Dr.Vahidi
08-09-2011, 11:15 AM
حشرات گروه مهمی از جانوران روی کره زمین را تشکیل می دهند. این گروه از موجودات از نظر تعداد گونه از تمامی جانوران خاکزی بیشترند، به طوری که ۷۵ درصد کل جانوران را حشرات تشکیل می دهند. تاکنون حدود یک میلیون گونه حشره توصیف شده است با این وجود برخی دانشمندان تعداد گونه های حشرات را تا ۳۰ میلیون تخمین می زنند. به رغم آثار منفی وجود برخی حشرات روی زندگی انسان و برخلاف تصور عموم، اغلب حشرات برای انسان ارزشمند هستند و جوامع انسانی بدون وجود حشرات مفید، به شکل کنونی قادر به ادامه حیات نخواهند بود. پدیده گرده افشانی که به تولید بسیاری از محصولات کشاورزی کمک می کند، تولید عسل، موم و ابریشم از فواید وجود حشرات به شمار می روند. همچنین برخی از آنان غذای پرندگان و ماهی ها را تشکیل می دهند. حشرات به عنوان پاک کننده های محیطی نقش مهمی در تجزیه مواد زائد موجود در محیط زیست انسان ها دارند. به علاوه در پژوهش های علمی مختلف از جمله پزشکی کاربرد دارند. در میان حشرات مفید سودمندترین و احتمالاً شناخته شده ترین آنها، زنبور عسل است که به صورت اجتماعی زندگی می کند. در این نوشتار پس از مرور مختصری بر ویژگی های زیستی این حشره به مواردی خواهیم پرداخت که روند دموکراسی را در تصمیم گیری های گروهی زنبور عسل تایید می کند و به این موضوع خواهیم پرداخت که شیوه زندگی زنبور عسل می تواند حاوی درس های آموزنده ای برای انسان ها باشد.
● زنبور عسل
زنبور عسل (نام علمی Apis mellifera) از جمله حشرات تکامل یافته به شمار می آید که اجداد آن در دوره کرتاسه (creataceous) حدود ۱۳۰ میلیون سال قبل روی کره زمین ظاهر شده اند و احتمالاً از حدود دو میلیون سال قبل به شکل کنونی پا به عرصه حیات گذاشته است. سه گروه در یک کلنی زنبور عسل وجود دارند: ملکه (یک عدد)، نرها (حداکثر ۲۰۰ عدد) و کارگرها (حدود ۲۰ هزار).
ملکه از نظر اندازه از کارگران درازتر و کمی پهن تر است. ملکه تازه متولدشده که چهار تا شش روز عمر دارد ابتدا چند پرواز اکتشافی به منظور آشنایی با محیط انجام می دهد و سپس در سن ۶ تا ۱۰ روز گی اقدام به پرواز جفت گیری می کند.
اکثر پروازهای جفت گیری بین ساعت ۲ تا ۴ بعدازظهر وقتی دما بیش از ۲۰ درجه سانتیگراد باشد، انجام می گیرد. در طول جفت گیری، ملکه به اندازه تمام عمرش اسپرم دریافت کرده و در کیسه مخصوصی ذخیره می کند. ملکه دو تا پنج سال و گاهی تا هشت سال عمر می کند اما در تمام این مدت دیگر جفت گیری نخواهد کرد. چند ساعت پس از بازگشت ملکه به کندو تخم گذاری شروع می شود و به جز در اواخر پاییز ادامه دارد.
نرها درشت تر و کوتاه تر از ملکه و کارگرها هستند. آنان به جز جفت گیری با ملکه کار دیگری انجام نمی دهند. جفت گیری موفقیت آمیز منجر به مرگ حشرات نر می شود، در واقع درصد ناچیزی از افراد نر قادر به جفت گیری خواهند شد.
فراوان ترین و کوچک ترین افراد کلنی کارگرها هستند. کارگرها از نظر جنسی ناقص هستند که در شرایط معمولی کندو قادر به تخم ریزی نیستند. کارگران زنبور عسل در ابتدا به کارهای داخل کلنی مانند تمیز کردن و غذا دادن به نوزادان می پردازند، اما با بالا رفتن سن شان به نگهبانی در ورودی کندو پرداخته و در نهایت به دنبال غذا می روند، به این دسته از کارگران، زنبورهای آذوقه آور می گویند.
● ملکه، سرپرست یا ماشین تخم گذار
در مورد کارهایی که در داخل یک کندوی زنبور عسل انجام می گیرد از دیرباز تصوری اشتباه مبنی بر اینکه همه کارها یا اغلب کارها توسط ملکه سرپرستی و کنترل می شود، وجود داشته است. با این دیدگاه، کلنی توسط یک دیکتاتور کنترل می شود و نام «ملکه» نیز همین تصور را القا می کند. آنچه واقعیت دارد این است که ملکه در قلب کندو قرار دارد و یک کلنی زنبور عسل خانواده بزرگی است شامل ملکه مادر و هزاران فرزند.
همچنین ملکه مادر به اتفاق کارگرها تمامی تلاش خود را برای بقای کلنی به کار می برد، با این وجود نقش خاصی در تصمیم گیری ها ندارد. در حقیقت ملکه یک ماشین تخم گذار است که در شرایط مساعد در فصل تابستان حدود ۱۵۰۰ تخم می گذارد. ملکه نه تنها سرپرست نیست بلکه به نیازهای کاری کندو نیز بی توجه است. برای مثال هر چه تعداد زنبورهای کارگر که به ساختن شانه مشغولند بیشتر باشد، جست وجوکنندگان گرده کمتر می شود و خود کارگران به نوعی تعادل دست می یابند. تنها برتری ارائه شده توسط ملکه، جلوگیری از پرورش ملکه های اضافی است که این عمل را با ترشح نوعی ماده به نام «ماده ملکه» انجام می دهد.
کارگرها در تماس با ملکه این ماده را به سرتاسر کندو می برند. این ماده به کندو اعلام می کند نیازی به پرورش ملکه جدید نیست. بنابراین ملکه، رئیس کارگرها نیست. در واقع کارهای کندو توسط خود کارگران و خرد جمعی شان سرپرستی می شود. یکی دیگر از مواردی که کارگرها بدون دخالت ملکه انجام می دهند، رقص است. زنبورها با انجام نوعی رقص پیچیده جست وجوکنندگان غذا را به سمت گل ها راهنمایی می کنند.
● رقص در زنبور عسل
لازمه تداوم موفقیت آمیز زندگی اجتماعی زنبور عسل، وجود سامانه های مکالماتی موثر بین اعضاست. زنبورهای عسل برای برقراری ارتباط و انتقال اطلاعات در مورد منابع گرده و شهد، به عنوان غذای اصلی زنبور، که خارج از کندو قرار گرفته اند از یک رقص پیچیده به نام «رقص دم جنبانی» (waggle dance) استفاده می کنند (علت نامگذاری این رقص به دم جنبانی آن است که زنبورها در طول این رقص انتهای شکم خود را با ارتعاشات جانبی حرکت می دهند). زنبورهای رقصنده با استفاده از این رقص، فاصله، جهت و حتی کیفیت غذا را به بقیه زنبورها اطلاع می دهند. کشف وجود این رقص که حدود ۷۰ سال پیش در تابستان سال ۱۹۴۴ توسط «کارل فن فریش» استاد دانشگاه مونیخ آلمان صورت گرفت در سال ۱۹۷۳ برای فریش جایزه نوبل را به همراه داشت.
● یافتن آشیانه جدید در زنبور عسل
وقتی تراکم جمعیت یک کلنی زنبور عسل زیاد شود (که این حالت معمولاً اواخر بهار یا اوایل تابستان رخ می دهد)، ملکه مادر همراه با حدود نیمی از زنبورهای کارگر، کندو را ترک می کند تا یک کلنی جدید بنا کند که به این عمل، بچ زدن (swarming) می گویند. در همان حال یک ملکه دختر و بخشی از زنبورهای کارگر برای تداوم کلنی قبلی در کندو (یا هر نوع آشیانه دیگر) باقی می مانند. زنبورهایی که بچ زده اند، معمولاً روی شاخه های درختان در نزدیکی کندوی اصلی تشکیل خوشه می دهند. زنبورها با توجه به ذخایر اندک غذایی معده شان نمی توانند برای مدت طولانی زنده بمانند، بنابراین ضروری است هر چه زودتر مکان مناسبی پیدا کنند. به طور معمول یک مکان جدید باید دورتر از قلمرو تغذیه ای آشیانه قدیمی باشد، اما نه آنقدر دور که انرژی زیادی در طول پرواز از بین رود. بعد از انتخاب مکان کلنی که در ادامه نوشتار به آن پرداخته خواهد شد ، کارگران ساختن آشیانه با استفاده از موم را شروع می کنند. موم، ماده منحصر به فردی است که در زنبورهای اجتماعی وجود دارد و به وسیله کارگران از غدد مومی موجود در شکم ترشح می شود. موم در دمای ۳۵ درجه سانتیگراد داخل کندو کاملاً نرم است و برای ساختن سلول ها همراه با بزاق به کار گرفته می شود.
● تصمیم گیری های جمعی
انتخاب های اجتماعی در جوامع انسانی همواره با چالش مواجه بوده است. مساله مهم برای یک گروه در تصمیم گیری ها آن است که تمایلات همه (اغلب) افراد لحاظ شود در حالی که تنها باید یک انتخاب انجام گیرد. در مورد انسان ها رو آوردن به انواع سامانه های رای گیری یک نوع راهکار برای تامین این هدف است.
انتخاب های اجتماعی در جانوران کمتر بررسی شده است. اگرچه مثال های فراوانی وجود دارد. مثلاً یک گروه بابون (نوعی میمون) باید در مورد محل بعدی که قرار است بعد از استراحت بروند تصمیم بگیرند، همچنین افراد یک کلنی مورچه باید در مورد حمله کردن یا نکردن به کلنی همسایه خود تصمیم بگیرند. یکی از مثال های برجسته تصمیم گیری در جانوران انتخاب آشیانه توسط گروهی بالغ بر ۱۰ هزار زنبور عسل است. در اینجا، چند صد زنبور باید از بین حدود ۱۰ یا تعداد بیشتری مکان برای آشیانه خود، یکی را که بهترین باشد، انتخاب کنند. همان طور که در بخش پیشین توضیح داده شد اواخر بهار یا اوایل تابستان با بالا رفتن جمعیت یک کلنی زنبور، عمل بچ زدن انجام می شود که طی آن ملکه و حدود نیمی از زنبورهای کارگر، کندو را ترک می کنند تا یک کلنی جدید بنا کنند.
زنبورها بعد از بچ زنی در روی درختی در نزدیکی کندوی اصلی تشکیل خوشه می دهند که اگر زنبوردار آنها را به تله نیندازد به خانه جدید (معمولاً در شکاف تنه درختان) پرواز می کنند. اما معمولاً بچ ها توسط انسان ها شکار می شوند و به درون کندوهای ساخت انسان هدایت می شوند بنابراین جای شگفتی نیست اگر جریان تصمیم گیری توسط زنبورهای بچ تا سال ها به عنوان راز باقی بماند.
در دهه ۱۹۵۰ میلادی با انتشار نتایج پژوهش های «مارتین لینداور» جانورشناس آلمانی و یکی از دانشجویان «کارل فن فریش» پرده از این راز برداشته شد. استاد وی قبلاً رقص عده ای از زنبورهای کارگر در داخل کندو را کشف کرده بود اما این بار وی متوجه شد زنبورها روی سطح بچ نیز «رقص دم جنبانی» انجام می دهند با این تفاوت که زنبورهای رقصنده (پیشاهنگ)، برخلاف آنانی که در کندو به رقص می پردازند شهد یا گرده همراه خود ندارند و این به آن معنا بود که این گروه از زنبورهای رقصنده، آذوقه آور نیستند و اطلاعات مربوط به غذا را با خود ندارند (گو اینکه در شرایط بچ زدن مساله مهم برای زنبورها یافتن یک مکان مناسب است نه غذا). سپس «لینداور» متوجه شد زنبورهای پیشاهنگ به وسیله رقص، محل آشیانه های احتمالی را به بقیه زنبورها گزارش می دهند.
این نوع رقص قبلاً مورد توجه قرار نگرفته بود. پژوهش های بیشتر با استفاده از امکانات امروزی مانند فیلمبرداری و نیز استفاده از مدل های ریاضی موجب تایید یافته های «لینداور» شده است. به علاوه جزییات بیشتری را نیز آشکار کرده است. در جریان تصمیم گیری، تنها چند صد تا از هزاران زنبور موجود در بچ فعال هستند و اغلب زنبورها آرام باقی می ماندند تا انرژی بچ تا زمانی که آشیانه جدید پیدا شود، حفظ شود به طوری که دمای مرکز بچ بین ۳۰ تا ۴۰ درجه سانتیگراد است.
یافته شگفت آور دیگر آن است که در ابتدا، رقص های زنبورها جهت های مختلفی را نشان می دهند به طوری که حدود ۱۰ مکان یا تعداد بیشتری را آگهی می کنند اما با گذشت زمان تعداد مکان هایی که توسط رقصنده ها آگهی می شود، کم می شود تا اینکه یک مکان می ماند که با هیجان توسط زنبورهای رقصنده آگهی می شود.
بعد از اینکه رقص های زنبورها روی یک مکان خاص متمرکز شد تمامی زنبورها ناگهان به طرف آشیانه آدرس داده شده توسط رقص پرواز می کنند. به عبارت دیگر زنبورهای رقصنده محل های مختلفی را گزارش می کنند و بعد از نوعی همه پرسی، منزل جدید انتخاب می شود! جالب آن است که زنبورهای رقصنده در مدت تصمیم گیری در حال تغییر هستند یعنی یک گروه از زنبورهای پیشاهنگ که مکانی را با رقص خود به دیگر زنبورها اطلاع می دهند بعد از چند ساعت جای خود را به گروه پیشاهنگ بعدی می دهند.
پرسش مهم دیگر آن است که آیا تصمیم گیری نهایی برای پرواز به سمت آشیانه انتخاب شده بر اساس اتفاق آراست یا رسیدن به حد نصاب حداکثری. پاسخ به این سوال با توجه به پژوهش های اخیر کاملاً روشن شده است که همه زنبورهای پیشاهنگ لزوماً با مکان انتخاب شده موافق نیستند اما از تصمیمی که بیشتر افراد گرفته اند، پیروی می کنند. به عبارت دیگر در اینجا رسیدن به حد نصاب برای تصمیم گیری کافی است. با این وجود در ۹۰ درصد موارد محل انتخاب شده، دارای بهترین ویژگی های لازم بوده است.
انتخاب محل سکونت، موضوع بسیار حیاتی برای کلنی زنبور عسل به شمار می رود. کلنی باید فضای کافی برای ذخیره عسل در زمستان داشته باشد، همچنین باید امکان بقا در سرمای زمستان و جلوگیری از حمله شکارگران گرسنه را داشته باشد، در غیر این صورت از بین می روند. بنابراین جای شگفتی نیست که انتخاب کلنی فقط توسط چند زنبور معدود انجام نگیرد بلکه چند صد زنبور به صورت جمعی در این تصمیم گیری شریک باشند. زنبورهای پیشاهنگ مکان هایی که امکان آشیانه شدن را دارند، صادقانه گزارش می کنند و در نهایت به یک توافق در مورد محل زندگی جدید دست می یابند.
● نتیجه گیری
زنبور عسل علاوه بر تامین غذای بدن انسان ها از راه های مختلف به ویژه عمل گرده افشانی گیاهان می تواند غذای مغز انسان را نیز تامین کند زیرا هر کندوی زنبور عسل مثالی از جامعه ای است که اعضای آن در کمال آرامش و با موفقیت در کنار هم کار می کنند و هدف مشترکی دارند. در واقع این شش پایان کوچک درس های زیادی به ویژه در زمینه تصمیم گیری دموکراتیک برای ما دارند. کلنی زنبور عسل جامعه ای هماهنگ است که در آن هزاران زنبور کارگر همکاری می کنند تا کلنی در موقعیت مناسبی برای زندگی قرار بگیرد. در این حشره، فرد بدون گروه زنده نمی ماند، بنابراین تصمیم گیری ها به صورت گروهی انجام می شود. انسان ها انتخاب های خود را الزاماً به صورت گروهی انجام نمی دهند، بنابراین ما اغلب تمایل به همکاری کمتری داریم. همان طور که نقش ملکه در کندو توضیح داده شد، در یک کلنی زنبور عسل، نقش سرپرست به کمترین حد ممکن کاهش پیدا کرده است. زنبورهای عسل بدون وجود یک سرپرست تصمیم می گیرند.
استفاده از حد نصاب حداکثری و نه الزاماً توافق کامل از دیگر ویژگی های تصمیم گیری زنبور عسل است. همچنین قبل از اینکه کلنی زنبور عسل تصمیم گیرد خانه ای جدید را برگزیند، زنبورهای پیشاهنگ کیلومترها از قلمرو را بررسی می کنند و تا ۲۰ مکان قابل زندگی را می یابند. در واقع آنان می خواهند به خودشان حق انتخاب بدهند. انسان ها نیز می توانند وقتی با یک مشکل پیچیده مواجه می شوند به جای تمرکز روی یک یا دو راه حل، در جست وجوی راه حل های گسترده باشند.
● زنبور عسل
زنبور عسل (نام علمی Apis mellifera) از جمله حشرات تکامل یافته به شمار می آید که اجداد آن در دوره کرتاسه (creataceous) حدود ۱۳۰ میلیون سال قبل روی کره زمین ظاهر شده اند و احتمالاً از حدود دو میلیون سال قبل به شکل کنونی پا به عرصه حیات گذاشته است. سه گروه در یک کلنی زنبور عسل وجود دارند: ملکه (یک عدد)، نرها (حداکثر ۲۰۰ عدد) و کارگرها (حدود ۲۰ هزار).
ملکه از نظر اندازه از کارگران درازتر و کمی پهن تر است. ملکه تازه متولدشده که چهار تا شش روز عمر دارد ابتدا چند پرواز اکتشافی به منظور آشنایی با محیط انجام می دهد و سپس در سن ۶ تا ۱۰ روز گی اقدام به پرواز جفت گیری می کند.
اکثر پروازهای جفت گیری بین ساعت ۲ تا ۴ بعدازظهر وقتی دما بیش از ۲۰ درجه سانتیگراد باشد، انجام می گیرد. در طول جفت گیری، ملکه به اندازه تمام عمرش اسپرم دریافت کرده و در کیسه مخصوصی ذخیره می کند. ملکه دو تا پنج سال و گاهی تا هشت سال عمر می کند اما در تمام این مدت دیگر جفت گیری نخواهد کرد. چند ساعت پس از بازگشت ملکه به کندو تخم گذاری شروع می شود و به جز در اواخر پاییز ادامه دارد.
نرها درشت تر و کوتاه تر از ملکه و کارگرها هستند. آنان به جز جفت گیری با ملکه کار دیگری انجام نمی دهند. جفت گیری موفقیت آمیز منجر به مرگ حشرات نر می شود، در واقع درصد ناچیزی از افراد نر قادر به جفت گیری خواهند شد.
فراوان ترین و کوچک ترین افراد کلنی کارگرها هستند. کارگرها از نظر جنسی ناقص هستند که در شرایط معمولی کندو قادر به تخم ریزی نیستند. کارگران زنبور عسل در ابتدا به کارهای داخل کلنی مانند تمیز کردن و غذا دادن به نوزادان می پردازند، اما با بالا رفتن سن شان به نگهبانی در ورودی کندو پرداخته و در نهایت به دنبال غذا می روند، به این دسته از کارگران، زنبورهای آذوقه آور می گویند.
● ملکه، سرپرست یا ماشین تخم گذار
در مورد کارهایی که در داخل یک کندوی زنبور عسل انجام می گیرد از دیرباز تصوری اشتباه مبنی بر اینکه همه کارها یا اغلب کارها توسط ملکه سرپرستی و کنترل می شود، وجود داشته است. با این دیدگاه، کلنی توسط یک دیکتاتور کنترل می شود و نام «ملکه» نیز همین تصور را القا می کند. آنچه واقعیت دارد این است که ملکه در قلب کندو قرار دارد و یک کلنی زنبور عسل خانواده بزرگی است شامل ملکه مادر و هزاران فرزند.
همچنین ملکه مادر به اتفاق کارگرها تمامی تلاش خود را برای بقای کلنی به کار می برد، با این وجود نقش خاصی در تصمیم گیری ها ندارد. در حقیقت ملکه یک ماشین تخم گذار است که در شرایط مساعد در فصل تابستان حدود ۱۵۰۰ تخم می گذارد. ملکه نه تنها سرپرست نیست بلکه به نیازهای کاری کندو نیز بی توجه است. برای مثال هر چه تعداد زنبورهای کارگر که به ساختن شانه مشغولند بیشتر باشد، جست وجوکنندگان گرده کمتر می شود و خود کارگران به نوعی تعادل دست می یابند. تنها برتری ارائه شده توسط ملکه، جلوگیری از پرورش ملکه های اضافی است که این عمل را با ترشح نوعی ماده به نام «ماده ملکه» انجام می دهد.
کارگرها در تماس با ملکه این ماده را به سرتاسر کندو می برند. این ماده به کندو اعلام می کند نیازی به پرورش ملکه جدید نیست. بنابراین ملکه، رئیس کارگرها نیست. در واقع کارهای کندو توسط خود کارگران و خرد جمعی شان سرپرستی می شود. یکی دیگر از مواردی که کارگرها بدون دخالت ملکه انجام می دهند، رقص است. زنبورها با انجام نوعی رقص پیچیده جست وجوکنندگان غذا را به سمت گل ها راهنمایی می کنند.
● رقص در زنبور عسل
لازمه تداوم موفقیت آمیز زندگی اجتماعی زنبور عسل، وجود سامانه های مکالماتی موثر بین اعضاست. زنبورهای عسل برای برقراری ارتباط و انتقال اطلاعات در مورد منابع گرده و شهد، به عنوان غذای اصلی زنبور، که خارج از کندو قرار گرفته اند از یک رقص پیچیده به نام «رقص دم جنبانی» (waggle dance) استفاده می کنند (علت نامگذاری این رقص به دم جنبانی آن است که زنبورها در طول این رقص انتهای شکم خود را با ارتعاشات جانبی حرکت می دهند). زنبورهای رقصنده با استفاده از این رقص، فاصله، جهت و حتی کیفیت غذا را به بقیه زنبورها اطلاع می دهند. کشف وجود این رقص که حدود ۷۰ سال پیش در تابستان سال ۱۹۴۴ توسط «کارل فن فریش» استاد دانشگاه مونیخ آلمان صورت گرفت در سال ۱۹۷۳ برای فریش جایزه نوبل را به همراه داشت.
● یافتن آشیانه جدید در زنبور عسل
وقتی تراکم جمعیت یک کلنی زنبور عسل زیاد شود (که این حالت معمولاً اواخر بهار یا اوایل تابستان رخ می دهد)، ملکه مادر همراه با حدود نیمی از زنبورهای کارگر، کندو را ترک می کند تا یک کلنی جدید بنا کند که به این عمل، بچ زدن (swarming) می گویند. در همان حال یک ملکه دختر و بخشی از زنبورهای کارگر برای تداوم کلنی قبلی در کندو (یا هر نوع آشیانه دیگر) باقی می مانند. زنبورهایی که بچ زده اند، معمولاً روی شاخه های درختان در نزدیکی کندوی اصلی تشکیل خوشه می دهند. زنبورها با توجه به ذخایر اندک غذایی معده شان نمی توانند برای مدت طولانی زنده بمانند، بنابراین ضروری است هر چه زودتر مکان مناسبی پیدا کنند. به طور معمول یک مکان جدید باید دورتر از قلمرو تغذیه ای آشیانه قدیمی باشد، اما نه آنقدر دور که انرژی زیادی در طول پرواز از بین رود. بعد از انتخاب مکان کلنی که در ادامه نوشتار به آن پرداخته خواهد شد ، کارگران ساختن آشیانه با استفاده از موم را شروع می کنند. موم، ماده منحصر به فردی است که در زنبورهای اجتماعی وجود دارد و به وسیله کارگران از غدد مومی موجود در شکم ترشح می شود. موم در دمای ۳۵ درجه سانتیگراد داخل کندو کاملاً نرم است و برای ساختن سلول ها همراه با بزاق به کار گرفته می شود.
● تصمیم گیری های جمعی
انتخاب های اجتماعی در جوامع انسانی همواره با چالش مواجه بوده است. مساله مهم برای یک گروه در تصمیم گیری ها آن است که تمایلات همه (اغلب) افراد لحاظ شود در حالی که تنها باید یک انتخاب انجام گیرد. در مورد انسان ها رو آوردن به انواع سامانه های رای گیری یک نوع راهکار برای تامین این هدف است.
انتخاب های اجتماعی در جانوران کمتر بررسی شده است. اگرچه مثال های فراوانی وجود دارد. مثلاً یک گروه بابون (نوعی میمون) باید در مورد محل بعدی که قرار است بعد از استراحت بروند تصمیم بگیرند، همچنین افراد یک کلنی مورچه باید در مورد حمله کردن یا نکردن به کلنی همسایه خود تصمیم بگیرند. یکی از مثال های برجسته تصمیم گیری در جانوران انتخاب آشیانه توسط گروهی بالغ بر ۱۰ هزار زنبور عسل است. در اینجا، چند صد زنبور باید از بین حدود ۱۰ یا تعداد بیشتری مکان برای آشیانه خود، یکی را که بهترین باشد، انتخاب کنند. همان طور که در بخش پیشین توضیح داده شد اواخر بهار یا اوایل تابستان با بالا رفتن جمعیت یک کلنی زنبور، عمل بچ زدن انجام می شود که طی آن ملکه و حدود نیمی از زنبورهای کارگر، کندو را ترک می کنند تا یک کلنی جدید بنا کنند.
زنبورها بعد از بچ زنی در روی درختی در نزدیکی کندوی اصلی تشکیل خوشه می دهند که اگر زنبوردار آنها را به تله نیندازد به خانه جدید (معمولاً در شکاف تنه درختان) پرواز می کنند. اما معمولاً بچ ها توسط انسان ها شکار می شوند و به درون کندوهای ساخت انسان هدایت می شوند بنابراین جای شگفتی نیست اگر جریان تصمیم گیری توسط زنبورهای بچ تا سال ها به عنوان راز باقی بماند.
در دهه ۱۹۵۰ میلادی با انتشار نتایج پژوهش های «مارتین لینداور» جانورشناس آلمانی و یکی از دانشجویان «کارل فن فریش» پرده از این راز برداشته شد. استاد وی قبلاً رقص عده ای از زنبورهای کارگر در داخل کندو را کشف کرده بود اما این بار وی متوجه شد زنبورها روی سطح بچ نیز «رقص دم جنبانی» انجام می دهند با این تفاوت که زنبورهای رقصنده (پیشاهنگ)، برخلاف آنانی که در کندو به رقص می پردازند شهد یا گرده همراه خود ندارند و این به آن معنا بود که این گروه از زنبورهای رقصنده، آذوقه آور نیستند و اطلاعات مربوط به غذا را با خود ندارند (گو اینکه در شرایط بچ زدن مساله مهم برای زنبورها یافتن یک مکان مناسب است نه غذا). سپس «لینداور» متوجه شد زنبورهای پیشاهنگ به وسیله رقص، محل آشیانه های احتمالی را به بقیه زنبورها گزارش می دهند.
این نوع رقص قبلاً مورد توجه قرار نگرفته بود. پژوهش های بیشتر با استفاده از امکانات امروزی مانند فیلمبرداری و نیز استفاده از مدل های ریاضی موجب تایید یافته های «لینداور» شده است. به علاوه جزییات بیشتری را نیز آشکار کرده است. در جریان تصمیم گیری، تنها چند صد تا از هزاران زنبور موجود در بچ فعال هستند و اغلب زنبورها آرام باقی می ماندند تا انرژی بچ تا زمانی که آشیانه جدید پیدا شود، حفظ شود به طوری که دمای مرکز بچ بین ۳۰ تا ۴۰ درجه سانتیگراد است.
یافته شگفت آور دیگر آن است که در ابتدا، رقص های زنبورها جهت های مختلفی را نشان می دهند به طوری که حدود ۱۰ مکان یا تعداد بیشتری را آگهی می کنند اما با گذشت زمان تعداد مکان هایی که توسط رقصنده ها آگهی می شود، کم می شود تا اینکه یک مکان می ماند که با هیجان توسط زنبورهای رقصنده آگهی می شود.
بعد از اینکه رقص های زنبورها روی یک مکان خاص متمرکز شد تمامی زنبورها ناگهان به طرف آشیانه آدرس داده شده توسط رقص پرواز می کنند. به عبارت دیگر زنبورهای رقصنده محل های مختلفی را گزارش می کنند و بعد از نوعی همه پرسی، منزل جدید انتخاب می شود! جالب آن است که زنبورهای رقصنده در مدت تصمیم گیری در حال تغییر هستند یعنی یک گروه از زنبورهای پیشاهنگ که مکانی را با رقص خود به دیگر زنبورها اطلاع می دهند بعد از چند ساعت جای خود را به گروه پیشاهنگ بعدی می دهند.
پرسش مهم دیگر آن است که آیا تصمیم گیری نهایی برای پرواز به سمت آشیانه انتخاب شده بر اساس اتفاق آراست یا رسیدن به حد نصاب حداکثری. پاسخ به این سوال با توجه به پژوهش های اخیر کاملاً روشن شده است که همه زنبورهای پیشاهنگ لزوماً با مکان انتخاب شده موافق نیستند اما از تصمیمی که بیشتر افراد گرفته اند، پیروی می کنند. به عبارت دیگر در اینجا رسیدن به حد نصاب برای تصمیم گیری کافی است. با این وجود در ۹۰ درصد موارد محل انتخاب شده، دارای بهترین ویژگی های لازم بوده است.
انتخاب محل سکونت، موضوع بسیار حیاتی برای کلنی زنبور عسل به شمار می رود. کلنی باید فضای کافی برای ذخیره عسل در زمستان داشته باشد، همچنین باید امکان بقا در سرمای زمستان و جلوگیری از حمله شکارگران گرسنه را داشته باشد، در غیر این صورت از بین می روند. بنابراین جای شگفتی نیست که انتخاب کلنی فقط توسط چند زنبور معدود انجام نگیرد بلکه چند صد زنبور به صورت جمعی در این تصمیم گیری شریک باشند. زنبورهای پیشاهنگ مکان هایی که امکان آشیانه شدن را دارند، صادقانه گزارش می کنند و در نهایت به یک توافق در مورد محل زندگی جدید دست می یابند.
● نتیجه گیری
زنبور عسل علاوه بر تامین غذای بدن انسان ها از راه های مختلف به ویژه عمل گرده افشانی گیاهان می تواند غذای مغز انسان را نیز تامین کند زیرا هر کندوی زنبور عسل مثالی از جامعه ای است که اعضای آن در کمال آرامش و با موفقیت در کنار هم کار می کنند و هدف مشترکی دارند. در واقع این شش پایان کوچک درس های زیادی به ویژه در زمینه تصمیم گیری دموکراتیک برای ما دارند. کلنی زنبور عسل جامعه ای هماهنگ است که در آن هزاران زنبور کارگر همکاری می کنند تا کلنی در موقعیت مناسبی برای زندگی قرار بگیرد. در این حشره، فرد بدون گروه زنده نمی ماند، بنابراین تصمیم گیری ها به صورت گروهی انجام می شود. انسان ها انتخاب های خود را الزاماً به صورت گروهی انجام نمی دهند، بنابراین ما اغلب تمایل به همکاری کمتری داریم. همان طور که نقش ملکه در کندو توضیح داده شد، در یک کلنی زنبور عسل، نقش سرپرست به کمترین حد ممکن کاهش پیدا کرده است. زنبورهای عسل بدون وجود یک سرپرست تصمیم می گیرند.
استفاده از حد نصاب حداکثری و نه الزاماً توافق کامل از دیگر ویژگی های تصمیم گیری زنبور عسل است. همچنین قبل از اینکه کلنی زنبور عسل تصمیم گیرد خانه ای جدید را برگزیند، زنبورهای پیشاهنگ کیلومترها از قلمرو را بررسی می کنند و تا ۲۰ مکان قابل زندگی را می یابند. در واقع آنان می خواهند به خودشان حق انتخاب بدهند. انسان ها نیز می توانند وقتی با یک مشکل پیچیده مواجه می شوند به جای تمرکز روی یک یا دو راه حل، در جست وجوی راه حل های گسترده باشند.