اکتینومیکوز یا ورم فک گاو

**Dr.Hossein.M.Al** · 12-08-2009, 10:51 AM

بیماری خاص گاوهاست و اگرچه وقوع آن به صورت انفرادی است ولی به دلیل گستردگی زیاد و پاسخ ضعیف به درمان، اهمیت دارد. از مشخصه بیماری استیومیلیت استخوانهای سر بخصوص فک هاست که منجر به تغییر شکل آنها می شود. در موارد نادر بافتهای نرم بخصوص دستگاه گوارش ممکن است درگیر شوند. بیماری در اغلب کشورهای دنیا گزارش شده است. مواردی از بیماری در اسب و خوک نیز گزارش شده است.
عامل بیماری اکتینومیسس بوویس است که جزیی از فلور طبیعی دهان در گاو می باشد. این باکتری در اسب عامل فیستول جدوگاه و زخم پس سر می باشد.

اپیدمیولوژی و بیماری زایی:

باکتری عامل بیماری جزء فلور طبیعی دهان است، بافت های مختلفی را مورد هجوم قرار می دهد و اغلب باعث بروز ضایعه در استخوان می شود. رشد باکتری ممکن است استخوان فک، زبان، حلق، ریه ها، عقده های لنفاوی و بافتهای زیر جلدی سر وگردن را درگیر سازد. وارد شدن ضربه به بافت عامل مؤثری در بروز بیماری است و ممکن است در اثر افتادن دندان و یا تغذیه با مواد خشبی اتفاق بیفتد. بروز ضایعات معمولا" به صورت موضعی می باشد ولی ممکن است در ریه ها، کبد و مهره ها نیز گسترش یابد.
اکتینومیسس بوویس از طریق محوطه دهانی به ناحیه آلویولی فک دسترسی پیدا می کند و احتمالا"وارد شدن ضربه به مخاط دهان منجر به بروز چنین موردی می شود.

علایم درمانگاهی:

موضع مبتلا دچار نکروز و پر از چرک می شود. چرک ممکن است به بیرون سر باز کند. بوجود آمدن چرک غلیظ، چسبنده و زرد رنگ حاوی دانه های سولفور از مشخصه بیماری است.
به علت ورم فک دام مبتلا قادر به جویدن غذا نیست و در نتیجه لاغر می شود. بعضی ضایعات بسرعت و در مدت چند هفته بزرگ می شود و در بعضی موارد این روند آهسته است و امکان دارد چند ماه طول بکشد. ورم فک در ابتدا بدون درد می باشد ولی در مراحل پیشرفته تر دردناک می شود. موضع متورم سخت و غیر متحرک است. در موارد حاد بیماری ضایعات بافت های نرم را درگیر میکند و ممکن است به عضلات و بافت پیوندی گلو گسترش یابد. تورم گسترده ناحیه فک امکان دارد منجر به تنگی نفس شود. در این بیماری عقده های لنفاوی ناحیه مبتلا نمی گردد. این بیماری گاهی با بیماری زبان چوبی ناشی از اکتینوباسیلوس لین یرزی ممکن است اشتباه شود. جداسازی باکتری و شناسایی آن بیماری را به آسانی تایید می کند زیرا اکتینوباسیلوس لین یرزی یک باکتری هوازی گرم منفی است.

تشخیص:

مراحل مختلف تشخیص بیماری به شرح زیر است:
1- علایم درمانگاهی و یافته های آسیب شناسی در گونه دامی مبتلا.
2- حضور دانه های سولفور در چرک و اکسودا.
3- تهیه لام رنگ آمیزی شده با روش گرم و مشاهده باکتری های رشته ای گرم مثبت.
4- حضور اجسام چماقی شکل درمقاطع بافتی تهیه شده از نمونه.
5- کشت وجداسازی باکتری عامل بیماری و بررسی پرگنه ها و رنگ آمیزی آنها.
6- بررسی خصوصیات بیوشیمیایی باکتری جداشده.

درمان و کنترل بیماری:

اکتینومیسس بوویس شدیدا" در برابر آنتی بیوتیک های بتالاکتام حساس است ولی در برابر تتراسایکلین ها، کلرامفنیکل و ماکرولیدها حساسیت نسبی دارد. به طور کلی این باکتری در برابر آمینوگلیکوزیدها و مترونیدازول کاملا" مقاوم می باشد. تجویز ایزونیازید به میزان 20-10 میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت خوراکی به مدت 3 روز در درمان بیماری موثر است.

نویسنده: رضا ترابی

منبع: بیماری های باکتریایی دام- دکتر طباطبایی