولاً کاری در این زمینهانجام نمی شود بهتر است برای پیشگیری از ابتلا به این نوع سرطان به عقیمکردن حیوان روی آورد. این نوع سرطان قادر است به سرعت به سایر اندامهایبدن نظیر کبد ، ریه و حتی پوست دست اندازی کند که متاستازهای خارج رحمی آنقابل درمان هم نیست. گرچه خرگوشهای زیر دو سال به ندرت به این نوع سرطانمبتلا می شوند اما بهتر است قبل از رسیدن به این سن عقیم سازی صورت پذیرد.
- پیشگیری از سایر بیماریهای رحمی : اگر چه مهمترین و شایعترین بیماریرحمی خرگوش سرطان است اما موارد متعددی هم از سایر بیماریها نظیر پایومترا(تجمع عفونت در رحم) ، آنوریسم رحمی (تجمع بیش از حد خون در رحم) واندومتریت (التهاب و عفونت لایه داخلی رحم) دیده می شوند. مثل سرطان رحم ،این بیماریها هم اکثراً بعد از دو سالگی حیوان را گرفتار می کنند.
- پیشگیری از آبستنی کاذب : خرگوش ماده ممکن است در اثر فعالیت هورمونیتخمدان در حالی که آبستن نیست چهره بارداری از خود بروز دهد. اگر چه اینحالت از نظر پزشکی مضر و خطرناک نیست اما می تواند به حیوان استرس زیادیحاصل از فعالیتهایی نظیر لانه سازی ، تولید شیر ، پرخاشگری برای حفظ قلمرورا تحمیل کند. این استرس به شما اجازه نگهداری صحیح و به دور از دغدغهحیوان را نمی دهد. برخی از حیوانات هم در این زمان دچار کاهش اشتها واختلالاتی در معده و روده خود می شوند.
- پیشگیری از سرطان پستان : سرطان پستان در خرگوش ماده آنچنان رایج نیستاما اگر رخ دهد می تواند به سرعت گسترش یابد و درمان آن هم بسیار دشوارخواهد بود. این بیماری در صورت عقیم کردن حیوان قبل از سن دو سالگی قابلپیشگیری است. این نکته مهم را باید به یاد داشت که اغلب موارد کارسینومایپستان با سرطان رحم همراه است. بیماری مهم دیگر در این زمینه دیسپلازیپستان با غدد سیستیک پستانی است. این بیماری برخلاف نوع قبل ، خوش خیم استو باعث سیستیک شدن غدد پستان میشود. البته این بیماری علیرغم خوش خیم بودنباعث آزردگی حیوان می گردد. مجدداً تأکید می شود که عقیم سازی حیوان قبلاز دو سالگی به پیشگیری از وقوع هر دو نوع بیماری پستان خواهد انجامید.
- پشگیری از بروز رفتارهای ناهنجار و عصبی حیوان : هر دو جنس نر و مادهزمانی که در اوج فعالیت جنسی هستند رفتارهای عصبی و پرخاشگرانه ای از خودبروز می دهند. البته اکثر خرگوشها رفتارهای آرامی دارند و مثل یک نوزادکوچک رفتار می کنند اما در سنین 6 تا 12 ماهگی قدری رفتارهای متفاوت ازخود بروز می دهند. عقیم کردن حیوان به کنترل این رفتارها کمک شایانی خواهدکرد.
- پیشگیری از ادرار کردن بیجا : هر دو جنس نر و ماده می توانند روی سطوحعمودی برای تعیین قلمرو خود ادرار کنند و آنرا بپاشند که موضوع خوشایندینیست. خرگوشهای اخته نشده نر و بالغ حداقل ده برابر ماده ها این کار راانجام می دهند. ضمناً بوی ناشی از ادرار هم برای انسان خوشایند نمی باشد.اگر این رفتار مدت زمانی قابل توجه ادامه یابد متوقف کردن آن کار آسانینخواهد بود. عقیم کردن حیوان به کنترل این رفتار کمک زیادی می کند.
- پیشگیری از بیماریهای بیضه : هر چند بیماریهای بیضه در خرگوشهای نرمعمول نیست اما می تواند رخ دهد. آبسه ها (معمولاً ناشی از گازگرفتگی وگزش سایر خرگوشها) ، هماتوم و سرطان از جمله این بیماریها هستند که باعقیم کردن حیوان بروز آنها منتفی می شود.
سن اخته و عقیم سازی :
بهترین سن برای هر دو جنس نر و ماده قبل یا بلافاصله بعد از بلوغ جنسیاست. بر اساس نژاد ، ممکن است این زمان از چهار تا شش ماهگی در نژادهایکوچک تا متوسط الجثه و تا نه ماهگی در مورد نژادهای بزرگ جثه متفاوت باشد.به دلیل اندازه اندامهای تناسلی انجام این عمل قبل از چهار ماهگی توصیهنمی شود ، ضمن آنکه نفعی هم برای سلامت خرگوش در این سن ندارد. قبل ازانجام عمل باید از سلامت خرگوش مطمئن شد و به بررسی وجود اندامهایی نظیربیضه در کیسه اسکروتوم ، فرج ، بلوغ جسمی و تغییرات رفتاری نظیر پاشیدنادرار روی سطوح و افزایش رفتارهای تهاجمی پرداخت. در مورد خرگوشهای چاق یادچار بیماری انجام این عمل جراحی چندان توصیه نمی شود چرا که این حیواناتاز ریسک بالایی برای عوارض ناشی از جراحی برخوردارند. وزن حیوان قبل ازعمل در صورتی که اضافه باشد باید پایین آورده شود و بیماری وی درمان یاکنترل گردد.
چه اتفاقی در اخته و عقیم سازی می افتد؟
وقتی یک خرگوش ماده اخته می شود ، به معنای آنست که بیضه ها کاملاً از بدنخارج می گردند. این کار یا از طریق یک شکاف در جلوی بیضه ها یا با دو شکافروی هر کیسه اسکروتوم انجام می شود. معمولاً شکافها باز گذاشته می شوند یااگر شکاف بزرگ باشد یک بخیه کوچک زده می شود. بعد از عمل جراحی به طورطبیعی کیسه اسکروتوم ظرف 24 تا 48 ساعت ورم می کند اما این ورم در عرض یکهفته تا ده روز کاملاً رفع می شود. بعد از آن به تدریج کیسه اسکروتوم جمعو کوچک می شود. حتماً به این نکته باید توجه نمود که خرگوش اخته شده نرنباید حداقل سه هفته در تماس با ماده عقیم نشده قرار بگیرد. دلیل اینمسئله اینست که خرگوش نر می تواند هنوز در مجاری تناسلی خود اسپرم داشتهباشد که این مجاری ممکن است خارج نشده باشند. اسپرم در کانال دفران میتواند تا دو هفته زنده بماند. از سویی دیگر سطح تستوسترون در خون بعد ازاخته کردن به آرامی افت می کند و بنابراین خرگوش نر اخته شده باز هم تاچند هفته سعی می کند تا با خرگوش ماده جفت گیری کند. بعد از سه هفته اسپرمها از بین می روند و از آنجایی که بیضه ای دیگر وجود ندارد اسپرم جدیدی همتولید نمی شود و از این زمان به بعد است که می توان نر و ماده را کنار همنگه داشت.
وقتی یک خرگوش ماده عقیم می شود ، تخمدانها ، اویداکت ها و رحم و اغلباوقات هر دو شاخ رحمی خارج می شوند. خرگوشهای ماده رحمی دارند که از دوشاخ که در انتها به تخمدان منتهی می شود تشکیل شده و دارای دابل سرویکس(گردن رحم دو شاخه) برخلاف گربه ، سگ ، انسان و بسیاری موجودات دیگرهستند. شکاف در ناحیه ناف و رحم با احتیاط ایجاد می شود و جریان خون دررگهای خونرسان به رحم و تخمدانها با نخ بخیه مسدود می شود و ارگانهایتناسلی خارج می شوند.
بعد از عمل جراحی :
بعد از هر عمل جراحی مناسب است تا صاحب حیوان دو بار در روز محل عمل را ازنظر تورم غیرطبیعی ، ترشحات یا بازشدن محل جراحی بررسی کند. اکثر خرگوشهایک روز بعد از عمل هم چیزی نمی خورند اما باید در طی دو تا سه روز بعد ازعمل آرام آرام آنها را به جیره غذایی طبیعی بازگرداند. برخی از خرگوشها همیک یا دو روز بعد از عمل مدفوع نرم ، خیلی کم و با شکل نامعمول دارند. اگرخرگوش بعد از عمل بی تابی کند ، بی حوصله باشد ، اشتها نداشته باشد ،حالتهایی از درد با حرکات خود بروز دهد باید از داروهای مناسب مسکناستفاده کرد. معمولاً بعد از عمل جراحی اخته یا عقیم کردن نیازی بهاستفاده از آنتی بیوتیک نیست مگر آنکه عوارضی بروز کرده باشد یا بیماریدیگری زمینه بروز یافته باشد