تورم سرخرگ ویروسی اسب

مقدمه :

 تورم سرخرگ ویروسی اسب بیماری ویروسی حاد واگیر دار در تک سمیان است.

 بیماری با تب ، افسردگی، ادم در قسمت های انتهایی بدن بخصوص در اندام های حرکتی، اسکروتوم، پرپیوس و کنجکتیویت ، ترشحات بینی، سقط و گاهی مرگ در کره ها همراه است.

بیماری در گذشته با نام های دیگری مانند: تیفوئید اسب، Epizotic cellulitis- pinkeye، epizotic lymphangitis – نیز شناخته می شده است.

اهمیت های بیماری :

 EVA دارای اهمیت اقتصادی در اسب ها می باشد به طوری که این بیماری در جمعیت های اسبی خیلی از کشورهای جهان پیدا می شود و رخدادهای تایید شده بیماری رو به افزایش است.نریان ها می توانند ناقل های طولانی مدت این ویروس باشند و ویروس را در حین جفت گیری به مادیان ها منتقل کنند. شکل حاد بیماری در بعضی از اسب ها رخ می دهد .

 تلفات در حیوان های بالغ خیلی نادر است ولی بیماری می تواننددر مادیان های آبستن آلوده باعث سقط و یا حتی مرگ و میر در کره های جوان شود.

شیوع بیماری در مناطقی از جهان افزایش یافته است که شاید به علت افزایش جابجایی اسب ها و اسپرم آنها باشد.

سبب شناسی :

ویروس عامل EVA ویروسی کوچک از گروه ویروس های واجد RNA و پوشینه دار است.

 ویروس از جنس Arterivirus، خانواده Arteriviridae در راسته Nidovirales است.

ویروس اولین بار در سال 1953 میلادی در Ohio از اسب ها جدا شد و دهه نود میلادی در اروپا و آمریکای شمالی پیدا شد.

ویریون EVA که حدود 60 نانو متر قطر دارد تشکیل شده است از پوشینه که نوکلئوکپسید با تقارن بیست وجهی را فرا گرفته و ژنوم RNA ویروس که بوسیله ملکول های پروتئینی نوکلئوکپسید (N) احاطه شده است. ژنوم خطی و غیر منقطع این ویروس ، تک رشته ای و سنس مثبت است.

سازمان دهی ژنومی و تکثیر ویروس توسط آنزیم های (پروتئین های غیر ساختاری) ویروس شامل RNA polymrase وابسته به RNA، Transcriptaseو Replicase انجام می شود.

ویروس دارای هفت پروتئین ساختاری است که عبارتند از پروتئین نوکلئوکپسید(N)، پروتئین های غیر گلیکوزیله پوشینه(Mو E)، پروتئینGP2b ، GP3، GP4، GP5، پروتئین های N،M و GP5 ترکیبات عمده ویریون هستند و مابقی پروتئین ها به میزان کمتری وجود دارند.

پوشینه از لیپید دو لایه ای ( ده درصد وزن ویریون) و پروتین های اصلی GP5و M تشکیل شده و به شکل هترودایمر با پیوند دی سولفیدی می باشند. گلیکو پروتئین های جزیی پوشینه از مجموعه هتروتریمری تشکیل یافته اند که با برخی مولکول های E ارتباط می یابند و در بالای راس هسته ایزومتریک قرار گرفته اند.

 با آنکه فقط یک سروتیپ ویروس شناسایی شده است ولی شواهد کافی در خصوص تفاوت های ژنومی و پادگنی در ویروس های جدا شده در زمانها و مکان های مختلف وجود دارد. حدت ویروس و پتانسیل ایجاد سقط در سویه های آن متفاوت می باشد به طوری که بعضی سویه ها فقط باعث بروز تب خفیف تا متوسط می شوند.

 آنالیز محدود ژنتیکی سویه های جدا شده این ویروس حاکی از آن است که سویه های یافت شده در الاغ های آفریقای جنوبی، تفاوت قابل توجهی از سویه های جدا شده در آمریکای شمالی و اروپا دارد.

حیوانات حساس :

 EVA در گونه های تک سمیان یافت می شود. آنتی بادی این ویروس در اسب ها و پونی ها و الاغ ها و گورخرها گزارش شده است. در اصل این بیماری در بین اسب ها و پونی ها رخ می دهد و لی علایم بالینی در عفونت تجربی الاغ ها نیز گزارش شده است. با اینکه مشخص شده که این ویروس می تواند خیلی از نژادهای اسب را عفونی کند ولی شیوع عفونت متغیر بوده و بیشتر در نژادهای StandardbredوWarmblood رخ می دهد.

 شواهد کمی از عفونت با این ویروس در جمعیت تک سمیان وحشی وجود دارد.

مدارک محدودی مبنی بر بیماری زا بودن ویروس در شترسانان آمریکای جنوبی(آلپاکا و لاما) وجود دار د و ممکن است این حیوانات جزو میزبانهای طبیعی باشند.

اسید نوکلئیک این ویروس در آلپاکایی که سقط جنین کرده با روش PCR شناسایی شده است.

تورم سرخرگی ویروسی اسب، بیماری واگیر تک سمیان و با گستره جهانی می باشد. اغلب کشورهایی که پایش سرمی این بیماری را انجام داده اند، موفق به یافتن پادتن های ضد ویروس EVA شده اند از جمله اسب های سرم مثبت در آمریکای شمالی و جنوبی، اروپا، آسیا، آفریقا و استرالیا گزارش شده اند. با اینکه عفونت EVA در میان اسب های قاره اروپا متداول است ولی در بریتانیا نادر می باشد. به نظر می رسد که این ویروس در ایسلند و ژاپن وجود ندارد.

اپیدمیولوژی و انتقال :

 طیف میزبان های طبیعی و تجربی این بیماری به تک سمیان محدود است. بر اساس یافته های حاصل از بررسی های سرمی و رخدادهای گزارش شده EVA، این ویروس در جمعیت های اسبی خیلی از کشورهای جهان وجود دارد و لی ژاپن و ایسلند بطور مشخص از این مورد استثنا هستند. ولی وقوع بیماری معمول نیست و در پی جابجایی اسب ها و یا اسپرم ها آنها رخ می دهد.

 اپیدمیولوژی بیماری تورم سرخرگی ویروسی اسب در برگیرنده عوامل زیر است:

ویروس، میزبان، محیط، تفاوت حدت در سویه هایی از ویروس که به طور طبیعی رخ داده اند، راه های انتقال ویروس، وضعیت ناقلی در نریان و ماهیت ایمنی اکتسابی علیه عفونت.

عفونت ناشی از ویروس از چهار راه عمده بین اسب ها منتشر می شود:

– انتقال عفونت از راه مقاربتی (از نریان عفونی به مادیان ها در حین جفت گیری)

– انتقال عفونت از طریق تلقیح مصنوعی مادیان ها با اسپرم آلوده به ویروس.

– تماس با جنین های سقط شده و ترشحات و بافت های عفونی دفع شده در زمان زایمان.

– تماس مستقیم با ریز قطره های (آئروسل) عفونی مجرای تنفسی حیوان عفونی.

 نریان منبع مهم ویروس است و ویروس در غده های ضمیمه جنسی نریان موضع می گیرد و می تواند در اسپرم نریان تا هفته ها، ماه ها، سال ها و حتی تا آخر عمر حیوان باقی مانده و دفع شود.

 بعد از بهبودی بیماری حاد در نریان ، قدرت باروری آنها مختل نمی شود و هیچ علامتی از بیماری نشان نمی دهد در حالی که حیوان به صورت ناقل باقی مانده است.

 برعکس نریان، وضعیت ناقلی در مادیان ها رخ نمی دهد.

حیوان های فحل یاب(Teasers) منابع بالقوه این ویروس هستند.

 با وجود اینکه رخداد این بیماری همیشه با بروز شکل بالینی مشخصEVA همراه نیست ولی انتقال ویروس می تواند به شکل گسترده ای در میادین اسبدوانی یا مزرعه های پرورش اسب منتشر شود. در واقع بیشتر موردهای عفونت طبیعی با این ویروس بدون علامت های بیماری است. انتقال حیوان های مبتلا به شکل حاد بیماری ،ویروس را از راه ترشحات تنفسی منتشر می کنند. انتقال از طریق ریز قطرات عفونی معلق در هوا راه مهم انتشار ویروس توسط اسب هایی است که به شدت به ویروس آلوده هستند. آئروسل های عفونی عامل اصلی اشاعه بیماری در میدان های اسب دوانی، جشنواره ها، نمایشگاه ها و مزایده های اسب، مزرعه های پرورشی و کلینیک های دامپزشکی می باشند.

 این ویروس در مجرای تناسلی مادیان های مبتلا به فرم حاد بیماری و نیز در مجرای تناسلی نریان های مبتلا به فرم مزمن بیماری وجود دارد. بنابراین ویروس می تواند از راه مقاربتی توسط مادیان های عفونی حاد و نریان مبتلا به فرم حاد یا مزمن منتقل شود.

 انتقال بیماری از نریان به مادیان از طریق دهانه رحم رخ می دهد.

انتقال ویروس از طریق غیر مستقیم و از راه مکانیکی نیز ممکن است.

 بیماری می تواند از طریق تنفسی، مقاربتی، مادرزادی یا به صورت غیر مستقیم رخ دهد.

حضور ویروس به مدت کوتاهی پس از عفونت در ترشحات واژن و رحم، تخمدان و لوله رحمی.

 بدنیا آمدن کره های آلوده در مادیان هایی که در اواخر دوره آبستنی مبتلا به بیماری شده اند.

 دیده نشدن شکل واقعی ناقلی بیماری در مادیان ها و اسب های اخته شده و کره های نابالغ. و همچنین حضور ویروس در ادرار و مدفوع اسب های مبتلا به بیماری در خلال مرحله حاد بیماری.

 غیر فعال شدن ویروس بیماری در 30-20 دقیقه در 58-56 درجه سانتی گراد(136-133 درجه فارنهایت). ویروس می تواند3-2 روز در 38 درجه سانتی گراد و تا 75 روز در 8-4 درجه سانتی گراد زنده بماند.

 عفونی باقی ماندن منی یخ زده.

 تکثیر ویروس در ماکروفاژهای مستقر در برونش ها و آلوئول های ریوی و نیز مونوسیت های گردشی بعد از قرار گرفتن حیوان در معرض ذرات عفونی معلق در هوا.

حضور ویروس بعد از گذشت 48 ساعت پس از عفونی شدن حیوان در غده های لنفاوی ناحیه.

ادامه این روند با ویرمی لکوسیت ها و انتشار سریع ویروس در این مدت در بافت ها و مایعات بدن.

 موضعی شدن ویروس در آندتلیوم مویرگ ها، مجاری منی بر (Seminiferous tubulus)، تیروئید و کبد.

رخ دادن حالت ناقلی وابسته به نرینگی(Androgen dependent) در عفونت حاصل از این ویروس در نریان ها به طوری که نریان های اخته یا نابالغ و مادیان های ناقل ویروس نمی گردند.

بروز سقط جنین در نتیجه میومتریت در مادیان های آبستن و همچنین اختلال در گردش خون جفت.

 عدم قابل تشخیص بودن ویروس به مدت طولانی(تا 28 روز بعد از عفونت) در اغلب بافت ها و مایع های بدن به جز نریان ها و یا در عفونت قطعی.

 باقی ماندن درصد متفاوتی از نریان ها به مدت طولانی به صورت عفونی.

 استقرار ویروس عامل بیماری بیشتر در غده های ضمیمه تناسلی بخصوص در قسمت متسع رگ وابران (Ampula of the vas deferens) در نریان های حامل.

 علائم بالینی

 ایجاد عفونت بالینی یا عفونت پنهان با در معرض قرار گرفتن با ویروس تورم سرخرگی اسب که به عوامل مختلفی از جمله:

 سویه ویروس، میزان ویروس، سن حیوان، شرایط جسمانی حیوان و عوامل محیطی ارتباط دارد.

 تحت بالینی بودن بیشتر موردهای عفونت طبیعی بیماری

دوره کمون بیماری: 14 – 2 روز .( متغیر بودن طول دوره کمون با توجه به راه درگیری با ویروس)

 وسعت و شدت علایم بیماری در حیوان های مبتلا به EVA در خلال رخدادهای بیماری متفاوت است و اغلب ترکیبی از علامت های زیر را می توان مشاهده کرد:

• تب: به مدت 9-2 روز.
• لکوپنی
• افسردگی
• بی اشتهایی
• خیز در اندام های حرکتی (بخصوص در اندام های حرکتی پشتی) و در قسمت های تحتانی بدن (Dependent edema) مثل ادم پوست حشفه و کیسه بیضه.
• سایر علامت هایی که دوام کمتری دارند عبارتند از:
• تورم ملتحمه چشم
• آبریزش از چشم
• ترس از نور
• ادم در اطراف و بالای حدقه چشم
• التهاب مخاط بینی و ترشح از بینی
• ادم در جدار شکمی بدن (از جمله ادم غده های پستانی در مادیان ها)
• واکنش کهیری در پوست که گاهی در اطراف گردن یا سر موضعی می شود
• سختی در راه رفتن
• تنگی نفس
• اسهال
• زردی
• عدم تعادل
• وقوع سقط جنین و یا مرده زایی در اواخر مرحله حاد بیماری یا در اوایل دوره نقاهت بیماری.
• متغیر بودن میزان سقط جنین در رخدادهای طبیعی بیماری از زیر 10 درصد تا 50 درصد.
• بروز سقط به علت درگیر شدن مادیان با بیماری از راه تنفسی با یک حیوان دارای فرم حاد بیماری.
• عفونی بودن کره هایی که مادر آنها در اواخر دوره آبستنی بیماری شده است.
• کاهش قدرت باروری، افت کیفیت اسپرم و کاهش میل جنسی در نریان درگیر شکل حاد بیماری.
• نادر بودن تلفات در موارد وقوع طبیعی بیماری ولی گاهی در کره های جوان ( چند روزه تا چند ماهه) دیده شده است.
• عدم گزارش طغیان بیماری در الاغ ها و قاطرها ولی پیدا شدن آنتی بادی مربوط به بیماری در این گونه ها.
• وجود علایمی همچون:
• تب همراه با افسردگی خفیف
• تورم خفیف ملتحمه چشم
• آبریزش کم از بینی و چشم
• ادم

در الاغ های تلقیح شده با سویه بیماری زای اسبی دیده شده است.

 متغیر بودن میزان شیوع بیماری در میان نژادهای مختلف. متداول بودن عفونت در اسب های Standardbred ایالات متحده آمریکا.

 وجود آنتی بادی های ویروس در 24 درصد اسب های Standardbred ، 4/5 درصد اسب های Throughbred، 0/6 درصد اسب های Quarter و 3/6 درصد اسب های Warmblood .

 شیوع بالای عفونت در اسب های اروپا در میان اسب های Warmblood .

 یافته های اسیب شناسی

 ضایعه های پاتولوژیک مشهود و میکروسکپی بیماری بازتاب آسیب عروقی فراگیر و قابل توجه ناشی از ویروس EVA است.

 یافته های آسیب شناسی عبارتند از:

• ادم
• احتقان و خونریزی های زیر جلدی بخصوص در اندام های حرکتی و شکم
• ازدیاد مایع صفاقی – مایع جنب و پریکارد قلب
• ادم و خونریزی در گره های لنفاوی حفره های صدری و شکمی- روده های کوچک و بزرگ بخصوص سکوم و قولون
• ادم ریوی
• آمفیزم ریوی
• ذات الریه
• آنتریت
• آنفارکتوس طحال ( در موارد کشنده بیماری در کره اسب ها)
• تورم، پرخونی و خونریزی در آندومتریوم رحم مادیان های سقط کرده.

 در جنین های سقط شده:

 اتولیز تقریبی جنین های سقط شده و افزایش مایع در حفره های بدن و درجه های متفاوتی از ذات الریه و ادم بین لوبولی ریه.

 التهاب عروق ضایعه مشخص بیماری که اغلب شریان های ریز و وریدهای کوچک را درگیر کرده

 اختلالات شامل طیفی از ادم عروقی و ادم اطراف عروقی و گاهی همراه با نشت لمفوسیت ها و هیپرتروفی سلول های آندوتلیال در موارد خفیف تا نکروز فیبرینی لایه میانی رگ های خونی، نشت وسیع لمفوسیت ها، نکروز و از بین رفتن آندتلیوم و تشکیل لخته در عروق در موارد شدید

 در جنین های سقط شده در صورت وجود التهاب عروقی :

 وجود ضایعات در جفت، مغز ، کبد، طحال و ریه ها

 در کره های جوان تلف شده :

 ادم بین لوبولی، پرخونی و نشت سلول های تک هسته ای در ریه ها، تحلیل لنفوئیدی و خونریزی در بافت های لنفورتیکولر و گاهی همراه با آنتریت، خونریزی های کانونی و نکروز غشا مخاطی روده کوچک

 جراحت ها و تغییرهای پاتولو ژ یک ناشی از ویروس در مقطع های بافتی از جنین های سقط شده شامل:

-1ادم و التهاب عروقی واضح در مخاط ژوژنوم و لایه پوششی آن

-2نکروز و تحلیل مرکز زایای لنفوئیدی در گره لنفاوی روده بند و ادم مشخص در بافت متصل به آن

-3نکروز در سرخرگ کوچک عضلانی گره لنفاوی روده بند

-4دژنراسیون و هموراژی در قسمت راسی و مرکزی بخش گلومرولی غده فوق کلیه به همراه التهاب عروقی واضح در مویرگ های در قاعده و قشری آن

-5التهاب عروقی، دژنراسیون و نکروز سلول های لایه میانی قشر غده فوق کلیه و نشت نوتروفیل ها به منطقه نکروزی

-6پرخونی، تورم و افزایش یاخته های سازنده بافتی در گلومرول کلیه و هیپرپلازی یاخته های درشت هسته در توبول های انتهای کلیه (Macula densa)

 مشکوک شدن به بیماری EVA با دیدن علایمی چون:

تب، افسردگی، ادم، تورم ملتحمه چشم، ترشحات بینی و سقط جنین در اسب.

 عدم رسیدن به تشخیص قطعی بیماری به علت تشابه آن با بیماری های تنفسی و غیر تنفسی در اسب و نیاز به آزمایش های ویروس شناسی، سرم شناسی و هیستوپاتولوژی.

 شباهت بالینی بیماری هایی چون آنفلوآنزای اسب، عفونت ناشی از هرپس ویروس های 1 و 4، ویروس های رینیت اسب(AوB) ، آدنوویروس های اسب، عفونت های استرپتوکوکی با رجوع خاص به پورپوراهموراژیک

 تشخیص تفریقی بیماری با بیماری هایی چون:

بیماری تک گیر کم خونی عفونی اسب، مسمومیت ناشی از hoary alyssum و بیماری طاعون اسبی.

قابل تشخیص و تفریق بودن سقط جنین ناشی از بیماریEVA از سقط ناشی از بیماری هرپس ویروس 1 و به ندرت هرپس ویروس 4 اسب.

 نمونه های مناسب جهت تایید تشخیص از طریق کشت و جدا سازی ویروس یا روش PCR:

سواب های بینی – حلقی یا نمونه حاصل از شست و شوی آنها، سواب های ملتحمه چشم و نمونه های خون لخته نشده.

اخذ نمونه های سرمی دوره حاد و نقاهت بیماری برای انجام آزمون های سرمی

نمونه های مورد نیاز از جنین سقط شده به علت بیماری EVA:

جفت به همراه مایعات جنینی و جفت، ریه، بافت های لمفورتیکولار و دیگر بافت های جنین.

تایید وضعیت ناقل بودن نریان در صورت مثبت بودن آزمایش سرمی ، از طریق کشت و جداسازی ویروس در مایع منی یا PCR انجام می شود.

 شواهد آزمایشگاهی

 تعیین هویت عامل بیماری:

جدا سازی ویروس:

در صورت مشکوک بودن به EVA، یا جهت تایید عفونت تحت بالینی و تعیین وضعیت نریان از نظر ناقل بودن،باید کشت و جدا سازی از سواب های بینی – حلقی، ملتحمه چشم، نمونه های خون لخته نشده و منی به عمل آید.

اخذ نمونه ها بلافاصله پس از شروع تب شانس جدا سازی ویروس را بیشتر خواهد کرد.

لاین سلولی RK، LLC-MK2 و سلول های بنیادی کلیه اسب یا خرگوش، سیستم های کشت سلولی انتخابی هستند.

تهیه آنتی سرم پلی کلونال خرگوش برای تعیین هویت ویروسEVA در کشت سلول های عفونی شده و مونو کلونال آنتی بادی های موش علیه نوکلئوکپسید ویروس و گلیکو پروتئین غالب پوشینه ویروس(GP5) و نیز آنتی سرم مونو اسپسیفیک خرگوشی علیه پروتئین M ویروس.

جدا سازی ویروس از منی:

دفع دایم ویروس در نریان ناقل( کوتاه مدت یا بلند مدت) از طریق منی.

نریانی مورد آزمایش منی قرار می گیرد که از نظر پادتن های EVA سرم مثبت است و سابقه مایه کوبی علیه بیماری را ندارد. در صورت مشخص نبودن وضعیت سرمی و سابقه واکسیناسیون در زمان انتقال منی ، آزمایش منی از طریق کشت و جداسازی ویروس لازم است.

روش های تشخیص اسید نوکلئیک ویروس:

روش های استاندارد RT-PCR دو مرحله ای، RT-PCR یک مرحله ای و Real-time RT-PCR دارای بیشترین مقبولیت بعنوان جایگزین برای روش جداسازی ویروس EVA در کشت سلولی می باشند.

استفاده از روش RT-PCR برای تشخیص RNA اختصاصی ویروس در نمونه های بالینی و نیز نمونه های کالبدگشایی.

استفاده از RT-PCR یک مرحله ای، RT-PCR دو مرحله ای، RT nestedPCR و TaqMan R rRT- PCR یک لوله ای برای تشخیص سویه های مختلف ویروس در مایع کشت منی، بافت و ترشحات بینی.

روش های هیستوپاتولوژی و ایمنو هیستوشیمی:

در صورت بروز تلفات ناشی از بیماری باید شواهد بافت شناسی مربوط به التهاب عروقی فرا گیر مورد بررسی قرار گیرند.

وجود تورم سرخرگی نکروزی منتشر که سلول های آندوتلیال و مدیال عروق مبتلا را درگیر می کند علامت شاخص بیماری است.

شناسایی پادگن بیماری در بافت های مختلف حیوان مبتلا از قبیل ریه، کبد، طحال و جفت.

تشخیص آنتی ژن ویروس موجود در سیتوپلاسم سلول های آلوده به این ویروس از طریق ایمنوفلورسانس کونژوگه با سرم پلی کلونال ضد EVA.

 آزمایش های سرمی:

حنثی سازی ویروس یا آزمایش VN، آزمایش ثبوت عنصر های مکمل، فلورسنت آنتی بادی غیر مستقیم، آگار ژل ایمنودیفیوژن، الایزا و فلورسنت میکروسفرایمنواسی.

درمان

هیچ گونه درمان موثری برای بیماری شناخته نشده است.

پیشگیری و کنترل

 کنترل بیماری از طریق مدیریت مناسب و استفاده اختیاری از واکسن.

 جدا سازی اسب های بیماری از سایر اسب ها.

 انجام اقدامات احتیاطی، ایمنی زیستی، رعایت بهداشت و ضدعفونی کردن لوازم در زمان انجام تلقیح مصنوعی یا جفت گیری یا اخذ منی از اسب های آلوده.

 نگهداری نریان ناقل ویروس در جایی دور از اسب های دیگر.

 غیر فعال شدن راحت ویروس در اثر نور، رطوبت کم، پاک کننده ها و ضدعفونی کننده های رایج و حلال های چربی.

 کنترل انتقال از راه مقاربتی از طریق مدیریت صحیح بهداشتی و واکسیناسیون.

 جدا سازی مادیان های آبستن از بقیه دام ها جهت جلوگیری از سقط جنین.

 قرنطینه اسب های تازه وارد به مدت 3 تا 4 هفته.

 مصرف واکسن برای مادیان های آبستن بخصوص در 2 ماه اخر آبستنی و کره های زیر 6 هفته توصیه نمی شود.

 دو واکسن برای بیماری تهیه شده است:

واکسن زنده تخفیف حدت یافته (MLV)

واکسن غیر فعال

بهداشت عمومی :

 هیچ مدرکی دال بر آلودگی انسان توسط ویروس تورم سرخرگی اسب وجود ندارد.