در این مقاله میخواهیم در مورد گلبول قرمز پرندگان و بویژه در مورد گلبول قرمز بلدرچین ژاپنی صحبت کنیم. ما بارها در مقالات و پژوهش ها مشاهده کرده ایم که محققین تعداد گلبول قرمز پرندگان ، هماتوکریت و یا هموگلوبین پرندگان را اندازه گیری کرده اند. در این مقاله میخواهیم به اهمیت این اندازه گیری پی ببریم . شمارش تعداد گلبول قرمز چه اطلاعاتی را به مدیر فارم میدهد ؟ آیا جنس میتواند بر تعداد گلبول قرمز تاثیر بگذارد ؟ آیا روش نمونه برداری میتواند بر نتایج آزمایش گلبول قرمز تاثیر گذار باشد ؟ آیا خروس و مرغ تعداد گلبول قرمز یکسانی دارند ؟ اصلا چرا مطالعه تعداد گلبول قرمز مهم است و هنگام تفسیر نتایج آزمایشگاهی باید به چه مواردی توجه کنیم ؟ همه این موارد را در مقاله ای که برای شما آماده کرده ایم خواهید یافت . مطالعه این مقاله را به دانشجویان و متخصصان دامپروری و دامپزشکی توصیه میکنیم .
با توجه به اینکه پستانداران و پرندگان برای تداوم حیات و انجام بهتر فعالیتهای بیوشیمیایی نیازمند اکسیژن هستند، بنابراین اندازه گیری آن دسته از فراسنجه های خونی که ظرفیت حمل اکسیژن و تبادلهای گازی در خون پرندگان را نشان میدهند، با اهمیت خواهد بود (فیر، ۲۰۰۷). اندازه گیری تعداد گلبول قرمز، هماتوکریت و هموگلوبین از جمله فراسنجه هایی میباشند که میتوانند تا حدود زیادی ظرفیت حمل اکسیژن در پرندگان و فشار وارده به سیستم قلبی عروقی، وضعیت سلامت و حتی شرایط فیزیولوژیکی پرنده را نشان بدهند. به طوریکه برخی از ناهنجاریهای متابولیکی همچون آسیت با توانایی سیستم قلب عروقی در جابه جایی اکسیژن مورد نیاز برای بافتها در ارتباط میباشند (بایس و همکاران، ۱۹۹۹).
تعداد این سلولها تحت تاثیر سن، جنس، هورمون، کمبود اکسیژن ، گرسنگی، فصل، ساعات نمونه گیری، خوراک و چرخه تولید مثلی قرار میگیرد (زنده روح کرمانی و همکاران، ۱۳۷۴ و فوج ۲۰۰۰).
متوسط عمر گلبول قرمز در بلدرچینها ۳۳-۳۵ روز است که در مقایسه با انسان (۵۰ تا ۶۰ روز) کوتاهتر میباشد. کوتاه بودن عمر گلبول قرمز پرندگان به دلیل بیشتر بودن درجه حرارت و بالا بودن سوخت و ساز بدن آنها است (زنده روح کرمانی و همکاران، ۱۳۷۴). تعداد گلبول قرمز ارتباط نزدیکی با هموگلوبین داشته (نژادی و موسوی، ۱۳۹۱) و میتواند بر اندیس های گلبول قرمز و مقدار هموگلوبین تاثیرگذار باشد. روش نمونه برداری، سن، جنسیت، شرایط فیزیولوژیکی و تخمگذاری، هورمون ها، مهاجرت، کیفیت جیره مصرفی، سیستم پرورشی، تجویز آنتی بویتیک ها، سویه پرنده و اختلافات فردی از جمله عواملی است که میتواند بر فراسنجه های خونی تاثیرگذار باشند که در سطور زیر به برخی از عوامل مزبور اشاره ای گذرا میشود.
گلبول قرمز هسته دار پرندگان
آرورا (۲۰۱۰) معتقد است که مقدار هموگلوبین و هماتوکریت به صورت معنی داری تحت تاثیر روشهای نمونه برداری خون در بلدرچین های ماده قرار میگیرد. به طوریکه مقدار هموگلوبین در بلدرچین های ماده (در سن ۲۵ هفتگی و وزن ۱۴۰ گرمی) زمانی که از Medial metatarsal،Branchial ، Jugular و قلب، خون گیری شد، به ترتیب ۱۲٫۸۰ ، ۱۲٫۶۲ ، ۱۰ و ۹٫۸۰گرم در دسی لیتر و درصد هماتوکریت نیز برای روشهای نمونه برداری فوق به ترتیب ۴۶٫۸۰، ۴۶٫۱۸، ۳۹٫۶۶ و ۳۶٫۳۰ درصد به دست آمد. (به اختلاف موجود در بین اعداد به هنگام استفاده از روش های نمونه برداری مختلف توجه کنید لطفا )
در برخی از پرندگان بین دو جنس نر و ماده از نظر تعداد و حجم گلبول قرمز اختلاف وجود داردبه طوری که تعداد گلبولهای قرمز در جنس نر بیشتر از جنس ماده میباشد (زنده روح کرمانی و همکاران، ۱۳۷۴). داده های پژوهش کوئینن و همکاران (۱۹۹۴) نیز نشان میدهد که تعداد گلبولهای قرمز و هماتوکریت بلدرچینهای نر در سن ۵۶ روزگی بیشتر از بلدرچینهای ماده همسن بود.
ساچی و همکاران (۱۹۹۷) و کرال و ساچی (۲۰۰۰) گزارش کردند که در پرندگان اهلی همگام با بلوغ پرنده نر و عمل اسپرماتوژنز تعداد گلبول قرمز، هماتوکریت و غلظت هموگلوبین افزایش پیدا میکند.
اما گمان میرود که بین سن و جنس اثرات متقابلی وجود داشته و بیشتر بودن تعداد گلبول قرمز بلدرچین نر در مقایسه با بلدرچین ماده در تمامی سنین اندکی دور از واقعیت باشد. به عنوان مثال، یافته های کوئینن و همکاران (۱۹۹۹) گویای این است که فراسنجه های هماتولوژی بلدرچین نر و ماده در سن ۹۸ روزگی به همدیگر نزدیک میشوند. هم چنین بیرجیک و همکاران (۲۰۱۲) اختلاف معنی داری را بین فراسنجه های هماتولوژی دو جنس نر و ماده در سن ۴۲ روزگی گزارش نکردند
استروژن وتستوسترون هورمون هایی هستند که میتوانند بر تعداد گلبول قرمز بلدرچین تاثیرگذار باشند. تجویز استروژن در خروسها منجر به کاهش حجم و احتمالاً تعداد گلبولهای قرمز شده و تجویز آندروژن (هورمن جنسی نر) اثر متضاد استروژن را داشته و باعث شد که تعداد گلبولهای قرمز در نرها و ماده های بالغ به تعداد قابل ملاحظه ای افزایش پیدا کند (زنده روح کرمانی و همکاران، ۱۳۷۴).
ممکن است که داروها بر سطح گلبول قرمز حیوانات تاثیر گذار باشند، به عنوان مثال، در انسان برخی از داروها همانند جنتامایسین منجر به افزایش تعداد گلبول قرمز شده و داروهای دیگر مثل کلرآمفنیکل منجر به کاهش تعداد گلبولهای قرمز میشوند (نژادی و موسوی، ۱۳۹۱)
هم چنین کیچی سی و گول (۲۰۱۱) با بررسی فراسنجه های خونی قرقاول ها در سنین ۱، ۵ و ۱۲ ماهگی گزارش گردند که با افزایش سن، تعداد گلبول قرمز، هماتوکریت و مقدار هموگلوبین افزایش یافت. چنین افزایشی میتواند به دلیل افزایش نیاز به اکسیژن همگام با افزایش سن باشد (کیچی سی و گول، ۲۰۱۱).
اگر هماتوکریت را به عنوان شاخص غیرمستقیم تعداد گلبول قرمز در پرندگان سالم در نظر گرفته شود، در آن صورت پژوهش های صورت گرفته در مورد تاثیر سن روی هماتوکریت میتواند نشان دهنده تاثیر افزایش سن بر گلبول قرمز باشد. به عنوان مثال، واتسالایا و آرورا (۲۰۱۱) مقدار هماتوکریت در روزهای ۸، ۱۶، ۲۰، ۴۰ و ۵۲ روزگی بلدرچین های نر را به ترتیب ۳۸٫۳، ۳۸٫۱، ۳۴٫۸، ۴۵ و ۴۸٫۵ درصد گزارش کردند. ممکن است که افزایش در مقدار هماتوکریت که به دنبال افزایش در اریتروپوئیزیس دیده میشود، ناشی از افزایش سرعت رشد و فعالیت های متابولیکی، تولید گونادوتروپین ها، جفت گیری و هورمونهای متابولیکی باشد (واستایلا و آرورا، ۲۰۱۱).
گمان میرود که سویه (تخمگذار یا گوشتی بودن) پرنده بر شاخصهای هماتولوژیکی هم چون هماتوکریت، هموگلوبین و تعداد گلبول های سفید تاثیرگذار باشد. (سوچی و همکاران،۲۰۰۴). در گزارش آرورا و سمپلز (۲۰۱۱) هماتوکریت بلدرچین های ماده سنگین وزن تر در مقایسه با بلدرچینهای ماده سبک وزن تر از همان نژاد (در سن ۳۴ هفتگی) به صورت عددی بیشتر بود (۴۶٫۲ درصد در برابر ۴۵٫۱ درصد). این موضوع میتواند به دلیل بیشتر بودن فعالیت سنتتیکی کبد در این دسته از پرندگان در تولید پروتیینها و مغز استخوان باشد.
نتایج تاثیر تخمگذاری بر شاخص های هماتولوژی پرندگان در پژوهش های مختلف متفاوت و مغایر با همدیگر می باشند (نیرمالاند و همکاران، ۱۹۷۱). دام و تابر (۱۹۴۶) و همچنین بل (۱۹۵۷) گزارش کردند که مقدار هماتوکریت در مرغان تخمگذار در مقایسه با آنهایی که تخم نمی گذارند کمتر میباشد. سوچی و همکاران (۲۰۰۴) نیز گزارش کردند که شاخصهای هماتولوژیکی در طول دوره تخمگذاری مرغهای گوشتی و تخمگذار حالت استاتیکی نداشته و در طی دوره تخمگذاری با افت و خیزهایی همراه میباشد.
خوراک نیز میتواند روی فراسنجه های خونی تاثیر گذار باشد. به عنوان مثال، رجب و نامرا (۲۰۱۰) گزارش کردند که استفاده از تریتیکاله به جای ذرت میتواند منجر به افزایش تعداد گلبول های قرمز، هموگلوبن و درصد هماتوکریت شود، چرا که دانه تریتیکاله دارای سطح بیشتری از مس میباشد. هم چنین نتایج پژوهش آداس و همکاران (۲۰۱۲) نشان داد که سیستم پرورشی بر تعداد گلبول قرمز تاثیر گذاشته و پرندگانی که در سیستم پرورشی متراکم نگهداری میشوند از تعداد گلبول قرمز بیشتری برخوردارند. اما تعداد گلبولهای سفید تحت تاثیر سیستم پرورشی قرار نگرفت. از سوی دیگر، تعداد گلبولهای قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت در جوجه های گوشتی که در معرض سطوح بالای آمونیاک قرار گرفته بودند، افزایش نشان داد (نواسزوسکی و کونتیکا، ۲۰۱۱).
شمارش افتراقی گلبول های سفید در پرندگان میتواند در بیان شدت تنش وارد شده به پرنده موثر باشد به عنوان مثال، افزایش تعداد بازوفیل ها منعکس کننده بروز تنش در بلدرچین ها میباشد (حسن و همکاران، ۲۰۰۳). همچنین تنش میتواند منجر به تحریک غده آدرنال برای تولید برخی از هورمونها شود که میتواند تاثیر مستقیمی روی سلولهای لنفوسیتی داشته و باعث کاهش تعداد لنفوسیت ها و افزایش نسبت هتروفیل به لنفوسیت شود (گراس و سیگل، ۱۹۸۳). در پژوهشی دیگر جِِِِین (۱۹۹۳) پیشنهاد کرد که ائوزینوپنی[۱] و مونوسیتوپنی[۲] پس از بروز تنش ایجاد و توسعه مییابد که میتواند به افزایش سطح کاتکول آمین ها و یا تجویز کورتیکواستروئیدها نسبت داده شود. مکانیسم تاثیر کورتیکواستروئیدها بر بروز ائوزینوپنی هنوز به خوبی مشخص نشده است، اما چندین مکانیسم احتمالی برای آن پیشنهاد شده است که شامل کاهش آزادسازی از مغز استخوانها، لیز شدن داخل عروقی[۳] و افزایش مهاجرت بافتی از آن جمله میباشد.
همچنین سن میتواند بر پروفایل گلبول سفید پرندگان تاثیرگذار باشد، به طوریکه در روزهای نخست تولد در بلدرچین های باب وایت و جوجه های گوشتی هتروفیل ها بیشترین درصد گلبول های سفید را به خود اختصاص میدهند، اما چنین وضعیتی ممکن است که در بلدرچین های ژاپنی مشاهده نشود. بنابراین ممکن است که سویه پرنده نیز بر پروفایل خونی گلبول های سفید تاثیرگذار باشد (ارنست و همکاران، ۱۹۷۰).
[۱]– Eosinopenia
[۲]– Monocytopenia
[۳]– Intravascular lysis
عضویت در خبرنامه ما و دریافت مقالات علمی
ثبت اطلاعات مشاغل مرتبط با کشاورزی
