همه ما به جیره دام و طیور نمک طعام اضافه میکنیم . اما چرا ما به جیره حیوانات نمک می افزاییم ؟ در دو مقاله میخواهیم به اهمیت نمک طعام در جیره دام و طیور بپردازیم . قبل از ان در چند سطر کوتاه به اهمیت تاریخی نمک طعام خواهیم پرداخت و سپس در بخش اول این مقاله به اهمیت سدیم می پردازیم
اعتقاد بر این است که انسان از ۱۲ هزار سال پیش اقدام به مصرف نمک طعام کرده است. استحصال نمک در آن روزها بسیار سخت بود و از سوی دیگر انسان به اهیمت این ماده افزودنی در رژیم غذایی خود پی برده بود به طوری که در یونان باستان ، نمک به عنوان ارز رایج در خرید و فروش به کار می رفت و همچنین بخشی از حقوق سربازان و لشکریان روم باستان به صورت سهمیه نمک به آنها پرداخت می شد. در فرهنگ کشور ما نیز از نمک به احترام یاد می شود به طوری که چندین ضرب المثل در مورد نمک آورده شده است و گاها در برخی از اقوام ایرانی به نمک قسم می خورند. حال که با اهمیت تاریخی نمک آشنا شدیم بهتر است که در مورد اهمیت فیزولوژیکی نمک طعام نیز بحث کینم.
همان طور که اکثر دوستان میدانند نمک طعام از دو عنصر سدیم (که گاها به آن ناتریم نیز می گیویند و به همین دلیل با علامت Na نشان داده می شود) و کلر یا Cl ساخته شده است. بنابراین اهمیت فیزولوژیکی نمک طعام به این دو عنصر بر میگردد. یعنی سدیم و کلر یک سری وظایف حیاتی در بدن دارند که میبایستی از طریق نمک موجود در جیره و احیانا نمک آب و نمک موجود در سایر مواد خوراکی تامین شود. با وجود اینکه نمک طعام به مقدار بسیار اندک به جیره افزوده می شود (و گاها به صورت آزاد در اختیاز برخی از حیوانات قرار می گیرد) اما کمبود یا فزونی نمک طعام می تواند مشکلات جدی را برای دام و طیور ایجاد کند . لازم به توضیح است که سدیم و کلر هر دو از مواد معدنی ضروری به حساب می آیند. حال این سوال پیش می آید که چرا به آنها مواد معدنی ضروری می گویند ؟ واژه ضروری را برای آن دسته از مواد معدنی به کار می برند که وظایف فیزولوژیکی آنها در بدن شناخته شده است . حال ما در سطور زیر به این وظایف خواهیم پرداخت
ابتدا به اهمیت سدیم و وظیفه آن در بدن می پردازیم تا بدین طریق به اهمیت نمک طعام در جیره دام و طیور پی ببریم :
۱- سدیم در انتقال علایم عصبی نقش دارد . باید بدانیم که سیستم عصبی و هورمون ها در تنظیم بدن ما و حیوانات نقش حیاتی دارند و جالب اینجاست که عنصر سدیم در انتقال علایم عصبی ایفای نقش میکند.
۲- جذب اسیدهای آمینه در دستگاه گوارش وابسته به سدیم است . این نکته بسیار جالب است !! ما این همه هزینه برای تعادل اسیدهای آمینه در جیره می پردازیم و چنانچه مقدار نمک طعام جیره متعادل نباشد در آن صورت جذب اسیدهای امینه گران قیمت با اختلال مواجه خواهد شد.
۳-سدیم در انقباظ عضلات نقش دارد و همان طور که میدانیم یکی از مهمترین عضلات بدن قلب می باشد . بنابراین همین جمله میتواند اهمیت نمک طعام را برای ما روشن کند.
۴- همه ما میگوئیم که آب مایه حیات است !! چرا ؟ چون تمامی واکنش های بدن در یک محیط آبی صورت می گیرد . جالب است بدانید که عنصر سدیم در تنظیم حجم مایعات بدن و تعادل اسید و باز بدن ایفای نقش می کند
۵- سدیم در جذب منوساکارید ها (قندهای ساده) نقش دارد. بنابراین کمبود سدیم میتواند جذب مونوساکاریدها را که یکی از منابع انرژی برای حیوان می باشد را مختل کند.
کمبود سدیم چه عوارضی به دنبال دارد ؟
ابتدا به کمبود ملایم سدیم در جیره طیور می پردازیم : کمبود ملایم سدیم در مرغ های تخمگذار باعث کاهش تخمگذاری ، کاهش رشد و کانی بالیسم می شود. بسیاری از بیماری ها سدیم بدن را کاهش می دهند . این کاهش در تولید میتواند به دلیل کاهش راندمان استفاده از پروتیین ها و انرژی خوراک باشد. در این بیماری ها معمولا دفع از طریق دستگاه گوارش به دلیل اسهال و یا دفع از طریق ادرار به دلیل بیماری کلیوی و غده فوق کلیوی وجود دارد.
اما کمبود شدید سدیم میتواند باعث کاهش فشار اسمزی و تغییر در تعادل اسید و باز بدن شود . خروج خون از قلب کم می شود که نشان دهنده کاهش فشار سرخرگی است . میزان غلظت خون یا هماتوکریت افزایش می یابد، خاصیت ارتجاعی ماهیچه های زیر پوست کم می شود ، از فعالیت غده فوق کلیوی کاسته می شود. اوره یا اسید اوریک خون بالا رفته و شوک حاصل می شود و در نهایت به مرگ حیوان منجر می شود
منابع : تغذیه مرغ اسکات (دکتر پور رضا و صادیق)
تغذیه دام (دکتر صوفی سیاوش و جانمحمدی )
دانستنی های کاربردی در تغذیه دام و طیور (دکتر دیباور)
