در این مقاله میخواهیم اندکی در مورد آنزیم فیتاز و برخی از اصطلاحات مربوط به آن صحیت کنیم . آنزین فیتاز چیست و چرا این قدر دارای اهمیت می باشد؟ چرا آنزیم فیتاز را آنزیم معجزه آسای دهه ۹۰ میلادی می شناسند . پیش از این ما در مقاله ای به بررسی اسید فیتیک پرداختیم. حال در این مقاله میخواهیم در مورد آنزیم فیتاز صحبت کنیم .
همان طور که میدانید فسفر یکی از عناصر معدنی و مواد مغذی ضروری برای پرندگان می باشد. غلات و پروتیین های گیاهی ، خوراک اصلی پرندگان پرورشی میباشد. اما متاسفانه بخش اعظمی از فسفر موجود در منابع گیاهی قابل دسترس برای پرنده نمی باشد و لذا ما مجبوریم که به جیره پرندگان فسفر معدنی را اضافه کنیم. از نظر اقتصادی فسفر سومین جز گران قیمت جیزه طیور پس از انزژی و پروتیین می باشد. بنابراین بهبود قابلیت هضم فسفر موجود درمنایع گیاهی جیره ، میتواند در کاهش قیمت تمام شده و نهایی خوراک بسیار مهم و موثر باشد.
سوال : اسید فیتیک یا اسید فایتیک چه مشکلاتی را برای طیور و محیط زیست فراهم میکند ؟ برای پاسخ دادن به این سوال باید بگوییم که اسید فیتیک علاوه بر اینکه قابلیت دسترسی فسفر در جیره را میکاهد بلکه می تواند باعث کاهش قابیلت هضم مواد مغذی زیر نیز بشود :
اسید فیتیک یا اسید فایتیک علاه بر کاهش دسترسی فسفر میتواند باعث کاهش قابلیت هضم کلسیم ، آهن ، روی ،مس، منگنز و منیزیوم شود. چراکه اسید فیتیک یا اسید فایتیک میتواند با این عناصر کمپلکس های محکم غیر قابل هضم را ایجاد کند
سوال: آیا اسید فیتیک یا اسید فایتیک فقط بر قابلیت هضم مواد معدنی (در طیور) تاثیرگذار می باشد؟ متاسفانه اسید فیتیک علاوه بر اینکه قابلیت هضم مواد معدنی فوق را کاهش می دهد میتواند با اسیدهای آمینه باند شود و آنها را از دسترس حیوانات تک معده ای مثل طیور خارج کند . متاسفانه در شرایط اسیدی، گروه های فسفات اسید فیتیک با گروه های آمینی لیزین ، هیستیدین و آرژنین ترکیب غیر قابل برگشتی را ایجاد می کنند . از سوی دیگر در pH خنثی نیز برخی دیگر از اسیدهای امینه میتوانند با وساطت مواد معدنی به اسید فایتیک پیوند غیر قابل برگشتی را ایجاد کنند. از سوی دیگر نشاسته نیز میتواند با اسید فایتیک باند شده و آن را از دسترس خارج کند . همچنین ممکن است که اسید فیتیک با لیپیدها نیز پیوند ایجاد کند در نتیجه تاثیرات منفی اسید فیتیک فقط به مواد معدنی محدود نشده و می تواند تاثیرات منفی بر جذب اسیدهای امینه ، نشاسته و حتی لیپیدها داشته باشد.
سوال: برای کاهش اثرات منفی اسید فیتیک و یا اسید فایتیک چه پیشنهادی وجود دارد؟ بهترین پیشنهاد استفاده از آنزیم فیتاز میباشد. فیتازها آنزیم هایی هستند که میتوانند اسید فیتیک یا اید فایتیک را هیدرولیز کرده و در نتیجه مواد مغذی متصل به ان را آزاد کنند.
آنزیم فیتاز
سوال: آیا در سلول های دستگاه گوارش آنزیم فیتاز وجود دارد؟ جواب مثبت است . خود بافت پیش معده و روده طیور میتواند آنزیم فیتاز را تولید کند . اما مقدار ان بسیار ناچیز است . از سوی دیگر نقش آنزیم های آندوژن (آنزیم های با منشا بافت خود حویان را اصطاحا آندوژن میگویند) فیتازی در هضم اسید فایتیک هنوز به خوبی مشخص نشده است . همچنین گمان می رود که فعالیت آنزیم های فیتاز روده کوچک مرغ ها در سن ۵۰ هفتگی بیشتر از جوجه های گوشتی در سن ۴ هفتگی باشد. بنابراین سن پرنده نیز بر فعالیت آنزیم فیتاز آندوژن تاثیرگذار می باشد.
سوال: منابع آنزیم فیتاز در دستگاه گوارش کدام اند ؟ منظور این است که پرنده از چه منابعی میتواند آنزیم فیتاز را کسب کند؟
۱- اولین منبع فیتاز درونی است که متاسفانه کارایی چندانی در هیدورلیز اسید فایتیک یا اسید فیتیک ندارد
۲- منبع دوم خوارک های موجود در جیره می باشد !! برخی از دانه های گیاهی ذاتا دارای آنزیم فیتاز میباشند که میتوانند منجر به هیدرولیز اسید فایتیک شوند. در حد فاصل سال های ۱۹۶۷ تا ۱۹۸۵ میلادی توانایی آنزیم های فیتاز موجود در خوراک های گیاهی در هیدورلیز اسید فیتیک گزارش شده است. گیاهانی مثل گندم ، جو، ترتیکاله دارای آنزیم فیتاز می باشند. و سطح فعالیت آنزیم فیتاز در جو میتواند از نظر تغذیه ای دارای اهمیت باشد.
۳- فیتاز با منشا میکروب های موجود (ساکن) در داخل دستگاه گوارش
۴- فیتاز تولید شده توسط میکروارگانیسم های خارجی (آنزیم فیتاز اگزوژن). مثلا برخی از قارچ ها توانایی جالبی در ساخت آنزیم فیتاز دارند
سوال: بیشترین فعالیت فیتاز در گندم ، چاودار و تریتیکاله در کدام بخش دانه است ؟ بیشترین فعالیت در سبوس آنها می باشد. جیره هایی که با مواد خوراکی دارای فعالیت زیاد فیتاز از قبیل سبوس گندم، گندم، تریتیکاله، سبوس چاودار و زبره گندم تنظیم شده اند سبب جذب مقدار بیشتری از فسفر فیتات می شوند. اگرچه بعضی از مواد خوراکی دارای فیتاز هستند اما باید دقت کنیم که پلت کردن آنها باعث از بین رفتن بخش زیادی از فیتاز داخلی گیاه میشود.
سوال : بخش عمده ای از جیره پرندگان را ذرت و سویا تشکیل میدهد . فعایلت آنزیم فیتاز در این گیاهان چگونه است . حضور آنزیم فیتاز در ذرت و سویا گزارش شده است اما متاسفانه فعالیت این آنزیم ها در دانه ذرت و کنجاله سویا بسیار کم بوده و از نظر تغذیه ای بی اهمیت میباشد.
سوال : چرا فعالیت آنزیم فیتار در بخش های میانی و انتهای روده باریک مشاهده نمی شود؟ آنزیم فیتاز pH قلیایی را دوست ندارد !!، در این بخش ها pH روده به سمت خنثی و قلیایی تمایل پیدا میکند. مورد دوم حضور آنزیم های تجزیه کننده پروتیین در روده باریک است . که میتواند ساختار پروتیینی آنزیم فیتاز را در هم بشکنند. به همین دلیل فعالیت آنزیم فیتاز در بخش های ماین و انتهایی دستگاه گوارش مشاهده نخواهد شد.
سوال : آنزیم فیتاز در کدام بخش از دستگاه گوارش فعالیت می کند ؟ در بخش ابتدای دستگاه گوارش یا بخش انتهای دستگاه گوارش؟ عوامل متعددی میتواند بر فعالیت آنزیم فیتاز تاثیرگذار باشد که یکی از آنها pH می باشد. نتایج پژوهش ها نشان میدهد در طیور ۶۹ تا ۸۶ درصد فعالیت فیتازهای افزوده شده به جیره در چینه دان و ۳۱ الی ۳۸ درصد در پیش معده می باشد.
سوال: آیا استفاده از آنزیم فیتاز میتواند انرژی قابل متابولیسم جیره را افزایش بدهد ؟ جواب این سوال مثبت است . میدانیم که مواد معدنی به صورت غیر مستقیم در بهبود سرعت واکنش های بیوشیمایی نقش دارند . هر عاملی که منجر به بهبود رخداد واکنش های بیوشیمایی شود میتواند باعث بهبود استخارج انرژی از خوارک ها شود . از سوی دیگر نشاسته، چربی و پروتیین های آزاد شده از اسید فیتیک می توانند در مسیر متابولیسم انرژی وارد شوند و د رنتیجه افرودن آنزیم فیتاز میتواند منجر به بهبود انرژی قایل متابولیسم جیره طیور و حیوانات تک معده ای شود.
