كنترل و پيشگيري آنفولانزای مرغی
ويروسهای آنفولانزا يا ارتو ميکسو ويروسها نوعی بيماری بسيار واگير هستند که در دستگاه تنفس، گوارش و اعصاب جايگزين شده ، گاهی در طيور مرگ و مير بسيار شديدی ايجاد مي نمايد . اين ويروسها به دو گروه شامل ويروسهای آنفولانزای با قدرت بيماری زايي بيشتر (HPAI ) وويروسهای آنفولانزای با قدرت بيماريزايي نه چندان زياد(nHPAI) طبقه بندی شده اند . عفونت آنفولانزا در گونه های مختلف پرندگان در يايي مهاجر و آبزی در سراسردنيا مشاهده شده و اين پرندگان به عنوان مخزن و منبع ويروس های آنفولانزای طيور محسوب ميشوند . اگر چه ويروسهایnHPAI از بيشتر گونه های پرندگان اهلی جدا شده اند ولی صنعت مرغداری و بوقلمون تا کنون بيشترين خسارت حاصله از آنفولانزای را متحمل شده است . زنوم ويروسها ی آنفولانزا حاوی RNA و از 8 قطعه مجزا تشکيل يافته است . به همين دليل شيوع بسيار با لای باز آرايي ژنتيکی از مشخصات بارز اين ويروس ها بوده و به عنوان سدی بزرگ در راه کنترل و پيشگيری بيماری آنفولانزا بحساب می آيد . بر اساس پادگن های نوکلئو کپسيد يا ماتريکس ، ويروسهای آنفولانزا به سه تيپ A-B-C طبقه بندی شده و تيپ A عامل اکثر همه گيريهای آنفولانزای طيور و دامها و همچنين عامل مرگ ميليونها انسان در قرن حاضر بوده است . مهمترين پادگن های سطحی ويروس های آنفولانزا ، هماگلو تينين HA) ) و نورا مينيدازNA) ) ميباشد. اين پادگنها مبنای سرو تيپاژويروسهای آنفولانزا بوده ، تا کنون 15 تحت سروتيپ H و 9 تحت سروتيپ N گزارش شده است . کليه تحت سروتيپهای ويروسهای آنفولانزا از پرندگان اهلی جدا شده است .و يروسهای آنفولانزا در دستگاه تنفس و گوارش پرندگان آلوده تکثير پيدا می کند انتقال مستقيم ويروس از پرنده ای به پرنده ديگر از طريق آئروسل و ذرات معلق منتشره از دستگاه تنفس و مدفوع و انتقال غير مستقيم از طريق آب يا غذای آلوده انجام مي گيرد . به دليل آنکه پرندگان دريايي مهاجر و آبزی براحتی می توانند بطور همزمان با ويروسهايي که از نظر پادگنهای Hو N متفاوت هستند آلوده شوند ، لذا آنفولانزای طيور احتمالا هميشه به عنوان يک بيماری غير قابل پيش بينی با قی خواهد ماند .
جدید ترین و جدی ترین مورد شيوع آنفولانزای مرغی اخير اهميت داشتن يک برنامه مناسب برای مقابله با يک شيوع تازه را حد اقل بايد به ما بياموزد . اگر اين بيماری دوباره شيوع پيدا کند آيا ميدانيد چه بايد کرد؟ درهر صنعت دامپروری برای تامين موفقيت اقتصادی کنترل مؤثر بيماری مسری ضروری است . هزينه اين بيماری ها ميتواند منجر به نابودی صنعت و ورشکستگی اقتصادی شود . مرگ ومير، کاهش بهره وری ، کاهش ارزش محصولات و هزينه های کنترل بيماری از جمله خسارات مستقيم اين بيماری است شيوع اين بيماری هزينه های غيرمستقيم نيز تحميل مينمايد که به راهکارهای کنترل بيماری مربوط ميشود . مانند : محدوديتهای جابجايی ( قرنطينه ) ، حفظ بهداشت عمومی ، چالشهای مربوط به ايجاد آرامش در پرندگان و اثرات اجتماعی – اقتصادی – بر روی دامپروران ، صنايع وابسته ، مصرف کنندگان و اقتصاد محلی .
آنفولانزای مرغی يک بيماری ويروسی است که در بين بيماريهای ماکيان ميتواند يکی ازپر هزينه ترين و خسارت آميزترين بيماريها باشد. جدول شماره (1) خلاصه ای از خسارات اقتصادی سه فقره از شديدترين شيوع آنفولانزای مرغی اخير را نشان مي دهد .
تاريخ و مکان شيوع هزينه
پنسيلوانيا ، آمريکا 1983-- 1984 نابودی 17 ميليون پرنده/ 350 ميليون دلار
ايتاليا 2000 ---1999 نابودی 14 ميليون پرنده / 200 ميليون پوند
هلند 2003 نابودی 30 ميليون پرنده / 750 ميليون پوند
اگر چه اين آمار و ارقام وحشت آور است با اين وجود تصوير کاملی از وسعت تأثيرات اقتصادی – اجتماعی چنين بيماری به سرعت فرا گير را که بندرت محدود به مرزهای ملی مي شود نشان نمی دهد . حتیاگر سيستمهای غرامت دهنده نيزوجود داشتند با اين حال غالباً شرکتهای بزرگ و کوچک مجبور به ترک اين شغل تجاری می شوند و بازارهای صادراتی به صورت غير قابل جبرانی آسيب می بيند . شواهدی دال بر احتمال فزاينده يک شيوع فراگير آنفولانزای مرغی و جود دارد .
تلاشهای فوق العاده ای از سوی دولتها ، دامپزشکان و صاحبان صنايع برای نابودی و جلوگيری شيوع بيماريها انجام گرفته است.
دفتر بين المللی ( (OIEدرحال بازنگری قوانين مربوط به کنترل آنفولانزای مرغی است و کل صنعت بايد خود را در اين مباحث درگير نمايد تا با بازبينی تجارب گذشته بهترين راه را برای آينده انتخاب کند . هدف از اين مقاله بر جسته کردن مواردی است که صنعت مرغداری، دامپزشکان اين صنعت و قانون گزاران ( ملی و بين المللی ) در دوره های عدم شيوع اين بيماری ، بايد مورد توجه قرار دهند .
برای اعمال موثر ترين کنترل و شيوه های پيشگيری ضروری است که هر صنعت جديد ترين ، قويترين و دقيقترين داده های علمی در باره آنفولانزای مرغی را در اختيار داشته باشد . تأمين اين هدف نياز مند سرمايه گذاری مستمر در جنبه های مختلف از جمله تشخيص بيماری ، تعيين و توصيف ويروسهای مربوطه ميباشد . همچنين ضروری است تکنيک های ارزان ، سريع و دقيقی را برای تشخيص و تعيين ويروسها در اختيا رداشت .کسب اين نوع اطلاعات برای موارد ذيل ضروری است : 1) تشخيص سريع بيماری 2) شناخت مراکز واقعی و احتمالی انتشار آلودگی 3) دستيابی به تحليل ريسک در مقابل خطر واقعی 4) دسته بندی اقدامات کنترل متمرکز و واقعی .
البته بديهی است برای انجام کارهای دراز مدت در اين زمينه نياز به مراکز بسيار خوب و بودجه کافی می باشد . در مواردی که احتمال شيوع اين بيماری محدود به کشورها و مناطق خاصی می شود ضروری است که بر انبارهای تجاری محصولات و همچنين مخازن آب پرندگان وحشی نظارت مستمر صورت گيرد . در اين نظارت ها با يستی وجود يا عدم وجود شيوع محدود (LPAI ) يا گسترده و پر خطرHPAI)) ويروسهای بيماری آنفولانزای مرغی مورد ارزيابی قرار گيرد .
اهميت مقابله با ويروسهای پر خطر HPAI)) بر همگان آشکار است اما برخی از انواع ويروسهای کم خطر (LPAI) به ويژه H5,H7 در زمان ابتلای پرندگان حساس به اين نوع ويروسها امکان تبديل شدن به ويروسهای پر خطر(HPAI) را دارند .بنا بر اين وجود اين نوع ويروسها در منابع آب پرندگان وحشی به ويژه پرندگانی که به راههای دور مهاجرت می کنند از اهميت بالايی برخوردار است.
قانون گزاران بايستی برای اجرای موثر يک راهبرد کنترل نسبت به موارد زير آگاهی داشته باشند
• اندازه صنعت مرغداری در منطقه ( تراکم ماکيان در هر متر مربع در منطقه مرغداريها)
• انواع مرغداريهای موجود (مانند مرغداريهای باز در مقابل مرغداريهای بسته يا مرغداريهای پرورش مرغ در مقابل جايگاه پرورش بو قلمون و مانند آن )
• روشهای مديريتی به کار گرفته شده ( ميزان جابجايی پرندگان ، وجود جوجه کشيها و کشتار گاههای مربوط به پرندگان ).
بخشی از اين راهبرد بايستی شامل آگاهی از تعداد و ميزان ديگر پرندگان«در خطر» و منابع آلودگی باشد مانند : پرندگان خانگی ، پرندگانی که برای سرگرمی نگهداری ميشوند ، پرندگانی که برای بازی مورد استفاده قرار می گيرند ، کبوتر بازها و ...
انجام تحليل، يك ريسك واقعي و عملي
با مجهز شدن به اطلاعات بدست آمده از موارد فوق ارزيابي ريسك واقعي عملي مي شود. اين شيوه مي تواند به عنوان يك سيستم هشدار دهنده اوليه براي معرفي يك بيماري واگيردار تازه در يك منطقه عمل نمايد. همچنين انجام اين كار مي تواند ما را در تنظيم راهبردهاي كنترل يك بيماري مسري آشكار شده ياري نمايد.اين ارزيابي بايد فراگير بوده و همه جوانب يك صنعت را در بر گيرد.
• نقش امنيت زيستي(biosecurity)
امنیت زیستی Biosecurity کاربرد اقداماتی است جهت جلوگیری از سرایت بیماریها به طیور.
طبق بیانیه ای که متخصصان بخش علمی اتحادیه اروپا صادر نمودند امنیت زیستی را اولین و مهمترین راه برای مبارزه با آنفلوانزای پرندگان اعلام نمودند. پس از آن اجرای برنامه واکسیناسیون راهی حمایتی برای ریشه کنی این جریان می باشد.
طبق شواهد برنامه های فوریتی واکسیناسیون با هدف ریشه کنی بیماری زمانی موفقیت آمیز بود، که با افزایش Biosecurity و محدودیتهای لازم همراه شده است .
حتی اگر واکسن مؤثرعلیه آنفولانزای مرغی در دسترس باشد ، در زمان وقوع احتمالی سویه H5N1 آسیایی و مهمترین گام در حفاظت از پرندگان در برابر بیماری و کنترل آن در مزارع پرورش طیور، امنیت زیستی می باشد
امنیت زیستی چیست ؟
• ¨ تمامی گامهای است که باید در جهت حفاظت از موجودات زنده در برابر بیماریها برداشته شود
• ¨ تلفیق نگرشها ، نه فقط در مورد ضدعفونی و مبارزه با بیماریهاست .
• ¨ نوعی پیشگیری و بهتر از درمان است .
• ¨ نوعی شیوه زندگی است .
• ¨ نقشی است کلی .
امنیت زیستی مستلزم چیست ؟
1. ¨ کنترل انتقال میکروارگانیسم ها در مزرعه .
2. ¨ کنترل منابع داخلی و خارجی .
نحوه انتقال آنفلوآنزای طیور :
1. متحرک : آلودگی میتواند از خارج به داخل مزرعه اشاعه پیدا کند و یا از یک ناحیه ثابت به سایر نواحی منتشر شود .
2. ثابت : آلودگی پس از انتقال به محیط مزرعه ، در همان محیط ( مزرعه ) شروع به پخش شدن می کند .
برنامه های امنیت زیستی ، کنترل انتقال آنفلوآنزای طیور :
شناسایی دقیق نکته هایی جهت کنترل ؛ نکته مهم اینست که احتمال ایجاد آلودگی از کجاست .
• ¨ هر مزرعه نسبت به مزرعه های دیگر تفاوت می کند .
• ¨ طرحی در جهت کنترل خطر طراحی شود .
• ¨ بایستی به این طرح تحقق بخشیده شود .
• ¨ کارمندان وکارگران بایستی در جهت اجرای طرح آموزش ببینند .
مخالفین کنترل :
• ¨ مردم ، یکی از دلایل مهم انتقال بیماری می باشند .
• ¨ کارگران مزرعه .
• ¨ تامین کنندگان .
• ¨ سایر بازدیدکنندگان .
افراد را ضدعفونی کنید!!!
• ¨ چاله های ضدعفونی در ورودی مزرعه و تمامی ورودیهای نگهداری طیور قرار دهید .
• ¨ به همان صورت و در همان نقاط تجهیزاتی را برای ضدعفونی دست نیز قرار دهید .
• ¨ یک اتاق کنفرانس در خارج از محوطه مزرعه تعبیه کنید .
• ¨ دوش و اطاق تعویض اجباری برای کارگرها داشتنه باشید .
• ¨ پارکینگ تمامی وسایل نقلیه را در خارج از مزرعه تعبیه کنید .
• ¨ نام تمامی بازدید کنندگان را ثبت نمایید .
وسایل نقلیه :
• ¨ رفت و آمد آنها باید در کمترین حد ممکن باشد .
• ¨ اگر وسیله نقلیه ایی به داخل مزرعه آورده شد ، بایستی تمامی وسیله نقلیه را ضدعفونی نمود .
• ¨ بایستی چرخها و حتی شاسی وسیله نقلیه را ضدعفونی نمود .
• ¨ به راننده اجازه ندهید که در داخل مزرعه از وسیله نقلیه خود خارج شود .
• ¨ در صورت امکان ، غذای مزرعه خود را در ورودی اصلی مزعه تحویل بگیرید و وسایل نقلیه را به داخل مزرعه نیاورید .
حصارها و دیواره ها :
• ¨ حصارها بایستی اطراف محوطه مزرعه را کاملا بپوشانند .
• ¨ به دیواره ها و حصارها بایستی بخوبی رسیدگی شود .
• ¨ پیامهای هشداردهنده به دیواره ها بچسبانید .
• ¨ از سیستمهای ضد زلزله استفاده نمائید .
آب آشامیدنی :
اگر تابحال کاری در این زمینه صورت نگرفته است :
• ¨ مخازن آب مزرعه را با کلر ضد عفونی نمائید .
• ¨ تانکرهای آب مزرعه را پس از هر دوره با Fam30 نظافت و ضدعفونی نمائید .
• ¨ در موارد مقتضی نیز راه آبها را با اسید فسفریک ضدعفونی نمائید .
تجهیزات و مواد :
• ¨ تمامی تجهیزات ، پمپهای آب ، تجهیزات الکتریکی و مکانیکی را تمیز و در یک وضعیت مناسب نگهداری نمائید .
• ¨ تمامی تجهیزات پاکسازی را همیشه تمیز و ضدعفونی نگه داری نمائید . تمامی سطل ها و منابع ذخیره سازی را در خارج از محل زندگی طیور و باFam 30 at;1.25 پاکسازی نمائید .
• ¨ تمامی تجهیزات ، قفس ها و همچنین لوله هایی که زنگ زده و کهنه هستند را عوض نمائید .
تحویل در داخل و خارج مزرعه :
قانون : تمامی وسایل نقلیه را در ورودی اصلی متوقف نمائید .
• ¨ ارسال پرندگان : خطر زیاد - وسیله نقلیه را با GPC 8 at 1;200 ضدعفونی نمائید .
• ¨ زباله و مواد دور ریختنی : خطر زیاد - این مواد را دور ریخته و بسوزانید و سپس وسیله نقلیه را با GPC 8 at 1;200 ضدعفونی نمائید .
• ¨ لاشه ها و فضولات - بایستی در خارج از مزرعه دور ریخته و سوزانده شوند.سپس وسیله نقلیه را با 0GPC 8 at 1;20 ضدعفونی نمائید .
• ¨ تحویل غذا : خطر بسیار زیاد .
جداسازی منطقه :
• ¨ این بسیار مهم است که کارکنان و کارمندان را در جایی که کار میکنند نگه دارید ( تیمهای کاری بسازید ) .
امنیت Hygiene :
• ¨ از انتقال آلودگی جلوگیری نمائید . ویروس آنفلوآنزای طیور از طریق کفشها ، چکمه ها ، لباسها و یا پوست انتقال می یابد .
ضدعفونی : نکات کلیدی
• ¨ همیشه از یک برنامه استفاده نکنید .
• ¨ برای ضدعفونی کردن اماکن و ساختمانها از GPCP at 1;200 استفاده نمائید .
• ¨ قبل از شروع ضدعفونی ، تمامی مواد طبیعی را خارج نمائید .
• ¨ در ابتدا از جارو استفاده نمائید .
• ¨ هرگز از آب با فشار بالا برای پاک کردن مواد طبیعی سنگین استفاده نکنید . مخصوصا اگر ، پرندگان بیمار در سالن حضور دارند .
ضدعفونی : برنامه ایی با شش نکته
• ¨ در ابتدا تمامی طیور را خارج نمائید .
• ¨ تمامی تجهیزات را جهت ضدعفونی و پاکسازی با GPCB at 1;200 از محوطه خارج نمائید .
• ¨ تمامی مواد طبیعی را بصورت دستی و با بیل و جارو خارج کنید .
• ¨ ساختمان و یا تجهیزات را با فشار کم ماده ضدعفونی کننده در1;200 خیس کرده و سپس اجازه دهید تا محوطه خشک شود .
• ¨ با استفاده از GPC8 at 1;200 محل را درزگیری نموده ، و سپس اجازه دهید تا محل خشک شود .
• ¨ تجهیزات و همچنین مواد را دوباره در جای خود قرار داده و محوطه را با formaldehyde بخار دهید .
• ¨ درب محل را تا بیست و چهار ساعت قبل از استفاده مجدد ببندید .
ضدعفونی : نکته کلیدی
• ¨ هیچگاه مواد ضدعفونی کننده را با فشار زیاد استفاده نکنید . بخصوص ، درصورتی که سایر پرندگان نیز در مزرعه حضور دارند . این کار سبب ایجاد ذرات آلوده می شود .
ذرات با سایز A 10 میکرون ، سبب آلودگی مجدد موارد فوق میشود :
• ¨ قسمتهای ضدعفونی شده قفسها .
• ¨ سایر قسمتهای مزرعه .
• ¨ محوطه اطراف ( تا شعاع یک کیلومتری ) .
انتخاب ماده ضدعفونی کننده :
• ¨ OIE جهت ضدعفونی و مقابله با آنفلوآنزای طیور Oxidising و Gluteraldehyte را پیشنهاد می کند .
• ¨ همچنین میتوان از GPCB AT 1;200 استفاده نمود .
• ¨ از موادی استفاده شود که برای ضدعفونی مزارع ساخته شده اند .
• ¨ پس مانده های برخی از ضدعفونی کننده ها تا هشت هفته میتوانند تاثیرگذار باشند .
• ¨ ضدعفونی کننده های Oxidising تنها برای کمتر از یک روز موثر میباشند .
• ¨ ضدعفونی کننده هایی که برای مقابله با آنفلوآنزای طیور استفاده میشوند بایستی از DEFRA انگلستان تائید شده باشند .
هزینه ضد عفونی :
مواد ضدعفونی کننده ارزان قیمت = ضدعفونی بیهوده
ضدعفونی بیهوده = عدم حفاظت
داده هاي بدست آمده از نظارت و مراقبت همراه با تجارت عملي حاصل از شيوع آنفولانزای مرغي قبلي و ديگر بيماريهاي مسري كشنده و واگيردار در دامپروريها مي توانند براي ايجاد راهبرد امنيت زيستي موثر ما را ياري نمايد. چنين راهبردهايي از يك سو بايستي معطوف به فوريتهاي شيوع بيماري باشد و از سوي ديگر به صورتي فعالانه تر بايستي در حفظ استانداردهاي برتر امنيت زيستي در همه زمانها مورد استفاده قرار گرفته شود.
در حاليكه استانداردهاي مزبور بايستي در هنگام شيوع واقعي بيماري يا در حالت آماده باش پر خطر در بالاترين سطح خود باشد و با وجوديكه اين استانداردها در صنعت ماكيان از سابقه مهمتري برخوردار است ليكن شيوع اخير بيماريها ثابت كرد كه بايد براي آينده برنامه آماده داشت و هميشه سطح مشخصي از ريسك بيماري را مفروض دانست.
• اهم ملاحظات در اين حوزه ها عبارتند از:
• انتخاب گندزدايي هاي موثر, با كيفيت و آسان
• اجراي برنامه ايمن سازي محيطي موثر با هدف مقابله با عوامل شناخته شده خطر ساز
كاهش جابجايي و سايل نقليه و رفت و آمد افراد
• پاك سازي و ضد عفوني كردن كليه وسايل نقليه و تجهيزات كه به محلهاي نگهداري ماكيان وارد مي شوند.
جلوگيري از تماس پرندگان وحشي با محل نگهداري مرغداريهاي تجاري(اين كار در سيستم هاي نگهداري به صورت باز بسيار مشكل و بلكه غير ممكن است!)
• تميز كردن كليه مواد غذايي ريخته شده از ظروف غذا تا از تجمع پرندگان وحشي پرهيز شود.
• خودداري از تجمع آبهاي راكد و عدم استفاده از آبهاي سطحي براي تامين آب مرغداريهاي تجاري زيرا امكان آلودگي اين نوع آبها بواسطه فضله ي پرندگان وحشي زياد است.
• فراهم نمودن امكان گرفتن دوش قبل از ورود به سالنهاي مرغداريها
• کنترل جابجایی
پس از شناسايي اولين موارد ابتلا, بايد محدوديتهاي كلي بر همه حيوانات و ديگر جابجايي ها صورت گيرد و قبل از بروز بيماري در ساير جاها, احتمال پراكندگي بيماري را مورد ارزيابي قرار داد. ايجاد وقفه هاي طولاني در جابجايي ها موجب مشكلات عديده اقتصادي و رفاهي مي شود لذا با برنامه ريزي هاي واقع بينانه بايد بلافاصله پس از رفع خطر, محدوديتهاي اوليه را كاهش داده و اجازه جابجايي تخم ها به جوجه کشي ها و محلهاي بسته بندي را صادر كرده و جابجايي جوجه ها به محل مرغداريها و بردن مرغها به كشتارگاهها را تسهيل نمايند.
براي اينكه بتوانيم كريدورهاي ايمني براي" امنيت زيستي" داشته باشيم و از سوي ديگر بين ضرورت تهديد گسترش آلودگي و نيازهاي اقتصادي- رفاهي موازنه ای ايجاد نمائيم, بايستي طرحهاي مناسبي در دست داشته باشيم.
دفتر بين المللي بيماريهاي واگيردار(OIE ( مفهوم" تقسيم بندي مناطق" "compartmentalism"را تعريف كرده است تا در صورت بروز آنفولانزای مرغي كم خطر(LPAI) در برخي مناطق جغرافيايي كوچك ، ديگر مناطق از محدوديتهاي اعمال شده در منطقه مورد خطر مزبور آسوده خاطر باشند و همچنين با توجه به اين مفهوم, سيستم هاي مديريتي مقتضي, تعريف مي شوند. البته با وجودي كه اين مفهوم در مواجهه با بيماري آنفولانزای مرغي پر خطر با محدوديت هايي روبرو است, ليكن بايد يك راهكار واقعي واقتصادی براي ارزيابي درست خطر با استفاده از بهترين ابزارهاي علمي و كاربردي اتخاذ گردد.
• كشف علائم بروز بيماري
براي كشف و تاييد موارد آلودگي ، ساز و كارهايي تعبيه مي شود كه براي طراحي آن نياز به شناخت محل پرندگان, آموزش و اطلاع رساني از محل بروز بيماري يا محل وجود خطر مي باشد و همچنين بايد مسير حركت پرندگان را به سرعت و دقت مورد شناسايي قرار داد
•انتشاراطلاعات
بايستي به سرعت و دقت اطلاعات مربوط به محل بروز بيماري و وجود خطر به عوامل ذيربط در صنعت دامپروري رسانده شود.
ضروري است كليه مرغداران(بويژه مرغداريهاي در فضاي باز) اهميت مفهوم" امنيت زيستي" , هنگام بروز بيماریرا درك كنند و بيماري را بدون فوت وقت به مسئولين مربوطه گزارش نمايند.
• شيوع بيماري
شيوع بيماري از محل ابتلاء اوليه مي تواند تنها با يك ذره آلوده كه از طريق هوا به مرغداريهاي مجاور مي رسد, گسترش يابد. در شيوع بيماريهاي اخير ثابت شده است كه فضولات و گرد و خاك محيط هاي آلوده كه از طريق هوا, كاركنان ، وسايل نقليه و تجهيزات انتشار مي يابد مي تواند از جمله عوامل مهم گسترش آلودگي باشد. گند زدايي دقيق وسايل نقليه قبل از جابجايي پرندگان, آشغالها يا تجهيزات به نقاط ديگر از جمله مهمترين عوامل كنترل انتشار آلودگي است. ماشين ها و قفسهاي جابجايي حيوانات زنده در اين زمينه از اهميت ويژه اي برخوردار است.
• کنترل وپیشگیری بیماری
کنترل H5N1 HPAI در آسیا وظیفهء پیچیده ایست که فقط می تواند بوسیلهء همکاری مشترک کشورهای این منطقه بدست بیاید نظارت برای تشخیص سریع وگزارش آن مخصوصاً به OIE از کلید های موفقیت هستند وباید بهینه شوند.
FAO در حال کار با سازمانهای منطقه ای و بین المللی مثل OIE، WHO و ASEAN و همچنین با کشورها ست تا تشخیص HAPI را افزایش دهد و از راه اطلاعات شبکه هی تحت منطقه ای و ابزارها و روشهای تطبیقی در آسیا نظارت کند.
در یک سطح تجربی لازم است که مقدار چرخش ویروس را در بین فارمها کاهش دهیم . برای نیل به این هدف مهم است که فهم خوبی از اپیدمیولوژی و اکولوژی ویروسهای H5N1داشته باشیم ، بخصوص نقشی که به عنوان منابع عفونت یا راههای انتشار بازی می کنند.
استراتژی کنترل باید بر پایهء دانش راههای انتشار ویروس ، بقایشان در محیط ، حساسیت برای غیر فعال شدنشان وکفایت واکسنها در کنترل عفونت و بیماری قرار گیرد .
• اقدامات اصلی دردسترس برای پیشگیری ، کنترل و نابورسازی HPAI :
1- نظارت موءثر در کشف و گزارش سیع همهگیری
2- افزایش biosecurity از فارمهای مرغ و فرضیات مربوط ( موارد مربوط به آن )
3- کنترل جابجایی پرندگان و محصولات آنها که ممکن است شامل ویروس باشند
4- تغییرساختارهای سنتی به صنعتی برای کاهش خطر
5- یوتانایز کردن پرندگان آلوده و پرندگانی که در خطر آلودگی قرار دارند
6- گندزدایی لاشه ها و مواد عفونت زا
7- استفادهء مناسب از واکسیناسیون
• روش هاي انساني و سريع کشتار
سوابق حاكي از آن است كه كشتار سريع پرندگان در محلهاي آلوده, كمك زيادي به جلوگيری از انتشار آلودگي از مراكز اوليه به ديگر نقاط مي كند و علت آن هم كاهش سريع بار ويروسي در محيط زيست مي باشد. اكثر كشورها سياست ريشه كني سريع را براي كنترل بيماري در پيش گرفته اند. كه البته اين روش در برخي موارد روش بسيار مشكلي است وبستگي به تعداد پرندگان آلوده, نوع نگهداري آنها( مثلا درپاکتها يا گودال ها) و اندازه و سن پرندگان دارد. ضروري است كه نسبت به کشتار پرندگان در مراكز شناخته شده آلوده ملاحظه خاص صورت گيرد و در محلهايي كه به عنوان "مراكز تماس خطرناك" تقسيم بندي مي شوند, اين كار صورت پذيرد. شناسايي مراكز با ويژگي" تماس خطرناك" بايد به دقت و بر اساس شاخص هاي علمي انجام پذيرد تا كشتار غير ضروري حيوانات سالم صورت نگيرد, در عين حال با يافتن " مكانهاي واقعي آلوده" بهترين شانس را براي موفقيت سياست كنترل ارائه نمايد.
همچنين ضروري است كه تكنيكهاي کشتار حيوانات, غير انساني نبوده و بالاترين استاندارد را از نظر رفاه حيوانات در بر داشته باشد. قانونگذاران و عوامل اجرايي در اين صنعت بايستي با هم همكاري داشته باشند تا ازاين رهگذر, مناسب ترين و انساني ترين روشها به كار گرفته شوند و اجراي آنها بدون كمترين تاخير انجام پذيرد.
البته بايستي زمان كافي براي انجام امور در نظر گرفته شود تا در زمينه رفاه حيوانات مسامحه صورت نگيرد و در عين حال سرعت كافي نيز اعمال گردد تا شانس انتشار آلودگي به حداقل برسد.
• روشهاي کشتار _ گزينه هاي عملي
بريدن گردن: (دستي يا با دستگاه) اين روش براي ذبح دسته هاي مرغ تا تعداد ده هزار پرنده به وسيله كارگران مرغداري ممكن است و بر عهده گرفتن اين كار به وسيله پرسنل مرغداري به محدود شدن رفت و آمد ها از منطقه آل
