Dr.Vahidi
08-09-2011, 11:25 AM
مرغ شاخدار جزء راسته گالی فرمیس، خانواده فزان ها و زیرخانواده نومیدین طبقه بندی می شود. مرغ های شاخدار بر حسب ضمائم موجود در سربه سه فرم ظاهر می گردند. موطن اصلی آنها آفریقا است.
مرغ های شاخدار به شکل گله ای زندگی کرده و به آنها مرغ مصری و مرغ فرعون نیز اتلاق می شود. این پرنده، علاوه بر حشرات و مارها، علاقه زیادی به خوردن جوانه های گیاهی مخصوصا جوانه های بادام زمینی دارند.
در زمان های قدیم، مرغ شاخدار نزد مصریان پرنده ای مقدس به شمار می رفت، اهلی کردن آنها را به یونانیان و رومی ها نسبت می دهند.
این مرغان به علت دارا بودن بدنی قوی و نسبتا گرد و توپر جلب توجه می کنند. بال های آنها کوتاه بوده و قدرت چندانی جهت پرواز کردن ندارند، دم آنها مانند دم مرغ خانگی پهن نبوده و ظاهری همانند آنها ندارند.
تکامل پرهای بدن به صورت کامل و اکثر آنها کوتاه و به رنگ خاکستری است. سر آنها پرهای کمی داشته و منقار نسبا بزرگ و شاخی رنگ آنها سبب سبب جلب توجه بیننده می شود.
در سطح منقار رنگ قرمز و در بعضی موارد رنگ زردی جلب توجه می کند که به تدریج به زایده ای قرمز رنگ تبدیل می شود. به همین علت این دسته از مرغان را مرغ شاخدار می گویند.
در برخی انواع آنها این زائده به صورت برجستگی کاکل مانندی دیده می شود که باعث شده حتی به آنها کلاهدار یا کاکلی هم اطلاق شود.
در جنس نر این پرنده زائده کلاه مانند قدری بزرگتر است و در صورتی که فرد بیننده دارای آشنایی لازم و تجربه کافی باشد، می تواند از روی این مشخصه جنسیت پرنده را تشخیص دهد.
نژادهای مرغ شاخدار از آفریقا سرچشمه گرفته و ۸ گونه دارد، که شامل دو زیر گونه می شود.
● مرغ شاخدار کلاهدار و مرغ شاخدار کاکل دار
نوع وحشی این پرنده سالی یک یا دو بار اقدام به لانه سازی کرده و حدود ۱۰ تخم نیز می گذارد. این راندمان ناچیز در نوع اهلی آن به طور قابل ملاحظه ای افزایش داده شده است.
مخصوصا در این مورد، فرانسوی ها و ایتالیایی ها به طور گسترده ای کار کرده اند. تفکیک جنس در جوجه های یکروزه براساس فرم رویش پرها و نیز به روش ژاپنی امکان پذیر است.
مرغ های شاخدار در سن ۷ ۶ ماهگی به سن بلوغ رسیده و در این سن وزنی حدود ۲ ۷/۱ کیلوگرم خواهند داشت. آنها را اغلب با روش بستر و یا نسبت ۴ ماده به یک نر نگهداری می کنند.
● مدیریت پرورش
مرغ های شاخدار پرورشی از لحاظ جنس تفکیک شده و در سالن های نیمه تاریک بر روی بستری از سبوس گندم یا مواد دیگر نگهداری می شوند. تعداد ۸ ۶ قطعه آن را می توان در واحد سطح جای داد.
از سن ۶ ۵ هفتگی از چوب های خواب و جعبه فضولاتی که ۳۰ درصد از سطح سالن را اشغال می نمایند استفاده می کنند. برای هر ۶ قطعه مرغ شاخدار یک متر چوب خواب منظور می شود.
معمولا سعی می نمایند که سن بلوغ را در آنها به تعویق بیندازند تا درصد باروری را افزایش داده و اندازه تخم ها را به حالت یکنواخت در آورده و تعداد آنها را فزونی بخشند.
با اجرای برنامه های نوری به این هدف دست می یابند که به نمونه ای از آن اشاره می گردد:
● جوجه ها تا ۱۰ روزگی هر روز ۲۴ ساعت روشنایی
از ۱۴ ۱۰ روزگی هر روز ۲۱ ساعت نور دریافت می کنند/ سپس این مدت به مرور کاهش یافته، چنان که از هفته سوم تا بیست و ششم به ۷ ساعت می رسد.
بین سنین ۲۶ تا ۲۸ هفتگی مدت روشنایی را تدریجا به ۱۴ ساعت افزایش می دهند.
شدت نور در سه روز اول زندگی ۳ وات برای هر مترمربع سطح سالن و سپس ۳/۰ وات برای همین سطح تا سن ۲۶ هفتگی است.
معمولا از ۲۶ هفتگی که مرغ های شاخدار را به قفس ها منتقل می نمایند، شدت نور تا ۲۸ هفتگی مجددا ۳ وات به ازاء هر مترمربع خواهد بود.
برای مرغ های شاخدار در حال رشد نیز مشابه همین برنامه نوری را می توان اعمال نمود، با این تفاوت که از ۲۱ هفتگی به بعد به ازاء هر هفته یک ساعت به مدت روشنایی افزوده،
به طوری که در جابه جایی آنها از بستر به قفس در هفته ۲۸، مدت روشنایی به ۱۴ ساعت برسد.
مرغ های شاخدار پرورشی را ۹۰ ۸۰ درصد در قفس و در سالن های نیمه تاریک با تهویه مناسب نگهداری می کنند.
چون مرغ های شاخدار نسبت به صدا و ورود ناگهانی اشخاص و روشن و خاموش شدن چراغ عکس العمل نشان داده و اکثرا شدید می ترسند، لذا استفاده از سالن های نیمه تاریک توصیه می شود.
معمولا تغییر روش نگهداری از بستر به باطری برای نرها از هفته بیست و چهارم و برای مرغ های شاخدار در هفته بیست و ششم صورت می گیرد.
این باطری ها اغلب سه طبقه و مشابه باطری هایی است که برای مرغ ها مورد استفاده قرار می گیرند.
از آن جا که مرغ های شاخدار در روش بستر به آبخوری های ناودانی عادت می کنند و تغییر این عادت به آبخوری قطره ای در روش قفس به درازا می کشد و اختلالاتی در تولید و بنیه آنها به وجود می آید،
لذا باید ۴ ۳ هفته قبل از تغییر روش، ضمن استفاده از آبخوری های ناودانی از نو.ع قطره ای نیز استفاده شود تا بعدا مشکلی در این رابطه به وجود نیاید.
حرارت سالن نگهداری را ۲۲ ۲۰ درجه سانتی گراد با رطوبتی در حدود ۶۰ ۵۵ درصد توصیه می کنند. غذای مخصوص مرغ های شاخدار پرورشی را باید ۳ ۲ هفته قبل از تغییر روش نگهداری در اختیار آنها گذاشت.
اولین تخم به طور معمول در سن ۳۱ هفتگی گذاشته شده و راندمان گله در ۳۴ هفتگی به ۷ درصد و در ۳۶ هفتگی به ۸۵ ۸۰ درصد رسیده و تا ۴۰ هفتگی تداوم یافته و سپس به زیر ۵۰ درصد کاهش می یابد.
پس از این مرحله نرها با ۸/۱ کیلوگرم و ماده ها با ۲/۲ ۲ کیلوگرم آمده ذبح هستند.
در نگهداری جوجه ها برای پرواربندی، در مرحله نخست نیاز حرارتی آنها باید تامین گردد. میزان این حرارت ۳۸ ۳۶ درجه سانتی گراد در هفته اول بوده که هر هفته ۳ ۲ درجه سانتی گراد آن را کاهش می دهند.
اغلب مدت روشنایی را ۱۶ ساعت از ۲۴ ساعت توصیه می نمایند، ولی این مدت می تواند ۲۴ ساعته نیز باشد.
آنچه که مهم بوده و باید به آن توجه داشت، خاموشی های مستمر و طولانی است که نباید پیش آید، چون بر اثر آن، ترس بر پرنده ها مستولی شده و به یک گوشه هجوم برده نتجیتا تعداد زیادی از آنها بر اثر ازدحام تلف می گردند.
بهتر است منبع نور در ۲ متری سطح کف سالن استقرار یابد. رطوبت نسبی هوا را در داخل سالن باید بین ۶۰ ۵۵ درصد ثابت نگهداشت.
آبخوری ها و دانخوری های که برای مرغ ها به کار می روند، می شود برای مرغ های شاخدار نیز مورد استفاده قرار گیرند. از آن جا که این پرنده نسبت به سایر طیور میزان زیادتری از غذا را حیف و میل می کند،
لذا روی دانخوری ها را با فواصل معین، مفتول های فلزی نصب می کنند تا از ریخت و پاش جلوگیری گردد.
طول دانخوری تا سن ۲ هفتگی، ۵/۱ سانتی متر و از ۷ هفتگی به بعد ۵/۲ سانتی متر برای هر قطعه کافی است. یک آبخوری سیفونی اتوماتیک معمولا برای ۱۰۰ قطعه جوجه یکروزه کافی خواهد بود.
از آن جا که مرغ های شاخدار به مایکوز حساس هستند، لذا بستر باید از مواد بسیار مرغوب و تمیز انتخاب شود. برای اطمینان علاوه بر ضدعفونی بستر باید از قارچ کش ها نیز استفاده کرد.
● تغذیه و مواد مغذی
مطالعات کمی بر روی احتیاجات مواد مغذی مرغ شاخدار صورت گرفته است. فرض کلی بر این است که احتیاجات پروتئینی مرغان شاخدار بیشتر از مرغ های محلی است.
بلام ایتال، مقدار پروتئین را برای دوره ۰ تا ۴ هفتگی ۲۴ تا ۲۶ درصد، ۴ تا ۸ هفتگی ۱۹ تا ۲۰ درصد، ۸ تا ۱۲ هفتگی ۱۶ درصد و یا کمتر از این مقدار را توصیه کرده
در حالی که هوقوز و جان حداقل میزان ۲۱ درصد پروتئین در جیره ی استارتر و مقدار ۱۷ درصد پروتئین جیره ی پس دان را توصیه کردند. تعداد زیادی از مواد غذایی مانند ذرت،
کنجاله ی بادام زمینی، کنجاله ی تخم پنبه و غیره را می توان در فرمول غذایی جیره مرغان شاخدار در روش پرورش متراکم جای داد.
تحقیقات نشان داده است که عمده غذای موجود در چینه دان مرغ شاخدار وحشی ذرت است و می توان ذرت را در فرمول غذایی جیره ی مرغان شاخدار محسوب شده به نسبت ۲۰ درصد در جیره ی پیش دان،
۲۵ درصد جیره ی پس دان، ۳۰ درصد جیره ی رشد، ۵۰ درصد جیره ی خروس های بالغ و ۷۰ درصد جیره ی مرغ های بالغ جایگزین کرد.
جدول زیر می تواند به عنوان راهنمایی برای جیره بندی غذای مرغ های شاخدار مورد استفاده قرار گیرد.
نیاز مرغ های شاخدار به مواد غذایی بر حسب (کالری ۱۹۸۳)
برای جلوگیری از حیف و میل غذا توصیه می شود که آن را به صورت پلت درآورده و کنترل شده توزیع کنند. میزان مصرف غذا در دوره تخمگذاری بین ۱۱۰ ۱۰۰ گرم در روز برای هر قطعه است.
مرغ های شاخدار تا سن ۲۵ هفتگی تقریبا ۱۲ ۵/۱۱ کیلوگرم در ماده ها و ۱۰ ۸/۹ کیلوگرم در نرها غذا مصرف می نمایند. ضریب مصرف غذایی در نرها ۴ ۱ است.
معمولا درصد تلفات مرغان شاخدار ناچیز و در حدود ۳ ۱ درصد است. در این رابطه تفاوت معنی دار بین دو جنس وجود ندارد.
براساس تحقیقات دی بست جنس نر تا سن ۶ ۴ هفتگی رشد سریعتری نسبت به جنس ماده داشته و در بین ۱۴ ۱۰ هفتگی این امر برعکس شده و ماده ها رشد سریعتری خواهند داشت.
از سن ۱۵ هفتگی تفاوت رشد در دو جنس کاملا مشخص گشته و به طوری که همانند بلدرچین، که جنس ماده سنگین تر است، در سن ۳۰ هفتگی مرغ های شاخدار حدودا ۳۰۰ گرم سنگین تر از جنس نر هستند.
لاشه مرغ های شاخدار را،تازه یا منجمد به بازار عرضه می کنند. در فرانسه این پرنده را در سنین مختلف برای اهداف گوناگون ذبح و به بازار می فرستند.
● بیماری ها و تلفات
نشان داده شده است که مرغان شاخدار بالغ نسبت به طیور دیگر مقاومت بیشتری نسبت به تعداد زیادی از بیماری های ویروسی و باکتریایی دارند،
اما در یک گلر وارداتی از پلاسترای شیوع بیماری نیوکاسل در نیجریه گزارش شده است. بیماری نیوکاسل در جوجه های گوشتی بهتر از مرغ شاخدار ظاهر می گردد.
بیماری نیوکاسل در مرغان شاخداری که در شرایط روستایی پرورش داده می شوند ۱۳۰۷ درصد شیوع داشته است.
ویروس بیماری نیوکاسل که از جوجه ها، مرغ ها و مرغان شاخدار گرفته شده بود به دو گروه از مرغان شاخدار تزریق شد.
نتایج نشان داد که مرغان شاخدار حساسیت بیشتری به سویه گرفته شده از مرغان نسبت به سویه های گرفته شده از مرغان شاخدار نشان دادند و این آزمایش منجر به این نتیجه شد
که احتمالا ممکن است مرغان شاخدار به همه ی سویه های ویروس نیوکاسل حساس نباشند.
سویه های لننوژنیک و مزوژنیک بارامیکسوویروس یک اثری روی مرغ شاخدار ندارند در حالی که نوع ولوژنیک بر روی مرغ شاخدار اثر می گذارد.
مرغ شاخدار بالغ به طور نسبی در مقایسه با مرغ ها و جوجه های بومی بیماری های کمتری دارد. مرغان شاخدار جوان به بیماری ها به خصوص در طول هفته های اول زندگی مقاوم نیستند.
فاکتورهای مدیریتی در هر دو نوع سیستم پرورش آزاد و متراکم نشان دادند که تاثیر مهمی در ایجاد تلفات دارند. مدیریت ضعیف سبب ایجاد استرس، شرایط آب و هوایی بد و صدماتی به پرندگان می شود.
چهارده نوع بیماری (ویروسی، باکتریایی، انگلی و کمبود تغذیه ای) که دلایل مرگ و میر جوجه ها در شرایط پرورش متراکم بودند تشخیص داده شده اند.
بیماری های شناخته شده اصلی عبارت بودند از: کوکسیدیوز، هلمینتازیس، سالمونلوز، امفالیتیز و سندرم خمیدگی انگشتان پا (کمبود ویتامین b۲) مشاهده شده اند.
در شرایط پرورش آزاد مرگ جوجه ها قبل از سن ۸ هفتگی بحرانی و وخیم است، تلفات تا قبل از این سن می تواند به ۶۰ درصد هم برسد.
از بین آزمایشات باکتریایی و میکروبیولوژی، تعدادی از باکتری های بیماری زایی که از بدن پرندگان مرده جدا شده بودند عبارتند از: ایکولای، سالمونلا، گلبسیلا، پزودوموناس، پرتوزوآ و کاندیداآلبیکن بودند.
عواملی که سبب تلف شدن جوجه ها می شدند شامل بیماری های دستگاه گوارش (۸۰ درصد)، بیماری های دستگاه تنفسی (۵۷ درصد)، بیماری های دستگاه ادراری (۲۷ درصد) بودند،
در حالی که بیماری های کوکسیدیوز (۴۸ درصد)، هلمیاتوس (۳۹ درصد)، کلی باسیلوس (۲۴ درصد)، سالمونلوز (۲۳ درصد)، بورسیتز (۲۰ درصد) و تریکوموناس (۶ درصد) از عوامل اصلی تلفات در مرغ شاخدار جوان می باشند.
مرغ های شاخدار به شکل گله ای زندگی کرده و به آنها مرغ مصری و مرغ فرعون نیز اتلاق می شود. این پرنده، علاوه بر حشرات و مارها، علاقه زیادی به خوردن جوانه های گیاهی مخصوصا جوانه های بادام زمینی دارند.
در زمان های قدیم، مرغ شاخدار نزد مصریان پرنده ای مقدس به شمار می رفت، اهلی کردن آنها را به یونانیان و رومی ها نسبت می دهند.
این مرغان به علت دارا بودن بدنی قوی و نسبتا گرد و توپر جلب توجه می کنند. بال های آنها کوتاه بوده و قدرت چندانی جهت پرواز کردن ندارند، دم آنها مانند دم مرغ خانگی پهن نبوده و ظاهری همانند آنها ندارند.
تکامل پرهای بدن به صورت کامل و اکثر آنها کوتاه و به رنگ خاکستری است. سر آنها پرهای کمی داشته و منقار نسبا بزرگ و شاخی رنگ آنها سبب سبب جلب توجه بیننده می شود.
در سطح منقار رنگ قرمز و در بعضی موارد رنگ زردی جلب توجه می کند که به تدریج به زایده ای قرمز رنگ تبدیل می شود. به همین علت این دسته از مرغان را مرغ شاخدار می گویند.
در برخی انواع آنها این زائده به صورت برجستگی کاکل مانندی دیده می شود که باعث شده حتی به آنها کلاهدار یا کاکلی هم اطلاق شود.
در جنس نر این پرنده زائده کلاه مانند قدری بزرگتر است و در صورتی که فرد بیننده دارای آشنایی لازم و تجربه کافی باشد، می تواند از روی این مشخصه جنسیت پرنده را تشخیص دهد.
نژادهای مرغ شاخدار از آفریقا سرچشمه گرفته و ۸ گونه دارد، که شامل دو زیر گونه می شود.
● مرغ شاخدار کلاهدار و مرغ شاخدار کاکل دار
نوع وحشی این پرنده سالی یک یا دو بار اقدام به لانه سازی کرده و حدود ۱۰ تخم نیز می گذارد. این راندمان ناچیز در نوع اهلی آن به طور قابل ملاحظه ای افزایش داده شده است.
مخصوصا در این مورد، فرانسوی ها و ایتالیایی ها به طور گسترده ای کار کرده اند. تفکیک جنس در جوجه های یکروزه براساس فرم رویش پرها و نیز به روش ژاپنی امکان پذیر است.
مرغ های شاخدار در سن ۷ ۶ ماهگی به سن بلوغ رسیده و در این سن وزنی حدود ۲ ۷/۱ کیلوگرم خواهند داشت. آنها را اغلب با روش بستر و یا نسبت ۴ ماده به یک نر نگهداری می کنند.
● مدیریت پرورش
مرغ های شاخدار پرورشی از لحاظ جنس تفکیک شده و در سالن های نیمه تاریک بر روی بستری از سبوس گندم یا مواد دیگر نگهداری می شوند. تعداد ۸ ۶ قطعه آن را می توان در واحد سطح جای داد.
از سن ۶ ۵ هفتگی از چوب های خواب و جعبه فضولاتی که ۳۰ درصد از سطح سالن را اشغال می نمایند استفاده می کنند. برای هر ۶ قطعه مرغ شاخدار یک متر چوب خواب منظور می شود.
معمولا سعی می نمایند که سن بلوغ را در آنها به تعویق بیندازند تا درصد باروری را افزایش داده و اندازه تخم ها را به حالت یکنواخت در آورده و تعداد آنها را فزونی بخشند.
با اجرای برنامه های نوری به این هدف دست می یابند که به نمونه ای از آن اشاره می گردد:
● جوجه ها تا ۱۰ روزگی هر روز ۲۴ ساعت روشنایی
از ۱۴ ۱۰ روزگی هر روز ۲۱ ساعت نور دریافت می کنند/ سپس این مدت به مرور کاهش یافته، چنان که از هفته سوم تا بیست و ششم به ۷ ساعت می رسد.
بین سنین ۲۶ تا ۲۸ هفتگی مدت روشنایی را تدریجا به ۱۴ ساعت افزایش می دهند.
شدت نور در سه روز اول زندگی ۳ وات برای هر مترمربع سطح سالن و سپس ۳/۰ وات برای همین سطح تا سن ۲۶ هفتگی است.
معمولا از ۲۶ هفتگی که مرغ های شاخدار را به قفس ها منتقل می نمایند، شدت نور تا ۲۸ هفتگی مجددا ۳ وات به ازاء هر مترمربع خواهد بود.
برای مرغ های شاخدار در حال رشد نیز مشابه همین برنامه نوری را می توان اعمال نمود، با این تفاوت که از ۲۱ هفتگی به بعد به ازاء هر هفته یک ساعت به مدت روشنایی افزوده،
به طوری که در جابه جایی آنها از بستر به قفس در هفته ۲۸، مدت روشنایی به ۱۴ ساعت برسد.
مرغ های شاخدار پرورشی را ۹۰ ۸۰ درصد در قفس و در سالن های نیمه تاریک با تهویه مناسب نگهداری می کنند.
چون مرغ های شاخدار نسبت به صدا و ورود ناگهانی اشخاص و روشن و خاموش شدن چراغ عکس العمل نشان داده و اکثرا شدید می ترسند، لذا استفاده از سالن های نیمه تاریک توصیه می شود.
معمولا تغییر روش نگهداری از بستر به باطری برای نرها از هفته بیست و چهارم و برای مرغ های شاخدار در هفته بیست و ششم صورت می گیرد.
این باطری ها اغلب سه طبقه و مشابه باطری هایی است که برای مرغ ها مورد استفاده قرار می گیرند.
از آن جا که مرغ های شاخدار در روش بستر به آبخوری های ناودانی عادت می کنند و تغییر این عادت به آبخوری قطره ای در روش قفس به درازا می کشد و اختلالاتی در تولید و بنیه آنها به وجود می آید،
لذا باید ۴ ۳ هفته قبل از تغییر روش، ضمن استفاده از آبخوری های ناودانی از نو.ع قطره ای نیز استفاده شود تا بعدا مشکلی در این رابطه به وجود نیاید.
حرارت سالن نگهداری را ۲۲ ۲۰ درجه سانتی گراد با رطوبتی در حدود ۶۰ ۵۵ درصد توصیه می کنند. غذای مخصوص مرغ های شاخدار پرورشی را باید ۳ ۲ هفته قبل از تغییر روش نگهداری در اختیار آنها گذاشت.
اولین تخم به طور معمول در سن ۳۱ هفتگی گذاشته شده و راندمان گله در ۳۴ هفتگی به ۷ درصد و در ۳۶ هفتگی به ۸۵ ۸۰ درصد رسیده و تا ۴۰ هفتگی تداوم یافته و سپس به زیر ۵۰ درصد کاهش می یابد.
پس از این مرحله نرها با ۸/۱ کیلوگرم و ماده ها با ۲/۲ ۲ کیلوگرم آمده ذبح هستند.
در نگهداری جوجه ها برای پرواربندی، در مرحله نخست نیاز حرارتی آنها باید تامین گردد. میزان این حرارت ۳۸ ۳۶ درجه سانتی گراد در هفته اول بوده که هر هفته ۳ ۲ درجه سانتی گراد آن را کاهش می دهند.
اغلب مدت روشنایی را ۱۶ ساعت از ۲۴ ساعت توصیه می نمایند، ولی این مدت می تواند ۲۴ ساعته نیز باشد.
آنچه که مهم بوده و باید به آن توجه داشت، خاموشی های مستمر و طولانی است که نباید پیش آید، چون بر اثر آن، ترس بر پرنده ها مستولی شده و به یک گوشه هجوم برده نتجیتا تعداد زیادی از آنها بر اثر ازدحام تلف می گردند.
بهتر است منبع نور در ۲ متری سطح کف سالن استقرار یابد. رطوبت نسبی هوا را در داخل سالن باید بین ۶۰ ۵۵ درصد ثابت نگهداشت.
آبخوری ها و دانخوری های که برای مرغ ها به کار می روند، می شود برای مرغ های شاخدار نیز مورد استفاده قرار گیرند. از آن جا که این پرنده نسبت به سایر طیور میزان زیادتری از غذا را حیف و میل می کند،
لذا روی دانخوری ها را با فواصل معین، مفتول های فلزی نصب می کنند تا از ریخت و پاش جلوگیری گردد.
طول دانخوری تا سن ۲ هفتگی، ۵/۱ سانتی متر و از ۷ هفتگی به بعد ۵/۲ سانتی متر برای هر قطعه کافی است. یک آبخوری سیفونی اتوماتیک معمولا برای ۱۰۰ قطعه جوجه یکروزه کافی خواهد بود.
از آن جا که مرغ های شاخدار به مایکوز حساس هستند، لذا بستر باید از مواد بسیار مرغوب و تمیز انتخاب شود. برای اطمینان علاوه بر ضدعفونی بستر باید از قارچ کش ها نیز استفاده کرد.
● تغذیه و مواد مغذی
مطالعات کمی بر روی احتیاجات مواد مغذی مرغ شاخدار صورت گرفته است. فرض کلی بر این است که احتیاجات پروتئینی مرغان شاخدار بیشتر از مرغ های محلی است.
بلام ایتال، مقدار پروتئین را برای دوره ۰ تا ۴ هفتگی ۲۴ تا ۲۶ درصد، ۴ تا ۸ هفتگی ۱۹ تا ۲۰ درصد، ۸ تا ۱۲ هفتگی ۱۶ درصد و یا کمتر از این مقدار را توصیه کرده
در حالی که هوقوز و جان حداقل میزان ۲۱ درصد پروتئین در جیره ی استارتر و مقدار ۱۷ درصد پروتئین جیره ی پس دان را توصیه کردند. تعداد زیادی از مواد غذایی مانند ذرت،
کنجاله ی بادام زمینی، کنجاله ی تخم پنبه و غیره را می توان در فرمول غذایی جیره مرغان شاخدار در روش پرورش متراکم جای داد.
تحقیقات نشان داده است که عمده غذای موجود در چینه دان مرغ شاخدار وحشی ذرت است و می توان ذرت را در فرمول غذایی جیره ی مرغان شاخدار محسوب شده به نسبت ۲۰ درصد در جیره ی پیش دان،
۲۵ درصد جیره ی پس دان، ۳۰ درصد جیره ی رشد، ۵۰ درصد جیره ی خروس های بالغ و ۷۰ درصد جیره ی مرغ های بالغ جایگزین کرد.
جدول زیر می تواند به عنوان راهنمایی برای جیره بندی غذای مرغ های شاخدار مورد استفاده قرار گیرد.
نیاز مرغ های شاخدار به مواد غذایی بر حسب (کالری ۱۹۸۳)
برای جلوگیری از حیف و میل غذا توصیه می شود که آن را به صورت پلت درآورده و کنترل شده توزیع کنند. میزان مصرف غذا در دوره تخمگذاری بین ۱۱۰ ۱۰۰ گرم در روز برای هر قطعه است.
مرغ های شاخدار تا سن ۲۵ هفتگی تقریبا ۱۲ ۵/۱۱ کیلوگرم در ماده ها و ۱۰ ۸/۹ کیلوگرم در نرها غذا مصرف می نمایند. ضریب مصرف غذایی در نرها ۴ ۱ است.
معمولا درصد تلفات مرغان شاخدار ناچیز و در حدود ۳ ۱ درصد است. در این رابطه تفاوت معنی دار بین دو جنس وجود ندارد.
براساس تحقیقات دی بست جنس نر تا سن ۶ ۴ هفتگی رشد سریعتری نسبت به جنس ماده داشته و در بین ۱۴ ۱۰ هفتگی این امر برعکس شده و ماده ها رشد سریعتری خواهند داشت.
از سن ۱۵ هفتگی تفاوت رشد در دو جنس کاملا مشخص گشته و به طوری که همانند بلدرچین، که جنس ماده سنگین تر است، در سن ۳۰ هفتگی مرغ های شاخدار حدودا ۳۰۰ گرم سنگین تر از جنس نر هستند.
لاشه مرغ های شاخدار را،تازه یا منجمد به بازار عرضه می کنند. در فرانسه این پرنده را در سنین مختلف برای اهداف گوناگون ذبح و به بازار می فرستند.
● بیماری ها و تلفات
نشان داده شده است که مرغان شاخدار بالغ نسبت به طیور دیگر مقاومت بیشتری نسبت به تعداد زیادی از بیماری های ویروسی و باکتریایی دارند،
اما در یک گلر وارداتی از پلاسترای شیوع بیماری نیوکاسل در نیجریه گزارش شده است. بیماری نیوکاسل در جوجه های گوشتی بهتر از مرغ شاخدار ظاهر می گردد.
بیماری نیوکاسل در مرغان شاخداری که در شرایط روستایی پرورش داده می شوند ۱۳۰۷ درصد شیوع داشته است.
ویروس بیماری نیوکاسل که از جوجه ها، مرغ ها و مرغان شاخدار گرفته شده بود به دو گروه از مرغان شاخدار تزریق شد.
نتایج نشان داد که مرغان شاخدار حساسیت بیشتری به سویه گرفته شده از مرغان نسبت به سویه های گرفته شده از مرغان شاخدار نشان دادند و این آزمایش منجر به این نتیجه شد
که احتمالا ممکن است مرغان شاخدار به همه ی سویه های ویروس نیوکاسل حساس نباشند.
سویه های لننوژنیک و مزوژنیک بارامیکسوویروس یک اثری روی مرغ شاخدار ندارند در حالی که نوع ولوژنیک بر روی مرغ شاخدار اثر می گذارد.
مرغ شاخدار بالغ به طور نسبی در مقایسه با مرغ ها و جوجه های بومی بیماری های کمتری دارد. مرغان شاخدار جوان به بیماری ها به خصوص در طول هفته های اول زندگی مقاوم نیستند.
فاکتورهای مدیریتی در هر دو نوع سیستم پرورش آزاد و متراکم نشان دادند که تاثیر مهمی در ایجاد تلفات دارند. مدیریت ضعیف سبب ایجاد استرس، شرایط آب و هوایی بد و صدماتی به پرندگان می شود.
چهارده نوع بیماری (ویروسی، باکتریایی، انگلی و کمبود تغذیه ای) که دلایل مرگ و میر جوجه ها در شرایط پرورش متراکم بودند تشخیص داده شده اند.
بیماری های شناخته شده اصلی عبارت بودند از: کوکسیدیوز، هلمینتازیس، سالمونلوز، امفالیتیز و سندرم خمیدگی انگشتان پا (کمبود ویتامین b۲) مشاهده شده اند.
در شرایط پرورش آزاد مرگ جوجه ها قبل از سن ۸ هفتگی بحرانی و وخیم است، تلفات تا قبل از این سن می تواند به ۶۰ درصد هم برسد.
از بین آزمایشات باکتریایی و میکروبیولوژی، تعدادی از باکتری های بیماری زایی که از بدن پرندگان مرده جدا شده بودند عبارتند از: ایکولای، سالمونلا، گلبسیلا، پزودوموناس، پرتوزوآ و کاندیداآلبیکن بودند.
عواملی که سبب تلف شدن جوجه ها می شدند شامل بیماری های دستگاه گوارش (۸۰ درصد)، بیماری های دستگاه تنفسی (۵۷ درصد)، بیماری های دستگاه ادراری (۲۷ درصد) بودند،
در حالی که بیماری های کوکسیدیوز (۴۸ درصد)، هلمیاتوس (۳۹ درصد)، کلی باسیلوس (۲۴ درصد)، سالمونلوز (۲۳ درصد)، بورسیتز (۲۰ درصد) و تریکوموناس (۶ درصد) از عوامل اصلی تلفات در مرغ شاخدار جوان می باشند.