نیهال
10-12-2012, 02:03 PM
http://www.iranvij.ir/upload/images/j9ikozsucuehwg3gna2.gif
تاریخچه ابتلا انسان به بیماریهای مشترک بین انسان ودام به اولین ارتباط انسان با حیوانات واهلی کردن آن ها بر می گردد. تا قرن گذشته به علت تفاوت در شیوه زندگی انسان ها،
راه ابتلا و حتی نوع بیماری های تهدید کننده متفاوت بودند. قبل از انقلاب صنعتی، کشاورزی ودامداری از جمله مشاغل رایج در بسیاری از کشورها بود و تنها وسیله نقلیه انسان ها حیواناتی مثل اسب و شتر بودند بنابراین انسان ها همواره در تماس مستقیم با حیوانات زندگی می کردند و تفاوت چندانی بین شهروروستا وجود نداشت. بعد از انقلاب صنعتی به تدریج چهره شهرها دگرگون شد و نحوه ارتباط انسان با حیوان تغییر کرد. هم اکنون انسان ها فقط برای تفریح یا ورزش به سوارکاری می پردازند و اکثر دامداری ها در نقاط غیر شهری و به شیوه صنعتی اداره می شوند در عوض علاقه مردم به نگهداری حیوانات خانگی با تنوع فراوان (پستانداران، پرندگان، خزندگان و ماهی ها) به شدت زیاد شده است. الگوی انتقال بیماری و حتی نوع بیماری که این حیوانات به انسان انتقال می دهند از دام های اهلی متفاوت می باشد.
امروزه در دنیا علی رغم پیشرفت هایی که در زمینه های مختلف صورت گرفته است، هنوز هم مساله غذا از نظر اجتماعی و اقتصادی در درجه اول اهمیت قرار دارد و به عنوان یک مساله استراتژیک مطرح است، به طوری که موقعیت یک کشور را با سطح و نوع غذای مردم آن کشور محک می زنندو سلامت مردم ارتباط مستقیم با غذای مصرفی آن ها دارد. بدون شک محصولات دامی جایگاه ویژه ای در سبد غذای خانواردارا می باشند و کیفیت وسطح سلامت آن تاثیر بسزایی در سلامت عمومی جامعه می گذارد.
انتقال بیماری ازدام به انسان ازطریق غذا
مصرف غذای ناسالم در جامعه، عواقب نا مطلوب بهداشتی و تغذیه ای فراوانی در پی دارد. برخی از این عواقب عبارتند از: بیماری های روده ای، بیماری های مشترک انسان ودام (زئونوزها)، مسمومیت های حاد و مزمن، سوء تغذیه و… که درمان موارد فوق، جامعه را متحمل هزینه های سنگین و گاهی خسارات جبران ناپذیر می کند.
به دلیل افزایش جمعیت، پیدایش صنایع غذایی، رعایت موارد بهداشت در این صنایع وتغییر در الگوی غذا، نحوه انتقال بیماری های دامی به انسان نیز تغییر کرده است.
گاهی، عوامل تهدید کننده سلامت انسان توسط خود او به دام منتقل وسپس مصرف کننده با خوردن گوشت یا محصولات دامی در معرض خطر قرار می گیرد. بسیاری از عوامل مسمومیت زا وفلزات سنگین توسط صنایع مختلف به محیط وارد می شوند یا ضایعاتی که انسان توجهی به دفع مناسب آن ها ندارد، سلامت دام های اهلی را به خطر می اندازد مثل وجود باتری از کار افتاده یک اتومبیل در گوشه یک دامداری که حیوان با لیسیدن آن ها انواع مواد مضر و فلزات سنگین را وارد بدن خود می کند. آلودگی هوا، محیط زیست و آلودگی آب ها در اثر فاضلاب کارخانجات،راکتورهای اتمی وضایعات یا روغن و سوختی که از کشتی ها وقایق ها به آب نشت پیدا می کند از جمله عوامل تهدیدکننده سلامت آبزیان می باشند که سلامت مصرف کنندگان با خوردن آن ها به خطر می افتد.
طبق آمار و تجربیات به دست آمده، حدود ۷۰ درصد بیماری های عفونی، ناشی از مصرف غذایآلوده به میکروب های مختلف است.بیماری های وبا، تب مالت، توکسوپلاسموز وبیماری های اسهالی به اشکال متفاوت در اثر مصرف غذای آلوده به باکتری های مولد اینبیماری بروز می کند.
باکتری های مولد این بیماری ها از قبیل اشرشیا، سالمونلا و ویروس های دستگاه گوارشی از طریق غذاهای مختلف نظیر شیر آلوده ، پنیر الوده و گوشت و فراورده های آن به انسان منتقل می شود.
بیماری های گفته شده درگذشته مسئول بسیاری از مرگ ومیر ها در سراسر دنیا از جمله کشور ما بودند.
همانطور که گفته شد بسیاری ازانواع اسهال ها در اثر مصرف غذای نا سالم و تقلبی و کنترل نشده بوجود می آیند. اصولاکودکان، زنان باردار و پیران که آسیب پذیرترین اقشار جامعه به حساب میایندقربانیان مواد غذایی ناسالم تلقی می شوند.یاد آوری می شود که این معظل منحصر بهکشورهای در حال توسعه نیست بلکه مربوط به همه کشور ها حتی پیشرفته ترین آن ها نیزمیباشد.
هم اکنون احتمال ابتلا به تب مالت در اثر خوردن شیر پاستوریزه به صفر رسیده است در حالی که در گذشته استفاده از محصولات خام دامی یکی از راه های ابتلا به این بیماری بوده است. با این حال خطرات پنهان و آشکار فراوانی با خوردن محصولات دامی سلامت انسان را تهدید می کند. به دلیل همین تغییرات، امروزه بجای شنیدن اسامی بیماری های سیاه زخم، سل، آبله، هاری ولپتوسپیروز که البته وجود دارند بیشتر شاهد نام های جدید مثل آنفلوانزای مرغی،جنون گاوی و… هستیم.
نقش سازمان های مسئول
در گذشته تنها تداعی مردم از نام دامپزشکی درمان بیماری های دامی بود اما بدلیل ابعاد واقعی مشارکت طب دامپزشکی در ارتباط با سلامت عمومی و غذا، مدیریت اکوسیستم و تحقیقات بیوپزشکی از دهه ۴۰ میلادی بطور جدی به ارتباط علمی بین طب دامپزشکی و سلامت عمومی توجه خاص نشان دادند. شیوع بیماری های مشترک بین انسان ودام وافزایش تجارت بین المللی سبب افزایش تقاضا جهت نظارت بیشتر سازمان دامپزشکی شده است با این حال منابع انسانی و مالی حامی سازمانهای دولتی دامپزشکی در بسیاری از کشورها محدود شده اند.
شیوع عوامل خطرزا نه تنها سلامت انسان ها را تهدید می کند بلکه اقتصاد را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. از یک طرف تعداد زیادی دام وطیور در کشتارگاه ها یا دامداری ها از چرخه تولید و عرضه خارج می شوند و از طرف دیگر مردم به دلیل نگرانی از ابتلا به بیماری از خرید فرآورده های دامی خودداری می کنند. همچنین سازمان های مسئول و دولت باید هزینه زیادی جهت قرنطینه، کنترل و درمان بیماری های شایع صرف کنند. هزینه های جانبی والبته هنگفت شامل اطلاع رسانی از طریق رسانه های عمومی، آموزش مردم و کاهش فشار روانی حاکم بر جامعه در زمان بحران را نیز باید در نظر گرفت.
در بسیاری از کشورها یک فشار فزاینده جهت نظارت کامل بر سلامت عمومی وفاکتورهای خطرزا وجود دارد. این برنامه نظارتی تحت عنوان Surveillance of exposure(SOE) اجرا می شود و سازمان های مختلفی در اجرای این برنامه با هم همکاری می کنند. در کانادا این فشار از چندین منبع شامل سازمان های دولتی مسئول سلامت عمومی و تولید غذای سالم منشا می گیرد. در ایتالیا برنامه نظارت ویژه بر روی کارگرانی که در دامداری ها، مرغداری ها، صنایع مرتبط با محصولات دامی و مراکز تولید محصولات غذایی با منشا دامی مشغول به کار هستند اجرا می شود. در اتحادیه اروپا فهرستی از بیماری زاهای مشترک بین انسان و دام در محصولات دامی تهیه شده است و سازمان های مسئول و برنامه های ویژه ای در رابطه با کنترل این عوامل خطرزا دارند.
در مورد بیماری های عمومی، اطلاع رسانی به مردم اهمیت بسیاری دارد ومردم باید با راه های انتقال این بیماری ها مثل تماس مستقیم با حیوانات، فضولات آن ها، محصولات دامی و عوامل ناقل آشنا شوند. همچنین این سازمان ها با جمع آوری اطلاعات و تبدیل آن ها به دانش و یافته های جدید حرکت خود را در جهت رسیدن به هدف ، سازمان دهی می کنند. این اطلاعات باید شامل انسان، حیوان، غذا و محیط باشد. برای مثال اطلاعات می تواند شامل منابع غیر انسانی سالمونلا که در نقاط مختلف گزارش می شوند و الگوی مقاومت این باکتری باشد. همچنین باید تحقیقات وسیعی در مورد انتقال فاکتورهای ژنتیکی مثل حدت بیماری و مقاومت آنتی بیوتیکی از عوامل غیر بیماری زا به بیماری زا صورت پذیرد.
شیوع بیماری های مشترک انسان و دام در سال های اخیر
در سالهای اخیر بیماری های مشترک متفاوتی در دنیا وایران شایع شده که نگرانی های عمومی را به دنبال داشته است. جنون گاوی بیماری دستگاه عصبی مرکزی گاو می باشد که بدلیل مداخله انسان بوجود آمده است. پروتیین جیره حیوانات پرواری در دامداری های صنعتی از منابع حیوانی تامین می شود با این شرط که با حرارت کافی کاملا استریل شده باشند. با افزایش قیمت جهانی نفت حدود سه دهه پیش، کشورهای اروپایی دمای کوره های حرارتی استریل کننده غذاهای دامی را پایین آوردند تا در مصرف سوخت صرفه جویی کنند. در پی آن عامل ایجادکننده این بیماری که پیش از این گوسفند را مبتلا می کرد زنده ماند و پس از تغییراتی در گاو ایجاد بیماری جدیدی نمود وخسارات اقتصادی فراوانی بجا گذاشت.
بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو نیز اولین بار در ۱۹۴۴ در شهر کریمه در روسیه و سپس در شهر کنگو در زئیر شایع شد و سپس در سال ۱۹۷۸ در خراسان ایران مشاهده شد. تماس مستقیم انسان با خون و ترشحات یا بافت های آلوده دام از جمله عوامل ایجاد این بیماری در انسان می باشد.
بیماری التهاب مزمن روده در نشخوارکنندگان به نام «یون» یکی از بیماری های دامی شایع و بدون درمان در ایران می باشد که آن را مرتبط با بیماری کرون در انسان می دانند. عامل این بیماری از مدفوع حیوان آلوده و به میزان کمتر از راه شیر دفع می شود و لبنیات حاصل از حیوانات آلوده به عنوان یک راه انتقال این میکروب مطرح می باشد. پاستوریزاسیون مناسب از جمله راه های کاهش قابل توجه تعداد باکتری در شیر می باشد.
آنفلوانزای مرغی نیز از جمله بیماری های بسیار خطرناک شیوع یافته در سالهای اخیر در نقاط مختلف دنیا می باشد که پرهیز از تماس مستقیم با حیوانات آلوده و ناقل و پخت مناسب محصولات دامی(گوشت و تخم مرغ) از راه های پیشگیری می باشد.
همانند بیماریهای عفونی، مقاومت آنتی بیوتیکی در باکتریها می تواند منشا حیوانی داشته باشد. شواهد نشان می دهد که آنتی بیوتیک های استفاده شده در دامپزشکی در ایجاد مقاومت باکتریایی در بیماری های میکروبی انسان نقش دارند اما چرخه آن پیچیده و طولانی است. آنتی بیوتیک ها و باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک ها به طور وسیع در هوا، خاک اطراف مزارع، آب های سطحی، زمین، جمعیت حیوانات وحشی و گوشت حیوانات وپرندگان وجود دارند. باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک از طریق گوشت به آشپزخانه راه می یابند و در اثر دستکاری نامناسب و بی توجهی آشپز به دیگر غذاها منتقل می شوند. این باکتری ها پس از خوردن غذا در روده جایگزین می شوند. بنابراین باکتری ها از دوطریق غذاخوردن وابتلا به بیماری به انسان منتقل می شوند.
در گذشته در اروپا ازآنتی بیوتیک ها جهت توسعه رشد استفاده می گردید ولی ابتدا دانمارک و سپس اتحادیه اروپا استفاده از آنتی بیوتیک را جهت مقاصد توسعه رشد ممنوع کردند. باکتری هایی که مقاومت آنتی بیوتیکی را کسب می کنند توانایی انتقال ژن مقاومت را به باکتری های دیگر دارند بنابراین استفاده از یک آنتی بیوتیک در دامداری سبب می شود که باکتری هایی که نسبت به آن مقاوم می شوند مقاومت حاصله را به باکتری های بیماریزای انسانی منتقل کرده وسبب بروز مشکلات بزرگی در مراکز درمانی و بیمارستان ها در رابطه با درمان بیماری های باکتریایی شوند.
بنابراین انتقال فاکتورهای حدت و مقاومت باکتریایی از باکتری های غیربیماریزا به باکتریهای بیماریزا،همچنین مصرف محصولات دامی حاوی باقیمانده دارویی سلامت انسان را به شدت در معرض خطر قرار می دهد که گاهی آثار سوء آن ها به مراتب بیشتر از ابتلا به یکی از بیماری های مشترک می باشد که در اثر پیشرفت علم پزشکی درمان های مناسبی برای آن ها پیدا شده است.
نتیجه
انسان به دلیل تامین نیازهای غذایی، روحی (نگهداری حیوانات درخانه)، ورزش و تفریح (سوارکاری، چوگان) و استفاده از حیوانات در مشاغل مختلف (استفاده روستائیان وکشاورزان از حیوانات در مزارع یا استفاده پلیس و ماموران امداد و نجات از سگ و…) همواره در تماس مستقیم با حیوانات یا محصولات مختلف آن ها می باشد. بنابراین خطر ابتلا به بیماری های مشترک همیشه در کمین او است. گاهی تغییر در نیازهای روزمره یا فرهنگ مردم سبب می شود که بیماری های متفاوتی نسبت به گذشته شایع شود مثلا امروزه تماس مردم با حیواناتی مثل اسب کمتر شده چرا که دیگر به عنوان یک وسیله حمل ونقل مطرح نیست و جهت سوارکاری نیز در محل های خاصی نگهداری می شود بنابراین این حیوان از زندگی شهرنشینی مردم فاصله گرفته است،در عوض تمایل مردم به نگهداری حیوانات خانگی به شدت افزایش یافته و حتی شکل نگهداری آن ها نیز متفاوت است. در گذشته مردم حیواناتی مثل سگ را در حیاط خانه یا باغ نگهداری می کردند حال آنکه امروزه به دلیل آپارتمان نشینی زندگی با حیوانات خانگی اجبارا در یک محیط سربسته صورت می گیرد.
نکته قابل توجه این است که درتماس با حیوانات ومحصولات غذایی آن ها موارد بهداشت و ایمنی رعایت شود تا سلامت انسان کمتر به خطر افتد. در این میان سازمان های مسئول با برنامه ریزی دقیق وعملکرد هماهنگ همچنین آموزش مردم نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی جامعه به عهده دارند.
تاریخچه ابتلا انسان به بیماریهای مشترک بین انسان ودام به اولین ارتباط انسان با حیوانات واهلی کردن آن ها بر می گردد. تا قرن گذشته به علت تفاوت در شیوه زندگی انسان ها،
راه ابتلا و حتی نوع بیماری های تهدید کننده متفاوت بودند. قبل از انقلاب صنعتی، کشاورزی ودامداری از جمله مشاغل رایج در بسیاری از کشورها بود و تنها وسیله نقلیه انسان ها حیواناتی مثل اسب و شتر بودند بنابراین انسان ها همواره در تماس مستقیم با حیوانات زندگی می کردند و تفاوت چندانی بین شهروروستا وجود نداشت. بعد از انقلاب صنعتی به تدریج چهره شهرها دگرگون شد و نحوه ارتباط انسان با حیوان تغییر کرد. هم اکنون انسان ها فقط برای تفریح یا ورزش به سوارکاری می پردازند و اکثر دامداری ها در نقاط غیر شهری و به شیوه صنعتی اداره می شوند در عوض علاقه مردم به نگهداری حیوانات خانگی با تنوع فراوان (پستانداران، پرندگان، خزندگان و ماهی ها) به شدت زیاد شده است. الگوی انتقال بیماری و حتی نوع بیماری که این حیوانات به انسان انتقال می دهند از دام های اهلی متفاوت می باشد.
امروزه در دنیا علی رغم پیشرفت هایی که در زمینه های مختلف صورت گرفته است، هنوز هم مساله غذا از نظر اجتماعی و اقتصادی در درجه اول اهمیت قرار دارد و به عنوان یک مساله استراتژیک مطرح است، به طوری که موقعیت یک کشور را با سطح و نوع غذای مردم آن کشور محک می زنندو سلامت مردم ارتباط مستقیم با غذای مصرفی آن ها دارد. بدون شک محصولات دامی جایگاه ویژه ای در سبد غذای خانواردارا می باشند و کیفیت وسطح سلامت آن تاثیر بسزایی در سلامت عمومی جامعه می گذارد.
انتقال بیماری ازدام به انسان ازطریق غذا
مصرف غذای ناسالم در جامعه، عواقب نا مطلوب بهداشتی و تغذیه ای فراوانی در پی دارد. برخی از این عواقب عبارتند از: بیماری های روده ای، بیماری های مشترک انسان ودام (زئونوزها)، مسمومیت های حاد و مزمن، سوء تغذیه و… که درمان موارد فوق، جامعه را متحمل هزینه های سنگین و گاهی خسارات جبران ناپذیر می کند.
به دلیل افزایش جمعیت، پیدایش صنایع غذایی، رعایت موارد بهداشت در این صنایع وتغییر در الگوی غذا، نحوه انتقال بیماری های دامی به انسان نیز تغییر کرده است.
گاهی، عوامل تهدید کننده سلامت انسان توسط خود او به دام منتقل وسپس مصرف کننده با خوردن گوشت یا محصولات دامی در معرض خطر قرار می گیرد. بسیاری از عوامل مسمومیت زا وفلزات سنگین توسط صنایع مختلف به محیط وارد می شوند یا ضایعاتی که انسان توجهی به دفع مناسب آن ها ندارد، سلامت دام های اهلی را به خطر می اندازد مثل وجود باتری از کار افتاده یک اتومبیل در گوشه یک دامداری که حیوان با لیسیدن آن ها انواع مواد مضر و فلزات سنگین را وارد بدن خود می کند. آلودگی هوا، محیط زیست و آلودگی آب ها در اثر فاضلاب کارخانجات،راکتورهای اتمی وضایعات یا روغن و سوختی که از کشتی ها وقایق ها به آب نشت پیدا می کند از جمله عوامل تهدیدکننده سلامت آبزیان می باشند که سلامت مصرف کنندگان با خوردن آن ها به خطر می افتد.
طبق آمار و تجربیات به دست آمده، حدود ۷۰ درصد بیماری های عفونی، ناشی از مصرف غذایآلوده به میکروب های مختلف است.بیماری های وبا، تب مالت، توکسوپلاسموز وبیماری های اسهالی به اشکال متفاوت در اثر مصرف غذای آلوده به باکتری های مولد اینبیماری بروز می کند.
باکتری های مولد این بیماری ها از قبیل اشرشیا، سالمونلا و ویروس های دستگاه گوارشی از طریق غذاهای مختلف نظیر شیر آلوده ، پنیر الوده و گوشت و فراورده های آن به انسان منتقل می شود.
بیماری های گفته شده درگذشته مسئول بسیاری از مرگ ومیر ها در سراسر دنیا از جمله کشور ما بودند.
همانطور که گفته شد بسیاری ازانواع اسهال ها در اثر مصرف غذای نا سالم و تقلبی و کنترل نشده بوجود می آیند. اصولاکودکان، زنان باردار و پیران که آسیب پذیرترین اقشار جامعه به حساب میایندقربانیان مواد غذایی ناسالم تلقی می شوند.یاد آوری می شود که این معظل منحصر بهکشورهای در حال توسعه نیست بلکه مربوط به همه کشور ها حتی پیشرفته ترین آن ها نیزمیباشد.
هم اکنون احتمال ابتلا به تب مالت در اثر خوردن شیر پاستوریزه به صفر رسیده است در حالی که در گذشته استفاده از محصولات خام دامی یکی از راه های ابتلا به این بیماری بوده است. با این حال خطرات پنهان و آشکار فراوانی با خوردن محصولات دامی سلامت انسان را تهدید می کند. به دلیل همین تغییرات، امروزه بجای شنیدن اسامی بیماری های سیاه زخم، سل، آبله، هاری ولپتوسپیروز که البته وجود دارند بیشتر شاهد نام های جدید مثل آنفلوانزای مرغی،جنون گاوی و… هستیم.
نقش سازمان های مسئول
در گذشته تنها تداعی مردم از نام دامپزشکی درمان بیماری های دامی بود اما بدلیل ابعاد واقعی مشارکت طب دامپزشکی در ارتباط با سلامت عمومی و غذا، مدیریت اکوسیستم و تحقیقات بیوپزشکی از دهه ۴۰ میلادی بطور جدی به ارتباط علمی بین طب دامپزشکی و سلامت عمومی توجه خاص نشان دادند. شیوع بیماری های مشترک بین انسان ودام وافزایش تجارت بین المللی سبب افزایش تقاضا جهت نظارت بیشتر سازمان دامپزشکی شده است با این حال منابع انسانی و مالی حامی سازمانهای دولتی دامپزشکی در بسیاری از کشورها محدود شده اند.
شیوع عوامل خطرزا نه تنها سلامت انسان ها را تهدید می کند بلکه اقتصاد را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. از یک طرف تعداد زیادی دام وطیور در کشتارگاه ها یا دامداری ها از چرخه تولید و عرضه خارج می شوند و از طرف دیگر مردم به دلیل نگرانی از ابتلا به بیماری از خرید فرآورده های دامی خودداری می کنند. همچنین سازمان های مسئول و دولت باید هزینه زیادی جهت قرنطینه، کنترل و درمان بیماری های شایع صرف کنند. هزینه های جانبی والبته هنگفت شامل اطلاع رسانی از طریق رسانه های عمومی، آموزش مردم و کاهش فشار روانی حاکم بر جامعه در زمان بحران را نیز باید در نظر گرفت.
در بسیاری از کشورها یک فشار فزاینده جهت نظارت کامل بر سلامت عمومی وفاکتورهای خطرزا وجود دارد. این برنامه نظارتی تحت عنوان Surveillance of exposure(SOE) اجرا می شود و سازمان های مختلفی در اجرای این برنامه با هم همکاری می کنند. در کانادا این فشار از چندین منبع شامل سازمان های دولتی مسئول سلامت عمومی و تولید غذای سالم منشا می گیرد. در ایتالیا برنامه نظارت ویژه بر روی کارگرانی که در دامداری ها، مرغداری ها، صنایع مرتبط با محصولات دامی و مراکز تولید محصولات غذایی با منشا دامی مشغول به کار هستند اجرا می شود. در اتحادیه اروپا فهرستی از بیماری زاهای مشترک بین انسان و دام در محصولات دامی تهیه شده است و سازمان های مسئول و برنامه های ویژه ای در رابطه با کنترل این عوامل خطرزا دارند.
در مورد بیماری های عمومی، اطلاع رسانی به مردم اهمیت بسیاری دارد ومردم باید با راه های انتقال این بیماری ها مثل تماس مستقیم با حیوانات، فضولات آن ها، محصولات دامی و عوامل ناقل آشنا شوند. همچنین این سازمان ها با جمع آوری اطلاعات و تبدیل آن ها به دانش و یافته های جدید حرکت خود را در جهت رسیدن به هدف ، سازمان دهی می کنند. این اطلاعات باید شامل انسان، حیوان، غذا و محیط باشد. برای مثال اطلاعات می تواند شامل منابع غیر انسانی سالمونلا که در نقاط مختلف گزارش می شوند و الگوی مقاومت این باکتری باشد. همچنین باید تحقیقات وسیعی در مورد انتقال فاکتورهای ژنتیکی مثل حدت بیماری و مقاومت آنتی بیوتیکی از عوامل غیر بیماری زا به بیماری زا صورت پذیرد.
شیوع بیماری های مشترک انسان و دام در سال های اخیر
در سالهای اخیر بیماری های مشترک متفاوتی در دنیا وایران شایع شده که نگرانی های عمومی را به دنبال داشته است. جنون گاوی بیماری دستگاه عصبی مرکزی گاو می باشد که بدلیل مداخله انسان بوجود آمده است. پروتیین جیره حیوانات پرواری در دامداری های صنعتی از منابع حیوانی تامین می شود با این شرط که با حرارت کافی کاملا استریل شده باشند. با افزایش قیمت جهانی نفت حدود سه دهه پیش، کشورهای اروپایی دمای کوره های حرارتی استریل کننده غذاهای دامی را پایین آوردند تا در مصرف سوخت صرفه جویی کنند. در پی آن عامل ایجادکننده این بیماری که پیش از این گوسفند را مبتلا می کرد زنده ماند و پس از تغییراتی در گاو ایجاد بیماری جدیدی نمود وخسارات اقتصادی فراوانی بجا گذاشت.
بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو نیز اولین بار در ۱۹۴۴ در شهر کریمه در روسیه و سپس در شهر کنگو در زئیر شایع شد و سپس در سال ۱۹۷۸ در خراسان ایران مشاهده شد. تماس مستقیم انسان با خون و ترشحات یا بافت های آلوده دام از جمله عوامل ایجاد این بیماری در انسان می باشد.
بیماری التهاب مزمن روده در نشخوارکنندگان به نام «یون» یکی از بیماری های دامی شایع و بدون درمان در ایران می باشد که آن را مرتبط با بیماری کرون در انسان می دانند. عامل این بیماری از مدفوع حیوان آلوده و به میزان کمتر از راه شیر دفع می شود و لبنیات حاصل از حیوانات آلوده به عنوان یک راه انتقال این میکروب مطرح می باشد. پاستوریزاسیون مناسب از جمله راه های کاهش قابل توجه تعداد باکتری در شیر می باشد.
آنفلوانزای مرغی نیز از جمله بیماری های بسیار خطرناک شیوع یافته در سالهای اخیر در نقاط مختلف دنیا می باشد که پرهیز از تماس مستقیم با حیوانات آلوده و ناقل و پخت مناسب محصولات دامی(گوشت و تخم مرغ) از راه های پیشگیری می باشد.
همانند بیماریهای عفونی، مقاومت آنتی بیوتیکی در باکتریها می تواند منشا حیوانی داشته باشد. شواهد نشان می دهد که آنتی بیوتیک های استفاده شده در دامپزشکی در ایجاد مقاومت باکتریایی در بیماری های میکروبی انسان نقش دارند اما چرخه آن پیچیده و طولانی است. آنتی بیوتیک ها و باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک ها به طور وسیع در هوا، خاک اطراف مزارع، آب های سطحی، زمین، جمعیت حیوانات وحشی و گوشت حیوانات وپرندگان وجود دارند. باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک از طریق گوشت به آشپزخانه راه می یابند و در اثر دستکاری نامناسب و بی توجهی آشپز به دیگر غذاها منتقل می شوند. این باکتری ها پس از خوردن غذا در روده جایگزین می شوند. بنابراین باکتری ها از دوطریق غذاخوردن وابتلا به بیماری به انسان منتقل می شوند.
در گذشته در اروپا ازآنتی بیوتیک ها جهت توسعه رشد استفاده می گردید ولی ابتدا دانمارک و سپس اتحادیه اروپا استفاده از آنتی بیوتیک را جهت مقاصد توسعه رشد ممنوع کردند. باکتری هایی که مقاومت آنتی بیوتیکی را کسب می کنند توانایی انتقال ژن مقاومت را به باکتری های دیگر دارند بنابراین استفاده از یک آنتی بیوتیک در دامداری سبب می شود که باکتری هایی که نسبت به آن مقاوم می شوند مقاومت حاصله را به باکتری های بیماریزای انسانی منتقل کرده وسبب بروز مشکلات بزرگی در مراکز درمانی و بیمارستان ها در رابطه با درمان بیماری های باکتریایی شوند.
بنابراین انتقال فاکتورهای حدت و مقاومت باکتریایی از باکتری های غیربیماریزا به باکتریهای بیماریزا،همچنین مصرف محصولات دامی حاوی باقیمانده دارویی سلامت انسان را به شدت در معرض خطر قرار می دهد که گاهی آثار سوء آن ها به مراتب بیشتر از ابتلا به یکی از بیماری های مشترک می باشد که در اثر پیشرفت علم پزشکی درمان های مناسبی برای آن ها پیدا شده است.
نتیجه
انسان به دلیل تامین نیازهای غذایی، روحی (نگهداری حیوانات درخانه)، ورزش و تفریح (سوارکاری، چوگان) و استفاده از حیوانات در مشاغل مختلف (استفاده روستائیان وکشاورزان از حیوانات در مزارع یا استفاده پلیس و ماموران امداد و نجات از سگ و…) همواره در تماس مستقیم با حیوانات یا محصولات مختلف آن ها می باشد. بنابراین خطر ابتلا به بیماری های مشترک همیشه در کمین او است. گاهی تغییر در نیازهای روزمره یا فرهنگ مردم سبب می شود که بیماری های متفاوتی نسبت به گذشته شایع شود مثلا امروزه تماس مردم با حیواناتی مثل اسب کمتر شده چرا که دیگر به عنوان یک وسیله حمل ونقل مطرح نیست و جهت سوارکاری نیز در محل های خاصی نگهداری می شود بنابراین این حیوان از زندگی شهرنشینی مردم فاصله گرفته است،در عوض تمایل مردم به نگهداری حیوانات خانگی به شدت افزایش یافته و حتی شکل نگهداری آن ها نیز متفاوت است. در گذشته مردم حیواناتی مثل سگ را در حیاط خانه یا باغ نگهداری می کردند حال آنکه امروزه به دلیل آپارتمان نشینی زندگی با حیوانات خانگی اجبارا در یک محیط سربسته صورت می گیرد.
نکته قابل توجه این است که درتماس با حیوانات ومحصولات غذایی آن ها موارد بهداشت و ایمنی رعایت شود تا سلامت انسان کمتر به خطر افتد. در این میان سازمان های مسئول با برنامه ریزی دقیق وعملکرد هماهنگ همچنین آموزش مردم نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی جامعه به عهده دارند.