مقدار آب مصرفی طیور چقدر است ؟ کیفیت آب مصرفی طیور باید چگونه باشد؟ ما در این مقاله سعی می کنیم به مقدار آب مصرفی طیور و کیفیت آب مصرفی طیور اشاره بکنیم ؟

آب مهمترین ماده مغذی در پرورش طیور می باشد. متاسفانه اهمیت کیفی آب در پرورش طیور مورد غفلت واقع شده است. تامین آب کافی ، تمیز و مناسب ضامن دسترسی مرغدار به ضریب تبدیل مناسب و بازده مطلوب می باشد.  علاوه بر این کیفیت آب مصرفی و سالم بودن آب آشامیدنی طیور برای مصرف کننده نهایی نیز دارای اهمیت است چرا که مصرف آب تمیز منجر به کاهش ریسک و خطر ابتلای طیور به بیماری ها و در نتیجه کاهش مصرف آنتی بیوتیک در گله های طیور می باشد و همانطور که میدانید امروزه جوامع پیشرفته بشری تمایل زیادی به کاهش بقایای آنتی بیوتیک و همچنین کاهش خطر مقاومت باکتری ها به آنتی بیوتیک دارند. از سوی دیگر عوامل زیادی در بهبود ضریب تبدیل خوراک و و افزایش راندمان پرندگان ایفا میکنند که از ان جمله میتوان به مدیریت سالن ، مدیریت تغذیه ، تجهیزات موجود در سالن اشاره کرد اما کیفیت آب مصرفی طیور یکی از مهمترین عوامل و نقطه بحرانی تاثیر گذار بر بازده طیور می باشد که متاسفانه مورد غفلت و بی توجهی قرار گرفته است بنابراین ما در این مقاله میخواهیم در مورد کیفیت آب مصرفی طیور و مقدار آب مصرفی طیور صحبت کنبم . اما پیش از آنکه در مورد کیفیت آب مصرفی طیور و مقدار آب مصرفی طیور صحبت کنیم می بایستی که یک سری واژه ها را تعریف کرده و یا آنها را توضیح بدهیم تا برخی از دوستان  به هنگام مطالعه مقاله مشکلی در مورد واژه نداشته باشند.

مقدار و کیفیت آب مصرفی طیور در مرغداری

در متن مقاله به وازه هایی مثل PPM یا پی پی ام ، سختی آب ، pH یا اسیدیته برخورد خواهیم کرد که بهتر است در ابتدا در مورد آنها توضیحات کوتاهی آورده شود . این توضیحات به زبان ساده و کاربردی خواهد بود

ppm یا پی پی ام چیست ؟ به طور ساده می توان گفت که ppm یکی از مقیاس های اندازه گیری غلظت مواد در محلول ها (یا خاک) می باشد. ppm مخفف Parts per millions می باشد و برای اندازه گیری غلظت های بسیار اندک مواد در محلول ها بکار میرود. به عنوان مثال اگر ما یک گرم نمک را در یک میلیون گرم آب حل کنیم ، غلظت محلول حاصل ۱ppm خواهد بود . همچنین میتوان گفت که اگر یک میلی گرم از یک ماده ای را در یک لیتر آب حل کنیم در آن صورت باز هم غلظت ۱ppm را خواهیم داشت .

pH چیست ؟ pH یا اسیدیته یکی از علایم به کار رفته در شیمی محلول ها می باشد. با کمک این اصطلاح قدرت اسیدی یا قلیایی بودن یک محلول را بیان میکنند . دامنه تغییرات pH از ۰ تا ۱۴ می باشد . هر چقدر عدد pH یک محلول به سمت صفر نزدیک باشد آن محلول اسیدی تر بوده و هر چقدر pH یک محلول به عدد ۱۴ نزدیک تر باشد ، آن محلول قلیایی است. نکته مهم ان است که اگر pH یک محلول عدد ۷ باشد در آن صورت محلول مورد نظر خنثی در نظر گرفته می شود.

سختی آب چیست ؟ سختی آب یا degree Harness را با علامت dH نیز نشان میدهند . یون های کلسیم ، منیزیوم و نمک های آنها همچون سنگ آهک و یون های فلزات دیگر مثل آهن و منگنز باعث ایجاد سختی آب می شوند. گاها به اشتباه از واژه آب سنگین برای بیان سختی آب استفاده میکنند که وازه مناسبی برای این امر نمی باشد. سختی آب به دو گروه سختی موقت یا Temporary Hardness یا سختی کربناتی ( با علامت KH یا CH) و سختی دایم یا سختی عمومی یا Permanent Hardness  تقسیم بندی میشود. بنابراین هنگام دریافت جواب آزمایش های تجزیه کیفی آب باید از متصدی آزماشگاه بپرسیم که منظور از درجه سختی گزارش شده در برگه آزمایش کدام سختی است ؟ آیا سختی عمومی اندازه گیری شده است یا سختی موقت !!

لازم به توضیح است که نمک های کربناتی و بی کربناتی باعث ایجاد سختی موقت شده و  نمک های سولفات ها، نیترات ها و کلرید ها باعث ایجاد سختی دائمی می شوند. سختی موقت آب را میتوان با جوشاندن کاهش داد . جرمی که در هنگام جوشاندن آب در دیواره های داخلی کتری با ظرف رسوب میکند ، مثالی از سختی موقت آب می باشد که با عمل جوشیدن از بین می رود.

مقدار کل مواد جامد محلول در آب یا همان TDS چیست ؟

منظور از TDS کل مواد جامد محلول در آب است که برابر مجموع غلظت همه یون های موجود در آب می باشد. مواد محلول در آب ممکن است از نظر ماهیت « آلی » یا « معدنی » باشند.

با توجه به توضیحات فوق ممکن است که تفریق و تمایز قرار دادن بین وازه های TDS ، سختی موقت و سختی دایمی اندکی گیچ کننده باشد. بنابراین لطفا به توضیحات سطور زیر دقت فرمایید. برای بهتر به خاطر سپردن این موضوع بهتر است که به حرف T در عبارت TDS توجه کنید !! حرف T مخفف توتال یا کل می باشد . به عبارت بهتر کل مواد جامد محلول در آب شامل نمک های معدنی (عمدتا نمک های کلسیم ، منیزیم، پتاسیم ، سدیم ، بی کربنات ها ف کلراید ها و سولفات ها ) و مقدار اندکی از مواد آلی موجود در آب می باشد و این در حالی است که سختی دائم به نمک های غیر از کربنات موجود در آب گفته می شود. بنابراین TDS هم به موادی که تولید سختی دائم و هم به موادی که سختی موقت می کنند و هم دیگر مواد آلی یا هر نوع ناخالصی حل شده در آب را شامل می شود.

مقدار و کیفیت آب مصرفی طیور در مرغداری

باکتری های کلی فرمی چیست؟ شاید بارها ما در مقالات مختلف به اصلاح کلی فرم ها برخورد کرده باشیم . در این مقاله میخواهیم در مورد باکتری های کلی فرمی صحبت کنیم

کلی فرم ها گروهی از باسیل­ های گرم منفی، بدون اسپور، هوازی و بی­هوازی اختیاری هستند که ساکن روده بزرگ انسان و حیوانات خونگرم بوده و قادر به تخمیر قند لاکتوز و تولید اسید و گاز در دمای ۳۵ تا ۳۷ درجه سانتی­گراد می­باشند. ۴ جنس باکتریایی از خانواده آنتروباکتریاسه که شامل اشریشیا کولی، کلبسیلا، آنتروباکتر و سیتروباکتر می باشند، تحت عنوان کلی فرم ها نامیده می شوند.

حال با توجه به توضیح های فوق وارد بحث اصلی مقاله می شوین و برخی از شاخص های کیفی آب طیور را مورد بررسی قرار میدهیم .

دمای آب :

در روزهای ابتدایی عمر جوجه ها بهتر است که دمای آب مصرفی جوجه ها دمایی برابر با دمای سالن پرورش را داشته باشد. دمای پایین آب در این روزها میتواند منجر به تنش سرمایی در جوجه ها شود . آب با دمای کمتر از ۵ درجه سانتی گراد در تمامی سنین برای پرنده ها سرد می باشد و به کاهش دریافت آب توسط حیوان منجر می شود.  پس از روز روزهای نخست عمر جوجه ها ، آب آشامیدنی طیور بایستی خنک ( در حدود ۱۵ درجه سانتی گراد) باشد . پیشنهاد شده است که دمای آب در طول مدت استرس گرمایی ۲۰ دجه سانتی گراد باشد . طبق گزارش جوجه های گوشتی که تحت استرس گرمایی قرار دارند اگر به مقدار ۳۰ میلی لیتر بر هر کیلوگرم وزن زنده آب با دمای ۴۱ درجه سانتی گراد بنوشند دمای بدن آنها تغییری نمیکند . ولی زمانی که آب با دمای ۱۲٫۷ درجه سانتی گراد بنوشند ، دمای بدن انها ۱ درجه سانتی گراد کاهش می یابد. نکته مهم آن است که طیور عمدتا از نوشیدن آب با دمای گرم تر از ۴۴ درجه سانتی گراد امتناع می رزند.

تعداد باکتری های موجود در آب چقدر باشد ؟

در حالت ایده آل نباید باکتری در آب وجود داشته باشد، حضور باکتری در آب نشان دهنده آلوده شدن آب با مواد و ترکیبات آلی می باشد . حضور باکتری های کلی فورمی در آب نشان دهنده این است که آب مصرفی با مدفوع حیوانات یا انسان برخورد داشته است اگر تعداد میکروارگانیسم های موجود در آب خیلی بالا باشد میتواند نشان دهنده آلوده شدن منبع آب باشد. آب پرندگان باید فاقد کلی فرم های مدفوع یا مقاوم به درجه حرارت و همچنین استرپتوکوکوس های مدفوعی باشد. تمامی این موارد را میتوان با کشت میکروبی آب مشخص و مورد آنالیز قرار داد.

pH، سختی و مقدار کل مواد جامد محلول در آب یا همان TDS میتواند بر الگوی مصرف آب پرنده ها و در نتیجه مقدار خوراک مصرفی آنها و در نهایت ضریب تبدیل خوراک تاثیرگذار باشد.

باید بدانیم که اسیدیته یا pH مایعات بدن در حالت طبیعی حدود ۷ قرار دارد. جهت حفظ این pH نیز بهتر است که آب مصرفی طیور نیز از چنین ویژگی برخوردار باشد .  آب با pH هفت خنثی در نظر گرفته می شود و این در حالی است که آب با pH بالاتر از هفت ، قلیایی خوانده میشود. دریافت آب با pH اسیدی یا قلیایی میتواند فشار دو چندانی را جهت حفظ pH مایعات بدن به پرنده تحمیل کند. مقدار pH آب می تواند اثر بخشی و یا حلالیت برخی از داروها را تحت تاثیر قرار بدهد . عملکرد داروهایی مانند تتراسایکلین ها و سولفانامیدها به ترتیب در آب های قلیایی و اسیدی تحت تاثیر قرار میگیرد. از سوی دیگر  آب با pH پایین (متمایل به اسید) برای طیور خوش طعم نبوده و آب قلیایی میتواند منجر به انسداد سیستم لوله کشی و آب مرغداری شود که این امر به دلیل حضور زیاد املاح کلسیم و منیزیوم می باشد. نکته مهم آن است که اگر pH آب مصرفی طیور خارج از دامنه نرمال باشد در آن صورت بازده و راندمان طیور کاهش پیدا خواهد کرد. pH آب طیور بهتر است بین ۶٫۵ تا ۷٫۸ باشد. آب هایی که pH آنها از ۶٫۵ کمتر می باشد باعث خردگی لوله های آب رسانی می شود و همچنین میتواند منجر به بروز ناهنجاری های استخوانی نظیر نکروز سر استخوان ران گردد .

مقدار و کیفیت آب مصرفی طیور در مرغداری

به طور معمول درجه سختی آب برای طیور ضرری ندارد اما به طور کلی باعث رسوب در سیستم آب رسانی میشود. سطوح بالای TDS باعث ایجاد مشکلات و آسیب های زیادی در طیور می شود .  علاوه بر موضوع TDS ، بسیاری از چاه های آب دارای سطح آهن زیادی هستند که میتواند منجر به رشد باکتری های آهن دوست شود. باکتری های آهن دوست به ان دسته از باکتری ها اشاره دارد که انرژی مورد نیاز خود را از اکسیداسیون یون فروس Ferrous  تامین می کنند. آب هایی که کل مواد جامد محلول (TDS) در انها بالاتر از ۳۰۰۰ پی پی ام باشد به هیچ عنوان برای پرورش پرندگان مناسب نمی باشد اما باید بدانیم که چنانچه کل مواد جامد محلول در آب از ۱۰۰۰ پی پی ام تجاوز نماید باعث ایجاد اسهال ملایم در پرنده ها شده و میتواند منجر به بروز بستر مرطوب در سالن شود.

حال ممکن است این سوال مطرح شود که مقدار آب مصرفی طیور چقدر می باشد ؟ بیان یک رقم ثابت برای این مورد بسیار سخت می باشد چراکه مقدار مصرف آب تحت تاثیر  سن جوجه ، دمای سالن ، ترکیب جیره و درجه سلامتی پرنده دارد.  اما به طور کلی میتوان گفت که مقدار آب مصرفی تقریبا ۱٫۶ تا ۲ برابر خوراک مصرفی است . اما قضیه به همین جا ختم نمی شود .

پژوهش ها نشان میدهد که با افزایش دمای محیط از ۲۰ به ۳۲ درجه سانتی گراد ، مقدار آب مصرفی طیور  افزایش می یابد به طوریکه با افزایش هر یک درجه دمای محیط پرندگان ۶ درصد بر مقدار آب مصرفی خود می افزایند . و این درحالی است که وقتی دمای سالن از ۳۲ به ۳۸ درجه سانتی گراد افزایش پیدا میکند در آن صورت پرندگان به ازای هر درجه افزایش دمای محیط، ۵ درصد بر مقدار آب مصرفی خود می افزایند همچنین باید به این نکته توجه کنیم که به ازای هر ۱ درجه افزایش دمای محیط پرندگان ۱٫۲۳ درصد از خوراک مصرفی خود را کاهش میدهند.

جدول زیر نسبت آب مصرفی به ازای  خورام کصرفی در دماهای مختلف را نشام میدهد

جدول زیر استاندارهای کیفی آب را به صورت خلاصه نشان میدهد .

منابع :

COBB Broiler Management Guide 2012

Water Quality Critical to Broiler Performance

کتاب اصول کاربردی تهویه در سالن های مرغداری (سالاری و همکاران)

کتاب مدیریت مرغداری در شرایط گرمسیری (دکتر صادقی)

کتاب مدیریت پیشگیری از بیماری های طیور (دکتر صدر زاده)