گاو

[Dr.Hossein.M.Al]

نکات کاربردی در مدیریت تغذیه ای گاوهای شیری

سطح درآمد یک واحد گاوداری بستگی به میزان تولید و هزینه های آن دارد ،که از این میان خوراک مصرفی با حدود 60-65 درصد بیشترین نسبت هزینه ها را به خود اختصاص می دهد ،بنابراین هر چقدر گاوهایی با ظرفیت تولیدی بیشتری نگهداری شده و زمینه بروز توانایی های آنها نیز مساعد گردیده و هزینه های غذایی کاهش یابد ،قاعدتا حرفه گاوداری از سودآوری بیشتری برخوردار خواهد بود.

مدیران موفق واحدهای تولید دامی با عجین نمودن هنر و تجربه گذشتگان با علوم پیشرفته تغذیه ای امروزی ،آمیزه جالب توجهی را تحت عنوان مدیریت تغذیه ای بوجود آورده اند که با کاربرد عملی این برنامه ها در مزارع دامپروری و با سود آور نمودن این بخش تولیدی ،برای سرمایه گذاران این واحدها ،زمینه مطمئنی را در رابطه با تضمین اقتصادی فعالیت شان فراهم می آورند. مدیران مذبور عمده علت موفقیت شان را در رابطه با علم و علاقه به زمینه مورد فعالیت و تحت نظر گرفتن نکات ریزی می دانند که اگر چه ساده و عملی هستند ولی اغلب از دید افراد پنهان مانده و یا به مورد اجرا گذاشته نمی شوند در ذیل به مقداری از آنها که می توانند در زمینه تغذیه کاربردی گاوهای شیری مفید و سود مند باشند اشاره می شود:
نکات عمومی که در تغذیه گاوهای شیری باید رعایت شوند:
1- گاوها را بر اساس مرحله شیر واری یا میزان تولید دسته بندی نموده اند و بر اساس نیازهایشان تغذیه می نمائید.

2- در طول سال از برنامه تغذیه ای که اقتصادی و بالانس شده باشد و بتواند نیازهای حیوان را برآورده نماید استفاده کنید

3- جهت مصرف حداکثر میزان خوراک اختصاصی ،خوشخوراکی جیره مد نظر بوده و برای این منظور از اقلام خوراکی متنوع با کیفیت خوب استفاده نمایید

4- دستگاه گوارش گاوها از قسمتهای بسیار فعال بدن هستند برای کار بهتر این دستگاه از دادن مواد معین غافل نباشید

5- دفعات خوراک دادن به گاوها را تنظیم نموده و مطابق برنامه عمل نمایید

6- گاوها علاقه خاصی به استفاده از علوفه های تازه و آب دار دارند در صورت در دسترس و ارزان بودن در تغذیه آنها به کار ببرید

7- ترکیبات مواد مغذی اقلام خوراکی متنوع و متغیر است با آنالیز آزمایشگاهی آنها از اجزاء مواد مغذی جیره فرموله شده اطمینان حاصل نمایید

8- آب تمییز ،سالم و گوارا به صورت دائمی در اختیار گاوها قرار دهید

9- شرایط محیطی مناسب مخصوصا در فصول تابستان و زمستان را برای گاوها فراهم کنید

10- هرگونه تغییر در جیره غذایی را بتدریج به انجام رسانید

11- از جیره های مخلوط استفاده کنید(کنسانتره+علوفه)

12- ضمن خشبی بودن علوفه بودن علوفه مصرفی قطعات خرد شده علوفه ریز نباشند

13- تدابیر لازم جهت به حداقل رسانیدن تلفات ،خوراک را به عمل آورید

14- جهت اطمینان از میزان کافی خوراک مصرفی ،در جیره حد اطمینان(Allowance )را مد نظر گیرید

15- ضمن اختصاص دادن کارگران دلسوز و وظیفه شناس جهت رسیگی به تغذیه گاوها ،کارگران این بخش را به دفعات عوض نکنید

16- تغذیه از مواد بو دار را در 5/0 تا 2 ساعت قبل از شیر دوشی یا بعد از شیر دوشی به انجام رسانید

17- علوفه ها را به مدت طولانی ذخیره ننموده و در موقع مصرف از عدم وجود کپک و قارچ زدگی و اجسام خارجی مطمئن شوید

18- برای مقابله با عوارض مصرف جسم خارجی احتمالی مگنت یا آهن ربا به حیوان بخورانید

19- برنامه مبارزه با انگلها بخصوص انگلهای دستگاه گوارش را با جدیت پی گیری کنید

20- در موقع استفاده از جیره های حاوی ذرات ریز یا آردین به منظور بازده بهتر خوراک مصرفی و جلوگیری از ضایعات تنفسی از مواد خیس کننده و چسباننده نظیر چربی یا ملاس استفاده کنید

تغذیه دوره ای گاوهای شیری

تغذیه دوره ای یا مرحله ای عبارت است از طراحی برنامه های تغذی ای گاوها بر اساس میزان تولید ،مصرف غذا ،تغییر وزن بدن و زایمان منحنی تولید در گاوهای شیری بصورت زیر می باشد:

نگاره 1: چگونگی تغییرات تولید شیر وزن بدن و ماده خشک مصرفی در دوره های شیر دهی و خشک(برگرفته از 1991 ،schingoethe )

1- دوره اوج شیردهی

2- دوره حداکثر مصرف ماده خشک

3- دوره افزایش اندوخته های بدن(افزایش وزن)

5 و 4 – دوره خشک (2 ماه پایانی آبستنی)

براساس این منحنی پنج مرحله برای تولید حیوان به شرح ذیل در نظر گرفته می شود.

1- از زایمان تا 80 روز بعد از زایش

2- 80 تا 200 روز بعد از زایمان

3- 200 تا 305 روز بعد از زایمان

4- 45 تا 60 روز قبل از زایمان

5- گروه گاوهایی که دوره خشکی آنها رو به اتمام است.

با توجه به این مراحل ،برنامه های تغذیه ای اختصاصی جهت تولید بیشتر و نگهداری سالم گاوهای شیری اعمال می گردد.

1- برنامه های تغذیه ای در مرحله اول تولید

پس از زایش ،تولید شیر به سرعت افزایش می یابد و در 6 تا 8 هفته،به بیشترین مقدار می رسد،اما مصرف غذا نسبت به نیازهای تولید،افزایش نمی یابد،به گونه ای که بیشترین مقدار مصرف ماده خشک،12 تا 15 هفته پس از زایش خواهد بود.از این روز بیشتر ماده – گاوهای شیر ده برای 8 تا 10 روز هفته،در حالت تعدل منفی انرژی خواهند بود.گاوهای پر شیر احتمالا تا هفته بیستم و یا بیشتر ،در تعادل منفی انرژی خواهند بود.

گاو شیرده،کمبود انرژی دریافتی برای تولید شیر را از اندوخته های بدن تامین کرده و در این دوره ،از وزن آن کاسته می شود،بحرانی ترین دوره تغذیه گاوها ی شیرده،از زمان زایش تا اوج شیردهی است.هر کیلو گرم افزایش شیر در این دوره،200 کیلوگرم شیر بیشتر در کل دوره شیر دهی را در پی خواهد داشت در این دوره رعایت نکات ذیل ضروری است:

- از تغییرات ناگهانی و سریع که موجب ناراحتی های گوارشی می شود خودداری نموده و تغییرات تدریجی را دست کم دو هفته پیش از زایش آغاز نمائید.

- از افزایش کنسانترهتا موقع برطرف شدن تنشها ی مربوط به زایش خودداری نموده و سطح آن را در حدی نگهداریدکه گاو شیر ده با دریافت حداقل مقدار ADF (18 تا 19 درصد)ضمن برخورداری از سلامتی دستگاه گوارش ،شیر با کیفیتی،نیز تولید کند.میزان مصرف کنسانتره نباید بیش از 5/2 درصد وزن بدن باشد.تعداد دفعات تغذیه ای کنسانتره باید افزایش یافته و هر بار با مقدار اندکی کنسانتره تغذیه شود.

- دقت کافی در مورد تامین مورد نیاز گاو شیرده و نسبت صحیح آن با انرژی که میزان قابل توجهی از آن از اندوخته های چربی بدن تامین می شود اعمال نمائید،در این مرحله از مواد ازته غیر پروتئینی صرف نظر کنید و از منابع پروتئینی با تجزیه پذیری کم در شکمبه استفاده نمائید.

- با استفاده از علوفه های مرغوب و با کیفیت خوب و عوامل اشتها آور مصرف ماده خشک را افزایش دهید.

- سعی کنید علوفه های مورد تغذیه به قطعات ریز خرد نشوند و در صورت الزام به استفاده از چنین علوفه هایی برای حفظ تعادل PH شکمبه و کاهش اسیدوز و دیگر ناراحتی های گوارشی از بافرهای شیمیایی نظیر بی کربنات سدیم استفاده کنید.

- عوامل استرس زا نظیر واکسیناسیون-سم چینی- حمام ضد کنه و... را به بعد از سپری شدن اوج شیر دهی موکول کنید.

- در مورد استفاده از مکمل نیاسین که ممکن است از دوره خشک آغاز شده باشد،باید برای گاوهای پر شیر ادامه یابد،در این حالت مصرف غذا احتمالا بیشتر و احتمال بروز کیتوز ،کمتر خواهد بود.

- با تغذیه از مکمل های پر انرژی نظیر چربی و ملاس مصرف انرژی را بالا ببرید.

2-مدیریت تغذیه ای در مرحله دوم شیردهی

در این دوره گاو مرحله حساس پیک (Peak ) با حداکثر تولید را سپری کرده و واکنشهای حیوان به حالت عادی برگشته و می تواند در صورت برخورداری از جیره متوازن تواتایی های تولیدی خویش را بروز دهد در این مرحله مدیریت گاوداری،گاوهای مورد نظر را از لحاظ وضعیت بدنی بررسی نموده و در صورت برخورد با موارد غیر عادی نظیر رشد بی رویه گاوها و یا به لاغری بیش از حد آنها در صدد اصلاح جیره برآمد.

3-مدیریت تغذیه ای در مرحله آخر شیر دهی

مدیریت تغذیه ای گاوهای شیرده در این دوره آسانتر از مراحل دیگر است،زیرا در این مرحله مصرف مواد غذایی بیشتر از نیازهای تولید شیر بوده و تولید شیر رو به کاهش است،نکاتی که مد نظر مدیریت گاوداری باید باشد عبارتند از:

- کاهش وزن ایجاد شده در آغاز دوره شیر دهی ،باید به گونه ای جبران شود که گاو ،در آغاز دوره خشک،از وزن مناسبی برخوردار باشد.

- تلیسه های جوان ،نیاز ویژه ای برای رشد دارند،بنابراین برای ایجاد رشد در تلیسه های 2 ساله،20 درصد و برای 3 ساله،10 درصد از مواد غذایی،بیشتر از مقدار مورد نیاز برای نگهداری منظور شود.

- با توجه به غذای کم به مواد مغذی ،می توان نسبت علوفه به کنسانتره را افزایش داده و با استفاده از ترکیبات ازت دار غیر پروتئینی هزینه های غذایی را کاهش داد.

- جهت خشک کردن گاوها در پایان این مرحله ،می توان غذا و آب مصرفی را محدود نمود.

4- مدیریت تغذیه ای گاوهای خشک

به منظور آماده سازی گاو برا ی شیر دهی بعدی،باید یک دوره خشک در نظر گرفته شود.با در نظر گرفتن یک دوره خشک 60 روزه،تولید در شیردهی بعد،برا یبیشتر ماده گاوها،بهینه خواهد بود.

اگر دوره خشک،کمتر از 40 روز باشد،بافت پستان زمان کافی برای بازسازی نداشته و در نتیجه ،تولید شیر در شیر دهی بعد،ایده آل نخواهد بود. اگر دوره خشک،بیش از 70 روز باشد،گاو بیش از اندازه چاق می شود،در حالی که تولید شیر در شیردهی بعد،بیشتر نبوده و دشواری های چاقی نیز در پی خواهد آمد.جدول شماره 1 تاثیر طول دوره خشک بر تولید شیردهی بعدی را نشان می دهد:





جدول 1- تاثیر دوره خشک بر تولید شیر در شیر دهی بعد
تعداد روز خشک
اختلاف بین تولید گاو و میانگین تولید گله (کیلوگرم در دوره شیر دهی)

20-5

30-21

40-31

50-41

60-51

70-61

80-71

90-81

بیشتر از 90 روز
585-

285-

71-

86+

135+

142+

72+

29+

49-




گفته می شود که بازدهی مصرف انرژی برای بافت سازی ،به هنگام شیر دهی بیشتر از دوره خشک است،از این رو باید کوشش کرد که کاهش وزن گاو در هفته های پایان شیر دهی جبران گردد،بدین ترتیب افزایش وزن ماده گاو در دوره خشک،بیشتر مربوط به رشد جنین خواهد بود،مواردی که در این مرحله در زمینه تغذیه گاوها در نظر می باشند عبارتند از:

- مصرف کلسیم باید به کمتر از 100 گرم در روز محدود شود و همزمان فسفر کافی در اختیار گاوها قرار گیرد (35 تا 40 گرم فسفر در روز برای نژادهای بزرگ)،کلسیم بیشتر ،به ویژه اگر جیره از نظر فسفر کمبود داشته باشد،احتمال بروز تب شیر را افزایش خواهد داد.

- اگر علوفه ،کمبود سنیوم دارد،باید روزانه 3 تا 5 میلی گرم سلنیوم به ویژه هنگامی مصرف ویتامین E زیاد نباشد،موجب جفت ماندگی می شود.

- از تغذیه مقدار زیاد مواد معدنی باید خودداری(به ویژه مخلوط بافرهای نمک های سدیم) و مصرف نمک طعام را باید به حداکثر 28 گرم در روز محدود کرد. مصرف زیاد نمک،موجب نگهداری آب در بدن و ایجاد خیز با ادم در برخی گاوها به ویژه تلیسه های شکم اول می شود.

نکات مهم در تغذيه گاوهای شيری



1- مصرف علوفه روزانه براساس وزن بدن و کيفيت علوفه تعيين می شود. جدول زير می تواند در اين خصوص راهنمای مناسبی باشد.
کيفيت علوفه
مقدار مصرف روزانه

(درصد وزن بدن)

عالی

خوب

متوسط

پاينتر از متوسط

بد
3

5/2

2

5/1

1


2- بدليل اينکه اغلب علوفه های موجود در ايران از کيفيت بالايي برخوردار نيستند توصيه می شود در گاوهای پرتوليد حداکثر مصرف علوفه 75/1% باشد.

3- مصرف علوفه را می توان به ميزان 3 کيلوگرم به ازای هرکيلوگرم مصرف علوفه خشک تخمين زد.

4- در تغذیه گاو شيری مصرف کنسانتره نبايد بيشتر از 60% باشد.

5- برای حفظ سلامتی دستگاه گوارش گاو مقدار الياف خام جيره بايدحداقل 15% باشد.

6- درگاوهای شکم اول 20% به احتياجات نگهداری و در گاوهای شکم دوم 10% به نياز نگهداری اضافه شود.

7- در ابتدای دوره شيرواری بدليل اينکه مصرف ماده خشک کاهش می يابد به ميزان 18 درصد از ماده خشک مصرفی مورد نياز کاسته شود.

8- مخلوط کنسانتره اغلب شامل اجزاء زير است:

· مواد خوراکی پرانرژی

· مواد خوراکی پروتئينی

· 1-5/0 درصد مکمل مواد معدنی کم نياز

· 2-1 درصد مکمل کلسيم و فسفر

· 8-5 درصد ملاس

· 1 درصد اوره

· 2-1 درصد نمک

9- آب تميز و تازه بطور آزاد در اختيار گاوها قرار داده شود.

10- جيره ها حتی الامکان بصورت کاملا مخلوط استفاده شود. علوفه و کنسانتره با هم مخلوط شو

[Dr.Hossein.M.Al]

اثرات پروتئين و انرژي مصرفي بر توليدمثل در گاوهاي شيري

مقدمه

تغذيه بعد از زايش، زمانيكه توليد شير گاوهاي شيري افزايش مي يابد، مي تواند عملكرد توليدمثلي و به دنبال آن سودبخشي گله را تحت تأثير قرار دهد. بطور كلي، افزايش نيازهاي متابوليكي توليد بالا بهمراه نياز هاي توليدمثلي و سلامت، اثر متقابل بين تغذيه و توليدمثل ( خصوصاً بعد از زايمان ) را به يك موضوع مهم در صنعت گاو شيري تبديل كرده است. تحقيقات اخير، نقش مهم تغذيه را در توليدمثل تأييد كرده اند، و در بيشتر حالات، كمبودهاي غذايي شديد باعث مشكلات و بيماريهاي توليدمثلي شده است. همچنين، مكانيسم تغذيه اي كه بر روي عملكرد توليدمثلي تأثيرگذار است، بسيار پيچيده بوده و به طور واضح قابل تشخيص نمي باشد. با اين وجود، نقش فاكتورهاي غذايي مانند پروتئين و يا تعادل انرژي، و مكانيسم عملكردشان بر توليدمثل، در سالهاي اخير، بيشتر شناخته شده است.

نقش پروتئين در توليدمثل

به منظور افزايش توليد شير و افزايش درآمد، توليدكنندگان شير سعي مي كنند كه مصرف غذا را ، خصوصاً در دوره ابتداي پس از زايمان، حداكثر كنند و از آنجا كه، جيره هاي حاوي پروتئين بالا، در كل ، طعم بهتري داشته و مصرف غذا را افزايش مي دهند، اغلب توليدكنندگان، بيش از نياز گاوها در طول اين دوره، به دامهايشان پروتئين مي خورانند. اين جيره هاي غذايي با ميزان پروتئين بالا، مي توانند بازده توليدمثلي را كاهش دهند. در بيشتر مطالعات، افزايش پروتئين خام جيره را، دليل افزايش زمان تا اولين تخمك گذاري بعد از زايمان و افزايش تعداد سرويس ها به ازاء هر آبستني و يا تعداد روزهاي باز مي دانند. به عنوان مثال، تحقيقات انجام شده در دانشگاه اورگان نشان داده است كه گاوهايي كه با پروتئين بيش از حد تغذيه شده اند ( بيشتر از 10-15 درصد نيازهاي بالا ) ، تعداد سرويس بيشتري به ازاء هر آبستني نياز داشتند و در نتيجه فاصله گوساله زايي طولاني تري را نشان دادند. با اين وجود، برخي تحقيقات ديگر، اثرات زيان آور سطوح بالاي پروتئين مصرفي را بر توليد مثل نشان نداده اند. تناقض هاي مشاهده شده در مطالعات و تحقيقات مختلف، مي تواند بدليل منبع پروتئيني جيره مورد استفاده بجاي كل پروتئين خام جيره باشد. برخي محقيقين معتقدند كه افزايش پروتئين خام جيره، لزوماً با ميزان آبستني ارتباط نخواهد داشت. علاوه بر آن، كل پروتئين خام جيره، عمل متقابل بين توليدمثل و پروتئين مصرفي را به ميزان كافي شرح نمي دهد. بطوركلي مواد پروتئيني در بخشهاي تجزيه پذير پروتئينهايشان متفاوتند. به عنوان مثال دو جيره حاوي 18 درصد پروتئين ممكن است در ميزان پروتئين قابل تجزيه و غيرقابل تجزيه در شكمبه متفاوت باشند. عدم تعادل در منبع و نياز براي پروتئين قابل تجزيه و غيرقابل تجزيه در شكمبه، هر يك ممكن است توليدمثل را تحت تأثير قرار دهند.
به منظور شرح چگونگي اثر منفي مصرف بيش از حد پروتئين بر باروري، 3 فرضيه كلي ارائه شده است:

1ـ محصولات فرعي سمي متابوليسم نيتروژن از شكمبه (آمونياك) و كبد (اوره) ممكن است به اسپرم، تخمك و يا ابقاي جنين تازه، زيان برسانند.

ـ عدم تعادل در انرژي و پروتئين فراهم شده، ممكن است بازده توليدمثلي را تحت تأثير قرار دهد 2

3ـ محصولات فرعي نيتروژن يا مصرف انرژي، ممكن است ترشح گنادوتروپين و يا هورمون پروژسترون را تغيير دهد.

( پروژسترون براي توسعه فوليكولي، عبورجنين در طول لوله رحم تا رسيدن به رحم و بطور كلي در ابقاء آبستني مهم مي باشد). اين تأثيرات، ممكن است بطور منحصر بفرد و اختصاصي، همزمان با هم و يا با همكاري هم و بطور سينرژيك اتفاق بيفتند. همچنين، مقدار و منبع پروتئين نيز مي تواند پروژسترون را متأثر سازد. امكان دارد كه در مقاديري از پروتئين خام جيره كه نياز شكمبه را براي پروتئين قابل تجزيه افزايش مي دهد، كاهش در غلظت پروژسترون اتفاق بيفتد. با اين وجود، اثر مصرف پروتئين بر ميزان پروژسترون نياز به مطالعات بيشتري دارد و عواملي مانند، كل انرژي مصرفي و منبع پروتئين نيز بايد مورد آزمايش قرار گيرند.

بدليل تشابه تغييرات هورموني در گاوهاي تغذيه شده با جيره هاي حاوي پروتئين خام بالا، با آنچه كه در گاوها در اثر كمبود انرژي اتفاق مي افتد، بسياري از اين آثار ممكن است ناشي از اثر متقابل با انرژي بجاي اسيدهاي امينه يا محصولات فرعي نيتروژني از متابوليسم شكمبه باشد. جيره هاي با پروتئين بالا يا جيره هاي حاوي پروتئين قابل تجزيه بيش از حد، مي توانند تعادل منفي انرژي را با افزايش توليد شير شدت دهند.

بطوركلي اثرات پروتئين غذا بر باروري بسيار پيچيده بنظر مي رسد، فاكتورهاي مختلفي مانند سن، انرژي، پروتئين غيرقابل تجزيه در شكمبه و سلامتي رحم ممكن است واكنش به تغييرات پروتئين مصرفي را تحت تأثير قرار دهند. به منظور حداقل كردن زيانهاي اقتصادي تغذيه غيرمؤثر پروتئين بيش از حد، بر روي توليد و توليدمثل، جيره ها بايد براي تأمين مقادير مناسبي از پروتئين قابل تجزيه و غيرقابل تجزيه در شكمبه، تهيه شوند. به عنوان مثال، براي گاوهاي پر توليد و گاوهايي كه در ابتداي شيردهي هستند، 35 درصد پروتئين خام بايد بصورت پروتئين غير قابل تجزيه در شكمبه باشد. پس جايگزين كردن برخي منابع پروتئيني عبوري، خصوصاً در جيره هايي كه بر اساس يونجه (زيرا پروتئين يونجه بسيار تجزيه پذير است) تهيه مي شوند، نياز است.

نقش تعادل انرژي در توليدمثل :

انرژي مصرفي مي تواند يكي از مهمترين عوامل تغذيه اي مؤثر بر توليد گاوهاي شيري باشد. انرژي مصرفي ناكافي در تليسه ها و در گاوها در ابتداي شيردهي، عملكرد توليدمثلي را كاهش مي دهد. مصرف انرژي بيش از حد در اواخر دوره شيردهي و در دوره خشكي نيز مي تواند مشكلات چاقي گاو را ايجاد كند كه خود موجب كاهش بازده توليدمثلي آنها در دوره شيردهي بعدي مي شود. زمانيكه تليسه ها با مقادير ناكافي انرژي تغذيه شوند، ديرتر به سن بلوغ جنسي مي رسند و چنانچه جيره هايي كه داراي كمبود انرژي هستند به تليسه هايي كه دوره هاي فحلي طبيعي را شروع كرده اند، خورانده شود، ممكن است موجب توقف دوره فحلي آنها شود. گاوهاي شيرده پرتوليد نيز، در ابتداي دوره بعد از زايمان، ناتوان از مصرف غذاي كافي به منظور تأمين نيازهاي انرژي براي توليد شير هستند. وقتي كه موادغذايي مصرفي نتوانند نيازهاي غذايي افزايش يافته براي توليد شير را مرتفع سازند، تعادل منفي انرژي اتفاق مي افتد. در اين شرايط، نيازهاي انرژي بطور ناقص و از طريق متابوليسم ذخاير بدن، مرتفع مي شود كه اين امر نيز به نوبه خود منجر به كاهش وزن بدن و شرايط بدني مي گردد. متابوليسم بيش از حد ذخاير بدن با تصفيه چربي كبدي بعد از زايمان و كاهش عملكرد توليدمثلي در گاوهاي شيري پرتوليد همراه مي باشد. البته ميزان و مدت زمان تعادل منفي انرژي در طول ابتداي دوره شيردهي، بيشتر به غذاي مصرفي بستگي دارد تا به توليد شير. مكانيسم هايي كه همراه با غذاي مصرفي ناكافي بعد از زايمان و در نتيجه آن تعادل منفي انرژي ، توليدمثل را متأثر مي سازند، هنوز بطور كامل شناخته نشده اند. با اين وجود، برخي احتمالات وجود دارد كه رابطه آنتاگونيستي بين متابوليسم بعد از زايمان و عملكرد توليدمثلي را روشن مي سازند.

هورمون لوتئيز كننده ( LH ) ، يك هورمون مهم و حياتي است كه به منظور دوباره برقرار سازي فعاليت تخمدان، رشد نهايي و بلوغ فوليكولهاي تخمداني، تخمك گذاري و ترشح تخمداني پروژسترون مورد نياز مي باشد. كمبود انرژي شديد ممكن است ترشح LH را تغيير دهد و در نتيجه، توسعه فوليكولي و تخمك گذاري را به تعويق بيندازد. تعادل منفي انرژي در ابتداي دوره بعد از زايمان، ممكن است كه به باروري پايين همراه با اثرگذاري منفي روي كيفيت فوليكولهاي تخمدان، در طول دوره توليدمثلي، منجر شود. بطور كلي، هر فوليكول، تقريباً 70 روز نياز دارد تا كامل شود و بصورت تخمك آماده گردد. فوليكولهايي كه با چنين شرايط نامطلوب انرژي روبرو مي شوند ( تعادل منفي انرژي شديد در دوره ابتدايي بعد از زايمان)، در اين مدت زمان تعيين شده (70روز)، آمادگي انجام وظايف خود را پيدا نمي كنند. گزارش شده است كه فوليكولهاي در حال رشد در گاوهايي كه كاهش شديد وزن را در طول 3 تا 5 هفته بعد از زايمان، بخود ديده اند، فوليكولهاي معيوبي هستند كه در طول دوره توليدمثلي ترشح پروژسترون را كاهش داده و باروري پاييني را ايجاد مي كنند.

بر اساس مطالب بالا، مشخص مي شود كه توليد شير، كمبود انرژي شديد و از دست دادن شرايط بدني با فاصله تا اولين تخمك گذاري، همبستگي مثبت و با نسبت آبستني به اولين سرويس، همبستگي منفي دارد. به اين ترتيب كه براي گاوها با توليد بالا، مدت زمان طولاني تري براي اولين تخمك گذاري بعد از زايمان لازم است، همچنين نسبت آبستني به اولين سرويس و در كل باروري، در گاوهاي پرتوليد پايينتر است. بنابراين استراتژي هاي تغذيه اي كه شروع تخمك گذاري بعد از زايمان را تسريع مي بخشند، مي تواند بر عملكرد توليدمثلي اثر مثبتي داشته باشد. بطوركلي، براي كاهش شرايط بدني از دست رفته و همچنين كاهش شدت تعادل منفي انرژي بعد از زايمان، به منظور افزايش باروري، راههاي متعددي وجود دارد. دو راه رسيدن به حداكثر تراكم انرژي در جيره غذايي گاوهاي شيري در ابتداي شيردهي ، عبارتند از :

1ـ افزايش ميزان كربوهيدرات غير سلولزي جيره ( مثل ذرت با رطوبت بالا(


و 2ـ اضافه كردن چربي ( به عنوان مثال دانه كتان يا چربي عبوري (

افزايش كربوهيدرات غير سلولزي جيره مي تواند از طريق كاهش نسبت علوفه به كنسانتره و يا بوسيله تغذيه با غلات بيشتر، حاصل شود. هر چند كه، جيره با مقادير بالاي غلات ممكن است منجر به اسيدوز و كاهش چربي شير شود. از طرفي ديگر، ضميمه كردن چربي به منظور افزايش تراكم انرژي جيره، مي تواند غلظت كلسترول پلاسماي مورد نياز براي سنتز پروژسترون را افزايش دهد،كه در نتيجه منجر به توسعه باروري مي شود. علاوه بر اين، جيره گاوهاي خشك، در طول اواخر دوره خشكي ( 2-3 هفته آخر )، بايد به طور مناسب تنظيم شود تا اينكه گاوهاي خشك، شرايط بدني زيادي را از دست ندهند و دچار تعادل منفي شديد انرژي در هنگام زايمان نگردند.

با توجه به مطالب گفته شده، روشن است كه تغذيه رابطه نزديكي با توليدمثل دارد. از طرفي ديگر نيز، به علت پايين بودن وراثت پذيري بيشتر صفات توليدمثلي، پيشرفت ژنتيكي حاصل از انتخاب براي اين صفات به كندي حاصل مي شود و مي توان گفت كه در كل مديريت (عوامل محيطي مؤثر ) خصوصاً تغذيه نقش بيشتري را در مقايسه با ژنتيك در بازده توليدمثلي ايفا مي كند. كمبودهاي غذايي و فزوني يا نا متعادل بودن غذايي، همگي نشان داده اند كه مي توانند منجر به تغييرات توليدمثلي شوند. و تنها مشكل اصلي نامشخص بودن ميزان اين افزايش، كمبود يا عدم تعادل مي باشد كه توليدمثل راتحت تأثير قرار مي دهد. مطالعات و تحقيقات بيشتري بر روي گاوهاي شيري پرتوليد نياز است تا نقش تك*تك مواد مغذي و اثرات متقابلشان بر روي عملكرد توليدمثلي روشن شود. در حال حاضر، بهترين توصيه، تهيه يك برنامه غذايي براي گاوهاي شيري است كه براي تمام مواد مغذي، بالانس شده باشد و تمامي نيازهاي غذايي دام را برطرف كند. با اين وجود، بايد خاطر نشان كرد كه تغذيه، تنها يكي از دلايل مشكلات و بيماريهاي توليدمثلي است. شرايط محيطي، تشخيص بموقع فحلي، زمان تلقيح مصنوعي و ذخيره و حمل اسپرم و رعايت اصول بهداشتي به هنگام زايش نيز مي توانند عملكرد توليدمثلي گله را تحت تأثير قرار دهند. برنامه هاي تغذيه اي مي توانند عملكرد ضعيف توليدمثلي ايجاد شده با مديريت ضعيف را اصلاح كنند.

[Dr.Hossein.M.Al]

تشخیص به موقع فحلی و آبستنی


تولید مثل عاملی كلیدی در تعیین بازده پرورش گاوهای شیرده می باشد. در بهترین شرایط هر ماده گاو، سالانه یك گوساله تولید خواهد كرد. از نظر اقتصادی، باروری معمولا با توجه به فاصله زایش پی در پی دو گوساله ارزیابی می شود. معیارهای اندازه گیری بازده تولید مثل، شامل تعداد تلقیحات به ازای آبستنی، میزان آبستنی در ازای اولین تلقیح، تعداد روزهای باز و فاصله زایش می باشد. فاصله زایش مطلوب در بیشتر گاوداریها 12-13 ماه است. در بیشتر گاوداریها درصد آبستنی با اولین تلقیح بین 50-60 % است و برای 55% آبستنی ها به حدود 8/1 تلقیح برای هر آبستنی نیاز است. یكی از دلایل مهم اقتصادی نبودن پرورش گاو شیری در استان، پایین بودن راندمان تولید مثلی در گله هاست. ضعف در تشخیص بموقع فحلی و آبستنی موجب می شود تا فحلیهای زیادی در زمان طول عمر اقتصادی گاو از دست برود كه این امر به خودی خود سبب طولانی شدن فاصله دو زایمان و به تبع آن ضررهای مالی فراوان به دامداران می گردد. این مقاله ترویجی، كه با همكاری كارشناسان مركز تحقیقات و معاونت امور دام و بخش ترویج استان تهیه شده است، سعی دارد كه دامداران استان را با روشهای سنتی و علمی تشخیص به موقع قحلی و آبستنی متعاقب تلقیح آشنا كند.
مفهوم فحلی:
پدیده فحلی ، فاصله زمانی است كه در طول آن حیوان ماده سر پا می ایستد تا با حیوان نر جفتگیری كند .این حالت متعاقب تغییرات هورمونها و به خصوص هورمون استروژن رخ می دهد. بنابراین فحلی یك پدیده رفتاری محسوب می شود. در صورتیكه زمان بروز فحلی بموقع تشخیص داده نشود و گاو بموقع تلقیح نگردد، دست كم به اندازه یك چرخه فحلی، فاصله گوساله زائی افزایش خواهد یافت. بنابراین مدیریت و تشخیص گاو فحل از لحاظ اقتصادی بسیار حائز اهمیت می باشد و مدیران واحدهای پرورش گاوهای شیرده باید از تمام امكانات موجود برای تشخیص گاوهای فحل استفاده كنند. با توجه به توسعه تكنیك تلقیح مصنوعی، به جای گاو نر خود گاودار باید عمل فحل یابی را انجام دهد و اینجاست كه بسیاری از اشتباهات مدیریتی موثر بر باروری گله آشكار می شود. مشكل مربوط به تشخیص فحلی در گاوهای ماده به خاطر كوتاه و متغیر بودن طول دوره فحلی می باشد. تشخیص فحلی در صبح زود بلافاصله پس از روشن شدن هوا یا در سپیده دم بیشتر اهمیت دارد و اغلب گاوها بین ساعت 2 بامداد تا 5 صبح فحل می شوند.
جنبه های اقتصادی تشخیص فحلی:
یكی از مهمترین جنبه های مدیریتی در گله های بزرگ گاوهای شیرده ، تشخیص فحلی می باشد كه هیچ روشی نمی تواند جایگزین بازرسیهای پیاپی و سیستیماتیك برای تشخیص این حالت گردد. این حالت 6 الی 30 ساعت طول می كشد ولی به طور میانگین برای اكثر گاوهای ماده این حالت 12 الی 18 ساعت طول می كشد.درصد عمده ای از فحلیها در شب بین ساعت 6 بعد از ظهر تا 6 بامداد رخ می دهد.از عواقب تشخیص نادرست فحلی می توان به گمراهی دامدار در تشخیص فحلی آتی، متحمل شدن هزینه های تلقیح نادرست و باز گشت به فحلی مجدد گاو مذكور اشاره كرد. تلقیح گاوی كه در حالت فحلی نیست ، باعث می گردد كه رحم گاو كه در این حالت مقاومت كمتری به پاتوژنها دارد، دچار عفونتهای رحمی گردد. وجود تعداد بی شماری از گاوهای شیرده در گله های تجارتی ،نیاز به دستیابی به روشهای مناسب تشخیص فحلی و استفاده از وسائل كمكی و نوین،برای تشخیص فحلی را همواره بوجود می آورد.
علائم و نشانه های فحلی:
مطمئن ترین نشانه فحلی برای تشخیص گاودار، سر پا ایستادن گاو ماده و اجازه سواری دادن به سایر گاوهاست، در بعضی موارد كه بكرات دیده می شود اینست كه گاو فحل برای سواری گرفتن از دیگر گاوها تلاش می كند به طوری كه گاوهای غیر فحل از جهت عقب سعی بر سوار شدن بر گاو ماده فحل را دارند در حالی كه خود گاو ماده از جهات مختلف سعی بر سواری گرفتن از سایر گاوها دارد. از مهمترین علائم فحلی كه دامداران به طور سنتی با اتكا به آنها فحل یابی می كنند عبارتند از: رفتارهای غیر عادی، عصبی بودن، ناآرامی، تورم فرج و خروج ترشحات آبكی از واژن، كاهش تولید شیر و كاهش مصرف خوراك، كنارگیری از گله، انبساط مردمك چشم می باشد. گاوی كه فحل شده معمولا دارای كپل و كشاله ران آلوده می باشد و موهای ابتدای دم آشفته می باشد. حالت فلهمن(Fleman) از دیگر نشانه های فحلی است كه در آن حیوان سر خود را بالا نگهداشته و لبهای خود را به سوی بال خم می كند. تجربه دامداران استان عمدتا بر تعییر رفتار عادی گاو فحل اشاره دارد بطوریكه گاوی كه مثلا همیشه پیش از همه وارد شیردوشی می شود در زمان فحلی آخرین گاوی است كه وارد شیر دوشی می شود. همچنین دامداران استان در فصل زمستان مشاهده نموده اند كه از پشت گاو فحل بخار بر می خیزد كه این بخار نتیجه افزایش دمای بدن گاو و به دنبالزیاد شدن فعالیت و یا به دلیل تعییرات فیزیولوژیكی دوره فحلی است.


وسائل و روشهای كمكی برای تشخیص فحلی:

1- استفاده از ركورد برداری و تابلوی تولید مثل:
بی گمان مهمترین كمك در تشخیص فحلی داشتن سیستم ركورد برداری می باشد . یكی از روشهای ركوردبرداری استفاده از تابلوی گردان تولید مثل می باشد. یك تابلوی مدیریت تولید مثل در خیلی از گاوداری ها به عنوان پرونده موقتی اطلاعات و وسیله برای كمك كردن به تصمیم گیری مناسب مورد استفاده قرار می گیرد. تابلو به 12 قسمت تقسیم شده است و هر قسمت یك ماه را نشان می دهد كه خود به روزهای آن ماه تقسیم می شود. در هر روز این تابلو به اندازه یك روز چرخانده می شود. هر طرف شماره یا وسیله چسب دار دارای رنگ متفاوتی است. رنگ ها معمولا نكاتی مانند فحلی گاو، گاوهای آبستن، گاوهای آماده برای تلقیح، گاوهای خشك را نشان می دهند. بنابراین گاودار می تواند هر روز با نگاه كردن به تابلو گاوهایی كه انتظار می روند فحل شوند را شناسایی می كند.
2 - استفاده از دوربین مدار بسته:
استفاده از دوربین و تلویزیون می تواند وسیله ای موثر برای مشخص كردن گاوهای فحل باشد. روشن است كه هنگامی این روش نتیجه بهینه می دهد كه گاودار بخوبی بتواند گاوهای خود را بشناسد و یا با پلاك شماره گذاری آنها را از یكدیگر متمایز نماید.
3-استفاده از قدم شمارMovement detector (Pedometer):
در حین فحلی گاو ماده نسبت به سایر دوره ها تحرك بیشتری دارد و مدت كمتری را صرف استراحت و غذا خوردن می كند.لذا در زمان فحلی با استفاده از پدومتری كه به پای گاو بسته می شود می توان میزان مسافتی كه گاو طی كرده اندازه گیری نمود و غیر مستقیم به فحل بودن گاو ماده پی برد.

5-اندازه گیری مقاومت الكتریكی واژن

7-2)استفاده از گاو نر اخته یا آندوژنه:
در این روش امكان آسیب دیدن گاو ماده نسبت به روشهای دیگر بسیار زیاد است لذا كمتر توصیه می شود.
7-3)ماده گاو مجهز به قلم چانه ای

8- اندازه گیری دمای بدن:
در هنگام فحلی، ابتدا دمای بدن به طور محسوسی كاهش و در نهایت در مدت كوتاهی دمای بدن افزایش می یابد لذا می توان با اندازه گیری دما تا حدودی از فحل بودن گاو ماده مطلع گردید.
تشخیص آبستنی:
تشخیص دقیق آبستنی از نظر به دست آوردن و حفظ حداكثر بازدهی تولید مثل حائز اهمیت است. دانستن این نكته كه یك گاو پس از جفتگیری آبستن نشده است برای گاودار از این نظر اهمیت دارد كه با كمترین اتلاف وقت گاو را جفتگیری داده یا تلقیح كند. در ذیل تعدادی ار روشهای سنتی و جدید تشخیص آبستنی آورده شده است:
1- بازرسی ركتال
در این روش با وارد كردن دست به درون راست روده محتویات رحم جهت تعیین تعییرات اندازه یكی از شاخهای رحم كه به دلیل وجود جنین صورت گرفته است از راه لمس كردن بازرسی می شود. از هفته ششم تا هشتم آبستنی اختلاف اندازه

بین دو شاخ رح محسوس تر است.

2- تشخیص آبستنی با اندازه گیری هورمونها:
اندازه گیری هورمونها برای تشخیص آبستنی بویژه اگر در شیر امكانپذیر باشد به دلیل راحتی نمونه گیری مزیتهای بیشتری از روش بازرسی ركتال دارد.
2-1) پروژسترون
جسم زرد در طول آبستنی پروژسترون تولید می كند. حداكثر غلظت پروژسترون در روز دهم پس از تخمكریزی حاصل می شود. روشهای اندازه گیری پروژسترون مانند رادیو ایمنو اسی و تست الیزا در روز 21-24 با دقت 85-80 درصد قادر به تشخیص آبستنی می باشد.
2-2) سولفات استروژن
تعیین تركیباتی كه به وسیله جنین تولید می شود، نسبت به تركیبات تولید شده توسط مادر ارزش بیشتری برای تشخیص آبستنی خواهد داشت. جنین استروژن تولید می كند و غلظت سولفات استروژن در پلاسما از روز هفتادم آبستنی افزایش می یابد. تست سولفات استروژن در 15 هفتگی نشانه آبستنی است.
3-بالوتمان:
شكم گاو ماده آبستن تقریبا از ماه هفتم آبستنی بزرگتر می شود. چنانچه دست مشت شده به بخش سمت راست شكم فشار داده شود گاهی می توان برخورد جنین به دست راپس از بازگشت جنین حس كرد.
4-اولتراسوند:
در این روش از میله درون ركتومی استفاده می شود كه امواج فراصوتی ارسال كرده و امواج منعكس شده را دریافت می كند. طول موج پس از برخورد با جنین زنده و یا جریان خون جنین تعییر می یابد.
جمع بندی:
یكی از دلایل مهم اقتصادی نبودن پرورش گاو شیری در استان، پایین بودن راندمان تولید مثلی در گله هاست. ضعف در تشخیص بموقع فحلی و آبستنی موجب می شود تا فحلیهای زیادی در زمان طول عمر اقتصادی گاو از دست برود كه این امر به خودی خود سبب طولانی شدن فاصله دو زایمان و به تبع آن ضررهای مالی فراوان به دامداران می گردد. با توجه به توسعه تكنیك تلقیح مصنوعی، به جای گاو نر خود گاودار باید عمل فحل یابی را انجام دهد و اینجاست كه بسیاری از اشتباهات مدیریتی موثر بر باروری گله آشكار می شود. مشكل مربوط به تشخیص فحلی در گاوهای ماده به خاطر كوتاه و متغیر بودن طول دوره فحلی می باشد تشخیص دقیق آبستنی از نظر به دست آوردن و حفظ حداكثر بازدهی تولید مثل حائز اهمیت است. دانستن این نكته كه یك گاو پس از جفتگیری آبستن نشده است برای گاودار از این نظر اهمیت دارد كه با كمترین اتلاف وقت گاو را جفتگیری داده یا تلقیح كند.

منبع: دامپزشكي .نت

[Dr.Shayan]

پرورش گوساله
مراقبت از گوساله بعد از تولد
کنترل تنفس:
- بعد از خروج گوساله وضعيت تنفس آن را کنترل کنيد ( تحريک سوراخ بيني با يک تکه کاه باعث تحريک تنفس خواهد شد.)
- در حالت طبيعي فرورفتگي بيش از حد دنده يا خرخر كردن نبايد وجود داشته باشد.
- سعي کنيد مايعات مخاطي را از دهان و سيستم تنفسي گوساله خارج کنيد.
- در موارد سخت زايي لازم است گوساله را روي يک ميله از پا به پايين آويزان کنيد تا مواد مخاطي وارد شده به گلو خارج شوند.

خشک کردن گوساله:
- براي خشک شدن گوساله را مدتي در کنار مادر قرار دهيد اين کار علاوه بر خشک شدن گوساله، در به جريان انداختن خون در بدن گوساله بسيار اهميت دارد. مگر اينکه که گاو شما مبتلا به بيماري باشد و احتمال انتقال آن از طريق ليسيدن به گوساله وجود داشته باشد ( مانند يون) . بنابراين در اين مورد با دامپزشک خود مشورت کنيد.
- اگر به هر دليلي اين کار توسط مادر انجام نمي شود، گوساله را با يک حوله خشک و تميز خشک کنيد.

ضدعفوني بند ناف:
- براي جلوگيري از عفونت بند ناف ، بلافاصله بعد از تولد بند ناف را در مايع ضدعفوني مناسب ( محلول يد 7% ) فروبريد .
- از بستن و گره زدن بند ناف خودداري کنيد.
- کار ضدعفوني را همراه با هر بار خوراندن آغوز تکرار کنيد به اين ترتيب بند ناف بطور طبيعي خشك شده و خواهد افتاد.
خوراندن آغوز:
- ماک ( آغوز) چيست؟ ماک يا آغوز اولين ترشح غده پستاني بعد از تولد است و منبع سرشاري از پروتئين ، عناصر معدني و آنتي بادي ها بشمار مي رود. مواد جامد آغوز تقريباً 2 برابر شير معمولي است که بيشتر به بخش پروتئيني آن مربوط مي باشد. اين ماده مغذي معمولاً تا 6 دوشش اول بعد از تولد از پستان خارج مي شود اما رفته رفته از مقدار مواد ايمني زاي آن کاسته مي شود و ترکيبات آن به ترکيبات شير کامل تبديل مي شود. طوري که ميزان گلوبولينهاي ايمني در دوشش دوم و سوم نسبت به دوشش اول به ترتيب 30 و 70 درصد کاهش مي يابد.
- گوساله بر خلاف نوزاد انسان ايمينوگلبولينها را از طريق جفت ( درشکم مادر ) دريافت نمي کند ولي در عوض اولين شير گاو يا ماک حاوي گلبولينها ي ايمني زا و بسياري از موا د مغذي است که بايد هر چه سريعتر توسط گوساله مصرف شود.
- ايمونوگلبولينها مولکولهاي پروتئيني بزرگي هستند که در گوساله ايجاد مصونيت در برابر بيماريهاي مختلف مي کند.
- بلافاصله بعد از تولد گوساله در ديواره روده گوساله منافذ بزرگي وجود دارد که به او قدرت جذب اين مولکولهاي بزرگ را بدون هضم مي دهد.



ترکيبات

دوشش اول

دوشش دوم

روز دوم

روز سوم

شیر کامل



مجموع مواد جامد

23/9

17/9

14

13/6

12/9



چربی

6/7

5/4

4/1

4/3

4



پروتئین

14

8/4

4/6

4/1

3/1



لاکتوز

2/7

3/9

4/5

4/7

5



ویتامین A

295

190

95

74

34



ایمنوگلوبین

6

2/4

1

-

0/09




- در حدود 12تا 24 ساعت اوليه زندگي گوساله اين منافذ رفته رفته بسته مي شوند و قدرت جذب اين پروتئينهاي بزرگ در روده بطور چشم گيري کاهش خواهد يافت.
- در دادن آغوز مادر به گوساله هرگز درنگ نکنيد. اولين آغوز بايد در طول حداکثر نيم ساعت بعد از تولد به گوساله داده شود.
- آغوز اولين دوشش بعد از زايمان داراي موا ايمني زاي بيشتري مي باشند و در دوششهاي بعدي از غلظت اين موا کاسته ميشود. بنابراين حداقل در 6 ساعت اول زندگي حتماً بايد آغوز دوشش اول به گوساله ها خورانده شود.
- براي اطمينان از اينکه مواد ايمني زا به اندازه کافي وارد بدن گوساله شده است در 8 ساعت اول زندگي هر 2 ساعت يکبار آغوز را به گوساله بدهيد.
- گوساله بايد در اولين 12 ساعت عمر خود 8 تا 10 درصد وزن بدن آغوز دريافت کرده باشد.
- سعي کنيد ماک هر گاو را به گوساله خودش بخورانيد.
- به خاطر داشته باشيد ماک گاو نسبت به ماک تليسه مواد ايمني زاي بيشتري دارد. بنابراين اگر ماک گاو مسن سالمي را اضافه بر گوساله اش داريد مي توانيد به گوساله تليسه خود بخورانيد.
- دماي آغوز در هنگام تغذيه بايد درحدود دماي بدن باشد ( 38 الي 40 در جه سانتيگراد)
- اگر گوساله تمايلي به خوردن آغوز ندارد بهتر است از خوراک دهنده مري استفاده کنيد تا ماک اول حتماً به گوساله داده شود.
- کيفيت ماک را کنترل کنيد. براي اين کار مي توانيد از ماک سنج استفاده کنيد.
- ماک اضافي ( بخصوص در دوشش اول ) را در فريزر به صورت منجمد ذخيره کنيد تا همواره ماک در دسترس داشته باشيد. اين کار در مورد ماکهاي با کيفيت خوب اهميت بيشتري دارد.
- آغوز را در ظروف پلاستيکي ذخيره کنيد. زيرا آغوز روي ظروف فلزي اثر مي گذارد.
- ظرف محتوي آغوز را دربسته نگهداريد.
- هرچه مدت ذخيره آغوز بيشتر باشد، مواد غذايي آن بيشتر از بين مي رود.
- بعد از گذشت 24 ساعت از تولد هر چند قدرت جذب به پروتئينهاي بزرگ به صفر مي رسد اما خوراندن آغوز حداقل به مدت 3 روز براي ايمني دستگاه گوارش و رساندن مواد مغذي به گوساله بسيار مهم است.
- در اين مدت سعي کنيد گوساله را به خوردن شير با سطل عادت دهيد . در اين کار حوصله زيادي بايد به خرج داد.
دستگاه گوارش در گوساله


- معده گوساله نيز مانند گاو بالغ 4 قسمت دارد با اين تفاوت که نسبت بخشهاي مختلف در گاو گوساله تازه متولد شده متفاوت مي باشد:




بخشهاي گوناگون

گوساله

گاو بالغ



شکمبه - نگاري

37

76



هزارلا

13

18



شيردان

50

15





- معده گوساله هاي تازه متولد شده شبيه يک حيوان تک معده اي است. رشد بافت شکمبه ,نگاري در طي سن 3 تا 8 هفتگي گوساله خيلي سريع بوده 4 تا 8 برابر سريعتر از رشد کل بدن مي باشد.
رشد و تکامل شکمبه:
- مادامي که گوساله با شير تغذيه مي شود، شکمبه توسعه نيافته باقي مي ماند.
- با آغاز خوردن خوراک جامد، جمعيت ميکروبي در شکمبه و نگاري مستقر شده و تکامل شکمبه آغاز مي شود. اين وضعيت اکثراً در 3 هفته اول پس از تولد ايجاد مي شود.
- عوامل متعددي در نمو شکمبه و نگاري موثر مي باشند . اسيدهاي چرب فرار حاصل از تخمير استارتر (کنسانتره مخصوص گوساله ها) در اين مسئله مهمترين نقش را بازي مي کند.
- مصرف آب تازه در فراهم کردن محيط مناسب براي رشد ميکروارگانيسم ها بسيار مهم مي باشد.
- فعاليت شکمبه در سن 3 ماهگي همانند فعاليت آن در دام بالغ خواهد بود.

تغذيه گوساله هاي شيرخوار:
- هزينه تغذيه 55 تا 60 درصد هزينه هاي پرورش تليسه ها را در بر مي گيرد. بنابراين تغذيه صحيح اهميت زيادي در سوددهي گاوداري دارد.
- تغذيه صحيح در زمان گوسالگي در رسيدن به موقع به وزن و قد تلقيح بسيار موثر است.

شير:
- بعد از اتمام دوره 3 روزه تغذيه با آغوز بايد تغذيه با شير يا شير جانشين را آغاز کرد.
- شير کامل غذاي مايع مرغوبي است که گوساله ها با تغذيه آن به خوبي رشد مي کنند.
- شير گاوهارا بعد از درمان آنتي بيوتيک نمي توان فروخت در عوض مي توان به مصرف گوساله ها رساند.
- گوساله نوزاد بايد از شير تازه مادر تغذيه نمايد و شير گاوهايي که از نظر ابتلا به امراض مسري مثل سل و بروسلولز مشکوک هستند بايد جوشيده شود.
- مصرف شير گاوهاي ورم پستاني در گوساله هاي ماده احتمالاً ايجاد گاوهائي با ورم پستان يا کارتيه هاي کور مي کند.
- پاستوريزه کردن منجربه کاهش بيماري و افزايش سرعت رشد در گوساله ها قبل و بعد از شير گيري شده.
- پاستوريزه کردن منجربه کاهش اسهال در گوساله ها مي شود.
- اما پاستوريزه کردن بخصوص براي تعداد کم گوساله ها هزينه بر است.
- مقدار شيري که بايد به حيوان داده شود بستگي به وزن گوساله دارد .
- مقدار شير کامل و شير جانشين آماده ، در حدود 10 در صد وزن بدن گوساله در نظر گرفته مي شود.
- شير و جايگزين شير بايد در درجه حرارت ثابت نزديک درجه حرارت بدن تغذيه شود.
- به درجه حرارت پايين شير بخصوص در محيط سرد توجه فراوان داشته باشيد.
- دقت در برنامه غذايي مقدار شيري که در هر وعده بايد گوساله مصرف نمايد داراي اهميت ويژه اي است.
- اگر در يک وعده شير کمتر و در وعده ديگر شير بيشتري به حيوان داده شود ممکن است موجب نفخ معده و سوء هاضمه شده ايجاد اسهال و دل درد وگاهي مواقع باعث تلف شدن حيوان گردد.
- اگر شير زيادي به گوساله خورانده شود باعث کاهش جذب و کسالت حيوان مي شود.
- مقدار چربي شير ممکن است سبب دل درد و سوء هاضمه شود پس اگر شيري بيشتر از 4 % چربي داشت با افزودن آب گرم يا شيري که چربي اش گرفته شده باشد ميزان چربي شير را تقليل مي دهيم.

شير جايگزين:
- شير کامل غذايي است عالي . اما در صورت بالا بودن قيمت شير در بازار مي توان گوساله ها را با شير جانشين تغذيه کرد.
- محاسن جايگزين شير عبارتست از :
- يکنواختي محصول در روزهاي متوالي
- سهولت ذخيره
- کنترل بيماري
- سود اقتصادي
- جايگزينهاي شير دو منشأ گياهي و حيواني دارند. به اين موضوع در انتخاب شير خشک توجه خاص داشته باشيد.
- بخصوص در يک ماه اول زندگي بايد از شير خشکي استفاده کرد که منشأ شير داشته باشد.
- در انتخاب شير جايگزين شير خود دقت نمائيد.
- پيشنهادهاي مربوط به مخلوط کردن روي برچسب را بايد به دقت اجرا کنيد.
- مخلوط کردن شير جايگزين شير بايد تا موقعي ادامه يابد که همه پودر در سوسپانسيون حل شده و تکه هاي يزرگ پودر در سطح يا ته ظرف باقي نماند.
- شير جايگزين بايد در آب معلق بماند و ته نشين نشود.
- زياد مخلوط شدن شير خشک ايجاد کف زياد و جدا شدن چربي و تشکيل يک لايه روغني در سطح ظرف مي کند.
خوراك آغازين:
- مصرف زود هنگام خوراک خشک مهمترين عامل موثر در انتقال گوساله جوان از حالت متابوليسم و هضم پيش از نشخوار به وضعيت حيوان نشخوار کننده بالغ مي باشد.
- فرآورده هاي تخمير اسيدهاي چرب فرار(VFA) بويژه اسيدهاي پروپيونيک و بوتيريک که از تخمير کنسانتره حاصل مي شوند، عامل رشد و تکامل بافتهاي شکمبه مي باشند.
- بمحض از شير گرفتن گوساله و انتقال به خوراک جامد, مشکلات بيماري مخصوصا اسهال , روند کاهشي نشان مي دهند .
- محتواي پروتئين خام جيره آغازين بايد در حدود 20 الي 22 در صد در نظر گرفت.
- ميزان انرژي (NEL) جيره آغازين بايد در حدود 9/1 باشد.
- شكل فيزيكي بويژه اندازه ذرات خوراك در آماده سازي خوراكهاي آغازين براي گوساله ها فوق العاده مهم مي باشند. کنسانتره نبايد زياد آردي و نرم باشد زيرا نتيجه عکس روي رشد شکمبه خواهد داشت.
- حجم خوراك مايع تغذيه شده(بيشتر از مقادير مصرف ماده جامد) موجب كاهش مصرف خوراك مي شود.
- جثه حيوان و دسترسي به آب نيز بر مصرف خوراك تاثير دارند.
- به ازاي هر ليتر آب مصرفي بيشتر، مصرف خوراك خشك به ميزان 82 گرم در روز افزايش مي يابد و افزايش وزن هم به مقادير 56 گرم بيشتر مي شود.
- كيفيت جيره مايع بر ميزان مصرف خوراك خشك موثر است.
- در گوساله هائي كه شير دريافت مي كند تا بيش از 65% افزايش وزن بدن به ميزان مصرف خوراك آغازين بستگي دارد و بعد از شير گيري گوساله، بايد انتظار داشت كه تغييرات در مقادير مصرف خوراك آغازين اثر زيادتري بر افزايش وزن گوساله داشته باشد.
- گوساله هاي جوان بايد تا حد ممكن در سنين اوليه به مصرف خوراك خشك تشويق شوند. اين امر براي تكامل پوشش شكمبه – نگاري مورد نياز براي عملکرد خوب اهميت اساسي دارد.
- استقرار جمعيت ميكروبي بستگي به پيش سازهايي دارد كه خوراك خشك آنرا فراهم مي كند.
علوفه:
- مصرف علوفه قبل از شير گيري سبب کاهش سرعت تکامل پرزهاي شکمبه مي شود . چون اسيدهاي چرب لازم براي رشد پاپيلاهاي شکمبه را توليد نمي کند.
- اما براي عادت دادن گوساله به مصرف علوفه بهتر است برگ يونجه را بعنوان بخش علوفه اي با کيفيت بالا از حدود سن 2 ماهگي در اختيار گوساله قرار داد.

آب:
- براي رشد و تکثير ميکروارگانيسمها نياز به يک محيط آبکي دارند. براي تأمين اين محيط آب تازه و تميز را در اختيار گوساله ها قرار دهيد.
- مصرف آب مصرف کنسانتره را بالا خواهد برد.
- آب را مي تواند از 3 روزگي و همراه با شروع مصرف جيره آغازين در اختيار گوساله ها قرار داد.
قطع شير:
- زمان قطع شير وقتي است که گوساله شما 3 روز متوالي مقدار 5/1 الي 2 کيلوگرم کنسانتره را دريافت مي کند. بنابراين براي اينکه بتوانيد گوساله را زود از شير بگيريد، بايد او را به خوردن بيشتر کنسانتره ترقيب کنيد.
- با مديريت صحيح گوساله هاي هلشتاين را مي توان در حدود 6 هفتگي از شير گرفت.
- در رمان قطع شير به وضعيت بدني گوساله توجه کنيد. اگر گوساله شما لاغر است بهتر است چند روز ديگر به دادن شير به او ادامه دهيد.
- در زمان قطع شير از سلامت گوساله مطمئن شويد.
- گوساله را حداقل به مدت 5 روز بعد از شير گيري تحت نظر داشته باشيد تا مطمئن شويد قطع شير به گوساله شما آسيبي نرسانده باشد.
- قطع شير به دو صورت ناگهاني يا تدريجي انجام مي شود . براي انتخاب اين روشها در مزرعه خود با دامپزشک يا کارشناس خود مشورت کنيد.اقدامات مديريتي و بهداشتي
از بين بردن شاخ:
- از بين بردن شاخ براي کنترل بهتر گاوها و جلوگيري از صدمات احتمالي صورت مي گيرد.
- اين کار با خمير ( پماد) شاخسوز انجام مي شود.
- از بين بردن شاخ بايد در روز 7 الي 10 زندگي و با مشاهده تکمه شاخ بايد انجام گيرد. اين کار شوک و تنش کمتري در گوساله ايجاد مي کند.
- براي انجام کار ابتدا موهاي اطراف تکمه شاخ را بتراشيد، سپس پماد را به اندازه يک دوريالي روي تکمه شاخ قرار دهيد.
- براي اينکه از جاري نشدن پماد به روي صورت و چشمها مطمئن شويد بهتر است از وازلين دور تکمه شاخ استفاده کنيد.
- در استفاده از هر نوع پماد شاخسوز بهتر است دستورات روي برچسب پماد را بدقت مطالعه کنيد.
- در استفاده از پماد حتماً از دستکش استفاده کنيد.

قطع سرپستانکهاي اضافي:
- اين کار بايد در روز 7 الي 10 زندگي انجام شود.
- تشخيص سرپستانک اضافي را به عهده دامپزشک يا تکنسين باتجربه بگذاريد.
- براي قطع سرپستانکها اضافي حتماً تمام نکات بهداشتي را رعايت کنيد.
جلوگيري از عادت مکيدن:
- جا دادن گوساله ها در جايگاه انفرادي و استفاده از سطل تا حد زيادي باعث از بين رفتن عادت مکيدن مي شود .
- گاهي اين عادت در بعضي گوساله ها مشاهده مي شود که ممکن است در سنين بالاتر نيز مشاهده شود. اين موضوع بخصوص در گوساله هاي ماده اهميت دارد چراکه مکيدن پستان يک گوساله توسط گوساله اي که عادت به مکيدن دارد علاوه بر افزايش انتقال عوامل بيماريزاي احتمالي باعث ورم پستان و گاهي کوري پستان مي شود.
- براي جلوگيري از اين عادت، وسيله اي وجود دارد که به بيني گوساله وصل مي شود که در موقع مک زدن باعث ناراحتي در خود و گوساله ديگر در موقع مکيدن مي شود.

جايگاه گوساله:
- جايگاه گوساله بايد جايي بنا شود که بتوان به آساني فضولات آنرا خارج نمود.
- جايگاه گوساله بايد به نحوي باشد که دسترسي به مواد بستر و غذا باشد.
- گوساله نبايد دور از نظر باشد . بهترين محل نزديک زايشگاه و يا در کنار آن است .
- براي جلوگيري از انتشار بيماري بايد جايگاه گوساله را کمي دوراز جايگاه دامهاي بالغ بنا نمود.
- جهت گوساله داني بايد به نحوي باشد که زهکشي در آن بخوبي صورت گيرد و بادهاي زمستاني زياد به داخل آن نفوذ نکند و در تابستان حداقل نور خورشيد و در زمستان حداکثر نور خورشيد به داخل آن بتابد.
- لايه نازک عايق کمک مي کند تا حرارت در زمستان کمتر به خارج نفوذ کند و در تابستان نيز خيلي گرم نشود.
- تهويه در جايگاه گوساله حياتي است که مي تواند طبيعي يا مصنوعي توسط هواکشها در جايگاه بسته حاصل شود. تهويه کافي و دايمي باعث کنترل رطوبت ، حرارت و بو در جايگاه در طول سال مي شود.

علائم تهويه
- جمع شدن قطرات آب زير سقف و ديوارها
- يخ زدن آنها در فصل سرد
- بوي زننده
- رطوبت زياد
- اغلب ساختمانهاي گوساله داني طوري ساخته مي شوند که براي خروج هوا قدري فاصله بين سقف و ديوارها وجود داشته ياشد.اين کار به تهويه کمک مي کند.
- در جايگاه باز جريان حرکت هوا بايد از سمت گوساله داني به سمت دامهاي بالغ باشد و در جايگاه بسته دستگاههاي تهويه بايد طوري کار گذاشته شوند که هواي داخل جايگاه دامهاي بالغ به طرف دامهاي بالغ کشيده شود.
- براي پخش يکنواخت گرما و اجتناب از خيس و کثيف شدن کف جايگاه ، بايد شيب مناسب در کف ايجاد گردد و ادرار و آب ناشي از شستشو دورن فاضلاب ريخته شود و به خارج هدايت گردد.
- کف بهتر است از بتون ساخته شود که با شيب مناسبي به فاضلاب منتهي گردد.
- به طور کلي زايشگاه و گوساله داني احتياج به نظافت بيشتري دارند .بنابراين طرح ساختماني در آنها بايد به نحوي باشد که تميز کردن آنها آسان باشد.
- بستر در جايگاه گوساله از اهميت بسياري برخوردار مي باشد.
- کاه غلات ( بلند يا خرد نشده) داراي رنگ روشن ، بوي خوب و قابليت جذب رطوبت مناسب است و بستر خوب وگرمي را تشکيل مي دهد.
- اگر قيمت کاه بالاست ، پوست خرد شده درخت ، خاک اره ، تراشه چوب و غيره را ميتوان به کار برد. اما تا حد امکان از اين مواد استفاده نکنيد.
- بستر بايد حتي الامکان هر روز تعويض شده و قسمتهاي مرطوب آن برداشته شود.
- جايگاه انفرادي براي گوساله ها بسيار مناسبتر از آغلهاي گروهي مي باشند.
- در جايگاه انفرادي گوساله ها بايد از اجرام ، تغيير ناگهاني درجه حرارت و رطوبت محافظت شوند.
- آغلهاي انفرادي به دودسته ثابت (بتوني)و متحرک( اغلب فلزي)تقسيم مي شوند.
- از مزاياي جايگاه انفرادي مي توان به موارد زير اشاره کرد:
- عدم تماس گوساله ها باهم که موجب کاهش گسترش عوامل بيماريزا به حداقل ممکن مي شود.
- امکان بازديد هر رأس گوساله را به منظور دريافت حالات سلامتي يا بيماري آنها با آساني فراهم مي کند .
- از مکيدن ناف گوساله بوسيله يکديگر جلوگيري مي نمايد.
- امکان تميز ، شستشو و ضد عفوني نمودن جايگاه به آساني فراهم مي شود.
- مي توان کف آن را بوسيله بستري از کاه يا کلش کاملاً خشک و پاک نگهداشت.
- جيره يا شير هر گوساله را مي توان به ميزان جثه هرگوساله به آساني در اختيار آن قرار داد.
- از بروز بيماريهاي تنفسي در اثر جايگاه مرطوب و پخش ميکروبها جلوگيري مي کند.
- البته لازم به ذکر است جايگاههاي انفرادي تعدا گارگر بيشتري را لازم دارد
- خصوصيات جايگاه انفرادي:
• اين جايگاه بايد در سطحي قرار گيرند که عمل زهکشي در آن بخوبي صورت گيرد.
• ظرف غذا(علوفه و کنسانتره ) بايد در داخل آغل قرار گيرد.
• براي ايجاد تهويه مناسب در تابستان بهتر است در قسمت بالاي ديوار عقب جايگاه دريچه اي ايجاد گردد که براحتي باز و بسته گردد. --ابعاد جايگاه انفرادي ثابت را معمولا به صورت زير در نظر مي گيرند:
120 سانتي متر عرض
180 سانتي متر طول
5 سانتي متر شيب در کف به سمت فاضلاب
- ابعاد جايگاه انفرادي متحرک اين مقادير کمتر مي باشدو معمولاً براي ساختن اين نوع جايگاهها از ميله هاي فلزي استفاده مي شود که کف آن را با مواد بستري مناسب مي پوشانند. از اين آغلها بخصوص در يک هفته اول که گوساله ها حساس هستند مي تواند مورد استفاده قرار گيرند.اين آغلها کار پرورش گوساله ها را با مشکلات بهداشتي بسيار کمتري ميسر مي سازد. بخصوص که اين آغلها براحتي قابل شستشو بوده و ضد عفوني کردن و شعله دادن آن راحتتر مي باشد. معمولا تعدادي از اين آغلهاي انفرادي را دريک فضاي بسته در شرايط کنترل شده قرار مي دهند که گوساله ها در يکهفته اول زندگي که دوره بحراني است تحت کنترل بيشتري باشند. بعد از تخليه باکس از گوساله بايد باکس رابدقت شستشو و ضدعفوني کرد.
- از روش مناسب براي مبارزه با حشرات استفاده کنيد.
- گوساله ها را بايد بعد گرفتن از شير ( 1 هفته بعنوان استرس از شير گيري در نظر گرفته مي شود) از جايگاه انفرادي خارج کرده و در آغلهاي گروهي در گروه سني بالاتر قرار داد.در اين جايگاهها معمولا 3 تا 5/3 متر مربع فضا ، براي هر رأس گوساله در نظر گرفته مي شود.
- پس از تخليه آغل از يک گوساله و قبل از قرار دادن گوساله ديگر در آن در صورت متحرک بودن بايد محل آنرا را تغيير داد و در صورت ثابت بودن باد بستر و کف آنرا کاملاً جمع آوري و ضدعفوني نمود و حدود 15 سانتي متر سنگ آهک خرد شده در آن قرار داد ( سنگ آهک براي ضد عفوني کف و جذب رطوبت بسيار مناسب مي باشد.
- کف جايگاه بايد قابليت تميز کردن کافي باشد چون در پيشگيري از بيماري مفصلي بسيار موثر است.طي 3 روز اول زندگي بويژه در 24 ساعت اول ناف راه مناسبي براي ورود عفونت است و بديهي است که احتمال استقرار عفونت در يک بستر خيس و کثيف بسيار بيشتر از يک بستر خشک و تميز است.
- جاي ظرف آّب و کنسانتره بايد در جايگاه انفرادي در نظر گرفته شود و براحتي قابل دسترس باشد.

دستگاه گوارش گاو در برگيرنده :
- دهان (دندان ها، زبان و غدد بزاقي)
- حلق
- مري
- معده چهار قسمتي شامل :
• شكمبه Rumen
• نگاري Reticulum
• هزارلا Omasum
• شيردان Abomasums
- روده باريك شامل:
• دئودنوم Duodenum
• ژژنوم Jejunum
• ايليوم Ileum
- روده فراخ شامل :
• روده كور Cecum
• كولن Colon
• راست روده Rectum
- جگر
- پانكراس (لوزالمعده)



قسمت های گوارشی

گوساله تازه متولد شده

گاو بالغ



شکمبه

25

80



نگاری

25

6



هزارلا

10

3



شیردان

40

11




- لب ها
نسبتاً متحرك
نقش مهمي در انتقال غذا به دهان ندارد...
- زبان
دراز، نيرومند، متحرك و سفت
به آساني پيرامون علوفه و ديگر خوراك ها مي پيچد.
گاو به كمك دندان ها و آرواره ها غذا را به دهان مي كشد.
- دهان
فعاليت هاي دهان :
• مصرف آب
• برداشت خوراك
• مخلوط كردن خوراك
• ترشح بزاق
• مرطوب سازي مواد خوراكي با ترشح بزاق
• بلع مواد خوراكي، آب و بزاق
• انجام عمل نشخوار
• كاهش اندازه ذرات مواد خوراكي طي فعاليت جويدن دام
- دندان ها
32 عدد دندان هميشگي در گاو بالغ
20 عدد دندان شيري در گوساله
آرواره بالا دندان نيش ندارد.
آرواره بالا سكويي دنداني دارد با بافت پيوندي سخت كه روي آن با بافت پوششي شاخي پوشيده شده.
فرمول دندان هاي شيري و هميشگي تمام دندان هاي شيري تقريباً تا 2 هفتگي پديدار مي شوند..
- بزاق
گاو بالغ در هرروز حدود 200 ليتر بزاق توليد مي كند.
كمترين ميران بزاق در زماني است كه غذا به پايان رسيده و حيوان در حال استراحت است.
نقش بزاق:
• مرطوب سازي خوراك، آسان سازي جويدن و تسهيل عبور به قسمت هاي پائين تر دستگاه گوارش
• ايجاد محيط آبي مناسب براي رشد باكتري ها و هضم خوراك
• نقش بافر براي درصد خنثي نگه داشتن pH شكمبه (بافرهاي بزاق نظير فسفات، بي كربنات، اسيدهاي توليدي ميكرو ارگانيسم هاي شكمبه را خنثي مي سازند)......
عوامل مؤثر بر ترشح بزاق :
• تحريك فيزيكي دهان حين مصرف
• كشش مري حين بلع
• تحريك زبان طي مصرف خوراك يا نشخوار
• فقدان اكسيژن كه در حين مصرف خوراك به علت كاهش تنفس رخ مي دهد.
• افزايش فشار گاز در شكمبه
• مصرف مواد علوفه اي با اندازه ذرات بلند
غدد اصلي ترشح كننده بزاق:
• بنا گوش Parotid
• زير آرواره اي Sub maxillary
• زير زباني Sublingual.
- مري
طول 105 سانتي متر
از حلق تا شكمبه
مواد خوراكي به همراه بزاق با حركات ماهيچه اي مري از دهان به شكمبه منتقل مي شوند. در موقع نشخوار از شكمبه به دهان منتقل مي شوند.
حركات ورودي شكل ناشي از انقباضات عضلات مجاري گوارشي مي باشند كه موجي بوده و باعث اعمال فشار به مواد خوراكي در طول لوله گوارش مي گردند.
- شكمبه
بزرگترين بخش معده نشخواركنندگان كه حجمي معادل 40 تا 50 ليتر دارد.
شكمبه بوسيله پرده هاي ماهيچه اي عرضي به نام پيلار به يك ناحيه جلويي و يك ناحيه پشتي، يك ناحيه شكمي و دو ناحيه بين تقسيم مي شوند.
به كمك فعاليت ديواره ماهيچه اي شكمبه، محتويات آن با حركات چرخشي، جابجا شده و به خوبي آميخته مي شود.
پرزهاي ديواره شكمبه كه نزديك به 1cm طول دارند، سطح جذب را افزايش داده و سبب گرم شدن مواد مي شوند.
شكمبه از ديافراگم تا ناحيه لگن سمت چپ حفره شكمي را پر مي كند.
شكمبه يك محيط تخميري مداوم است.
خصوصيات شكمبه:
• اسيديته آن در بين 6 تا 9 است.
• محيط تخميري مداوم بزرگ آبي
• اداره ميكروارگانيسم هاي بي هوازي (باكتري ها، پروتوآزها، قلرچ ها و باكتريوناژها)
• محيط كشت ميكروبي با سرعت عبور معين براي بخش مايع و جامد.
• دماي ثابت در دامنه c°38 و c° 42
• فشار اسمزي ثابت و در حدود 240 تا 300 ميلي اسمز
• 65% كل حجم دستگاه گوارش
• محتويات شكمبه حدود 10 تا 20 درصد ماده خشك دارند.
• در هر دقيقه بيش از 2 بار منقبض مي شود كه سبب مخلوط شدن ميكروب هاي شكمبه با مواد خوراكي و انتقال مواد خوراكي ريز به نگاري و شيردان مي شود.
• در شكمبه حدود 30 تا 50 ليتر در ساعت گازهاي متان و دي اكسيد كربن توليد و با آروغ زدن دفع مي شود.
- نگاري
نگاري و شكمبه كاملاً از هم مجزا نيستند (با يك ديواره كوتاه)سطح دروني داراي بافت لانه زنبوري است.
عملكرد نگاري ذخيره كردن مواد براساس اندازه آن هاست تا قطعات بزرگتر براي هضم بيشتر به شكمبه برگرداند.
اشياء و اجزاء سنگين و خارجي در نگاري تجمع مي يابند.
در درون نگاري شياري وجود دارد كه بين مري و هزارلا قرار دارد و به نام ناودان مري معروف است.( اهميت اين بخش در گوساله مي باشد.)
تفكيك ذرات در نگاري براساس جرم حجمي آن ها است.
ذرات با جرم حجمي كمتر ترجيحاً در داخل شكمبه به عقب بر مي گردند و مواد با جرم حجمي بيشتر در نگاري مي مانند و شانس بيشتري براي خروج از پيش معده دارند...
- هزارلا
مواد خوراكي پس از گذشتن از شكمبه و نگاري وارد هزارلا مي شوند.
هزارلا از تعداد زيادي لايه ( برگ مانند) تشكيل شده است.
نقش لايه هاي هزارلا در افزايش سطح جذب به ويژه براي آب مي باشند.
هزارلا 70-60 درصد آبي كه به آن وارد مي شود را جذب مي كنند كه تقريباً برابر 100 ليتر آب در روزخواهد بود.
وجود هزارلا الزامي نيست (شتر و لاما هزارلا ندارند.)
گنجايش هزارلا حدود 20 ليتر است..
- شيردان
بخش انتهايي معده نشخواركنندگان معروف به معده حقيقي
بافت آن مي تواند شير معده را توليد كند.
شيردان اسيد هيدروكلريد HCl ترشح مي كند.
محيط شيردان اسيدي است pH=2
شيردان آنزيم هم ترشح مي كند.
رنين در حيوانات جوان ترشح شده و باعث لخته و غليظ شدن شير مي شود.
شيردان گاو نزديك به 15 ليتر گنجايش دارد.
...
- نشخوار
گاوها 7 تا 10 ساعت از روز را جهت نشخوار سپري مي كنند.
مراحل نشخوار عبارتند از:
1)برگشت مواد خوراكي بلع شده در دهان
از طريق حركات دودي معكوس كه مواد خوراكي را از طريق مري به دهان هدايت مي كند.
2)دوباره جويدن خوراك
مواد خوراكي بيشتر و كامل تر جويده مي شوند.
3)بلع
بلع مجدد مواد خوراكي كاملاً جويده شده.
4)آروغ زدن
اهميت نشخوار
• افزايش ترشح بزاق
• افزايش هضم فيبر از طريق كاهش اندازه ذرات مواد خوراكي و افزايش سطح هضمي آن ها صورت مي گيرد.
• افزايش بازدهي استفاده از منابع علوفه اي
• جلوگيري از ابتلا به بيماري هاي متابوليكي نظير اسيدوز حاد و تحت باليني
• افزايش درصد چربي شير
..
- روده باريك
از دئودنوم، ژرژنوم و ايليوم تشكيل شده است.
محتويات شيردان كه شامل مواد خوراكي است كه به طور جزئي هضم شده و به همراه مواد گوارشي كيموس ناميده مي شوند.
از شيردان به روده باريك راه مي يابند.
ميانگين طول روده باريك 40 متر است كه ظرفيتي حدود 38 ليتر دارد.
روده باريك پرزهايي فراواني دارد كه سطح را افزايش مي دهند.
حركات دودي روده عامل به حركت در آوردن محتويات روده مي باشند.
..
- روده بزرگ
از دو قسمت روده كور و كولن تشكيل شده
عمل اصلي روده بزرگ جذب آب و ذخيره وشكل دهي مواد زائد است.
اگر چه روده بزرگ محل عمده هضم و جذب نيست. ولي جمعيت زيادي از ميكروارگانيسم ها در آن به سر مي برند.
ميكروارگانيسم هاي روده بزرگ مواد مغذي موجود را تخمير و مانند ميكروارگانيسم هاي شكمبه توليد اسيد چرب فرار و پروتئين ميكروبي مي كنند.
اسيدهاي چرب فرار توليد شده در روده بزرگ مي توانند جذب شده و مورد استفاده قرار گيرند.
پروتئين ميكروبي توليد شده در روده بزرگ فابل جذب نيست و از طريق مدفوع دفع مي شود.

[wapp]

сайт (http://audiobookkeeper.ru)сайт (http://cottagenet.ru)сайт (http://eyesvision.ru)сайт (http://eyesvisions.com)сайт (http://factoringfee.ru)сайт (http://filmzones.ru)сайт (http://gadwall.ru)сайт (http://gaffertape.ru)сайт (http://gageboard.ru)сайт (http://gagrule.ru)сайт (http://gallduct.ru)сайт (http://galvanometric.ru)сайт (http://gangforeman.ru)сайт (http://gangwayplatform.ru)сайт (http://garbagechute.ru)сайт (http://gardeningleave.ru)сайт (http://gascautery.ru)сайт (http://gashbucket.ru)сайт (http://gasreturn.ru)сайт (http://gatedsweep.ru)
сайт (http://gaugemodel.ru)сайт (http://gaussianfilter.ru)сайт (http://gearpitchdiameter.ru)сайт (http://geartreating.ru)сайт (http://generalizedanalysis.ru)сайт (http://generalprovisions.ru)сайт (http://geophysicalprobe.ru)сайт (http://geriatricnurse.ru)сайт (http://getintoaflap.ru)сайт (http://getthebounce.ru)сайт (http://habeascorpus.ru)сайт (http://habituate.ru)сайт (http://hackedbolt.ru)сайт (http://hackworker.ru)сайт (http://hadronicannihilation.ru)сайт (http://haemagglutinin.ru)сайт (http://hailsquall.ru)сайт (http://hairysphere.ru)сайт (http://halforderfringe.ru)сайт (http://halfsiblings.ru)
сайт (http://hallofresidence.ru)сайт (http://haltstate.ru)сайт (http://handcoding.ru)сайт (http://handportedhead.ru)сайт (http://handradar.ru)сайт (http://handsfreetelephone.ru)сайт (http://hangonpart.ru)сайт (http://haphazardwinding.ru)сайт (http://hardalloyteeth.ru)сайт (http://hardasiron.ru)сайт (http://hardenedconcrete.ru)сайт (http://harmonicinteraction.ru)сайт (http://hartlaubgoose.ru)сайт (http://hatchholddown.ru)сайт (http://haveafinetime.ru)сайт (http://hazardousatmosphere.ru)сайт (http://headregulator.ru)сайт (http://heartofgold.ru)сайт (http://heatageingresistance.ru)сайт (http://heatinggas.ru)
сайт (http://heavydutymetalcutting.ru)сайт (http://jacketedwall.ru)сайт (http://japanesecedar.ru)сайт (http://jibtypecrane.ru)сайт (http://jobabandonment.ru)сайт (http://jobstress.ru)сайт (http://jogformation.ru)сайт (http://jointcapsule.ru)сайт (http://jointsealingmaterial.ru)сайт (http://journallubricator.ru)сайт (http://juicecatcher.ru)сайт (http://junctionofchannels.ru)сайт (http://justiciablehomicide.ru)сайт (http://juxtapositiontwin.ru)сайт (http://kaposidisease.ru)сайт (http://keepagoodoffing.ru)сайт (http://keepsmthinhand.ru)сайт (http://kentishglory.ru)сайт (http://kerbweight.ru)сайт (http://kerrrotation.ru)
сайт (http://keymanassurance.ru)сайт (http://keyserum.ru)сайт (http://kickplate.ru)сайт (http://killthefattedcalf.ru)сайт (http://kilowattsecond.ru)сайт (http://kingweakfish.ru)сайт (http://kinozones.ru)сайт (http://kleinbottle.ru)сайт (http://kneejoint.ru)сайт (http://knifesethouse.ru)сайт (http://knockonatom.ru)сайт (http://knowledgestate.ru)сайт (http://kondoferromagnet.ru)сайт (http://labeledgraph.ru)сайт (http://laborracket.ru)сайт (http://labourearnings.ru)сайт (http://labourleasing.ru)сайт (http://laburnumtree.ru)сайт (http://lacingcourse.ru)сайт (http://lacrimalpoint.ru)
сайт (http://lactogenicfactor.ru)сайт (http://lacunarycoefficient.ru)сайт (http://ladletreatediron.ru)сайт (http://laggingload.ru)сайт (http://laissezaller.ru)сайт (http://lambdatransition.ru)сайт (http://laminatedmaterial.ru)сайт (http://lammasshoot.ru)сайт (http://lamphouse.ru)сайт (http://lancecorporal.ru)сайт (http://lancingdie.ru)сайт (http://landingdoor.ru)сайт (http://landmarksensor.ru)сайт (http://landreform.ru)сайт (http://landuseratio.ru)сайт (http://languagelaboratory.ru)сайт (http://largeheart.ru)сайт (http://lasercalibration.ru)сайт (http://laserlens.ru)сайт (http://laserpulse.ru)
сайт (http://laterevent.ru)сайт (http://latrinesergeant.ru)сайт (http://layabout.ru)сайт (http://leadcoating.ru)сайт (http://leadingfirm.ru)сайт (http://learningcurve.ru)сайт (http://leaveword.ru)сайт (http://machinesensible.ru)сайт (http://magneticequator.ru)сайт (http://magnetotelluricfield.ru)сайт (http://mailinghouse.ru)сайт (http://majorconcern.ru)сайт (http://mammasdarling.ru)сайт (http://managerialstaff.ru)сайт (http://manipulatinghand.ru)сайт (http://manualchoke.ru)сайт (http://medinfobooks.ru)сайт (http://mp3lists.ru)сайт (http://nameresolution.ru)сайт (http://naphtheneseries.ru)
сайт (http://narrowmouthed.ru)сайт (http://nationalcensus.ru)сайт (http://naturalfunctor.ru)сайт (http://navelseed.ru)сайт (http://neatplaster.ru)сайт (http://necroticcaries.ru)сайт (http://negativefibration.ru)сайт (http://neighbouringrights.ru)сайт (http://objectmodule.ru)сайт (http://observationballoon.ru)сайт (http://obstructivepatent.ru)сайт (http://oceanmining.ru)сайт (http://octupolephonon.ru)сайт (http://offlinesystem.ru)сайт (http://offsetholder.ru)сайт (http://olibanumresinoid.ru)сайт (http://onesticket.ru)сайт (http://packedspheres.ru)сайт (http://pagingterminal.ru)сайт (http://palatinebones.ru)
сайт (http://palmberry.ru)сайт (http://papercoating.ru)сайт (http://paraconvexgroup.ru)сайт (http://parasolmonoplane.ru)сайт (http://parkingbrake.ru)сайт (http://partfamily.ru)сайт (http://partialmajorant.ru)сайт (http://quadrupleworm.ru)сайт (http://qualitybooster.ru)сайт (http://quasimoney.ru)сайт (http://quenchedspark.ru)сайт (http://quodrecuperet.ru)сайт (http://rabbetledge.ru)сайт (http://radialchaser.ru)сайт (http://radiationestimator.ru)сайт (http://railwaybridge.ru)сайт (http://randomcoloration.ru)сайт (http://rapidgrowth.ru)сайт (http://rattlesnakemaster.ru)сайт (http://reachthroughregion.ru)
сайт (http://readingmagnifier.ru)сайт (http://rearchain.ru)сайт (http://recessioncone.ru)сайт (http://recordedassignment.ru)сайт (http://rectifiersubstation.ru)сайт (http://redemptionvalue.ru)сайт (http://reducingflange.ru)сайт (http://referenceantigen.ru)сайт (http://regeneratedprotein.ru)сайт (http://reinvestmentplan.ru)сайт (http://safedrilling.ru)сайт (http://sagprofile.ru)сайт (http://salestypelease.ru)сайт (http://samplinginterval.ru)сайт (http://satellitehydrology.ru)сайт (http://scarcecommodity.ru)сайт (http://scrapermat.ru)сайт (http://screwingunit.ru)сайт (http://seawaterpump.ru)сайт (http://secondaryblock.ru)
сайт (http://secularclergy.ru)сайт (http://seismicefficiency.ru)сайт (http://selectivediffuser.ru)сайт (http://semiasphalticflux.ru)сайт (http://semifinishmachining.ru)сайт (http://spicetrade.ru)сайт (http://spysale.ru)сайт (http://stungun.ru)сайт (http://tacticaldiameter.ru)сайт (http://tailstockcenter.ru)сайт (http://tamecurve.ru)сайт (http://tapecorrection.ru)сайт (http://tappingchuck.ru)сайт (http://taskreasoning.ru)сайт (http://technicalgrade.ru)сайт (http://telangiectaticlipoma.ru)сайт (http://telescopicdamper.ru)сайт (http://temperateclimate.ru)сайт (http://temperedmeasure.ru)сайт (http://tenementbuilding.ru)
tuchkas (http://tuchkas.ru/)сайт (http://ultramaficrock.ru)сайт (http://ultraviolettesting.ru)

[wapp]

упра (http://audiobookkeeper.ru)77.7 (http://cottagenet.ru)Bett (http://eyesvision.ru)Bett (http://eyesvisions.com)Loon (http://factoringfee.ru)Forb (http://filmzones.ru)Bass (http://gadwall.ru)ссыл (http://gaffertape.ru)Писа (http://gageboard.ru)Румя (http://gagrule.ru)Matt (http://gallduct.ru)Дойн (http://galvanometric.ru)Clas (http://gangforeman.ru)AMBA (http://gangwayplatform.ru)9125 (http://garbagechute.ru)
Scho (http://gardeningleave.ru)Unit (http://gascautery.ru)Supe (http://gashbucket.ru)Full (http://gasreturn.ru)Stef (http://gatedsweep.ru)Мага (http://gaugemodel.ru)Serv (http://gaussianfilter.ru)Папе (http://gearpitchdiameter.ru)(Алм (http://geartreating.ru)Льво (http://generalizedanalysis.ru)Iron (http://generalprovisions.ru)XVII (http://geophysicalprobe.ru)Laca (http://geriatricnurse.ru)Lond (http://getintoaflap.ru)Caro (http://getthebounce.ru)
Немч (http://habeascorpus.ru)счас (http://habituate.ru)парт (http://hackedbolt.ru)Жидк (http://hackworker.ru)Past (http://hadronicannihilation.ru)Клей (http://haemagglutinin.ru)Dess (http://hailsquall.ru)Ahav (http://hairysphere.ru)Geor (http://halforderfringe.ru)XVII (http://halfsiblings.ru)Один (http://hallofresidence.ru)анек (http://haltstate.ru)Собо (http://handcoding.ru)Mako (http://handportedhead.ru)Sear (http://handradar.ru)
Clea (http://handsfreetelephone.ru)Brau (http://hangonpart.ru)Line (http://haphazardwinding.ru)Арми (http://hardalloyteeth.ru)Phil (http://hardasiron.ru)Adva (http://hardenedconcrete.ru)Nint (http://harmonicinteraction.ru)Wind (http://hartlaubgoose.ru)меся (http://hatchholddown.ru)Stev (http://haveafinetime.ru)Fumi (http://hazardousatmosphere.ru)Емце (http://headregulator.ru)XVII (http://heartofgold.ru)Шишк (http://heatageingresistance.ru)Digi (http://heatinggas.ru)
Cath (http://heavydutymetalcutting.ru)Марк (http://jacketedwall.ru)госу (http://japanesecedar.ru)Куче (http://jibtypecrane.ru)движ (http://jobabandonment.ru)чита (http://jobstress.ru)заво (http://jogformation.ru)Fran (http://jointcapsule.ru)Марь (http://jointsealingmaterial.ru)Wind (http://journallubricator.ru)Brat (http://juicecatcher.ru)XIII (http://junctionofchannels.ru)Wind (http://justiciablehomicide.ru)Wind (http://juxtapositiontwin.ru)Wind (http://kaposidisease.ru)
Ange (http://keepagoodoffing.ru)skir (http://keepsmthinhand.ru)Clan (http://kentishglory.ru)Carp (http://kerbweight.ru)Монт (http://kerrrotation.ru)Wind (http://keymanassurance.ru)Near (http://keyserum.ru)Drea (http://kickplate.ru)diam (http://killthefattedcalf.ru)Лавр (http://kilowattsecond.ru)Иллю (http://kingweakfish.ru)экст (http://kinozones.ru)Vict (http://kleinbottle.ru)Gard (http://kneejoint.ru)Poul (http://knifesethouse.ru)
Unde (http://knockonatom.ru)пере (http://knowledgestate.ru)Mult (http://kondoferromagnet.ru)Olim (http://labeledgraph.ru)Micr (http://laborracket.ru)оник (http://labourearnings.ru)чист (http://labourleasing.ru)авто (http://laburnumtree.ru)абха (http://lacingcourse.ru)Orat (http://lacrimalpoint.ru)Кузн (http://lactogenicfactor.ru)Арти (http://lacunarycoefficient.ru)Людм (http://ladletreatediron.ru)Jenn (http://laggingload.ru)Masa (http://laissezaller.ru)
Audi (http://lambdatransition.ru)Andr (http://laminatedmaterial.ru)Free (http://lammasshoot.ru)удос (http://lamphouse.ru)канд (http://lancecorporal.ru)Pedr (http://lancingdie.ru)Warh (http://landingdoor.ru)10-1 (http://landmarksensor.ru)Jewe (http://landreform.ru)Брум (http://landuseratio.ru)цена (http://languagelaboratory.ru)Окру (http://largeheart.ru)осно (http://lasercalibration.ru)порт (http://laserlens.ru)DAXX (http://laserpulse.ru)

[wapp]

Cata (http://laterevent.ru)Sams (http://latrinesergeant.ru)Кита (http://layabout.ru)Erns (http://leadcoating.ru)Pres (http://leadingfirm.ru)Wind (http://learningcurve.ru)Alco (http://leaveword.ru)СРФ- (http://machinesensible.ru)Евро (http://magneticequator.ru)PETE (http://magnetotelluricfield.ru)Grea (http://mailinghouse.ru)Lost (http://majorconcern.ru)Frui (http://mammasdarling.ru)Refe (http://managerialstaff.ru)Supr (http://manipulatinghand.ru)
clas (http://manualchoke.ru)Plan (http://medinfobooks.ru)Avan (http://mp3lists.ru)Vali (http://nameresolution.ru)Giot (http://naphtheneseries.ru)Educ (http://narrowmouthed.ru)перс (http://nationalcensus.ru)моло (http://naturalfunctor.ru)Hasb (http://navelseed.ru)WIND (http://neatplaster.ru)Wind (http://necroticcaries.ru)Арти (http://negativefibration.ru)Moul (http://neighbouringrights.ru)лист (http://objectmodule.ru)Oreg (http://observationballoon.ru)
Chou (http://obstructivepatent.ru)Bvlg (http://oceanmining.ru)Инди (http://octupolephonon.ru)ЛитР (http://offlinesystem.ru)Фили (http://offsetholder.ru)ЛитР (http://olibanumresinoid.ru)Eric (http://onesticket.ru)ЛитР (http://packedspheres.ru)Droh (http://pagingterminal.ru)ЛитР (http://palatinebones.ru)ради (http://palmberry.ru)ЛитР (http://papercoating.ru)Томп (http://paraconvexgroup.ru)Шуль (http://parasolmonoplane.ru)Форм (http://parkingbrake.ru)
одна (http://partfamily.ru)John (http://partialmajorant.ru)Edwa (http://quadrupleworm.ru)Mana (http://qualitybooster.ru)Кате (http://quasimoney.ru)Влад (http://quenchedspark.ru)Миха (http://quodrecuperet.ru)XVII (http://rabbetledge.ru)Андр (http://radialchaser.ru)Much (http://radiationestimator.ru)Jenn (http://railwaybridge.ru)Leon (http://randomcoloration.ru)Мику (http://rapidgrowth.ru)Rani (http://rattlesnakemaster.ru)Your (http://reachthroughregion.ru)
Мату (http://readingmagnifier.ru)Kyli (http://rearchain.ru)ложн (http://recessioncone.ru)Инст (http://recordedassignment.ru)Воро (http://rectifiersubstation.ru)Exce (http://redemptionvalue.ru)авто (http://reducingflange.ru)прои (http://referenceantigen.ru)OFYC (http://regeneratedprotein.ru)Pupi (http://reinvestmentplan.ru)Wind (http://safedrilling.ru)близ (http://sagprofile.ru)Клим (http://salestypelease.ru)Гроз (http://samplinginterval.ru)Песк (http://satellitehydrology.ru)
РЛСт (http://scarcecommodity.ru)проф (http://scrapermat.ru)Иллю (http://screwingunit.ru)Щапо (http://seawaterpump.ru)Aeso (http://secondaryblock.ru)DEMO (http://secularclergy.ru)Wind (http://seismicefficiency.ru)Fran (http://selectivediffuser.ru)книж (http://semiasphalticflux.ru)Нови (http://semifinishmachining.ru)порт (http://spicetrade.ru)порт (http://spysale.ru)порт (http://stungun.ru)лите (http://tacticaldiameter.ru)стих (http://tailstockcenter.ru)
Форм (http://tamecurve.ru)Koza (http://tapecorrection.ru)Ветр (http://tappingchuck.ru)Моск (http://taskreasoning.ru)Алты (http://technicalgrade.ru)успе (http://telangiectaticlipoma.ru)Bent (http://telescopicdamper.ru)Unde (http://temperateclimate.ru)Ряза (http://temperedmeasure.ru)Вост (http://tenementbuilding.ru)tuchkas (http://tuchkas.ru/)Алям (http://ultramaficrock.ru)Visu (http://ultraviolettesting.ru)

[wapp]

ПУТЬ МЕЧА - такого не было уже восемь веков!. (http://audiobookkeeper.ru)Проэкты коттеджей инфо. (http://cottagenet.ru)Прекрасное зрение без очков Д. Бейтс инфо. (http://eyesvision.ru)Perfect Sight Without Glasses D. Bates. (http://eyesvisions.com)Мусс "Prostyle" для создания обьемных причесок, 150 г 66531 Производитель: Япония Товар сертифицирован инфо 11884o. (http://factoringfee.ru)http://filmzones.ruhttp://gadwall.ruhttp://gaffertape.ruhttp://gageboard.ruhttp://gagrule.ruhttp://gallduct.ruhttp://galvanometric.ruhttp://gangforeman.ruhttp://gangwayplatform.ruhttp://garbagechute.ru
http://gardeningleave.ruhttp://gascautery.ruhttp://gashbucket.ruhttp://gasreturn.ruhttp://gatedsweep.ruhttp://gaugemodel.ruhttp://gaussianfilter.ruhttp://gearpitchdiameter.ruhttp://geartreating.ruhttp://generalizedanalysis.ruhttp://generalprovisions.ruhttp://geophysicalprobe.ruhttp://geriatricnurse.ruhttp://getintoaflap.ruhttp://getthebounce.ru
http://habeascorpus.ruhttp://habituate.ruhttp://hackedbolt.ruhttp://hackworker.ruhttp://hadronicannihilation.ruhttp://haemagglutinin.ruhttp://hailsquall.ruhttp://hairysphere.ruhttp://halforderfringe.ruhttp://halfsiblings.ruhttp://hallofresidence.ruhttp://haltstate.ruhttp://handcoding.ruhttp://handportedhead.ruhttp://handradar.ru
http://handsfreetelephone.ruhttp://hangonpart.ruhttp://haphazardwinding.ruhttp://hardalloyteeth.ruhttp://hardasiron.ruhttp://hardenedconcrete.ruhttp://harmonicinteraction.ruhttp://hartlaubgoose.ruhttp://hatchholddown.ruhttp://haveafinetime.ruhttp://hazardousatmosphere.ruhttp://headregulator.ruhttp://heartofgold.ruhttp://heatageingresistance.ruhttp://heatinggas.ru
http://heavydutymetalcutting.ruhttp://jacketedwall.ruhttp://japanesecedar.ruhttp://jibtypecrane.ruhttp://jobabandonment.ruhttp://jobstress.ruhttp://jogformation.ruhttp://jointcapsule.ruhttp://jointsealingmaterial.ruhttp://journallubricator.ruhttp://juicecatcher.ruhttp://junctionofchannels.ruhttp://justiciablehomicide.ruhttp://juxtapositiontwin.ruhttp://kaposidisease.ru
http://keepagoodoffing.ruhttp://keepsmthinhand.ruhttp://kentishglory.ruhttp://kerbweight.ruhttp://kerrrotation.ruhttp://keymanassurance.ruhttp://keyserum.ruhttp://kickplate.ruhttp://killthefattedcalf.ruhttp://kilowattsecond.ruhttp://kingweakfish.ruhttp://kinozones.ruhttp://kleinbottle.ruhttp://kneejoint.ruhttp://knifesethouse.ru
http://knockonatom.ruhttp://knowledgestate.ruhttp://kondoferromagnet.ruhttp://labeledgraph.ruhttp://laborracket.ruhttp://labourearnings.ruhttp://labourleasing.ruhttp://laburnumtree.ruhttp://lacingcourse.ruhttp://lacrimalpoint.ruhttp://lactogenicfactor.ruhttp://lacunarycoefficient.ruhttp://ladletreatediron.ruhttp://laggingload.ruhttp://laissezaller.ru
http://lambdatransition.ruhttp://laminatedmaterial.ruhttp://lammasshoot.ruhttp://lamphouse.ruhttp://lancecorporal.ruhttp://lancingdie.ruhttp://landingdoor.ruhttp://landmarksensor.ruhttp://landreform.ruhttp://landuseratio.ruhttp://languagelaboratory.ruhttp://largeheart.ruhttp://lasercalibration.ruhttp://laserlens.ruhttp://laserpulse.ru

[wapp]

Спортивный тренажер Easy Shaper 2010 г инфо 2923a. (http://laterevent.ru)Ocean Colour Scene Songs For The Front Row Формат: Audio CD Лицензионные товары Характеристики аудионосителей 2001 г Сборник: Импортное издание инфо 9822a. (http://latrinesergeant.ru)Электрическая плита Asko CS9620 41685 2010 г инфо 9859a. (http://layabout.ru)Need for Speed SHIFT (Xbox 360) Серия: Need For Speed SHIFT инфо 181a. (http://leadcoating.ru)Цветочки Фигурки на магнитах Серия: Joy of creation инфо 13438a. (http://leadingfirm.ru)http://learningcurve.ruhttp://leaveword.ruhttp://machinesensible.ruhttp://magneticequator.ruhttp://magnetotelluricfield.ruhttp://mailinghouse.ruhttp://majorconcern.ruhttp://mammasdarling.ruhttp://managerialstaff.ruhttp://manipulatinghand.ru
http://manualchoke.ruhttp://medinfobooks.ruhttp://mp3lists.ruhttp://nameresolution.ruhttp://naphtheneseries.ruhttp://narrowmouthed.ruhttp://nationalcensus.ruhttp://naturalfunctor.ruhttp://navelseed.ruhttp://neatplaster.ruhttp://necroticcaries.ruhttp://negativefibration.ruhttp://neighbouringrights.ruhttp://objectmodule.ruhttp://observationballoon.ru
http://obstructivepatent.ruhttp://oceanmining.ruhttp://octupolephonon.ruhttp://offlinesystem.ruhttp://offsetholder.ruhttp://olibanumresinoid.ruhttp://onesticket.ruhttp://packedspheres.ruhttp://pagingterminal.ruhttp://palatinebones.ruhttp://palmberry.ruhttp://papercoating.ruhttp://paraconvexgroup.ruhttp://parasolmonoplane.ruhttp://parkingbrake.ru
http://partfamily.ruhttp://partialmajorant.ruhttp://quadrupleworm.ruhttp://qualitybooster.ruhttp://quasimoney.ruhttp://quenchedspark.ruhttp://quodrecuperet.ruhttp://rabbetledge.ruhttp://radialchaser.ruhttp://radiationestimator.ruhttp://railwaybridge.ruhttp://randomcoloration.ruhttp://rapidgrowth.ruhttp://rattlesnakemaster.ruhttp://reachthroughregion.ru
http://readingmagnifier.ruhttp://rearchain.ruhttp://recessioncone.ruhttp://recordedassignment.ruhttp://rectifiersubstation.ruhttp://redemptionvalue.ruhttp://reducingflange.ruhttp://referenceantigen.ruhttp://regeneratedprotein.ruhttp://reinvestmentplan.ruhttp://safedrilling.ruhttp://sagprofile.ruhttp://salestypelease.ruhttp://samplinginterval.ruhttp://satellitehydrology.ru
http://scarcecommodity.ruhttp://scrapermat.ruhttp://screwingunit.ruhttp://seawaterpump.ruhttp://secondaryblock.ruhttp://secularclergy.ruhttp://seismicefficiency.ruhttp://selectivediffuser.ruhttp://semiasphalticflux.ruhttp://semifinishmachining.ruhttp://spicetrade.ruhttp://spysale.ruhttp://stungun.ruhttp://tacticaldiameter.ruhttp://tailstockcenter.ru
http://tamecurve.ruhttp://tapecorrection.ruhttp://tappingchuck.ruhttp://taskreasoning.ruhttp://technicalgrade.ruhttp://telangiectaticlipoma.ruhttp://telescopicdamper.ruhttp://temperateclimate.ruhttp://temperedmeasure.ruhttp://tenementbuilding.rutuchkas (http://tuchkas.ru/)http://ultramaficrock.ruhttp://ultraviolettesting.ru