محاسبه تعداد دانخوری در مرغداری و همچنین مدیریت آن دارای اهمیت زیادی است. همان طور که می دانیم بخش اعظمی از هزینه های یک دوره پرورشی به خوراک اختصاص دارد. بنابراین مدیریت صحیح دانخوری ها می تواند در سود نهایی یک مرغدار تاثیر زیادی داشته باشد. البته هر چقدر که ظرفیت یک سالن یا یک واحد مرغداری افزایش می بابد به همان اندازه نیز مدیریت خوراک و خوراک دادن اهمیت بیشتری پیدا میکند. به عنوان مثال کنترل اتلاف دان از دانخوری ها و جلوگیری از ریخت و پاش دان می تواند در سود نهایی یک واحد مرغداری تاثیرگذار باشد. مطالعات نشان میدهند که اگر احتیاط های لازم در این زمنیه صورت نگیرد در آن صورت ممکن است که هر پرنده در مدت ۷ هفته پرورشی ۱۱۴ تا ۲۲۷ گرم  (به طور متوسط ۱۷۰ گرم) دان را تلف کند. چنین  ریخت و پاشی در نهایت میتواند منجر به بدتر شدن ضریب تبدیل خوراک و همچنین متضرر شدن مرغدار شود. اهمیت محاسبه تعداد دانخوری و مدیریت مناسب دانخوری ها را میخواهم با یک مثال ساده نشان بدهم !

یک مرغداری گوشتی ۲۰ هزار قطعه ای را در نظر بگیرید که هر قطعه از پرنده های آن در طول دوره پرورشی به دلیل نامناسب بودن مدیریت خوراک دهی  ۱۷۰ گرم دان را هدر داده است. اگر رقم ۱۷۰ را در ۲۰ هزار ضرب کنیم در آن صورت مشاهده خواهیم کرد که در هر دوره پرورشی نزدیک به ۳۴۰۰ کیلو گرم دان به هدر رفته است.

حال اگر فرض کنیم که این مرغدار در طول سال ۳ بار جوجه ریزی کرده باشد در آن صورت در طول یک سال پرورشی، نزدیک به ۱۰۰۰۰ کیلوگرم دان (۱۰ تن ) دان به هدر رفته است. نکته غم انگیز ماجرا جایی است که شما این مقدار را در قیمت هر کیلو دان ضرب کنید. به عبارت دیگر اگر میانگین هر کیلو دان را فرضا ۱۲۰۰ تومان در نظر بگیریم در آن صورت مرغدار مزبور سالانه ۱۲ میلیون تومان به دلیل سوئ مدیریت دانخوری ها متضرر خواهد شد !! حال اگر این مرغدار با همین منوال سالانه ۴ بار در سالن اقدام به جوجه ریزی کند در آن صورت رقم ضرر مالی سالانه در حدود ۱۶ میلیون تومان خواهد بود.

حال در سطور زیر سعی خواهیم کرد که به انواع دانخوری ها و نحوه محاسبه تعداد دانخوری در مرغداری اشاره کنیم. دانخوری ها را می توان بر اساس شکل و یا مدت زمان استفاده در سالن تقسیم بندی کرد.

تقسیم بندی تعداد دانخوری ها بر اساس مدت زمان استفاده در سالن مرغداری:

در این روش تقسیم بندی دانخوری ها به دو گروه دانخوری اولیه  ( Primary feeder ) و دانخوری ثانویه یا Secondary feeder تقسیم بندی می شوند. حال در ادامه بحث به تعریف دانخوری های اولیه و ثانویه و نحوه محاسبه تعداد دانخوری در مرغداری خواهیم پرداخت:

دانخوری اولیه چیست؟   در زبان انگلیسی واژه primary به معنای اولیه می باشد. بنابراین همان طور که از نام این دانخوری ها پیدا می باشد می توان حدس زد که این نوع از دانخوری ها در روزهای اولیه پرورش در سالن مورد استفاده قرار می گیرند. این دانخوری ها به شکل سینی های قرمز رنگ می باشند. گاها این دانخوری های سینی شکل را دانخوری های Flat  نیز می نامند واژه Flat نشان دهنده پهن بودن و شکل سینی مانند آنها می باشد. جنس این دانخوری ها اکثرا از پلاستیک می باشد و به رنگ قرمز ساخته می شوند چراکه رنگ قرمز باعث جلب توجه جوجه ها می شود. عمق این دانخوری ها بین ۲٫۵ تا ۵ سانتی متر باشد تا به جوجه ها به راحتی بتوانند از دان موجود در آ ن تغذیه نمایند. در شکل زیر تصویر دانخوری اولیه یا Flat یا دانخوری سینی شکل را مشاهده می کنید.

نحوه محاسبه دانخوری سینی در مرغداری
دان خوری اولیه یا سینی شکل Primary feeder or flat feeder

برجستگی های تکمه مانند موجود در این دانخوری برای چه اهدافی ساخته شده اند؟

این برجستگی ها برای جلب توجه جوجه ها ساخته شده اند. جوجه ها بههنگام نوک زدن به آنها ، باعث تولید صدایی می شوند که  این صدا سایر جوجه ها را به سمت دانخوری جلب می نماید. بنابراین باید توجه کرد که نبایستی مقدار دان ریخته شده به درون سینی به اندازه ای باشد که باعث پوشیده شدن این برجستگی ها شود. چراکه حضور این برجستگی های قرمز رنگ و صدای حاصل از آنها در تشویق سایر جوجه ها برای خوردن دان بسیار زیاد است

مزایای دانخوری های سینی شکل چیست؟ بزرگ ترین مزیت انها قیمت ارزان و سهولت استفاده از آنها می باشد. از سوی دیگر رنگ قرمز و وجود برجستگی های دکمه ای شکل باعث تشویق جوجه ها برای خوردن دان می شود

معایب دانخوری های سینی شکل چیست؟ مسلما هر وسیله ای دارای مزایا و معایب مربوط به خود می باشد که با اندکی دقت و مدیریت میتوان معایب ان را کاهش داد. برخی از مرغداران از آلودگی دان با مدفوع جوجه ها و همچنین خوابیدن جوجه ها در درون این سینی ها شکایت دارند. البته نمیتوان این مشکل را به طور کامل حذف نمود اما بروز این مشکلات با پر کردن بیش از اندازه دان در سینی مرتبط می باشد. به طوری که با محدود کردن توزیع دان در هر سینی و افزایش تعداد دفعات خوراک دهی میتوان این مکشل را کاهش داد. افزایش تعداد دفعات ریختن دان در سینی ها علاوه بر کاهش آلودگی دان باعث کاهش تمایل جوجه ها به خوابیدن در درون سینی ها و همچنین افزایش مصرف خوراک توسط جوجه ها می شود.

در هنگام استفاده از این نوع دانخوری ها باید به چه نکات بهداشتی توجه کرد؟ نکته مهم آن است که در هر وعده که اقدام به ریختن دان در سینی ها می کنیم، می بایستی که دان های چسبیده به کف سینی ها را با یک برس تمیز کنیم. این موضوع بویژه در فصل تابستان و مخصوصا به هنگامی که در جیره پودر گوشت و یا پودر ماهی استفاده شده و شکل فیزیکی دان نیز به صورت آردی می باشد، بسیار اهمیت دارد. با این کار ما خطر مسمومیت و امراض روده در جوجه ها را کاهش می دهیم.

حال سوالی که مطرح می شود این است که تا چه مدت زمانی باید از این نوع دانخوری برای جوجه ها استفاده کرد؟

در مرغداری ها برای جوجه های کمتر از سن ۲ هفتگی از دانخوری های اولیه استفاده می شود. لازم به توضیح است که از روز ۱۰ پرورشی به بعد، دانخوری های اولیه به تدریج با دانخوری های دائمی یا ثانویه جایگزین میشوند. نکته مهم در این زمینه آن است که جمع اوری دانخوری های سینی شکل یا اولیه نباید به یکباره انجام شود. بلکه باید به تدریج و در عرض چند روز صورت بگیرد. به طوری که از روز ۱۰  پرورشی هر روز یک چهارم سینی های دانخوری را خارج کنید و متناسب با خروج آنها دانخوری های دایمی یا ثانویه را جایگزین آنها کنید.

 نحوه محاسبه تعداد دانخوری اولیه
محاسبه تعداد دانخوری سینی شکل مورد نیاز برای مرغداری ها بر چه اساسی انجام می شود؟ باید بداینیم که برای هر ۵۰ قطعه جوجه یک عدد دانخوری سینی شکل کفایت خواهد کرد. فرض کنید که ظرفیت یک مرغدازی ۲۰ هزار قطعه می باشد. در آن صورت با تقسیم عدد ۲۰ هزار بر عدد ۵۰ ، میتوان تعداد دانخوری های سینی شکل مورد نیاز را محاسبه نمود. بنابراین ما در این سالن نیاز به ۴۰۰ عدد دانخوری سینی شکل هستیم . البته توصیه بر این است که همیشه تعداد اندکی هم دانخوری اضافی در مرغداری داشته باشیم تا در صورت نیاز با دانخوری های معیوب، کثیف و یا مشکل دار تعویض شوند.

۴۰۰ = ۵۰ ÷ ۲۰۰۰۰

منابع:

راهنمای مدیریت پرورش نیمچه گوشتی (مرغ اجداد ارم)

ابزارها و ماشین آلات طیور (حیدر زرقی)

مدیریت پیشگیری از بیماری های طیور (دکتر صدرزاده)