پيشگيري از عقرب گزيدگي

**Dr.Hossein.M.Al** · 12-18-2009, 08:17 PM

عقرب، نوعي حشره از خانواده عنكبوتيان است كه در محيطهاي خارج از خانه در شكاف بين سنگها، زير پوست درختان و ميان هيزمها و در محيط خانه در داخل حمام، دستشويي، آشپزخانه و جاهاي مرطوب يافت مي*شود.

اين جانور در طول روز در گوشه*اي بي*حركت پنهان مي*شود و شب هنگام فعاليت خود را آغاز مي*كند و به دنبال شكار مي*رود.

گژدم، سم خود را از طريق نيشي كه در انتهاي دم خود دارد به شكار تزريق مي*كند و زماني انسان را مي*گزد كه آدمي ندانسته پا روي آن گذارد و خطر لگد شدن عقرب را تهديد كند.

وضع كسي كه دچار عقرب گزيدگي شده، نبايد بي*اهميت تلقي گردد چون ممكن است جان بيمار در خطر باشد و اهمال كاري به مرگ وي منجر گردد.

حدود ‪۲۰۰‬گونه عقرب در دنيا وجود دارد كه فقط ‪۲۰‬نوع آن سمي است و گونه ‪Mesobuthus Tamulus‬كه نوعي عقرب قرمز هندي است، كشنده*ترين آنها به حساب مي*آيد.

ميزان كشندگي اين عقرب در ايالتهاي هند بين ‪۳۰‬الي ‪۴۰‬درصد گزارش شده است.

بيشترين موارد عقرب گزيدگي جهان در مكزيك و برزيل مشاهده شده و ايران از اين نظر رتبه سوم يا چهارم جهان را دارد.

عقربها از نظر پزشكي به دو دسته تقسيم مي*شوند ، عقربهايي كه گزش آنها تهديدكننده جان انسان است و عقربهايي كه گزش آنها، سم خيلي كمي به انسان منتقل مي*كند كه تهديدكننده نيست.

درجه سمي بودن عقربها به اندازه و رنگ آنها بستگي ندارد چنانچه بعضي از عقربهاي بزرگ بدون خطر هستند در حالي كه گزش انواعي از عقربها كه از جثه كوچكتري برخوردارند به علت وجود سموم و اجزاي بيولوژيك فعال، مي*تواند مرگ آور باشد. با توجه به اينكه هنوز يك روش درماني مطمئن براي عقرب گزيدگي وجود ندارد، پيشگيري از گزش داراي اهميت فراواني است. نخستين اقدام عملي در پيشگيري از عقرب*گزيدگي را از بين بردن محيط زيست عقربها دانست.

مهمترين محل زيست اين جانور در ميان خرده*هاي چوب و يا تنه درختان شكسته است. پس بايد از انباشت هيزم، علوفه، خرده*هاي چوب و مصالح ساختماني غير قابل استفاده در مناطق گرم پرهيز كرد. مهمترين منابع غذايي عقربها، حشرات هستند كه پاكيزه نگاهداشتن محيط و استفاده از حشره*كشها به ميزان كم براي نابودي حشرات مي*تواند مفيد باشد. در يك بررسي در مكزيك معلوم شد كه استفاده از حشره*كشهاي پيروتروئيدي در منازل مي*تواند تا ‪۶۰‬ درصد به كاهش موارد عقرب گزيدگي كمك كند. ر استفاده از حشره*كشها بايد به محلهايي توجه شود كه اين جانور تمايل به مخفي شوند در آنجا دارد مانند زير وسايل منزل، زيرزمينها، زيرشيرواني، كنار اتاقها و داخل كمدها. ر فضاي باز خارج از منزل، بايد حشره كش را در قسمتهايي بكار برد كه تماس ساختمان با خاك وجود دارد، از جمله اين مناطق مي*توان به پي و پايه ساختمان، ستونها، راهروها، ايوانها و رواقها اشاره كرد. بهتر است ارتفاع سمپاشي در اين مناطق تا ‪۶۰‬سانتي متر از سطح زمين باشد ضمن آنكه سمپاشي توده*هاي سنگ، چوب و الوار انباشته شده در اطراف ساختمان نيز ضروري است. براي مبارزه با عقرب روشهاي بيولوژيكي نيز وجود دارد و آن استفاده از دشمنان طبيعي عقرب مانند پرندگان است، نگهداري مرغ و اردك تا حدودي در كاهش جمعيت عقربها موثر است. فعاليت اين جانور در ماههاي گرم سال افزايش مي*يابد و عقرب براي دوري از خشك شدن بدن به جاهاي نمناك و مرطوب پناه مي*آورد، از اين خاصيت مي*توان براي جمع*آوري عقربها استفاده كرد و با پهن كردن يك گوني خيس در گوشه حياط عقربها را به آن نقطه كشاند و آنها را از بين برد. عقرب از نزديك شدن به تركيبات نفتي به ويژه گازوئيل خودداري مي*كند كه از اين امر مي*توان سود جست و محلهايي كه احتمال وجود عقرب در انها بيشتر است را كمي گازوييل ريخت.

فرو نبردن دست در زير سنگ*ها و سوارخ*هاي فاقد ديد و پرهيز از پابرهنه راه رفتن در محيطهاي باز به خصوص در شب را از ديگر راههاي پيشگيري از عقرب گزيدگي عنوان شده است.

در برخي منابع قديمي نيز اشاره شده كه استفاده از سير مي*تواند در فراري دادن عقرب موثر باشد.

Dr.Delaram · 08-28-2010, 12:07 PM

آیا تا به حال در سفر به برخی از شهرهای جنوبی یا کویری کشور جانور گزنده*ای چون عقرب را دیده*اید؟ آیا می*دانید که اغلب عقرب*ها سمی مهلک دارند و می*توانند بر اثر گزش یک کودک یا فرد بالغ را براحتی از پا *درآورند؟

عقرب*ها از جمله جانورانی هستند که اگر وارد حریم آنها شویم، برای دفاع از خود اقدام به گزش می*کنند. این موجودات گزنده بیشتر در مناطق گرم ایران مانند خوزستان،*کاشان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان دیده می*شوند.90 درصد مرگ و میر ناشی از گزش عقرب در کودکان گزارش شده است. عقرب*ها دمی بلند دارند که به طرف بالا تاب خورده و در انتهای آن یک نیش زهرآلود وجود دارد. خطرناک*ترین عقرب نوع زرد آن موسوم به عقرب زرد است. بدنی باریک و ظریف، دمی بلند و رنگی زرد دارد. چون عقرب*ها روز به استراحت و شب*ها به شکار می*پردازند، اغلب کسانی که در شب کار می*کنند، بیشتر در معرض نیش عقرب هستند.
علائم و نشانه*های عقرب*زدگی

محل گزش عقرب بر خلاف مار یک نقطه است. شایع*ترین نشانة عقرب*زدگی درد سوزانندة آنی، تورم در حال پیشرفت، تغییر رنگ در محل گزش و در مراحل بعدی تهوع و استفراغ، آبریزش از دهان، بی*قراری و اضطراب، تشنج، بی*حسی، گزگز انگشتان، بی*اختیاری ادرار و مدفوع و اختلال هوشیاری است.

معمولا سم عقرب زرد در محل گزش باعث زخم و التهاب شدید که شبیه سوختگی درجة 3 است و تاول و نکروز می*شود. این زخم براحتی قابل ترمیم نیست و اگر فرد آسیب*دیده تحت مداوا قرار نگیرد، این سم می*تواند موجب تخریب خون، نارسایی کلیه، مشکلات روانی و مرگ شود. فردی که دچار گزش با عقرب زرد می*شود، لازم است ضمن تزریق پادزهر، خون وی نیز تعویض شود که در خیلی موارد مؤثر واقع نشده و منجر به مرگ می*شود.

امروزه پادزهر سم عقرب زرد کیفیت لازم را برای کاهش اثرات مهلک سم این عقرب نداشته استفادة زیاد از حد آن نیز می*تواند در مفاصل فرد آسیب دیده رسوب و دردهای مفصلی ایجاد کند. البته خوشبختانه اخیراً محققان ایرانی توانسته*اند از زهر عقرب زرد، پادزهری تولید نمایند تا با تزریق آن به فرد آسیب*دیده علاوه بر درمان وی مانع گسترش عوارض مربوط به گزش شوند.

توصیه*ها

هنگامی که به شهرهای کویری و جنوبی بویژه خوزستان سفر می*کنید، از افراد بومی منطقه بخواهید تا برای دوری و پیشگیری از گزیدگی عقرب*ها به شما کمک کنند.هرگز پابرهنه روی زمین راه نروید و لباس*های پوشیده*تر و آستین بلند بپوشید.کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف*تر در مقایسه با بزرگسالان زودتر به سم عقرب واکنش نشان می*دهند، بنابراین کودکان خود را هنگام بازی در سفر کنترل کنید.

توجه:

اگر عقرب شما را نیش زد، خونسردی خود را حفظ کنید به آرامی محل گزش را با آب و صابون بشویید یا با الکل مالش دهید. عضو آسیب*دیده را به دلیل جلوگیری از گسترش سم به سمت قلب، در سطحی پایین*تر از سطح قلب قرار دهید و فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید.