-
هورمون ها
1. هورمون های استروئیدی: از کلسترول مشتق می شوند.و در سلول های ترشح کننده هورمون هیچ گرانول ( دانه ) ذخیره ای موجود نیست و لذا هورمون پس از ساخته شدن به داخل خون ترشح می شود. باین ترتیب برای آنکه غلظت هورمون و اثر آن ثابت باشد میبایست بطور دائمی ساخته شود.هورمون های غدد جنسی حیوانات و هورمون های قسمت قشری غده آدرنال از این گروه هستند.
2. هورمون های پلی پپتیدی: از جنس پروتئین هستند و شکل اولیه هورمون معمولا غیر فعال است و پیش – هورمون pro_hormone نام دارد که تا حدودی بصورت گرانول های ذخیره ای در سلول های ترشحی ذخیره می شوند. که در زمان ترشح بداخل خون فعال می شوند. مانند انسولین و یا هورمون های هیپوفیزی.
3. مشتقات اسید امینه: این هورمون ها از یک اسید امینه مشتق می شوند.و همراه یک پروتئین داخل سلول های ترشحی ذخیره می شوند و به میزان نیاز بدن در خون ترشح می شوند. بعنوان مثال هورمون های تیروئیدی و هورمون های قسمت مرکزی غده آدرنال از اسید امینه تیروزین مشتق می شوند. سروتونین و ملاتونین نیز از اسید امینه ال- تریپتوفان مشتق می شوند.
هورمون تیروترپین(TSH )
-این هورمون که هورمون محرک تیروئید نام دارد سنتز و ترشح هورمون های تیروئیدی را افزایش می دهد.
- میزان ترشح هورمون تیروترپین به تراکم هورمون تیروکسین (هورمون غده تیروئید) در خون بستگی دارد.
بطوریکه افزایش تیروکسین در خون از طریق تاثیر بر هیپوفیز و هیپوتالاموس سبب کاهش ترشح تیروتروپین شده و در نتیجه مقدار تیروکسین خون در حد ثابتی حفظ می گردد.به این نوع تنظیم ، تنظیم فیدبک منفی( بازخورد منفی) گویند.
هورمون آدرنوکورتیکوتروپین یا کورتیکوتروپین(ACTH )
-این هورمون ترشح گلوکوکورتیکوئید ها را که دسته ای از هورمون های بخش قشری غده آدرنال( فوق کلیه) هستند، تنظیم می نماید.
- افزایش غیر طبیعی هورمون کورتیکوتروپین باعث بیماری کوشینگ(Cushing disease ) می شود که در آن سیستم ایمنی بدن بشدت ضعیف می شود.
-صبح به حداکثر و در پایان روز به حداقل می رسد.
-مقدار ترشح هورمون کورتیکوتروپین به غلظت گلوکوکورتیکوئید ها در خون بستگی دارد.
(اگر این تراکم از مقدار طبیعی بیشتر شود بصورت فیدبک منفی موجب کاهش ترشح کورتیکوتروپین شده و در نتیجه میزان هورمون های گلوکوکورتیکوئیدی در خون در حد طبیعی حفظ می شود.)
گنادوتروپین ها(FSH , LH )
-در حیوانات نر و ماده هورمون محرک گامتوژنز( تولید اسپرم در بیضه ها و تخمک در تخمدان ها ) می باشد.
- در حالیکه LH در حیوانات نر محرک ترشح هورمون تستوسترون و در زنان محرک ترشح استروژن و پروژسترون و آندروژن های تخمدانی و تکامل فولیکول و تخمک گذاری می باشد. اگرچه ترشح استروژن در تخمدان ها بیشتر تحت تاثیر FSH قرار دارد.
(در واقع ترشح هورمون های گنادوتروپین در دامهای ماده در ایجاد بلوغ جنسی و دوره های فحلی نقش اساسی دارند بطوریکه کاهش ترشح آنها سبب ایجاد اختلال در دوره های فحلی می گردد.)
هورمون محرک ملانوسیت(MSH )
-ترشح این هورمون در انسان چندان زیاد نیست ولی اگر روی سلول های رنگدانه دار پوست (ملانوسیت) اثر بگذارد، پوست را تیره میکند.
-محل ترشح آن در انسان بخوبی مشخص نیست و احتمالا از بخشی از هیپوفیز قدامی که در مجاورت هیپوفیز میانی قرار دارد ترشح می شود
آندورفین ها و انکفالین ها (Enkephalins )
-این مواد که در هیپوتالاموس و هیپوفیز و سیستم عصبی مرکزی موجود می باشند دارای انواع آلفا و بتا و گاما آندورفین و انکفالین ها هستند.
-گیرنده های اختصاصی این مواد در برخی مناطق مغز مانند هیپوتالاموس ، تالاموس و سیستم لیمبیک( نواحی درک درد) وجود دارند.
برای اینکه دوره ماهانه همراه با تخمک گذاری بطور مرتب انجام شود وجود تخمدان سالم و ترشحات طبیعی گنادوتروپین ها ضروری است. برداشتن هیپوفیز در انسان و یا عدم ترشح مادرزادی گنادوتروپین ها عادت ماهانه را متوقف می کند و اگر قبل از بلوغ انجام باشد علایم بلوغ و اولین عادت ماهانه بروز نمی کند. مدت هر دوره ماهانه بطور متوسط 28 روز است ولی در افراد طبیعی ممکنست از 20 روز تا 45 روز متغیر باشد.
هیپوتالاموس با تغییر ترشح GnRH سبب بروز تغییرات در ترشح گنادوتروپین ها می شود. تغییر ترشح GnRH بستگی به غلظت استروزن و هیجانات روحی دارد.
غلظت FSH در خون در نیمه اول دوره ماهانه ( قبل از تخمک گذاری ) ابتدا افزایش می یابد و سبب رشد فولیکول های تخمدان و نیز افزایش ترشح استروژن از آنها می گردد. افزایش استروژن سبب تغییرات پرولیفراتیو در آندومتر می شود. غلضت استروژن در روز 12 تا 13 پس از شروع قاعدگی به حداکثر می رسد و سبب ایجاد فیدبک مثبت بر هیپوتالاموس و افزایش ترشح GnRH شده منجر به افزایش سریع LH در روز 14 می شود.غلظت FSH نیز بطور ناگهانی ولی به مقدار کمتر از LH افزایش می یابد. اثر پروژسترون بر آندمتر سبب ایجاد مرحله ترشحی شده و رحم را آماده پذیرش جنین اولیه( بلاستوسیست) می کند در صورتیکه حاملگی رخ ندهد ترشح استروژن و پروژسترون سریعا کاهش می یابد و خونریزی ماهانه رخ می دهد.
بلوغ و تغییرات هورمونی
بلوغ شروع زندگی جنسی همراه با تغییرات هورمونی و فیزیکی است. در ماههای اول پس از تولد غلظت گنادوتروپین های خون افزایش می یابد و با افزایش موقت استروژن همراه است. این افزایش بعلت نارس بودن مکانیسم فیدبک منفی در نوزاد است. بتدریج حساسیت هیپوتالاموس به اثر فیدبک استروژن افزایش می یابد و در حدود 2 تا 4 سالگی به حداکثر می رسد و پس از آن مقادیر بسیار اندک استروژن که از تخمدان ها ترشح می شود سبب توقف ترشح GnRH و در نتیجه گنادوتروپین های هیپوفیزی می شود بطوریکه غلظت گنادوتروپین های خون در سنین 4 تا 10 سالگی به حداقل می رسد.
در مرحله قبل از بلوغ ، کمی قبل از هرگونه تغییر فیزیکی ثانویه جنسی ، حساسیت هیپوتالاموس به استروئید های تخمدان کاهش می یابد. اولین تغییر افزایش گنادوتروپین ها پس از خواب است، سپس افزایش ترشح هنگام روز نیز مشاهده می شود. در طول دوران مختلف بلوغ حساسیت هیپوتالاموس به اثر فیدبک استروژن ها کمتر شده و ترشحات گنادوتروپین ها و هورمون های تخمدانی افزایش می یابد. ترشح گنادوتروپین ها در طول روز و شب بصورت نوسانی است که این حالت به ویژه پس از بلوغ آشکار می شود. در اواسط دوران بلوغ اثر فیدبک مثبت استروژن بر هیپوتالاموس ظاهر شده سبب افزایش سریع گنادوتروپین ها بخصوص LH بصورت دوره ای می شود. این پدیده شروع و ادامه قاعدگی و دوره ماهانه را بر عهده دارد.
سن شروع بلوغ به عوامل داخلی و خارجی متعددی بستگی دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•عامل ارثی، خانوادگی و نژادی
•عامل اقتصادی و اجتماعی: سن شروع بلوغ در غرب بین سالهای 1850تا1950 هر ده سال چهار ماه کاسته شده است.
•چاقی: چاقی مختصر سبب تسریع و چاقی مفرط سبب تاخیر بلوغ می شود.
•بیماریهای مزمن و سوء تغذیه سبب تاخیر بلوغ می شود.
•کوری سبب تسریع ظهور بلوغ می شود.
اولین قاعدگی با شروع بلوغ همراه نیست بلکه اولین تغییر فیزیکی مشهود در دختران رشد جوانه پستان است که بین سنین 8 تا 13 سالگی آغاز می شود.بندرت در بعضی از دختران اولین علامت ظهور موهای زهار است. رشد پستان ها از پنج مرحله و رشد موهای زهار نیز از پنج مرحله می گذرد تا به وضعیت کامل زن بالغ برسد. تغییرات کامل صفات ثانویه جنسی در زنان بین یک و نیم تا شش سال طول می کشد. اولین قاعدگی حدود دو سال پس از رشد جوانه پستان ظاهر می شود. که در سال های اول بسیار نامنظم بوده و پس از آن بصورت طبیعی در خواهد آمد.
یائیسگی
حدود سن 40 تا 55 سالگی تعداد فولیکول های تخمدان بسیار کم و ترشح استروژن کاهش می یابد. دوره ماهانه در ابتدا نامنظم می شود و پس از چند ماه متوقف می گردد. که به این حالت یائیسگی گویند.در اثر کاهش استروژن ترشح گنادوتروپین ها افزایش می یابد. علائم گر گرفتگی و احساس داغ شدن متناوب که با برافروختگی پوست و تعرق همراه است ناشی از ترشح زیادی گنادوتروپین ها است. بعلاوه کاهش ترشح استروژن ها ممکن است با اختلالات روانی نظیر خستگی و افسردگی، اضطراب و هیجان و پسیکوز همراه باشد. ترشحات واژن کم و مقاربت دردناک می شود.
-
-
-
-
-
