ویتامین D چیست و چه اهمیتی در تغذیه دام و طیور دارد. ویتامین D2 با ویتامین D3 چه تفاوتی دارد؟ آیا ذرت های کپک زده می توانند بر کارایی ویتامین D3 تاثیرگذار باشند؟ با ما باشید تا در مورد این ویتامین اطلاعات بیشتری را به دست آوریم
قبل از اینکه در مورد ویتامین D یا ویتامین D3 صحبت کنیم بهتر است که برخی از اصطلاحات را که در این مقاله مورد استفاده قرار خواهد گرفت را با یکدیگر مطالعه کنیم
استرول چیست ؟
استرول ها جزو مواد آلی هستند اگر به آخر کلمه استرول توجه کنید (استرول) مشاهده می کنید که به (OL) ختم شده است. OL نشان دهنده الکل می باشد و بنابراین این دو حرف نشان دهنده این است که استرول ها جزو استروئیدهای الکلی هستند. استرول ها در گیاهان، حیوانات و حتی قارچ ها یافت می شوند. از مهمترین استرول های حیوانی میتوانیم به کلسترول اشاره کنیم. البته لازم به توضیح است که استرول ها خانواده بزرگی از مواد آلی را شامل میشوند . ممکن است که یک نوع استرول در گیاهان، حیوانات و میکروب ها یافت شود و ممکن است که استرولی همچون کلسترول فقط در حیوانات وجود داشته باشد.
کلسترول چیست ؟
کلسترول یک استرول است که فقط در حیوانات یافت می شود. بنابراین در گیاهان و باکتری ها یافت نمی شود. متاسفانه برخی از کارخانه ها در تبلیغات روغن های گیاهی خود می نویسند “” خالی از کلسترول “” و آن را به عنوان یک مزیت برای مشتری معرفی میکنند و این در حالی است که ذاتا گیاهان فاقد کلسترول می باشند و کارخانه هیچ فراوری برای حذف کلسترول آن انجام نداده است !! کلسترول در ساخت غشای سلولی و حفظ سیالیت آن نقش دارد. همچنین کلسترول برای ساخت هورمون های استروئیدی، جنسی و همچنین اسیدهای صفراوی مورد نیاز است و همان طور که میدانیم اسیدهای صفراوی نیز در جذب چربی ها نقش دارند.
سوال: ویتامین D چیست ؟
نام دیگر ویتامین D، ویتامین آفتاب است. ابتدا باید بگوییم که ویتامین D یا ( VitD ) به گروهی از ترکیبات نزدیک به هم گفته می شود که فعالیت ضد راشیتیسمی دارند.
سوال : چرا ویتامین D را با اسامی همچون VitD2 و VitD3 شناسایی می کنند ؟ وجه اختلاف این دو شکل از ویتامین کجاست ؟
همان طور که در سطور فوق نیز اشاره کردیم ویتامین D به گروهی از ترکیبات آلی نزدیک به هم گفته می شود. نکته جالب این است که شکل های زیادی از ویتامین D وجود دارند ولی فقط دو شکل آن یعنی VitD2 و VitD3 است که به طور طبیعی وجود دارند. شکل زیر ساختار فضایی VitD2 و ویتامین D3 را نشان میدهد. همان طور که مشاهده می کنید هسته استروئیدی این دو فرم از ویتامین یکسان می باشد و تنها در زنجیره جانبی است که با یکدیگر اختلاف دارند. بنابراین اختلاف اصلی VitD2 و VitD3 در زنجیره جانبی آنها می باشد. (زنجیره جانبی در داخل کادر قرمز است)
بسیار عالی !! ما تا اینجا سه مطلب مهم یاد گرفتیم !! اولا به گروهی از مواد بیولوژیکی که خاصیت ضد راشتیسمی دارند ویتامین D می گوییم، در ثانی فقط دو شکل از ویتامین D یعنی، VitD2 و VitD3 به صورت طبیعی یافت می شوند و سوم اینکه اختلاف اصلی ساختاری بین ویتامین D2 و D3 در زنجیره جانبی آنها می باشد.
سوال: آیا اختلاف VitD2 و VitD3 فقط به شکل فضایی انها ختم می شود ؟
خیر !! این دو فرم از ویتامین نه تنها در ساختار فضایی با همدیگر اختلاف دارند (زنجیره جانبی انها با همدیگر متفاوت است) بلکه میزان فعالیت ضد راشیتیسمی آنها در طیور نیز متفاوت است به طوریکه در پرندگان ، ویتامین D2 ، به اندازه ۳ درصد از VitD3 از خود فعالیت ضد راشیتیسمی نشان میدهد و به همین دلیل است که ما در جیره طیور به جای اینکه از VitD2 استفاده کنیم از ویتامین D3 استفاده می کنیم . چرا که فعالیت بیولوژیکی VitD3 خیلی بیشتر از VitD2 در طیور می باشد
سوال: کوله کلسیفرول چیست ؟
همان طور که گفتیم، دو فرم فعال ویتامین D به ترتیب VitD2 و ویتامین D3 می باشد. نام دیگر ویتامین D3 کوله کلسیفرول است.
سوال : ICU چیست ؟
با توجه به اینکه در تغذیه طیور از فرم VitD3 استفاده می شود در نتیجه واحد اندازه گیری آن در تغذیه طیور ICU می باشد که مخفف intentional chicken unit میباشد.
سوال: آیا پرندگان و حیوانات قادر به ساخت ویتامین D هستند ؟
جواب مثبت است. همان طور که در سطور بالا گفتیم، نام دیگر ویتامین D ، ویتامین آفتاب می باشد. بنابراین نور آفتاب (ماورابنفش) در ساخت ویتامین D نقش دارد. پیش ساز ویتامین D3 در پرندگان کلسترول می باشد. اما باید به این نکته توجه کنیم که این میزان ساخته شده در بدن طیور به هیچ عنوان برای تامین نیازهای طیور کافی نمی باشد و ما نیازمند مکمل سازی جیره طیور با ویتامین D3 هستیم. حال سوالی که مطرح می شود این است که نقش آفتاب در ساخت ویتامین D3 چیست ؟ جواب این سوال را در سطور پایین خواهید یافت.
سوال: کلسترول چگونه در برن پرندگان به ویتامین D3 تبدیل می شود؟
در بدن پرندگان ، کلسترول ابتدا به ۷ دهیدرو کلسترول تبدیل می شود. . متاسفانه ۷ دهیدروکلسترول خاصیت ضد راشیتیسمی ندارد !! برای اینکه ۷ دهیدروکلسترول خاصیت ضد راشیتیسمی پیدا کند می بایستی که در حلقه B تغییراتی ایجاد شود. برای ایجاد چنین تغییری نیاز به تابش ماورا بنفش داریم. به شکل زیر توجه کنید . تصویر سمت چپ قبل از تابش اشعه و تصویر سمت راست پس از تابش اشعه می باشد . بنابراین برای چنین تغییر ساختاری نیاز به UV یا اشعه ماورا بنفش داریم.
سوال: وظایف اصلی فیزیولوژیک ویتامین D چیست ؟
ویتامین D3 در متابولیسم کلسیم و فسفر نقش مهمی دارد. در نتیجه در ساخت استخوان ، دندان ، منقار ، ناخن و پوسته تخم مرغ نقش بسیار مهمی دارد.
ویتامین D3 در افزایش جذب کلسیم از روده نقش دارد
ویتامین D3 باعث افزایش بازجذب کلیوی ویتامین D3 شده و در نتیجه از هدر روی این ویتامین جلوگیری میکند.
آیا نوع منبع کلسیمی استفاده شده بر جیره بر اهمیت استفاده از ویتامین D تاثیرگذار است ؟
جواب مثبت است ! هرچه میزان حلالیت منبع کلسیم در جیره کمتر باشد، اهمیت ویتامین D3 در جیره افزایش پیدا میکند. مونوکلسیم فسفات محلول ترین ترکیب دارای کلسیم و فسفر است و به همین جهت میتواند از طریق انتشار جذب شود.
سوال : کدام ماده خوراکی دارای مقادیر مناسبی از ویتامین D3 می باشد؟
پودر ماهی دارای مقادیر مناسبی از ویتامین D3 می باشد . مصرف پودر ماهی احتمال کمبود این ویتامین در جوجه ها را به شدت کاهش میدهد (نکته : پودر ماهی سالم و با کیفیت به ندرت در بازار ایران یافت می شود !!!)
سوال : آیا ویتامین D فقط در ساخت استخوان، دندان و پوسته تخم مرغ نقش دارد؟
خیر !! متاسفانه بسیاری از ما تصور میکنیم که وظیفه ویتامین D فقط در استخوان سازی و ساخت پوسته تخم مرغ می باشد و این درحالی است که این ویتامین از تکثیر سلولی غیر کنترل شده جلوگیری میکند و از سوی دیگر باعث بهبود سیستم ایمنی شده و همچنین از خود ایمنی جلوگیری میکند . در بیماری خود ایمنی، سیستم دفاعی بدن بر علیه سلول های خودی وارد عمل میشود.
سوال : آیا کیفیت جیره و ذرت میتواند بر روی نیازمندی به ویتامین D3 تاثیر گذار باشد؟
بله، کیفیت مواد خوراکی از نظر آلودگی آنها به قارچ ها و مایکوتوکسین ها میتواند بر روی فعالیت ویتامین D3 تاثیرگذار باشد. زیرالنون که نوعی مایکوتوکسین در ذرت و یا خوارک دام و طیور است میتواند با جذب ویتامین D3 تداخل کند.
سوال : آیا برای گاو، گوسفند و خوک نیز توصیه می شود که از فرم VitD3 استفاده شود؟
خوشبختانه در این حیوانات ویتامین های D2 و ویتامین D3 ظاهرا قدرت یکسانی برای آنها دارد ولی در طیور توصیه میشود که حتما از ویتامین D3 استفاده شود.
سوال : آیا فزونی مصرف ویتامین D3 میتواند باعث مسمومیت شود ؟ جواب مثبت است . فرونی مصرف ویتامین D3 با مسمومیت و کلسیفیه شدن بافت های نرم بدن همراه است.
منابع:
تغذیه مرغ اسکات
تغذیه دام و طیور مکدونالد
مدیریت پیشگیری از بیماری های طیور (دکتر صدرزاده)
دانش تغذیه دام (دکتر شهریار اقدم)
