Dr.Vahidi
05-03-2011, 02:54 PM
مهم ترين دليل مرگ و مير بالاي ماهيان قرمز عدم آشنايي مردم با نحوه نگهداري و مراقبت از ماهي قرمز است.
بر خلاف آنچه که تصور مي شود بسياري از مردم کشورمان اطلاعاتشان در مورد اين حيوان بسيار مختصر است و بعضاً داراي اطلاعاتي غلط هستند.
ماهي قرمز نسبت به ديگر ماهيان آکواريومي مقاومت بالايي دارد و درصورت رعايت نکاتي ساده و آسان مي تواند سال هاي زيادي عمر کند و اينكه اين ماهي ها نازك نارنجي و مردني به حساب مي آيند ناشي از اين است كه مردم روش نگهداري آنها را نمي دانند. آشنايي با بيماري هاي اين گونه ماهي ها و روش هاي پيشگيري و بعضا درمان آنها مي تواند مفيد باشد.
بيماري ها سبب بروز رفتار غير طبيعي در ماهي و همچنين تغيير شكل بدن ماهي مي شوند. برخي از عفونت هاي ناشي از وجود باكتري، قارچ و پروتوزوئرها سبب مرگ و مير در مقياس بالا در ماهيان مي شوند.
در بسياري مواقع فاکتورهاي حياتي آب و تغييرات ايجاد شده در آن به طور عمدي يا سهوي موجب بروز بيماري در ماهي هاست؛گرچه غذا ي مورد استفاده در تغذيه ماهي نيز يکي از عوامل ايجاد بيماري است. ايجاد بيماري و بروز برخي تغييرات در رفتار ماهي در اثر بروز بيماري بسيار مشهود است و توجه به آنها مي تواند از مرگ ماهي و يا سرايت بيماري به ديگر ماهيان جلوگيري كند.
کنترل دقيق محيط زيست ماهي ودقت در برخي رفتارهاي ماهي نظير آمدن ماهي به سطح آب، شناي غيرطبيعي، تنفس سخت، تنفس سريع باز و بسته کردن مکرر دهان و سرپوش آبششي به دفعات زياد، عكس العمل نشان ندادن نسبت به محرك خارجي، شنا در سطوح پايين، قرار گرفتن ماهي در كف آب و باقي ماندن بدون تحرک در آنجا، پرش به ديواره و واردآوردن ضربه به اشياي داخل ظروف نگهداري ماهي، حرکات سريع باله ها، شناي عمودي، تغيير شکل بدن آنان نظير پوسيدگي دم و باله، تجمع مايعات در بدن يا آب آوردگي شكم، خونريزي پوست، ايجاد انحناي دمي و تغيير محوطه دهان و ايجاد لكه هاي سياه در دم ماهي، كمرنگي پوست و ريزش فلس و بلند شدن پوست، برآمدگي هاي غير طبيعي در آبشش ها و خونريزي آبشش، کاهش وزن و متورم بودن شکم، تحليل شكم و پريدگي رنگ و انحنا در قسمت قدامي ستون مهره ها، کدورت چشم، بيرون زدگي چشم ها و لکه هاي پوستي و... همه مي تواند دليل بر وجود بيماري در ماهي بوده و شما را وادارکند که با دکتر دامپزشک براي نجات جان اين حيوان کوچک ودوست داشتني مشورت کنيد.
بيماري هاي محيطي
ماهيان قرمز عمدتا به علت نگهدارى در ظروف نامناسب، غذادهى اشتباه و عدم توجه به فاکتورهاي آب شامل حرارت آب، ميزان اکسيژن محلول در آب، اسيديته آب، آمونياک- که به طور طبيعي سمي ترين ترکيب موجود در آب است و از متابوليسم بدن ماهي ناشي مي شود- نيتريت ها -که بعد از آمونياک سمي ترين ترکيب آب است- و نيترات ها و نگهدارى ماهي در حجم کم آب در داخل تنگ ها تلف مى شوند.
ماهى هاى قرمز در درجه حرارت بالاى 25 درجه سانتي گراد آسيب پذيرهستند حتى تغييرات ناگهانى دما نيز باعث مرگ ماهى مى شود. سطح آب اهميت بيشترى نسبت به حجم آب دارد زيرا سبب مي شود تا اکسيژن مورد نياز ماهى بيشتر در آب حل شود، استفاده از ظروف دهان گشاد مي تواند براي طولاني کردن عمر آنها مؤثر باشد.
براي شناخت بيشتر شما با بيماري هاي ماهي که شايد عامل به وجود آورنده آن خودمان باشيم، شايع ترين بيماري هاي مربوط به محيط زندگي ماهي هاي قرمز را مرور مي كنيم:
1 - خفگي:
عامل: كمبود اكسيژن (زير 6 ميلي گرم در ليتر)
علائم: ماهي به سطح آب آمده و تنفس سريع دارد.
درمان و رفع مشکل: افزايش ميزان هوادهي، كاهش تراكم ماهي، كاهش درجه حرارت و در آكواريوم ها رعايت فاصله مناسب از منابع حرارتي
2 - بيماري تغذيه اي:
عامل: نبود غذا و يا جيره غذايي نامتعادل
علائم: فرورفتگي شكم و بي اشتهايي و ساييدگي باله ها و رشد ضعيف و سستي همراه با بي حالي
درمان و رفع مشکل: استفاده از جيره متعادل و كافي و استفاده از غذاي زنده در تغذيه و افزودن مولتي ويتامين و مواد كمكي به جيره غذايي
3 - اسيدي شدن آب:
عامل: تغيير اسيديته (ph) به زير 5/6
علائم: شناي غير طبيعي، به طوري كه ماهي در مسيري كوتاه شنا كرده و سپس متوقف مي شود. ماهي به سطح آب آمده و هوا را مي بلعد و موكوس زياد در آبشش ترشح مي شود. پديد آمدن نقاط سفيد و خاكستري در سر، سستي و بي حالي و تنفس سريع و خونريزي هاي نقطه اي زير جلدي
درمان و رفع مشکل: كنترل ميزان ph و بالا بردن آن از طريق افزودن محلول آهك به آب.
4 - قليايي شدن آب:
عامل: بالارفتن (ph )بيش از 4/8
علائم: خوردگي باله ها، تغيير رنگ قهوه اي در آبشش ها، نداشتن تعادل، بروز نقاط سفيد خاكستري در اطراف سر، موكوس زياد پوستي و نيز خونريزي نقطه اي زير جلدي
درمان و رفع مشکل: تعويض آب و کنترل ph
5 - ضربه:
عامل: حمل ونقل، دستكاري ماهي، برخورد ماهي با اشيا، استرس حمل ونقل و...
علائم: ريزش فلس ها و ماندن در كف آب، از بين رفتن شعاع باله ها، تيرگي كامل باله ها، تيرگي قرنيه، جراحت روي بدن، خونريزي چشمي، بي اشتهايي و سستي و بي حالي
درمان و رفع مشکل: کاهش تراکم ماهي و افزايش حجم ظرف نگهداري با افزايش آب
6 - مسموميت آمونياكي:
عامل: تغذيه بيش از حد، وجود مانده هاي غذايي تجمع يافته در كف ظرف
علائم: شناي غير طبيعي، باز بودن دهان و سرپوش آبششي در ماهي، تنفس در سطح آب، پرش ماهي، خوردگي باله، ترشح موكوس زياد پوستي و سستي و بي حالي
درمان و رفع مشکل: كاهش ميزان ph و تعويض آب و استفاده از زئوليت در سيستم مداربسته و آكواريوم ها
7 - مسموميت با دي اكسيد كربن:
عامل: اكسيژن كمتر از 6 و دي اكسيد كربن بيشتر از 60 ميلي گرم در ليتر
علائم: به پهلو افتادن ماهي، كندي تنفس، سستي، بي حالي و بي اشتهايي
درمان و رفع مشکل: استفاده از مواد بافري
8 - مسموميت با كلر:
عامل: افزايش ميزان كلر بيشتر از 5/ 0 ميلي گرم در ليتر
علائم: كمرنگي ماهي، نداشتن تعادل، رنگ پريدگي آبشش ها، گود افتادگي چشم ها، تنفس آهسته که درسطح آب صورت مي گيرد.
درمان و رفع مشکل: تعديل كردن آب با استفاده از مواد خنثي كننده كلر(تيوسولفات سديم)
بيماري هاي عفوني
غير از بيماري هاي يادشده، گروهي ديگري از بيماري ها از عوامل زنده ويروسي و باکتريايي و قارچي و انگلي ناشي مي شوند که البته مشورت با دامپزشک براي درمان اين بيماري ها ضروري است. پوسيدگي دم و باله، آبله پوستي، استسقاي عفوني (تجمع مايعات در بدن يا آب آوردگي شكم)، بيماري چشمي، بيماري چرخش، ايجاد انحناي دمي و تغيير محوطه دهان و ايجاد لكه هاي سياه در دم ماهي، شناي غيرطبيعي و كمرنگي پوست و ريزش فلس و بلند شدن پوست، برآمدگي هاي غير طبيعي در آبشش ها و خونريزي آبشش، كمي تحرك و تحليل شكم و پريدگي رنگ و انحنا در قسمت قدامي ستون مهره ها و بيرون زدگي چشم ها همه از علائم بيماري هاي ميكروبي هستند.
ماهي قرمزدر حالت طبيعي مي تواند ۱۲ تا ۲۰ سال زندگي کند که متأسفانه به دليل شرايط نگهداري بد در منازل عمر بسيار کوتاهي دارد. درصورتي که جزو آن گروه از خانواده ها هستيد که صرفا ماهي را براي ايام نوروز خريداري مي کنيد و امکان فراهم کردن شرايط زيستي مناسب را براي اين حيوان نمي توانيد فراهم کنيد، بايد با رعايت حقوق حيوانات و براي حمايت از اين حيوانات زيبا با خود عهد کنيم که پس از ايام نوروز آنها را در روز سيزده نوروز همراه با روز طبيعت به آغوش طبيعت باز گردانيم.
توصيه هاي آخر
نكات زير را هم به خاطر داشته باشيد:
از بيش از يك جفت ماهي دريک ظرف نگاهداري نکنيد، ظروف نگهداري ماهي هم بايد به صورت دوره اي شسته شود. براي اين منظور مي توانيد از محلول نمك طعام 3درصد يا ترکيبات آمونيوم به مقدار 1/0 تا يك گرم در ليترآب به مدت 15 تا 10 دقيقه و يا ترکيبات يددار به مقدار 200 ميلي گرم در ليتر آب به مدت 10 ثانيه استفاده كنيد.
بايد توجه داشت که مواد ضدعفونى کننده براى ماهى ها خطرناک است، لذا بايد حتما ظروف در انتهاي کار به دقت شست وشو داده شده و زماني براي آبگيري مجدد و رهاسازي ماهي براي آن پيش بيني شود، هر ماهي قرمز براي ماندگاري طولاني حداقل به يك ليتر آب نياز دارد كه ترجيحا مي بايست روزانه تعويض شود، توجه داشته باشيد تغيير ناگهاني دماي آب تعويضي موجب ايجاد استرس براي ماهي مي شود، آب مناسب براي نگاهداري ماهي آب نرم است.
درصورتي که از آب لوله کشي شهري استفاده مي کنيد چون داراي کلر است و ماهي قرمز در مقابل افزودني هاي شيميايي همانند کلر بسيار حساس است، اين آبها بايد قبل از استفاده براي ظروف نگهداري ماهي کلرزدايى شود.
براي اين منظور بايد آب را قبل از استفاده حداقل به مدت 48 ساعت در ظروف دهان گشاد نگهداري تا ضمن برقراري تعادل گازها در آب کلر موجود در آب خارج گردد، از ريختن نمک يا انداختن حبه قند در آب خودداري کنيد، از انداختن سکه و ديگر فلزات در آب خودداري کنيد، ريشه هاي بامبو، صدف هاي ريز و گوش ماهي منابع خوبي به جهت تامين مواد معدني آب محسوب مي شوند، از ريختن سنگريزه به داخل ظرف ماهي خودداري کنيد زيرا علاوه براينکه مي توانند سبب آلودگي محيط شوند، لبه هاي ناصاف آن نيز مي تواند موجب آسيب رساندن به ماهي و ايجاد عفونت هاي ثانويه شود.
بر خلاف آنچه که تصور مي شود بسياري از مردم کشورمان اطلاعاتشان در مورد اين حيوان بسيار مختصر است و بعضاً داراي اطلاعاتي غلط هستند.
ماهي قرمز نسبت به ديگر ماهيان آکواريومي مقاومت بالايي دارد و درصورت رعايت نکاتي ساده و آسان مي تواند سال هاي زيادي عمر کند و اينكه اين ماهي ها نازك نارنجي و مردني به حساب مي آيند ناشي از اين است كه مردم روش نگهداري آنها را نمي دانند. آشنايي با بيماري هاي اين گونه ماهي ها و روش هاي پيشگيري و بعضا درمان آنها مي تواند مفيد باشد.
بيماري ها سبب بروز رفتار غير طبيعي در ماهي و همچنين تغيير شكل بدن ماهي مي شوند. برخي از عفونت هاي ناشي از وجود باكتري، قارچ و پروتوزوئرها سبب مرگ و مير در مقياس بالا در ماهيان مي شوند.
در بسياري مواقع فاکتورهاي حياتي آب و تغييرات ايجاد شده در آن به طور عمدي يا سهوي موجب بروز بيماري در ماهي هاست؛گرچه غذا ي مورد استفاده در تغذيه ماهي نيز يکي از عوامل ايجاد بيماري است. ايجاد بيماري و بروز برخي تغييرات در رفتار ماهي در اثر بروز بيماري بسيار مشهود است و توجه به آنها مي تواند از مرگ ماهي و يا سرايت بيماري به ديگر ماهيان جلوگيري كند.
کنترل دقيق محيط زيست ماهي ودقت در برخي رفتارهاي ماهي نظير آمدن ماهي به سطح آب، شناي غيرطبيعي، تنفس سخت، تنفس سريع باز و بسته کردن مکرر دهان و سرپوش آبششي به دفعات زياد، عكس العمل نشان ندادن نسبت به محرك خارجي، شنا در سطوح پايين، قرار گرفتن ماهي در كف آب و باقي ماندن بدون تحرک در آنجا، پرش به ديواره و واردآوردن ضربه به اشياي داخل ظروف نگهداري ماهي، حرکات سريع باله ها، شناي عمودي، تغيير شکل بدن آنان نظير پوسيدگي دم و باله، تجمع مايعات در بدن يا آب آوردگي شكم، خونريزي پوست، ايجاد انحناي دمي و تغيير محوطه دهان و ايجاد لكه هاي سياه در دم ماهي، كمرنگي پوست و ريزش فلس و بلند شدن پوست، برآمدگي هاي غير طبيعي در آبشش ها و خونريزي آبشش، کاهش وزن و متورم بودن شکم، تحليل شكم و پريدگي رنگ و انحنا در قسمت قدامي ستون مهره ها، کدورت چشم، بيرون زدگي چشم ها و لکه هاي پوستي و... همه مي تواند دليل بر وجود بيماري در ماهي بوده و شما را وادارکند که با دکتر دامپزشک براي نجات جان اين حيوان کوچک ودوست داشتني مشورت کنيد.
بيماري هاي محيطي
ماهيان قرمز عمدتا به علت نگهدارى در ظروف نامناسب، غذادهى اشتباه و عدم توجه به فاکتورهاي آب شامل حرارت آب، ميزان اکسيژن محلول در آب، اسيديته آب، آمونياک- که به طور طبيعي سمي ترين ترکيب موجود در آب است و از متابوليسم بدن ماهي ناشي مي شود- نيتريت ها -که بعد از آمونياک سمي ترين ترکيب آب است- و نيترات ها و نگهدارى ماهي در حجم کم آب در داخل تنگ ها تلف مى شوند.
ماهى هاى قرمز در درجه حرارت بالاى 25 درجه سانتي گراد آسيب پذيرهستند حتى تغييرات ناگهانى دما نيز باعث مرگ ماهى مى شود. سطح آب اهميت بيشترى نسبت به حجم آب دارد زيرا سبب مي شود تا اکسيژن مورد نياز ماهى بيشتر در آب حل شود، استفاده از ظروف دهان گشاد مي تواند براي طولاني کردن عمر آنها مؤثر باشد.
براي شناخت بيشتر شما با بيماري هاي ماهي که شايد عامل به وجود آورنده آن خودمان باشيم، شايع ترين بيماري هاي مربوط به محيط زندگي ماهي هاي قرمز را مرور مي كنيم:
1 - خفگي:
عامل: كمبود اكسيژن (زير 6 ميلي گرم در ليتر)
علائم: ماهي به سطح آب آمده و تنفس سريع دارد.
درمان و رفع مشکل: افزايش ميزان هوادهي، كاهش تراكم ماهي، كاهش درجه حرارت و در آكواريوم ها رعايت فاصله مناسب از منابع حرارتي
2 - بيماري تغذيه اي:
عامل: نبود غذا و يا جيره غذايي نامتعادل
علائم: فرورفتگي شكم و بي اشتهايي و ساييدگي باله ها و رشد ضعيف و سستي همراه با بي حالي
درمان و رفع مشکل: استفاده از جيره متعادل و كافي و استفاده از غذاي زنده در تغذيه و افزودن مولتي ويتامين و مواد كمكي به جيره غذايي
3 - اسيدي شدن آب:
عامل: تغيير اسيديته (ph) به زير 5/6
علائم: شناي غير طبيعي، به طوري كه ماهي در مسيري كوتاه شنا كرده و سپس متوقف مي شود. ماهي به سطح آب آمده و هوا را مي بلعد و موكوس زياد در آبشش ترشح مي شود. پديد آمدن نقاط سفيد و خاكستري در سر، سستي و بي حالي و تنفس سريع و خونريزي هاي نقطه اي زير جلدي
درمان و رفع مشکل: كنترل ميزان ph و بالا بردن آن از طريق افزودن محلول آهك به آب.
4 - قليايي شدن آب:
عامل: بالارفتن (ph )بيش از 4/8
علائم: خوردگي باله ها، تغيير رنگ قهوه اي در آبشش ها، نداشتن تعادل، بروز نقاط سفيد خاكستري در اطراف سر، موكوس زياد پوستي و نيز خونريزي نقطه اي زير جلدي
درمان و رفع مشکل: تعويض آب و کنترل ph
5 - ضربه:
عامل: حمل ونقل، دستكاري ماهي، برخورد ماهي با اشيا، استرس حمل ونقل و...
علائم: ريزش فلس ها و ماندن در كف آب، از بين رفتن شعاع باله ها، تيرگي كامل باله ها، تيرگي قرنيه، جراحت روي بدن، خونريزي چشمي، بي اشتهايي و سستي و بي حالي
درمان و رفع مشکل: کاهش تراکم ماهي و افزايش حجم ظرف نگهداري با افزايش آب
6 - مسموميت آمونياكي:
عامل: تغذيه بيش از حد، وجود مانده هاي غذايي تجمع يافته در كف ظرف
علائم: شناي غير طبيعي، باز بودن دهان و سرپوش آبششي در ماهي، تنفس در سطح آب، پرش ماهي، خوردگي باله، ترشح موكوس زياد پوستي و سستي و بي حالي
درمان و رفع مشکل: كاهش ميزان ph و تعويض آب و استفاده از زئوليت در سيستم مداربسته و آكواريوم ها
7 - مسموميت با دي اكسيد كربن:
عامل: اكسيژن كمتر از 6 و دي اكسيد كربن بيشتر از 60 ميلي گرم در ليتر
علائم: به پهلو افتادن ماهي، كندي تنفس، سستي، بي حالي و بي اشتهايي
درمان و رفع مشکل: استفاده از مواد بافري
8 - مسموميت با كلر:
عامل: افزايش ميزان كلر بيشتر از 5/ 0 ميلي گرم در ليتر
علائم: كمرنگي ماهي، نداشتن تعادل، رنگ پريدگي آبشش ها، گود افتادگي چشم ها، تنفس آهسته که درسطح آب صورت مي گيرد.
درمان و رفع مشکل: تعديل كردن آب با استفاده از مواد خنثي كننده كلر(تيوسولفات سديم)
بيماري هاي عفوني
غير از بيماري هاي يادشده، گروهي ديگري از بيماري ها از عوامل زنده ويروسي و باکتريايي و قارچي و انگلي ناشي مي شوند که البته مشورت با دامپزشک براي درمان اين بيماري ها ضروري است. پوسيدگي دم و باله، آبله پوستي، استسقاي عفوني (تجمع مايعات در بدن يا آب آوردگي شكم)، بيماري چشمي، بيماري چرخش، ايجاد انحناي دمي و تغيير محوطه دهان و ايجاد لكه هاي سياه در دم ماهي، شناي غيرطبيعي و كمرنگي پوست و ريزش فلس و بلند شدن پوست، برآمدگي هاي غير طبيعي در آبشش ها و خونريزي آبشش، كمي تحرك و تحليل شكم و پريدگي رنگ و انحنا در قسمت قدامي ستون مهره ها و بيرون زدگي چشم ها همه از علائم بيماري هاي ميكروبي هستند.
ماهي قرمزدر حالت طبيعي مي تواند ۱۲ تا ۲۰ سال زندگي کند که متأسفانه به دليل شرايط نگهداري بد در منازل عمر بسيار کوتاهي دارد. درصورتي که جزو آن گروه از خانواده ها هستيد که صرفا ماهي را براي ايام نوروز خريداري مي کنيد و امکان فراهم کردن شرايط زيستي مناسب را براي اين حيوان نمي توانيد فراهم کنيد، بايد با رعايت حقوق حيوانات و براي حمايت از اين حيوانات زيبا با خود عهد کنيم که پس از ايام نوروز آنها را در روز سيزده نوروز همراه با روز طبيعت به آغوش طبيعت باز گردانيم.
توصيه هاي آخر
نكات زير را هم به خاطر داشته باشيد:
از بيش از يك جفت ماهي دريک ظرف نگاهداري نکنيد، ظروف نگهداري ماهي هم بايد به صورت دوره اي شسته شود. براي اين منظور مي توانيد از محلول نمك طعام 3درصد يا ترکيبات آمونيوم به مقدار 1/0 تا يك گرم در ليترآب به مدت 15 تا 10 دقيقه و يا ترکيبات يددار به مقدار 200 ميلي گرم در ليتر آب به مدت 10 ثانيه استفاده كنيد.
بايد توجه داشت که مواد ضدعفونى کننده براى ماهى ها خطرناک است، لذا بايد حتما ظروف در انتهاي کار به دقت شست وشو داده شده و زماني براي آبگيري مجدد و رهاسازي ماهي براي آن پيش بيني شود، هر ماهي قرمز براي ماندگاري طولاني حداقل به يك ليتر آب نياز دارد كه ترجيحا مي بايست روزانه تعويض شود، توجه داشته باشيد تغيير ناگهاني دماي آب تعويضي موجب ايجاد استرس براي ماهي مي شود، آب مناسب براي نگاهداري ماهي آب نرم است.
درصورتي که از آب لوله کشي شهري استفاده مي کنيد چون داراي کلر است و ماهي قرمز در مقابل افزودني هاي شيميايي همانند کلر بسيار حساس است، اين آبها بايد قبل از استفاده براي ظروف نگهداري ماهي کلرزدايى شود.
براي اين منظور بايد آب را قبل از استفاده حداقل به مدت 48 ساعت در ظروف دهان گشاد نگهداري تا ضمن برقراري تعادل گازها در آب کلر موجود در آب خارج گردد، از ريختن نمک يا انداختن حبه قند در آب خودداري کنيد، از انداختن سکه و ديگر فلزات در آب خودداري کنيد، ريشه هاي بامبو، صدف هاي ريز و گوش ماهي منابع خوبي به جهت تامين مواد معدني آب محسوب مي شوند، از ريختن سنگريزه به داخل ظرف ماهي خودداري کنيد زيرا علاوه براينکه مي توانند سبب آلودگي محيط شوند، لبه هاي ناصاف آن نيز مي تواند موجب آسيب رساندن به ماهي و ايجاد عفونت هاي ثانويه شود.