استفاده از مكمل غذایی در تولید و زنده مانی زنبور عسل

Dr.Vahidi · 04-17-2011, 05:24 PM

تغذیه بهینه و صحیح زنبور عسل برای زنبورداران به لحاظ كسب حداكثر بهره وری از ارزش زیادی برخوردار است كه بر همین اساس موضوع تغذیه زنبور عسل در دهه های اخیر مورد توجه محققین و پژوهشگران قرار گرفته است.

زنبور عسل برای رشد و نمو و ادامه حیات خود نیاز به مواد مغذی نظیر كربوهیدرات ها، پروتئین ها، چربی ها، ویتامین ها و مواد معدنی دارد. در حالت طبیعی زنبور عسل كربوهیدرات ها را از طریق شهد گل و پروتئین ها و سایر مواد را از طریق گرده گل دریافت می كند.

در موارد كمبود گل در طبیعت، نیاز زنبور عسل به كربوهیدرات ها را می توان از طریق تغذیه دستی با شربت شكر تامین كرد، اما برای مدت طولانی (و حتی زمستان گذرانی) نمی تواند به زندگی خود ادامه دهد و در صورتی كه منابع تامین پروتئین و سایر مواد مغذی را در اختیار نداشته باشد اختلالاتی در رشد و نمو غدد زیر حلقی، مومی و زهری ایجاد می شود. همچنین زنده مانی نوزادان كاهش یافته و با كاهش طول عمر زنبورها، از عملكرد اقتصادی پرورش زنبور عسل كاسته می شود. برای تامین مواد غذایی جانشین گرده در فصول و مكان های نامناسب از لحاظ مواد غذایی، پژوهش هایی برای جایگزین كردن جیره های پروتئین به جای گرده صورت گرفته است كه حاكی از موفقیت چشمگیر از لحاظ زنده مانی و عملكرد كندو است. طی دهه های اخیر نتایج تحقیقات زیادی كه در رابطه با نقش تغذیه در پرورش و نگهداری زنبور عسل صورت گرفته است نشان می دهد بین قدرت كندو و تغذیه صحیح همبستگی مثبت وجود دارد و فراهم كردن غذای كندوها باعث بروز هر چه بهتر پتانسیل تولید، گرده افشانی و افزایش جمعیت كندوها شده است. این پژوهش با توجه به شرایط خاص جغرافیایی استان اردبیل و كاستی ها اثر جانشین پروتئین در كندوها، انجام شده است.

مواد و روش ها

به منظور بررسی اثرات تغذیه ای پروتئین (كیك پروتئینی) جانشین گرده در مزرعه، از ده كندو به عنوان گروه تیمار و از ده كندو به عنوان گروه شاهد استفاده شد. برای گروه تیمار در طی مراحل آزمایش از كیك پروتئین استفاده شد در حالی كه برای گروه شاهد از مكمل غذایی استفاده نشد. برای تهیه كیك پروتئین در این پژوهش از مخلوط شكر، كنجاله سویا، پروتئین تك یاخته، اكسی تتراساكلین، شیر خشك كم چربی و زرده خشك تخم مرغ، آب، عسل و سركه استفاده شد. تركیبات كیك پروتئین در جدول 1 آمده است. به همراه جیره غذایی فوق برای تغذیه پاییزی و اوایل بهار از مخلوط آب و شكر 1 به 2 و 1 به 1 برای مبارزه با بیماری ها و تحریك ملكه به تخم گذاری استفاده شد. به منظور تعیین زنده مانی كندوها از شمارش تعداد قاب های دارای جمعیت زنبور عسل در هر دو طرف قاب و برای تعیین میزان تولید عسل از طریق وزن عسل تولید شده در هر كندو استفاده شد. آنالیز آماری داده ها با روش t-test از بسته آماری SAS انجام شد.
جدول 1 ـ تركیبات جیره غذایی آزمایش (مقادیر مورد نیاز برای تهیه كیك 350 گرمی جهت 10 كندو در سه مرحله (اول، دوم و سوم)

جای جدول

نتایج اثر تغذیه و مكمل غذایی (كیك پروتئینی) بر تولید عسل و زنده مانی زنبور عسل در جدول 2 آمده است. نتایج پژوهش نشان داد اگر تغذیه ای كیك پروتئینی در گروه تیمار در مقایسه با گروه شاهد بر تولید و زنده مانی معنی دار است (05/0 > P ) میانگین تولید و زنده مانی در گروه تیمار و شاهد به ترتیب 60/6 ± 89/72 در مقابل 08/4 ± 53/51 و 69/0 ± 95/8 در مقابل 33/0 ± 15/5 بود. گروه تیمار در مقایسه با گروه شاهد میزان زنده مانی و تولید عسل را به ترتیب 8/3 قاب و 36/21 كیلوگرم افزایش داده است. (05/0P> ). همبستگی بین زنده مانی و تولید عسل در گروه تیمار 246/0=r و در گروه شاهد 673/0=r بود.
جدول 2 ـ میانگین (SEM±) اثر كیك پروتئینی بر تولید عسل و زنده مانی كندوی زنبور عسل
جای جدول
حروف a،b در هر ردیف مربوط به تفاوت معنی دار (50/0 > p) بین میانگین ها است.

با توجه به نتایج پژوهش، بالاترین میانگین تولید و زنده مانی با گروه تیمار به دست آمد (50/0 > P) می باشد به طوری كه تیمار كیك پروتئینی میزان تولید و زنده مانی را به ترتیب 36/21 كیلوگرم و 8/3 قاب افزایش داد. ماجا وسكا و همكاران (2005)، با انجام پژوهشی بیان كردند، استفاده از مكمل های تغذیه ای در فصل بهار تعداد بچه ها و زنده مانی كندو را افزایش داد. آنها گزارش كردند، استفاده از مكمل های غذایی باعث بهبود راندمان زنبور عسل در فصول نامناسب سال از لحاظ تغذیه ای می گردد. در پژوهش دیگری، هایس (1984) نتایج استفاده از پودر سویا و پروتئین تك یاخته در فصل بهار را به جای گرده مثبت ارزیابی كرد. علاوه بر این پژوهش ها، محققان زیادی اثر استفاده از مكمل غذایی بر تولید و زنده مانی را گزارش كرده اند. نتایج حاصل از این پژوهش نیز با گزارشات این محققان مطابقت دارد. تغذیه زنبورها با جانشین های مكمل پروتئینی بافت های گوناگون را تحت تاثیر قرار می دهد كه با فراهم كردن اسید آمینه و ویتامین های مورد نیاز تولید و زنده مانی زنبورها در كندو را فراهم می كنند. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، استفاده از مكمل پروتئینی برای كندوها توصیه می گردد.

نویسنده: اردشیر اشرفی، كارشناس امور دام معاونت بهبود تولیدات دامی ، بهروز خلیلی – كارشناس ارشد فیزیولوژی دام ، مرتضی جعفر اوغلی – عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور اردبیل ، حسین اعزازی، دانشجوی كارشناس ارشد تغذیه دام