دستگاه تنفس
دستگاه گوارش شامل قسمتهای ذیل است:
۱- بینی: دو سوراخ نیم هلال با دیواره قابل انبساط و قابلیت حلقوی شدن در هنگام فعالیت شدید و افزایش حجم ورود و خروج هوا.
۲- نای: متشکل از ۶۰-۵۰ حلقه غضروفی ناقص که از حنجره تا ناف شش امتداد دارد و حدود ۸۰-۷۵ سانتیمتر طول و ۶-۵ سانتیمتر قطر دارد.
۳- ششها: از دو بخش راست و چپ تشکیل شده اند که بخش راست بزرگتر است.
۴- قسمتهای وابسته به دستگاه تنفس مانند: دیافراگم، سینوسها، حفره سینه ای و پرده جنب.
دستگاه ادراری- تناسلی
دستگاه ادراری وظیفه دفع آب اضافی و مواد زاید را از بدن دارد و شامل بخشهای زیر است:
۱- کلیه ها: به تعداد دو عدد در دو طرف خط میانی بدن در سمت عقبی مهره های سینه ای و جلویی مهره های کمری در ناحیه سقف شکم قرار دارند، کلیه چپ لوبیایی شکل و کلیه راست قلبی شکل است. کلیه ها توسط پوششی از جنس بافت همبندی احاطه شده اند و داخل آنها لوله های کلیوی، کپسول گلومرولی، هرمها و پرزهای کلیوی و همچنین شبکه های مویرگی وجود دارد. مواد زاید، خون را ترک گفته و وارد لوله های کلیوی می شوند و سرانجام تعداد زیادی از این لوله ها به مجراهایی به نام مجراهای جمع کننده می ریزند.
کلیه یک بخش قشری و یک بخش مرکزی دارد.
۲- میزنای: مواد دفعی را از لگنچه کلیه جمع، به سمت عقب بدن رفته و به صورت مورب پس از طی مسافتی در دیواره مثانه در داخل آن باز می شود.
۳- مثانه: کیسه ای با دیواره ماهیچه ای است و شکل آن به پر و خالی بودنش بستگی دارد و در هنگام پر بودن در کف لگن قرار دارد.
۴- مجرای خروجی ادرار: این مجرا موجب تخلیه ادرار به خارج می شود.
در حیوانات نر درازتر است و از دو بخش لگنی و خارج لگنی تشکیل شده و برای هدایت ترشحات دستگاه تناسلی هم استفاده می شود.
دستگاه تناسلی وظیفه تولید و انتقال سلولهای جنسی را که لازمه ادامه نسل هستند بر عهده دارد و دستگاه تناسلی مادیان علاوه بر آن، محلی برای بارور شدن این سلولها و مسوول ایجاد محیط مناسب جهت رشد و تغذیه جنین می باشد.
دستگاه تناسلی نریان از اندام زیر تشکیل شده است:
۱- بیضه ها: در خارج حفره شکمی و داخل کیسه ای قرار دارند. هر بیضه توسط یک پوشش ضخیم احاطه شده که این پوشش انشعاباتی از جنس بافت همبندی به داخل فرستاده و بیضه را به قطعاتی تقسیم می کند که در داخل هر قطعه ۴-۳ لوله اسپرم ساز قرار دارد. در داخل این لوله ها سلولهای اسپرماتوگونی، اسپرماتوسیت اولیه، اسپرماتوسیت ثانویه، اسپرماتید و اسپرماتوزویید در مراحل مختلف تقسیم و رشد مشاهده می شوند. دنباله این لوله ها به شبکه بیضه منتهی می شود و نهایتا” وارد مجرایی به نام اپیدیدیم می شود.
۲- مجرای اپیدیدیم: مجرایی به شدت پیچ خورده است که در طول یک لبه بیضه قرار دارد و به آن متصل است. از سه ناحیه سر، بدنه و دم تشکیل شده که سر محکم به پوشش بیضه چسبیده و مجرای آوران را دریافت می کند. بدنه اتصال کمتری با بیضه دارد و دم نیز توسط رباط ویژه اسپرم به طور محکم به بیضه متصل است. اپیدیدیم محل ذخیره شدن و بالغ شدن اسپرم می باشد و در ناحیه انتهایی خود به مجرای باوران وصل می شود.
۳- مجرای باوران: در مجاورت مثانه قرار گرفته و به مجرای خروجی ادرار وصل می شود.
دستگاه تناسلی غدد ضمیمه ای شامل غدد کیسه ای، پروستات و کوپر دارد.
دستگاه تناسلی ماده شامل قسمتهای زیر است:
۱- تخمدانها: در شکم و ناحیه زیر کمری قرار دارند و لوبیایی شکل هستند. تخمدانها دارای فرورفتگی مختصری به نام گودی تخمک گذاری هستند. هر تخمدان دو سطح داخلی و خارجی و دو انتهای لوله ای و رحمی دارد.
۲- رحم و لوله های رحمی: لوله رحم مجرای ظریفی است که از انتهای لوله ای تخمدان شروع و به رحم متصل می شود. طول این لوله حدود ۳۰-۲۰ سانتیمتر است و لقاح در قسمت متسع آن یعنی آمپولا صورت می گیرد.
رحم، محلی است که تخمکهای بارور شده پس از عبور از لوله رحمی وارد آن شده و در دیواره آن جایگزین می گردد و از سه قسمت بدنه، شاخهای رحم و گردن رحم تشکیل شده است. بدنه آن لوله ماهیچه ای است که از سمت جلو با شاخهای رحم و از سمت عقب با گردن رحم مربوط می شود. شاخهای آن هم لوله عضلانی است که به طرف بالا پیچ خوردگی دارد. گردن رحم از پیچهای عضلانی زیادی تشکیل شده است که دهانه رحم را همیشه مسدود می نمایند و فقط در دو موقع، یکی هنگام زایمان و دیگری هنگام فحلی باز می گردد.
دستگاه گردش خون
این دستگاه از قلب و عروق تشکیل شده است. قلب توده ای از بافت عضلانی است که در حفره سینه قرار دارد. بافت عضلانی قلب حاوی عروق فراوانی است که وظیفه تغذیه قلب را بر عهده دارند. قلب چهار حفره دارد که عبارتند از: دهلیز راست و دهلیز چپ در بالا و بطن راست و بطن چپ در پایین. دهلیزها توسط دیواره بین دهلیزی و بطنها توسط دیواره بین بطنی، دهلیز راست از بطن راست توسط دریچه سه لتی و دهلیز چپ از بطن چپ توسط دریچه دو لتی جدا می گردند. دیواره بطن چپ به دلیل اینکه بطن چپ وظیفه پمپاژ خون را بر عهده دارد تقریبا” دو برابر دیواره بطن راست است.
سرخرگها خون را از قلب خارج و سیاهرگها خون را وارد قلب می کنند. سرخرگها حاوی خون تازه، روشن و اکسیژن دار و سیاهرگها حامل خون تیره، مصرف شده و گاز کربنیک دار هستند به غیر از سیاهرگ ششی که دارای خون روشن است.
علاوه بر دستگاه های فوق دستگاه عصبی شامل مغز و نخاع و انشعابات نخاع و همچنین دستگاه لنفاوی شامل طحال و غدد لنفاوی هم وجود دارند.
استخوانها و مفاصل بدن
استخوانهای دست شامل: کتف، بازو، ساعد (زند زبرین، زند زیرین)، مچ(۷ استخوان در دو ردیف)، قلم دست (با مقطع بیضی)، انگشت (بند اول، بند دوم، بند سوم و استخوانهای کنجدی) *** مفاصل دست: شانه (بین کتف و بازو)، آرنج (بین بازو و زند زبرین و زند زیرین)، مچ (بین زند زبرین و ردیف بالایی استخوانهای مچ).
بین ردیف پایینی مچ و قلم، بین قلم و بند اول انگشت، بخلق (بین بند اول و دوم انگشت)، بین بند دوم و سوم انگشت.
استخوانهای پا شامل: لگن (گوه، ورک، شرمگاهی)، ران (که بزرگترین استخوان کنجدی بدن یعنی کشکک هم در قسمت جلویی بالای آن قرار دارد)، ساق (درشت نی ، نازک نی)، مچ (۶ استخوان در سه ردیف که استخوانهای قاب و پاشنه در ردیف بالا هستند)، قلم پا (با مقطع دایره ای)، انگشت (بند اول، بند دوم، بند سوم و استخوانهای کنجدی) *** مفاصل دست: پیوندگاه که دو نیمه لگن را به هم وصل می کند، ران (بین لگن و ران)، زانو (بین ران، کشکک، انتهای بالایی درشت نی و نازک نی)، مچ یا مفصل خرگوشی (بین درشت نی و ردیف اول مچ یعنی قاب و پاشنه)، بین ردیف اول و دوم مچ، بین ردیف دوم و سوم مچ، بین ردیف سوم مچ و قلم، بین قلم و بند اول انگشت، بخلق (بین بند اول و دوم انگشت)، بین بند دوم و سوم انگشت.
ستون مهره ها: از تعدادی استخوان نا منظم که به صورت زنجیره ای در خط میانی قرار داشته و مهره نامیده می شوند، تشکیل شده است. ستون مهره ها از سر تا پایان دم کشیده شده و بسته به ناحیه ای از بدن که در آن قرار دارند به نواحی مختلفی تقسیم می شوند که عبارتند از:
گردنی (۸ مهره)، پشتی (۱۸ مهره)، کمری (۶ مهره)، خاجی (۵ مهره)، دمی (۲۱-۱۵ مهره). مهره ها به جز دو مهره اول گردن و مهره های آخر دم با وجود دارا بودن اختلافات جزئی و ناحیه ای در طرح و شکل کلی شبیه هم هستند. ساختمان عمومی مهره ها از بدنه مهره، کمان مهره و زائده ها تشکیل شده است
دنده ها: استخوانهای درازی هستند که دیواره استخوانی قفسه سینه را می سازند. تعداد دنده ها برابر تعداد مهره های پشتی بوده و یکی بعد از دیگری قرار دارند. انتهای پشتی دنده ها که با مهره های پشتی مفصل می شوند، انتهای مهره ای و انتهای دیگر آنها که به سمت شکم امتداد می یابد، انتهای شکمی خوانده می شوند. انتهای شکمی به وسیله غضروفهای دنده ای به جناغ متصل می شوند، آنهایی که مستقیما” توسط غضروفهای دنده ای مفصل می شوند دنده های حقیقی یا جناغی خوانده می شوند که معمولا” ۸ جفت می باشند و بقیه دنده های غیر حقیقی یا غیر جناغی نامیده می شوند.
استخوانهای سر: پس سری، آهیانه، پیشانی، پروانه ای، پرویزنی.
استخوانهای صورت: بینی، فک بالا، فک پایین، اشکی، گونه ای، تیغه میانی بینی، ثنایا.
