رادیکال آزاد چیست ؟ بارها در مقالات و یا سمینارها اصطلاح رادیکال آزاد را شنیده ایم . در این مقاله می خواهیم در مورد رادیکال های آزاد صحبت کنیم. رادیکال آزاد چیست ؟ واژه های ROS و RNS چیست ؟ چرا تجمع رادیکال های آزاد برای موجودات زنده مضر می باشد؟ امروزه پژوهشگران اظهار میدارند که تولید رادیکال های آزاد می تواند با برخی از بیماری ها در انسان و همچنین دام و طیور مرتبط باشد. به عنوان مثال افزایش تولید رادیکال های آزاد در جوجه های گوشتی می تواند منجر به بروز آسیت در پرندگان شود. بنابراین در این مقاله می خواهیم مروری به مفهوم رادیکال آزاد داشته باشیم.
رادیکال های آزاد ترکیباتی بیولوژیکی هستند که حاوی یک یا چندین الکترون جفت نشده می باشند. بیشتر رادیکال های آزاد از اکسیژن و یا نیتروژن مشتق می شوند. بنابراین اگر رادیکال های آزاد از اکسیژن مشتق شوند به آنها ROS که مخفف Reactive oxygen species می باشد گفته می شود و چنانچه رادیکال های آزاد از نیتروژن مشتق شوند به آنها RNS گفته می شود که علامت اختصاری Reactive Nitrogen species می باشد. ذاتا رادیکال های آزاد ترکیبات فعال و ناپایداری هستند. بنابراین آنها تمایل زیادی به واکنش و تهاجم به سایر مولکول ها را دارند. به عنوان مثال رادیکال های آزاد پتانسیل زیادی برای حمله و آسیب زدن به ژنوم سلولی همچون DNA ، پروتیین ها و کربوهیدارت ها دارند. شاید این سوال در ذهن پیش آیاد که چرا رادیکال های آزاد تمایل زیادی به حمله به سایر مولکول ها دارند ؟ جواب این سوال در سطر اول همین پاراگراف داده شده است !! این ترکیبات چون با کمبود الکترون مواجه هستند در نتیجه برای اینکه کمبود مزبور را جبران کنند به سایر مولکول های آلی حمله می کنند تا با کسب الکترون از آنها به پایداری برسند. بنابراین آنها با حمله به سایر مولکول ها خود را به حالت پایدار رسانده و در عوض منجر به تخریب سایر مولکول ها می شوند . رادیکال های آزاد را میتوان به دزدهای درون سلولی تشبیه کرد !! که با حمله به سایر مولکول ها خود را اغنا کرده و در عین حال انرژی و مواد آلی ارزشمند درون سلولی را در جهت منافع خود، که همانا رسیدن به شکل پایدار می باشد، به مصرف می رسانند. بنابراین افزایش تولید رادیکال های آزاد به معنای افزایش تخریب مولکول های مفید و افزایش هدر روی انرژی ئر درون سلول می باشد. این بدان معنا است که افزایش تولید رادیکال های آزاد میتواند منجر به بدتر شدن کارایی حیوان و پرنده شده و پتانسیل تولید را کاهش بدهد. حال در سطور زیر میخواهیم به صورت ساده به نقش انتی اکسیدان ها در جیره بپردازیم !
نقش آنتی اکسیدان ها در این میان چیست ؟ چرا ما گاها به جیره انتی اکسیدان اضافه می کنیم ؟ آنتی اکسیدان ها همانند پیشمرگ عمل میکنند !! و مانع از تخریب مولکول های ارزشمند سلولی همچون DNA می شوند. اگر خاطرتان باشد در سطور فوق بیان شد که رادیکال های آزاد برای اینکه به شکل پایدار مولکولی برسند، به سایر مولکول ها حمله کرده و الکترون آنها را می دزدند تا کمبود الکترون خود را جران کنند. به عبارت دیگر رادیکال های آزاد همانند راهزنانی عملی می کنند که سلامت و دارایی (پتانسیل تولید) حیوانات را به خطر می اندازند در این میان ما با افزودن آنتی اکسیدان به جیره آنها را به عنوان پیشمرگ در اختیار رادیکال های آزاد قرار میدهیم. در چنین شرایطی آنتی اکسیدان ها الکترون های خود را در اختیار ، رادیکال های آزاد قرار می دهند و با این کار مانع از حمله رادیکال های آزاد به مولکول های ارزشمند سلول ها می شوند.
