Dr.Rodsari
02-13-2010, 06:15 PM
بيماري نكروز عصبي :
بيماري نكروز عصبي ويروسي Viral nervous necrosis اين بيماري به عنوان يك بيماري ويروسي خطرناك بسياري از بچه ماهيان ، ماهيان جوان و در پاره اي از موارد ماهيان دريايي بالغ را مبتلا نموده و تقريباً در سراسر جهان به استثناي افريقا رخ مي دهد.
در حال حاضر اين بيماري از سي گونه ماهيان مختلف آبهاي جهان گزارش شده كه بيشترين تاكيد بر روي گونه هاي ماهيان ذيل بوده است :
1- sea bass 2-Groupers 3-Jack 4-Puffer 5-Flatfish
اتیولوژي و سبب شناسی بيماري :
ويروس عامل بيماري نكروز عصبي متعلق به جنس بتانوداويروس (Betanodavirus) و از خانواده نوداويريده (Nodaviridae) به عنوان يك عضو جديد اين خانواده محسوب مي شود. قطر اين ويروس 25-20 نانومتر بوده فاقد پاكت بوده وداراي تقارن كروي تا چند وجهي مي باشد (تصويرذ یل)
2 پروتئين ساختاري موجود در capsid ويروس از نوع گليكو پروتئين مي باشد و داراي وزن هاي مولكولي 41 و 43 كيلودالتون مي باشند. ژنوم بتانودا ويروس همانند جنس آلفانوداويروس(Alphanodavirus) (از جمله نوداويروس هاي مربوط به حشرات ) داراي دو مولكول RNA تك رشته اي است كه وزن اين دو مولكول RNA ؛ 103*5/0 و 103 * 02/1 كيلو دالتون مي باشد.
نوداويروس هاي ماهي در چهار ژنوتيپ ذيل طبقه بندي مي شوند:
1- TPNNV: Tigre Puffer nervous nerosis virus
2- SJNNV: Striped Jack nervous necrosis Virus
3- BFNNV: Barfin flounder nervous necrosis Virus
4- RGNNV: Red – Spotted grouper nervous necrosis Virus
بافت عصبي به عنوان بافت هدف در اين بيماري تلقي مي شود و انتشار ويروس در بافت هاي ديگر بسته به گونه و سن ماهي متفاوت است .
نمایی از پرخونی بافت مغزماهی در بیماری(VNN ) در بچه ماهیان sea bass
اين ويروس به 3 = PH (بسيار اسيدي ) و 12-10 = PH (بسيار قليائي) بسيار حساس بوده و تيتر ويروس در اين حالت به ميزان 104 كاهش مي يابد. در يك تيمار يك ساعته و در دماي oC60 قابليت بيماريزايي ويروس را مي توان متوقف كرد . ويروس عامل نكروز عصبي در دماي oC 32-24 منجر به ظهور ضايعات CPE بر روي تيره سلولي GF-1 مي شود.
علائم كلينيكي و يافته هاي كالبد گشايي:
علائم اصلي بيماري با حالات متنوعي از اختلالات عصبي مشخص مي گردد. مواردي همچون رفتارهاي شناي تامتعارف (مارپيچي ، چرخشي يا خوابیده بر آب با شکمی متورم ) و بروز حالات و اكوئولاسيون (حفره حفره ) در بافت عصبي مركزي از موارد شاخص این بيماري است . معمولاً حالات و اكوئوله شدن در لايه هاي هسته دار بافت شبكيه چشم نيز وجود دارد. بطور معمول در ماهيان جوان ضايعات با شدت بيشتري به چشم مي خورد . در ماهيان مسن تر ضایعات گسترده نبوده و در این سنین ضايعات نسبت به شبكيه *تمايل بيشتري دارند. حضور گنجيدگي هاي داخل سيتوپلاسمي از سلولهاي بافت مغز در برخي گونه ها ، گزارش شده است ولي در اغلب گونه ها نكروز بافت عصبي عارضه ای معمول بوده و به کزات مشاهده شده است .
حالات و اكوئوله شدن در بافت عصبي مغز و بافت شبكيه چشم ماهی مبتلا به بیماری) (VNN
در روند معمول بیماری ، با شروع اولين علائم بالینی ، مرگ و مير قابل توجهي در ماهيان رخ مي دهد . با وجود آنكه بيماري در ماهيان جوان در برخي گونه ها بندرت اتفاق مي افتد ولي مرگ و مير در ساير گونه ها اغلب در سنين پايين و ماهيان جوان رخ مي دهد كه معمولاً به حد 100 % نمي رسد . اين موضوع بيانگر وابسته به سن بودن و حساسيت ماهیان جوان به بيماري است . مرگ و مير قابل توجهي از ماهيان گونه Sea bass اروپايي و هامور ( grouper ) در سنین بازاري گزارش شده است ولي در اين گونه ها نيز مرگ و مير بيشتر در ماهيان جوان مشاهده شده است . انتقال عمودي عامل مسببه بيماري در گونه P.dentex به اثبات رسيده است و اين حقيقت با رخداد زودرس چهره باليني بيماري در ماهيان جوان مشخص شده است .اين نتایج منجر به كنترل بيماري در بچه ماهيان جنس Striped Jack به نحو موفقيت آميزی شده است كه اين عمل به كمك آزمون تشخیصی RT – PCRو به منظور تشخيص مولدين حامل ويروس ونیز ضد عفوني تخمهاي بارور به وسيله گاز ازن صورت گرفته است .
همچنين بر خلاف انتظار ، آلودگي مايعات تخمداني نيز در گونه D. Labrax مشاهده است ، اين در حالي است كه بطور معمول بيماري دراین گونه معمولاً سي روز پس از بارور نمودن تخمها مشاهده مي شود .
در خصوص راه انتقال و معرفي ويروس به محيط به غير از انتقال از طريق سلول هاي جنسي و همزيستي ماهيان با هم تاكنون راه ديگري به اثبات نرسيده است ولي احتمالاتي همچون آبهاي جاری ، ماهيان جواني كه در يك مكان نگهداري مي شوند ، ظروف حمل ماهيان و كشتي ها نيزدر انتقال بیماری مطرح مي باشند . اين موضوع به اثبات رسیده است كه اينگونه ويروس هاي كوچك نسبت به شرايط محيطي كاملاً مقاوم بوده لذا می توانند به سهولت توسط فعاليت هاي تجاري در جهان منتشر گردند..
روند تشخيص بيماري :
تشخيص اوليه بيماري VNN بر اساس ظهور ضايعات و اكوئولي در بافت مغز، نخاع و شبكيه چشم ماهيان مبتلاست كه توسط ميكروسكوپ نوري قابل تشخيص است . اگر چه در ماهيان منفردي كه ضايعات و اكوئوله كمي را در بافت هاي عصبي خود نشان مي دهند ، تشخيص امر دشواري است .
ذرات ويروسي در بافت هاي مغز و شبكيه ماهيان مبتلا هم در رنگ آميزي مثبت و هم منفي قابل مشاهده است . در رنگ آميزي مثبت ، ويروس با سلول هاي واكوئوله شده مرتبط بوده و با گنجيدگي هايي همراه است .
ذرات ويروسي متنوعي از حد 22 تا 34 نانومتر در داخل سيتوپلاسم سلولهاي مبتلا در اين بيماري گزارش شده است .
گاهي نيز اين ذرات بصورت يك ويريون منفرد درهم متراكم شده و داخل و يا خارج سلول مشاهده مي شود .
تمامي بتانودا ويروس ها در بيماري VNN توسط آزمايشات آنتي بادي درخشان غير مستقيم
Indirect fluorescent antibody test يا ( IFAT ) و آزمايش Immunohistochemistry قابل شناسايي مي باشند كه اين آزمايش توسط آنتي بادي Rabbit anti- SJNNV Serum كه در خرگوش تهيه شده صورت مي پذيرد . همچنين اغلب موارد توسط آزمايش PCR – RT قابل تشخيص مي باشند كه اين كار بر اساس پرايمر ( Primer ) منفردي كه بر اساس ناحيه T4 ژن پروتئين پوشش ويروس SJNNV با 427 باز طراحي شده صورت مي پذيرد .( اين پرايمر جهت شناسايي انواع ژنوتيپ هاي متنوع نودا ويروس هاي عامل VNN ، بجز يك مورد استثناء ، كارآيي دارد ) با وجود آنكه ساير روش هاي سرولوژيك همچون ( ELISA ) و((NT نيز براي شناسايي ويروس ها مطرح بوده و در دسترس مي باشند، در مورد بتانودا ويروس ها به دليل آنكه اطلاعات سرولوژيك محدودي وجود دارد ، تنها براي برخي موارد در VNN مورد استفاده قرار مي گيرد .
همچنين مي توان بتانودا ويروس ها را در تيره سلولي SSN- 1 كشت داد كه اين تيره سلولي از ماهي بنام Striped snake head مشتق شده است . نوعي تيره سلولي مشتق شده از SSN-1 كه آن را E -11 مي نامند براي تجزيه و تحليل كمي و كيفي همه بتانودا ويروس كاربرد فراوان دارد .
به دليل فقدان اطلاعات كافي در پاسخ هاي ايمني وسرولوژيك ماهيان به عفونت هاي ويروسي ، تعيين میزان تیتر آنتي بادي هاي ضد ويروس VNN در ماهيان مبتلا ، تاكنون به عنوان يك روش معمول و متعارف جهت ارزيابي آلودگي ويروسي در جمعيت ماهيان مورد پذيرش قرار نگرفته است .
مواد مناسب جهت نمونه برداري براي آزمايشات ويروس شناسي :
ماهيان فاقد علائم باليني ( ماهيان بظاهر سالم ) :
كل بدن بچه ماهيان و ماهيان جوان و براي ماهيان بزرگتراستفاده از بافت مغز ، نخاع و چشمها ضروري است . همچنين مايعات تخمداني از مولدين ماده در فصل تخمريزي نيز توصيه مي شود .
ماهيان مبتلا و داراي علائم باليني :
كل بدن بچه ماهيان و ماهيان جوان و براي ماهيان بزرگتر برداشت مغز ، نخاع و چشم ها الزامی است .
نمونه هاي فوق الذكر بر اساس شرايط استاندارد نمونه برداري ( Sampling ) انتخاب و بر اساس نوع آزمون در محيط هاي خاص نگهدارنده قرار گرفته و در شرايط حمل استاندارد جهت انجام آزمايشات مربوطه به آزمايشگاه تخصصي مورد نظر ارسال خواهد شد .
كنترل و پيشگيري :
در این بیماری هيچ راه كنترل مشخصي براي كنترل عفونت در ميان جمعيت ماهيان وحشي تاكنون گزارش نشده است . تنها راه ممكن كاهش ميزان عيار ويروس در محيط با استفاده از خارج نمودن ماهيان مبتلا از محيط ، استريل نمودن آنان با محلول كلر و سپس دفن آنان و يا سوزاندن مبتلايان مي باشد(توصيه هاي Prof . shau chi در مكاتبات اخير)
( اين امر با توجه به وقوع عارضه در اكوسيستم طبيعي درياي خزر بسيار پيچيده ،*هزينه بر و داراي مشكلات اجرايي فراوان بوده و نياز به تمهيدات خاصي دارد كه امكانات فعلي موسسه پاسخگوي اين نياز نمي باشد)
لیکن در خصوص محيط هاي پرورشي جهت كنترل بيماري (VNN) روش هاي عملي تري توصيه شده است . از جمله جهت پيشگيري از انتقال عمودي بيماري ،*استفاده از مولدين عاري از ويروس و ضد عفوني تخم ها توسط ازن و يا اشعه UV و جهت پيشگيري از انتقال افقي بيماري ، ضد عفوني آب مصرفي مزارع توصيه مي گردد.
در حال حاضر استــــفاده از واكسن هاي نوتركيب (recombinant) حاصل از پروتيئن پوشينة ويروس (capsid protein) در مراحل آزمايش اوليه بوده و بصورت تجاري در دسترس نمي باشد.
درمان :
همچون ساير بيماري هاي ويروسي آبزيان ، هيچگونه درماني براي ماهيان مبتلا وجود ندارد.
بيماري نكروز عصبي ويروسي Viral nervous necrosis اين بيماري به عنوان يك بيماري ويروسي خطرناك بسياري از بچه ماهيان ، ماهيان جوان و در پاره اي از موارد ماهيان دريايي بالغ را مبتلا نموده و تقريباً در سراسر جهان به استثناي افريقا رخ مي دهد.
در حال حاضر اين بيماري از سي گونه ماهيان مختلف آبهاي جهان گزارش شده كه بيشترين تاكيد بر روي گونه هاي ماهيان ذيل بوده است :
1- sea bass 2-Groupers 3-Jack 4-Puffer 5-Flatfish
اتیولوژي و سبب شناسی بيماري :
ويروس عامل بيماري نكروز عصبي متعلق به جنس بتانوداويروس (Betanodavirus) و از خانواده نوداويريده (Nodaviridae) به عنوان يك عضو جديد اين خانواده محسوب مي شود. قطر اين ويروس 25-20 نانومتر بوده فاقد پاكت بوده وداراي تقارن كروي تا چند وجهي مي باشد (تصويرذ یل)
2 پروتئين ساختاري موجود در capsid ويروس از نوع گليكو پروتئين مي باشد و داراي وزن هاي مولكولي 41 و 43 كيلودالتون مي باشند. ژنوم بتانودا ويروس همانند جنس آلفانوداويروس(Alphanodavirus) (از جمله نوداويروس هاي مربوط به حشرات ) داراي دو مولكول RNA تك رشته اي است كه وزن اين دو مولكول RNA ؛ 103*5/0 و 103 * 02/1 كيلو دالتون مي باشد.
نوداويروس هاي ماهي در چهار ژنوتيپ ذيل طبقه بندي مي شوند:
1- TPNNV: Tigre Puffer nervous nerosis virus
2- SJNNV: Striped Jack nervous necrosis Virus
3- BFNNV: Barfin flounder nervous necrosis Virus
4- RGNNV: Red – Spotted grouper nervous necrosis Virus
بافت عصبي به عنوان بافت هدف در اين بيماري تلقي مي شود و انتشار ويروس در بافت هاي ديگر بسته به گونه و سن ماهي متفاوت است .
نمایی از پرخونی بافت مغزماهی در بیماری(VNN ) در بچه ماهیان sea bass
اين ويروس به 3 = PH (بسيار اسيدي ) و 12-10 = PH (بسيار قليائي) بسيار حساس بوده و تيتر ويروس در اين حالت به ميزان 104 كاهش مي يابد. در يك تيمار يك ساعته و در دماي oC60 قابليت بيماريزايي ويروس را مي توان متوقف كرد . ويروس عامل نكروز عصبي در دماي oC 32-24 منجر به ظهور ضايعات CPE بر روي تيره سلولي GF-1 مي شود.
علائم كلينيكي و يافته هاي كالبد گشايي:
علائم اصلي بيماري با حالات متنوعي از اختلالات عصبي مشخص مي گردد. مواردي همچون رفتارهاي شناي تامتعارف (مارپيچي ، چرخشي يا خوابیده بر آب با شکمی متورم ) و بروز حالات و اكوئولاسيون (حفره حفره ) در بافت عصبي مركزي از موارد شاخص این بيماري است . معمولاً حالات و اكوئوله شدن در لايه هاي هسته دار بافت شبكيه چشم نيز وجود دارد. بطور معمول در ماهيان جوان ضايعات با شدت بيشتري به چشم مي خورد . در ماهيان مسن تر ضایعات گسترده نبوده و در این سنین ضايعات نسبت به شبكيه *تمايل بيشتري دارند. حضور گنجيدگي هاي داخل سيتوپلاسمي از سلولهاي بافت مغز در برخي گونه ها ، گزارش شده است ولي در اغلب گونه ها نكروز بافت عصبي عارضه ای معمول بوده و به کزات مشاهده شده است .
حالات و اكوئوله شدن در بافت عصبي مغز و بافت شبكيه چشم ماهی مبتلا به بیماری) (VNN
در روند معمول بیماری ، با شروع اولين علائم بالینی ، مرگ و مير قابل توجهي در ماهيان رخ مي دهد . با وجود آنكه بيماري در ماهيان جوان در برخي گونه ها بندرت اتفاق مي افتد ولي مرگ و مير در ساير گونه ها اغلب در سنين پايين و ماهيان جوان رخ مي دهد كه معمولاً به حد 100 % نمي رسد . اين موضوع بيانگر وابسته به سن بودن و حساسيت ماهیان جوان به بيماري است . مرگ و مير قابل توجهي از ماهيان گونه Sea bass اروپايي و هامور ( grouper ) در سنین بازاري گزارش شده است ولي در اين گونه ها نيز مرگ و مير بيشتر در ماهيان جوان مشاهده شده است . انتقال عمودي عامل مسببه بيماري در گونه P.dentex به اثبات رسيده است و اين حقيقت با رخداد زودرس چهره باليني بيماري در ماهيان جوان مشخص شده است .اين نتایج منجر به كنترل بيماري در بچه ماهيان جنس Striped Jack به نحو موفقيت آميزی شده است كه اين عمل به كمك آزمون تشخیصی RT – PCRو به منظور تشخيص مولدين حامل ويروس ونیز ضد عفوني تخمهاي بارور به وسيله گاز ازن صورت گرفته است .
همچنين بر خلاف انتظار ، آلودگي مايعات تخمداني نيز در گونه D. Labrax مشاهده است ، اين در حالي است كه بطور معمول بيماري دراین گونه معمولاً سي روز پس از بارور نمودن تخمها مشاهده مي شود .
در خصوص راه انتقال و معرفي ويروس به محيط به غير از انتقال از طريق سلول هاي جنسي و همزيستي ماهيان با هم تاكنون راه ديگري به اثبات نرسيده است ولي احتمالاتي همچون آبهاي جاری ، ماهيان جواني كه در يك مكان نگهداري مي شوند ، ظروف حمل ماهيان و كشتي ها نيزدر انتقال بیماری مطرح مي باشند . اين موضوع به اثبات رسیده است كه اينگونه ويروس هاي كوچك نسبت به شرايط محيطي كاملاً مقاوم بوده لذا می توانند به سهولت توسط فعاليت هاي تجاري در جهان منتشر گردند..
روند تشخيص بيماري :
تشخيص اوليه بيماري VNN بر اساس ظهور ضايعات و اكوئولي در بافت مغز، نخاع و شبكيه چشم ماهيان مبتلاست كه توسط ميكروسكوپ نوري قابل تشخيص است . اگر چه در ماهيان منفردي كه ضايعات و اكوئوله كمي را در بافت هاي عصبي خود نشان مي دهند ، تشخيص امر دشواري است .
ذرات ويروسي در بافت هاي مغز و شبكيه ماهيان مبتلا هم در رنگ آميزي مثبت و هم منفي قابل مشاهده است . در رنگ آميزي مثبت ، ويروس با سلول هاي واكوئوله شده مرتبط بوده و با گنجيدگي هايي همراه است .
ذرات ويروسي متنوعي از حد 22 تا 34 نانومتر در داخل سيتوپلاسم سلولهاي مبتلا در اين بيماري گزارش شده است .
گاهي نيز اين ذرات بصورت يك ويريون منفرد درهم متراكم شده و داخل و يا خارج سلول مشاهده مي شود .
تمامي بتانودا ويروس ها در بيماري VNN توسط آزمايشات آنتي بادي درخشان غير مستقيم
Indirect fluorescent antibody test يا ( IFAT ) و آزمايش Immunohistochemistry قابل شناسايي مي باشند كه اين آزمايش توسط آنتي بادي Rabbit anti- SJNNV Serum كه در خرگوش تهيه شده صورت مي پذيرد . همچنين اغلب موارد توسط آزمايش PCR – RT قابل تشخيص مي باشند كه اين كار بر اساس پرايمر ( Primer ) منفردي كه بر اساس ناحيه T4 ژن پروتئين پوشش ويروس SJNNV با 427 باز طراحي شده صورت مي پذيرد .( اين پرايمر جهت شناسايي انواع ژنوتيپ هاي متنوع نودا ويروس هاي عامل VNN ، بجز يك مورد استثناء ، كارآيي دارد ) با وجود آنكه ساير روش هاي سرولوژيك همچون ( ELISA ) و((NT نيز براي شناسايي ويروس ها مطرح بوده و در دسترس مي باشند، در مورد بتانودا ويروس ها به دليل آنكه اطلاعات سرولوژيك محدودي وجود دارد ، تنها براي برخي موارد در VNN مورد استفاده قرار مي گيرد .
همچنين مي توان بتانودا ويروس ها را در تيره سلولي SSN- 1 كشت داد كه اين تيره سلولي از ماهي بنام Striped snake head مشتق شده است . نوعي تيره سلولي مشتق شده از SSN-1 كه آن را E -11 مي نامند براي تجزيه و تحليل كمي و كيفي همه بتانودا ويروس كاربرد فراوان دارد .
به دليل فقدان اطلاعات كافي در پاسخ هاي ايمني وسرولوژيك ماهيان به عفونت هاي ويروسي ، تعيين میزان تیتر آنتي بادي هاي ضد ويروس VNN در ماهيان مبتلا ، تاكنون به عنوان يك روش معمول و متعارف جهت ارزيابي آلودگي ويروسي در جمعيت ماهيان مورد پذيرش قرار نگرفته است .
مواد مناسب جهت نمونه برداري براي آزمايشات ويروس شناسي :
ماهيان فاقد علائم باليني ( ماهيان بظاهر سالم ) :
كل بدن بچه ماهيان و ماهيان جوان و براي ماهيان بزرگتراستفاده از بافت مغز ، نخاع و چشمها ضروري است . همچنين مايعات تخمداني از مولدين ماده در فصل تخمريزي نيز توصيه مي شود .
ماهيان مبتلا و داراي علائم باليني :
كل بدن بچه ماهيان و ماهيان جوان و براي ماهيان بزرگتر برداشت مغز ، نخاع و چشم ها الزامی است .
نمونه هاي فوق الذكر بر اساس شرايط استاندارد نمونه برداري ( Sampling ) انتخاب و بر اساس نوع آزمون در محيط هاي خاص نگهدارنده قرار گرفته و در شرايط حمل استاندارد جهت انجام آزمايشات مربوطه به آزمايشگاه تخصصي مورد نظر ارسال خواهد شد .
كنترل و پيشگيري :
در این بیماری هيچ راه كنترل مشخصي براي كنترل عفونت در ميان جمعيت ماهيان وحشي تاكنون گزارش نشده است . تنها راه ممكن كاهش ميزان عيار ويروس در محيط با استفاده از خارج نمودن ماهيان مبتلا از محيط ، استريل نمودن آنان با محلول كلر و سپس دفن آنان و يا سوزاندن مبتلايان مي باشد(توصيه هاي Prof . shau chi در مكاتبات اخير)
( اين امر با توجه به وقوع عارضه در اكوسيستم طبيعي درياي خزر بسيار پيچيده ،*هزينه بر و داراي مشكلات اجرايي فراوان بوده و نياز به تمهيدات خاصي دارد كه امكانات فعلي موسسه پاسخگوي اين نياز نمي باشد)
لیکن در خصوص محيط هاي پرورشي جهت كنترل بيماري (VNN) روش هاي عملي تري توصيه شده است . از جمله جهت پيشگيري از انتقال عمودي بيماري ،*استفاده از مولدين عاري از ويروس و ضد عفوني تخم ها توسط ازن و يا اشعه UV و جهت پيشگيري از انتقال افقي بيماري ، ضد عفوني آب مصرفي مزارع توصيه مي گردد.
در حال حاضر استــــفاده از واكسن هاي نوتركيب (recombinant) حاصل از پروتيئن پوشينة ويروس (capsid protein) در مراحل آزمايش اوليه بوده و بصورت تجاري در دسترس نمي باشد.
درمان :
همچون ساير بيماري هاي ويروسي آبزيان ، هيچگونه درماني براي ماهيان مبتلا وجود ندارد.