درماتيت انگشتي در گاو هاي شيري

sanjagak · 03-05-2011, 07:19 AM

بروز جمعيتي لنگش در نسبت هاي اپي دميك معضلي است كه پس از ورم پستان و بيماري هاي توليدمثلي مي تواند در رتبه سوم قرار بگيرد و متاسفانه زيان هاي اقتصادي فراواني را بر جامعه دامپروري وارد مي كند كه از آن جمله مي توان كاهش شير ،كاهش پيشرونده وزن بدن ،عدم باروري و در انتها حذف زود رس گاوان مبتلا را نام برد .
در بين بيماريهاي مربوط به انگشت در گاو شيري ،درماتيت انگشتي (DIGITAL DERMATITIS) به علت اينكه بروز جمعيتي بالايي دارد و نيز به علت داشتن الگوي اپيدميولوژيكي خاص، سالهاست كه به عنوان يكي از عوامل مهم لنگش در ميان دامپروري هاي كشور مطرح مي باشد .
بيماري براي اولين بار در ايران در سال 1979 ميلادي در يكي از دامپروري هاي كوچك در اطراف تهران توسط دكتر ايرج نوروزيان تشخيص داده شد و گزارش گرديد .
بيماري درماتيت انگشتي را مي توان به عنوان يك بيماري التهابي سطحي مسري كه ناحيه اپيدرم و نهايتا درم پوست بالاي نوار تاج سم و ترجيحا در محاذات فضاي بين انگشتي را در بر مي گيرد ،تعريف نمود . تقسيم بندي جراحات از ديد كلاسيك به دو صورت مي باشد 1- به صورت زخم مدور سطحي واكنش دار 2- جراحت پروليفراتيو زگيل مانند . اما به علت وسيع بودن طيف جراحات و مشاهده آن در اپيدمي هاي گوناگون ،اين بيماري را به نام هاي مختلفي همچون درماتيت انگشتي اولسراتيو(ULCERATIVE DIGITAL DERMATITIS) ،درماتيت انگشتي پاپيلوماتوز (PAPILLOMATOUS DIGITAL DERMATITIS)، زگيل مودار (HAIRY WARTS)، زگيل مودار در ناحيه پاشنه (HAIRY HEEL WARTS)، زگيل پا (FOOT WARTS) ، پاشنه توت فرنگي و بيماري MORTELLARO مي نامند .
دو اندام حركتي درگير شده و كمتر چهار اندام حركتي به طور همزمان مبتلا مي شوند در اين ميان نقش اندام هاي خلفي نيز بيشتر مي باشد . جراحات اين بيماري بيشتر در ناحيه پوست كف پايي يا كف دستي و عمدتا در محاذات شيار بين انگشتي ديده مي شود و نواحي همچون ناحيه بافت نرم شاخي پاشنه و ناحيه فضاي بين انگشتي و ساختارهاي پوست و بافت شاخي انگشت سوم در گير مي شوند . در اين بيماري در ابتدا اپيدرماتيت محدودي با حاشيه مشخص و قابل تفكيك از ساير قسمت هاي پوست حادث مي گردد پوست ناحيه به رنگ سرخ كه نشاندهنده يك پرخوني موضعي مي باشد در مي آيد البته در اين مواقع در بعضي از گاوان مبتلا به علت احساس خارش در موضع از حركت باز ايستاده و براي تخفيف در ميزان تحريكات شروع به لرزاندن پاي خود مي كنند به دنبال اين حالت هايپرمي اتفاق افتاده و در ادامه جراحات اوليه كه به صورت زخم باز مدور با سطحي صاف و كناره هاي قابل تفكيك مي باشد ظاهر مي گردد .در بعضي از موارد ضايعات از حالت مدور خارج مي شود و به اشكالي همچون بيضوي و يا uشكل و حتي بدون طرح هندسي خاصي قابل مشاهده مي باشد .
در حالت درماتيت انگشتي فعال (kissing lision) جراحت بصورت زوج و در كنار هم با حاشيه قابل تفكيك از يكديگر بروز مي كند رنگ جراحت متغير مي باشد و از حالت خاكستري تا قرمز قابل تغيير است ، سطح آن مرطوب بوده بطوريكه در هنگام لمس محل جراحت علاوه بر درد بسياري كه دام متحمل مي شود در ناحيه خونريزي ايجاد مي گردد در اين حالت نيز حيوان از حركت كردن امتناع كرده و وزن گيري بر روي اندام حركتي ديگر خواهد بود . به دنبال پيشرفت بيماري و تجمع بافت هاي گرانوله منظره جراحت به شكل توت فرنگي در مي آيد كه در اين حالت اپيتليوم كناره زخم بصورت نوار سفيدي قابل مشاهده مي باشد با گذشت زمان اين حالت از جراحت تبديل به شكل پاپيلوماتوز و به دنبال آن تبديل به زگيل گوشتي شده كه سطح برآمده اي دارد بعد از مدتي روي سطح زخم ،نسج شاخي غير طبيعي همراه با ساختار هاي طويل شبيه به مو نمودار مي گردد كه به اين حالت درماتيت انگشتي بالغ يا زگيل مودار پا مي گويند كه باز در اين حالت دام رغبتي براي حركت ندارد و ضعيف و نحيف شده و در انتها زمين گير مي شود البته بايد به اين نكته نيز اشاره نمود كه لنگش شديدي همانند شكل فعال درماتيت انگشتي حادث نمي گردد .
به دنبال بروز بيماري در يك دام، بلافاصله بيماري در ميان گاو هاي گله شيوع پيدا مي كند كه ابتلاي آن حتي به 90% هم ميرسد . در تمام سنين امكان ابتلا وجود دارد البته اين احتمال در تليسه هايي كه به اولين دوره شيرواري خود وارد مي شوند بيشتر مي باشد همچنين امكان ابتلا در گله با ورود دام هاي جديد مبتلا بيشترنيز مي شود . شيوع بيماري در فصول بارندگي بخصوص بهار و پاييز بيشتر مي باشد روي اين اصل بستر مرطوب و درجه حرارت نسبتا بالا و استفاده بيش از حد از حمام هاي پيشگيري كنننده نظير حمام عبوري فرمالين يا كات كبود زمينه را براي ايجاد بيماري بيشتر مي نمايد .
ماهيت اصلي بيماري چند عاملي بودن آن است عواملي همچون كاهش مكانيسم دفاعي پوست ميزبان ،رطوبت و درجه حرارت جايگاه و عامل عفوني مثل اجرام اسپيروكت به ويژه اسپيروكت ترپونما كه با حمله به عمق نسج اپيدرم و لايه استراتوم اسپينوزوم شرايط را براي يك درماتيت انگشتي آماده مي كند .
شيوه هاي درماني بسياري براي درمان درماتيت انگشتي پيشنهاد شده است كه در زير به چند مورد از آن اشاره مي شود :
1- برداشتن نسج گرانوله به كمك بيستوري تحت بي حسي موضعي و پانسمان موضع با اسپري و بانداژ نمودن موضع
2- استفاده از اسپري سرمازا و به دنبال آن سرما جراحي
3- اسپري كردن موضع با كلرامفنيكل
4- حمام دادن انفرادي با استفاده از تركيبات غير آنتي بيوتيكي مثل محلول فرمالين %5 و كات كبود %3
5- حمام دادن با محلول تركيبات آمونيوم يا حمام دادن با سولفات مس
6- استفاده از حمام اوكسي تتراسايكلين و لينكومايسين ولينكوسپكتين
7- اسپري كردن محلول تتراسايكلين و محلول دوژان سين (tetracycline gentianviatet)
البته هر يك از روش هاي درماني بالا جواب هاي متغيري را داده اند كه اين باعث شده است كه اجماعي براي استفاده از يك روش وجود نداشته باشد با اين وجود بايد جنبه هاي اقتصادي درمان و به كارگيري آسان شيوه هاي پيشنهادي و التيام زخم در زمان كوتاه و عدم بازگشت جراحات را مد نظر داشت و با توجه به اهميت اين موضوعات روش درماني مناسب را انتخاب نمود مطالعات انجام شده بر روي روشهاي درماني ارائه شده نشان دهنده اين موضوع است كه استفاده از اسپري كردن داروهاي آنتي بيوتيكي و غير آنتي بيوتيكي چه بصورت انفرادي و چه بصورت جمعي نسبت به حمام انفرادي يا جمعي ارجح تر بوده است و در اين ميان استفاده از اسپري كردن داروهاي آنتي بيوتيكي همچون لينكو مايسين هيدروكلرايد بخاطر التيام بخشيدن زخم در زمان كوتاه و عدم عود مجدد جراحات داراي اهميت بيشتري مي باشند .
با توجه به نكات گفته شده در مورد درماتيت انگشتي بايد توجه داشت كه با رعايت بهداشت در دامپروري ها ،به حداقل رساندن ميزان رطوبت جايگاه و بستر ،عدم استفاده از ابزار اصلاح سم از يك دامپروري در يك دامپروري ديگر ،ممانعت از ورود گاوهاي مبتلا به گله سالم ،به كارگيري قرنطينه و انجام تمهيدات ضدعفوني مي توان از بروز و شيوع بيماري جلوگيري كرد و التزام به رعايت اين اصول در ميان دامپروران مي تواند از زيان هاي اقتصادي كه درماتيت انگشتي به جامعه دامپروري وارد مي كند جلوگيري كند.
مهيار فريد خمامی