عوامل عفوني ايجاد كننده سقط جنين در ميش ها
سقط جنین عارضه ای است كه دام ماده قادر به نگهداری جنین نبوده و ان را از بدن دفع می نماید و در این ارتباط عوامل عفونی و غیر عفونی می توانند مننجر به سقط جنین گردند . از جمله عوامل عفونی ایجاد كننده سقط جنین, كامپیلوباكترفتوس (ویبریو فتوس) كلامیدیا پستیس (عامل سقط جنین آنزئوتیك , لپتوسپیروز, بروسلوز ( گونه بروسلا اوویس , عامل ایجاد كننده تورم اپیدیدیم در قوچها ) تب كیو, بوردر دیزیزوبلو تانگ و از عوامل غیر عفونی می توان ضربه و ضغطه كمبودهای تغذیه ای و مسمومیت حاصله از گیاهان سمی را نام برد.
شیوع سقط جنین هایی كه تا 3 هفته اول آبستنی رخ می دهند اغلب به دلیل كمبودهای مواد غذایی و یا ناشی از استرس است كه معمولاً*تا میزان 25 درصد می رسد سقط جنین هایی كه بیش از میزان 5/1 الی 2 و حتی 5 درصد عادی بوده و چنانچه این میزان به حدود 20 الی 30 درصد برسد و اقدام بهداشتی لازم در مورد آن صورت نگیرد می تواند تا میزان 80درصد پیشرفت نماید كه از این نظر باعث خسارات اقتصادی و بهداشتی در دامداری می گردد.
كمپیلوباكتریوزیس CAMPILOBACTERIOSIS
عامل بیماری باكتری ویرگولی شكلی است به نام كامپیلوباكترفتوس كه قبلا ویبریوفتوس نامیده می شد و علت ویبریونی سقط جنین گوسفند با گاو فرق می كند .
انتقال بیماری از طریق خوردن مواد آلوده به ترشحات جنین سقط شده می باشد.
نشانه های بیماری : عارضه سقط جنین در 6 الی 8 هفتگی دوره ابستنی و نیز تلف شدن بره های تازه متولد شده از نشانه های بارز این بیماری باكتریایی می باشد . بیماری در دامداری شدیدا مسری بوده و دام مبتلا پس از بهبودی ممكن است برای همیشه ناقل بماند .
تشخیص آزمایشگاهی
تهیه لام از محتویات شیردان جنین و كشت از محتویات شیردان جنین
كنترل و درمان:
دامهایی كه سقط نمودند بایستی سریعاً*از سایر دامها جدا شده و سپس حذف شوند زیرا امكان دارد ناقل باقی بمانند.
بره های زنده متولد شده باید حذف شوند.
درمان سایر دامهای گله توسط تتراسیكلین انجام گیرد.
توكسو پلاسموزیس TOXOPLASMOSIS
عامل بیماری,*انگلی پروتوزوایی است به نام توكسوپلاسما گنده ای كه در سلولهای اپی تلیال روده دام آلوده زندگی می كند . بیماری توكسو پلاسموز قابل سرایت به انسان می باشد.
راه انتقال
از طریق خوردن مواد غذایی و آب آلوده به اووسیت انگل كه از طریق مدفوع گربه دفع شده است.
تماس مستقیم دام با مواد آلوده به ترشحات جنین سقط شده
نشانه های بیماری
عارضه سقط جنین در هر مرحله ای از دوران آبستنی می تواند رخ دهد و میزان شیوع آن ممكن است تا 80درصد برسد اگر آلودگی در ابتدای دوره آبستنی باشد موجب جذب و مرگ جنین می شود و اگر آلودگی در اواخر آبستنی باشد باعث سقط جنین مرده زایی و یا تولد بره های ضعیف می گردد.
تشخیص :
آزمایش فلورسنت انتی بادی مواد كوتیلدونها
آزمایش مایعات جنینی با استفاده از تست اگلوتیناسیون لاتكس
آزمایش هیستوپاتولوژیكی بافتهای جنین مانند: مغز,*شش , كبد , قلب , كلیه , طحال
كنترل :
جلوگیری از ورود گربه ها به انبار غلات , آبشخوار و انبار علوفه
انهدام فوری مواد آلوده به ترشحات جنین سقط شده
كنترل جوندگان و پرندگان از نظر كاستن مخازن عفونی
اجتناب از نوشیدن شیر دامهای آلوده به ویژه توسط زنان آبستن و اطفال.
كلامیدیوز CHLAMYDIOSE
پسیتاكوزیس لنفوگرائولوم PSITTACOSIS LYM PHOGRANULOMA VENEREUM
میاگاوانلار MIYAGAWANELLA و بدسونی BEDSONIA
باكتریهایی هستند كه فقط در سلولهای زنده می توانند رشد و تكثیر كنند و از این جهت از سایر باكتریها متمایزاند .
تاكنون 2 گ ونه از كلامیدیاها را شناسایی كرده اند كلامیدیاتراكو ماتیس (CH. Trachomatis) كه انسان را نیز آلوده می سازد و دیگری كلامیدیاپسیتاسی (CH.Psittaci) كه فقط دامها را آلوده می سازد . گونه اخیر می تواند با سایر بیماریها از قبیل كراتوكونژنكتیویت (kratoconjunctivitis), ارتریت (arthritis) و پنومونی (pneumonia) همراه بوده ولی به ندرت در یك گله تواما دیده می شود .در سال 1950 برای اولین بار سقط جنین حاصل از كلامید یا به نام سقط انزوئوتیك (abortion enzootic) در اسكاتلند معرفی شد و سپس در سال 1958 در ایالات متحده و آنگاه در سال 1976 در آلبرتا و بالاخره در سال 1977 در اونتاریو گزارش شد. میزان* آلودگی كلامیدیایی در بز و گوسفند تقریبا یكسان گزارش می شود .
نشانه های درمانگاهی
از علایم این بیماری سقط جنین بوده است كه معمولاً در اواخر دوران آبستنی رخ می دهد و نیز تولد بره ها و بزغاله های ضعیف از دیگر نشانه های این بیماری می باشد. باكتری اغلب جفت را گرفتار ساخته و پس از اینكه عارضه سقط رخ داد. در رحم باقی می ماند .پرده های جفت شفاف نبوده , كدر و قرمز رنگ می شوند و قوامی سفت و چرمی شكل پیدا می كنند . كوتیلدونها سفت و سخت و ضخیم شده و قابلیت انعطاف پذیری را از دست می دهد و فتوس ها به علت بزرگ شدن كبد و پر شدن محوطه داخل شكم از مایع , بادكرده به نظر می رسند تحقیقات نشان داده است كه میزان شیوع سقط جنین میشها در گله آلوده 30 درصد و در بزها بیشتر است ولی قائدتاً میزان 5 الی 10 درصد را معمولی تلقی می نمایند .
راه انتقال
انتقال اولیه باكتری از قوچ به میش است ولی با اینحال منابع آلودگی جنینهای سقط شده جفت , ترشحات واژن و فضولات آلوده می باشد . باكتری از راه های استنشاق هوای آلوده و یا مصرف مواد الوده نظیر اب غذا, وارد بدن دام شده و دام را الوده می سازد . میش سقط كرده ممكن است مادام العمر حامل باقی بماند و باكتری در روده و در بعضی از بافتهای لنفوئیدی نگهداری و حمل گرددد آلودگی با كلامیدیا به خصوص درهواس سرد می تواند بسیار شدید باشد.
تشخیص
با توجه به اینكه نشانه ها در گله مشخص می باشد ولی اغلب با نشانه های سقط جنین های حاصله از تب كیو (كوكسیلا) و ویبریوز مشابه بوده لذا برای تشخیص افتراقی بایستی به انجام تستهای آزمایشگاهی پرداخت برای این موضوع 3 نوع آزمایش بكار می رود :
1- آزمایش محتویات معده جنین و جفت و مشاهده میكروسكوپی باكتری
2- آزمایش بافتی جفت در محیط تخم مرغ جنین دار
3- آزمایش خون كه در 2 مرحله انجام می شود ( در اوایل سقط و 2 الی 3 هفته بعد از مرحله اول ) در این آزمایش میزان آنتی بادی اندازه گیری می گیرند كه تیتر آن در مرحله اول كمتر از مرحله دوم است. متذكر می گردد كه اگر سقط جنین در سالهای متوالی رخ دهد. لازم است تشخیص افتراقی بین عوامل ایجاد كننده سقط از قبیل توكسوپلاسما ویبریو , كلامیدیا و كوكسیلا انجام گردد.
كنترل و پیشگیری :
اصولاً برای كنترل و پیشگیری بایستی نكات ذیل را مد نظر قرار داد.
جداسازی میشهای سقط كرده از سایر دامها.
جمع آوری و سوزاندن و یا دفن كردن جنین های سقط شدن و جفت های آلوده
ضد عفونی و یا شعله دادن آغل و جایگاه دامهای مبتلا
میشهای سقط كرده نبایستی تا زمانكیه علل مولد سقط از محیط حذف نشده است به بره های ماده متولد شده را شیر بدهند .
میشهای آبستن در روی زمین تغذیه نشوند
قوچ نباید از گله با سابقه سقط جنین خریداری گردد.
استفاده فوری از آنتی بیوتیكها هنگام رخداد سقط جنین صورت گیرد ( شروع درمان با استفاده آنتی بیوتیك تزریقی ( تتراسیكلین ها) و ادامه آن با آنتی بیوتیك خوراك به همراه مواد غذایی).
مراقبتهای بهداشتی ویژه از نظر انتقال عوامل سقط به انسان مانند استفاده از پوششهای محافظ در موقع ارتباط با دام یا دامداری و مواد آلوده اجتناب ورزیدن از خوردن شیر غیر پاستوریزه و یا پنیر دوری جستن زنان آبستن از گربه ها و یا دام های الوده , جنین های سقط شده و مواد آلوده باید مد نظر قرار گیرد.
درمان
از آنجاییكه كلامیدیا ها به كلرتتراسیكلین بسیار حساس اند لذا از این دارو به عنوان داروی پیشگیری كننده و درمانی استفاده می شود. مقدار مصرف به عنوان مقدار پیشگیری كننده در دوران ابستنی 80 میلی گرم برای هر راس میش در هر روز بمدت 3 هفته و مقدار درمانی در دام سقط كرده 2500 میلی گرم برای هر راس میش در هر روز برای مدت 3 هفته .
دستور العمل اجرایی پیرامون سقط جنین در گوسفندان
چنانچه در گله ای سقط جنین اتفاق افتاد لازم است به نكات ذیل توجه شود:
1- میشهایی كه سقط جنین نموده اند از بقیه دامهای موجود در گله جدا شوند.
2- جنین های سقط شده و بره هایی كه مرده متولد شده اند جمع آوری و برای ارسال به مركز تشخیص آزمایشگاهی دامپزشكی سوزاندن و یا دفن كردن آنان آماده گردند به طوریكه در این مرحله مراقبت های بهداشتی از نظر دست كاری به مواد آلوده انجام گیرد و حتما از دستكش استفاده شده و شستشوی دستها هرگز فراموش نشود و همچنین زنان آبستن نباید در تماس با بره اندازی میشها قرار گیرند.
3- در مورد تشخیص احتمالی و راههای كنترلی لازم است با دامپزشك معالج مشورت كرده و در صورت لزوم نسبت به ارسال جنین و بره مرده زاییده شده و نیز دام سقط كرده به مركز تشخیص آزمایشگاهی,*اقدام شود.
نكته مورد توجه : هنگامی كه جنین سقط شده به همراه برده مرده زا به آزمایشگاه تشخیص ارسال می گردد. میزان دقت تشخیص 4 برابر زمانی خواهد بود كه فقط , فتوس سقط شده فرستاده می شود.
در اینجا در مورد 3 عامل عفونی ایجاد كننده سقط جنین كه از معمولی ترین عوامل می باشند دستورهای اجرایی ارائه می گردد.
سقط جنین انزئوتیك (كلامیدیایی)
میشهای سقط داده شده را باید از سایر دامها برای مدت یك الی دو ماه جدا نگه داشت و چنانچه رخداد سقط جنین هنوز در گله وجود دارد این جداسازی را باید ادامه داد.
یك برنامه اجرایی واكسیناسیون در گله برای آینده تدوین نمود و در عین حال بایستی توجه داشت كه میشهای سقط داده شده بر علیه این بیماری ایمن خواهند بود ولی اندسته از میشهایی كه توسط میشهای سقط داده شده الوده شده اند, علیرغم واكسیناسیون انجام شده, در سال اینده مبتلا خواهند شد.
دامهای مبتلا را پس از مشورت با دامپزشك معالج, تحت درمان قرار داد.
توكسو پلاسموزیس
میشهای سقط داده شده به فوریت از میشهای آبستن جدا شوند.
مراقبت بهداشتی از نظر كنترل رفت و آمد گربه ها و آلودگیهای مواد غذایی دام با فضولات گربه ها شدیداً انجام پذیرد .
یك برنامه واكسیناسیون برای سال آینده تدوین گردد.
كامپیلو باكترفتوس
میشهای سقط داده شده از سایر دامها جدا شوند و باید توجه داشت كه :
میشهای سقط داده شده برای سال اینده از سطح ایمنی بالایی برخوردارند .
تاكنون هیچ واكسن قابل مصرفی عرضه نشده است.
قابل توجه :هر چه تعداد نمونه های ارسالی به آزمایشگاه تشخیص بیشتر باشد, از نظر نزدیك شدن به نتیجه ارزشمند است ولی قبل از این كار لازم است با دامپزشك معالج راجع به سیستم مدیریت و تغذیه دام مشورت گردد زیرا علل مولد سقط, ممكن است از عوامل عفونی نبوده بلكه در این صورت به ازمایشگاه نیاز ندارد.
مهران محمدي خواه
