نشانه هاي كمبود ويتامين E در طيور
ويتامين E موثرترين آنتي اكسيدان بيولوژيكي بوده و كمبود آن منجر به تخريب اكسيداتيو بافتهاي حاوي ليپيد
مي شود. آثار زيان بار كمبود ويتامينE طي يك دوره 3-4 هفته اي و پس از تخليه كامل ذخاير اين ويتامين از بافتها، بروز مي نمايد. علائم كمبود از كاهش باروري تا ايجاد علائم و نشانه هاي اختصاصي بر اساس سن و جنس ، متفاوت است.
آثار اختصاصي كمبود ويتامين E كه تحت شرايط تجاري حائز اهميت اقتصادي هستند بشرح زير مي باشند:
* خيز زيرجلدي
اكسيداسيون لايه هاي ليپيدي غشاهاي سلولي مفروش كننده ديواره مويرگها منجربه دگرگوني ساختار اين سلولها شد و موجب افزايش نفوذپذيري و نفوذ مايع واكسودا به بافتهاي زير جلدي مي گردد كه در اغلب موارد اين حالت بصورت تورمي نرم در پشت چينه دان مشاهده مي گردد. جوجه هاي حاصل از مرغهايي كه دچار كمبود ويتامين E هستند ،
در سن دوهفتگي علائم خيز زير جلدي ( Exudative Diathesis ) را نشان مي دهند. در موارد پيشرفته كمبود ، خونريزي زير جلدي نيز ممكن است مشاهده شود.
* آنسفالومالاسي
افزايش محتوي ليپيدي هر اندامي موجب نياز بيشتر به ويتامين E جهت ممانعت از اكسيداسيون مي شود. مقادير فراوان ليپيد در بافت مغزي موجب حساسيت فراوان اين اندام نسبت به كمبود ويتامين E مي گردد. آنسفالومالاسي
( Encephalomalcia ) يا ايجاد جراحات استحاله اي در مغز در جوجه هاي جوان تا سن 6 هفتگي و در اثر خيز و خونريزي در مخچه ، مشاهده مي شود. زمان بروز نشانه هاي درمانگاهي تحت تأثير سطوح ويتامين E است ، كه توسط مرغ مادر به زرده منتقل شده و جهت استفاده جوجه در زمان تفريخ در دسترس مي باشد. ميزان احتياجات ويتامين E همچنين تحت تأثير مقدار اسيدلينولئيك خوراك مي باشد.
* ديستروفي عضلاني
استحاله ديستروفيك سلولهاي عضلاني در اثر كمبود ويتامين E اغلب در عضلات سينه و ران مشاهده مي گردد.
ماكيان در همه سنين نسبت به ديستروفي عضلاني ( Muscular Dystrophy ) حساس بوده و هنگامي كه عضلات پا مبتلا مي شود بطور مشخصي علائم عدم تعادل را نشان داده و تمايلي به راه رفتن ندارند. در موارد شديد كمبود
ويتامين E جراحات استحاله اي ممكن است در سنگدان و عضلات قلبي نيز مشاهده گردد. ميزان شدت جراحات همچنين تحت تأثير كمبود اسيدهاي آمينه گوگردي نيز مي باشد.
* باروري و قابليت جوجه درآوري
تخريب اكسيداتيو بافت بيضه و اسپرمها موجب عقيم شدن خروسها مي گردد. در موارد پيشرفته كمبود ويتامين E ، عقيم شدن خروسها ممكن است بصورت دائمي ادامه يابد. قابليت جوجه درآوري در اثر مرگ جنين ها ابتدا در چهارمين روز انكوباسيون و مجدداً در 2-3 روز قبل از تفريخ ، كاهش مي يابد. مرگ جنيني در اثر فقدان تكامل دستگاه
گردش خون رخ مي دهد.
* توليد تخم مرغ
كاهش توليد تخم مرغ بطور اوليه در اثر تخريب اكسيداتيو فوليكولهاي تخمدان ايجاد شده و سپس طي 2-3 هفته همزمان با تخليه كامل بافتها از ويتامين E به ميزان وسيعي نمايان مي شود. در مرغهاي مادر در اثر كمبود ، ذخيره ويتامين E در زرده به مخاطره افكنده شده و در نتيجه تكامل جنين و همچنين سرزندگي جوجه هاي حاصل طي اولين هفته زندگي تحت تأثير قرار مي گيرد.
* سرزندگي جوجه ها
طي اولين روزهاي پس از تفريخ و تا زمان تكامل كافي دستگاه گوارش ، جوجه ها قادر به استفاده از ويتامين E خوراك نيستند و احتياجات فيزيولوژيكي ويتامين E طي 4-5 روز اول زندگي مي بايستي از طريق زرده تأمين شود. جوجه هاي حاصل از مرغهاي مادر دچار كمبود ويتامين E ، مقادير ناكافي از اين ويتامين دريافت نموده در نتيجه نسبت به عوامل استرس زاي فيزيولوژيكي و ايمونولوژيكي بسيار حساس خواهند شد. جوجه هاي مبتلا رشد بسيار ضعيفي داشته ، دچار ضعف عضلاني هستند ، سرزندگي ضعيفي داشته و دچار تلفات بالايي طي اولين هفته زندگي مي شوند.
علاوه بر اين جوجه ها در صورتي كه با خوراك حاوي مقادير ناكافي مكمل ويتامين E تغذيه شوند ، علائم كمبود ويتامين E را نشان خواهند داد.
* پاسخ ايمني
نقش ويتامين E در پاسخ ايمني سلولي و همورال بخوبي شناخته شده است. كمبود ويتامين E منجر به پاسخ ايمني كمتر از حد معمول مي گردد. تحت شرايط تجاري انتقال پادتن مادري و نيز پاسخ به واكسيناسيون نيز ممكن است كمتر از حد مناسب باشد. در موارد شيوع بيماري با علائم باليني ، پاسخ ايمني كمتر از حد معمول بوده و پاسخ به مواد دارويي نيز در كمترين ميزان مي باشد و ممكن است مدت زمان بيماري طولاني شود.
* هموليز گلبولهاي قرمز
سطوح ناكافي ويتامين E در بدن گلبولهاي قرمز را نسبت به تخريب اكسيداتيو غشا سلولي مستعد مي نمايد. اكسيداسيون لايه هاي ليپيدي غشاء سلولي سبب افزايش نفوذپذيري سلول و نهايتاً ايجاد هموليز ( Haemolysis ) گلوبولهاي قرمز مي شود.
دكتر محمدرضا عابديني
