نام لاتین:Strongyloides westeri
این انگلهای بسیار کوچک در روده کره اسبهای جوان زندگی میکنند.کره اسب ها میتوانند خیلی سریع از طریق شیر مادیان ها آلوده شوند.(یا توسط نفوذ لارو ها از پوست یا بلع از مرتع)
چرخه کوتاه زندگی این انگلها میتواند در کره اسبهایی که فقط ۴ هفته سن دارند توسع بسیار شدیدی پیدا کنند و میتوانند صدمات بسیار سنگینی به پوشش روده کره اسبها بزنند.
که باعث اسهال شدید،از دست دادن اشتها،کندی در راه رفتن شود.
در کره اسبهایی که احتمال دراد مبتلا به این انگل باشند نیاز به توجه ویژه دامپزشک و مراقبت های خاص احساس میشود.
سیستم ایمنی بدن کره اسبها بصورت طبیعی بعد از ۶ ماهگی میتواند با این انگل مقابله کند.
بيماري هاي ماهي و کنترل آنها
بيماري با تغيير در شکل بدن و يا تغيير در رفتار ماهي حاصل مي گردد. بيماري، کيفيت ماهي را پائين آورده و در پاره اي از مواقع مشکل ساز مي شود. عفونت هاي ناشي از وجود باکتري، قارچ و پروتوزوئرها سبب مرگ و مير در مقياس بالا مي گردد. در بسياري مواقع محيط آب مسئول ايجاد بيماري در ماهي است اما گاهي هم غذا موجب ايجاد بيماري مي گردد. پس بمنظور جلوگيري از ايجاد بيماري در ماهي، محيط زيست ماهي و سلامتي ماهي ها مي بايست بطور مرتب مورد ارزيابي قرار گيرد مثلا اگر ماهي به سطح آب آمده و دهان و سرپوش آبششي را به دفعات زياد باز و بسته کند و يا اگر نسبت به محرک خارجي عکس العمل زيادي نشان ندهد و يا به کف آب رفته و در آنجا کم تحرک باقي بماند و … اينها همه مي تواند دليل بر وجود بيماري در ماهي باشد و يا تغييراتي که در ظاهر بدن ايجاد مي گردد که مي بايست در اين زمينه اطلاعاتي داشته باشيم تا بتوانيم عامل ايجاد بيماري و روش درماني آن را تشخيص دهيم. در زير بصورت خلاصه برخي از بيماري هاي مختلف را همراه با علائم و روش درماني آن عنوان مي کنيم:
●بيماري هاي ناشي از عوامل زنده و انگل ي
ـ بيماري هاي ويروسي و باکتريائي
۱) پوسيدگي دم و باله: پيدايش خطوط سفيد در حاشيه باله و شکنندگي شعاع باله ها و خونريزي پوست که با بيرون زدگي يک يا دو طرف چشم همراه است . بمنظور درمان اين بيماري از افزايش کيفيت آب و غوطه وري بمدت ۱ دقيقه در ۵۰۰ سولفات مس استفاده مي شود.ppm محلول
۲) آبله پوستي: پيدايش زخم يا آبله سرباز در بدن همراه با برآمدگي فلس ها مي باشد و براي درمان از غوطه وري بمدت ۱ دقيقه در غلظت ۱ در ۲۰۰۰ از محلول سولفات مس در طول ۳ تا ۴ روز استفاده مي گردد.
۳) استسقاء عفوني(تجمع مايعات در بدن يا آب آوردگي شکم): با تجمع مايعات در محوطه شکمي ، بيرون زدگي فلس ها و خونريزي هاي کوچک زير جلدي در باله ها همراه بوده و بمنظور درمان اين بيماري از غوطه وري به مدت ۲ دقيقه دراز محلول پرمنگنات پتاسيم استفاده مي گردد. ppm ۵
۴) بيماري چشمي: قرنيه چشمي پر خون شده و بعد مات مي گردد و کره چشمي تخريب مي شود. راه درمان اين بيماري استفاده از حمام ۸ تا ۱۰ ميلي گرم در ليتر از محلول کلروميستين در مدت ۱ ساعت در طول ۲ تا ۳ روز مي باشد.
● بيماري هاي قارچي
۱) بيماري کپک آبي: عفونت قارچي معمولا توام با عفونت ثانويه در اثر انگل ها، باکتريها و صدمات مکانيکي و يا تغييرات ناگهاني درجه حرارت آب حاصل مي گردد. اين بيماري که کپک آبي يا ساپروليگنيازيس نام دارد بعد از زخم هاي پوستي حاصل شده و همراه با رشته هاي پنبه اي شکل سفيدرنگي نمودار مي گردد. بمنظور درمان آن از غوطه وري بمدت ۳ ثانيه در غلظت ۱ در ۱۰۰۰۰ از محلول مالاشيت گرين استفاده مي شود. لازم به ذکر است به علت اثرات سرطانزائي اين ماده مصرف آن در ماهيان پرورشي توصيه نمي شود ولي در ماهيان زينتي مصرف آن بلا مانع است. همچنين مي توان براي درمان از محلول نمک معمولي ۳ درصد بمدت ۵ تا ۱۰ دقيقه و يا محلول پرمنگنات پتاسيم با غلظت ۱ در ۱۰۰۰ استفاده کرد.
ـ بيماري حاصله از تک ياخته ايها ( پروتوزوئرها )
۱) ايکتيوفتيروس مولتي فيليس: سبب ايجاد بيماري لکه سفيد مي شود که همراه با سيست هاي سفيد کوچکي به قطر ۱ ميليمتر روي پوست، آبشش ها و باله ها مي باشد و خارش و تنفس سريع و بي اشتهائي در ماهي نمودار شده که براي درمان آنها از حمام ۵ روزه محلول متيلن بلو در غلظت ۲ ميلي گرم در ليتر و يا از محلول فرمالين بصورت غوطه وري در غلظت ۱ در ۱۵۰۰۰ بمدت ۱ ساعت در طول ۷ تا ۱۰ روز استفاده مي شود.
۲) اسپورزوآ: ايجاد بيماري کوکسيدوز دانه اي را مي کند که همراه با بروز لکه هاي شيري رنگ کوچکي در حد ۱ تا ۲ ميلي متر در پوشش روده مي باشد و براي درمان از تزريق داخل صفاقي با ۱ ميلي ليتر از محلول ۱ در صد از ترکيبات آرسنيکي استفاده مي شود.
۳) کاستيا: سبب بروز بيماري کاستيازيس مي شود که پوشش آبي رنگي روي پوست بصورت لکه هاي نا منظم پديدار شده و راه درماني آن حمام ۳ درصدي نمک معمولي و يا محلول ۱ در ۲۵۰۰ از فرمالين در مدت ۱۰ دقيقه مي باشد.
۴) کورک انگل ي: جوش هاي بزرگي با اندازه هاي متفاوت(به اندازه يک مهره کوچک تا اندازه تخم مرغ) بر روي بخش هائي از بدن را حاصل مي کند و راه درماني آن حمام ۳ درصدي از نمک معمولي و يا محلول ۱ در ۲۵۰۰ از فرمالين بمدت ۱۰ دقيقه مي باشد.
۵) ميکسوسوما سربراليس: ايجاد بيماري چرخش را مي کند که با انحناي دمي و تغيير محوطه دهان و ايجاد لکه هاي سياه در دم ماهي همراه است و راه درماني ندارد و مي بايست به منظور ضدعفوني استخر از آهک زنده به ميزان ۲ تن در هکتار استفاده شده و همه ماهيان مبتلا نابود گردند.
ـ● انگل هاي کرمي شکل(ترماتودها)
۱) ژيروداکتيلوس: انگل ي که سبب شناي غيرطبيعي و کمرنگي پوست و ريزش فلس و بلند شدن پوست مي گردد. براي درمان از غوطه وري در محلول ۵ درصدي از نمک معمولي و يا محلول ۱ در ۵۰۰۰ از فرمالين بمدت ۵ دقيقه استفاده مي شود.
۲) داکتيلوژيروس: انگل ي که سبب شناي غير طبيعي با برآمدگي هاي غير طبيعي در آبشش ها و خونريزي آبشش مي شود و راه درماني آن مشابه ژيروداکتيلوس غوطه وري در محلول ۵ درصدي از نمک معمولي و يا محلول ۱ در ۵۰۰۰ از فرمالين بمدت ۵ دقيقه مي باشد.
۳) ديپلوستوموم: سبب بيماري کوري انگل ي مي شود و به شکل برآمدگي هاي کوچک سياهي در حد ۱ تا ۵ ميليمتر در پوست و بروز تيرگي چشم نمودار مي گردد. درمان با غوطه وري در محلول ۳ در ۱۰۰۰۰۰ از اسيد پيکريک در مدت ۱ ساعت و يا استفاده از دي ان بوتيل اکسيد قلع به ميزان ۲۵۰ ميلي گرم يه ازاي هر کيلوگرم ماهي مي باشد.
●کرم هاي نواري پهن( سستودها)
۱) ليگولا: اين انگل سبب کمي تحرک ماهي و متورم شدن قسمت هاي ي از کانال غذائي يا مسدوديت کامل توسط سيست هاي سستودي مي گردد و راه درماني غوطه وري در محلول ۳ در ۱۰۰۰۰۰ از اسيد پيکريک در مدت ۱ ساعت و يا استفاده از دي ان بوتيل اکسيد قلع به ميزان ۲۵۰ ميلي گرم يه ازاي هر کيلوگرم ماهي مي باشد.
● کرم هاي نخي (نماتودها)
۱) فيلومترا: : اين انگل سبب کمي تحرک ماهي و متورم شدن قسمت هاي ي از کانال غذائي يا مسدوديت کامل توسط اين کرم هاي گرد مي گردد و راه درماني غوطه وري در محلول ۳ در ۱۰۰۰۰۰ از اسيد پيکريک در مدت ۱ ساعت و يا استفاده از دي ان بوتيل اکسيد قلع به ميزان ۲۵۰ ميلي گرم يه ازاي هر کيلوگرم ماهي مي باشد.
۲) کامالانوس: با کمي تحرک و تحليل شکم و پريدگي رنگ و انحنا در قسمت قدامي ستون مهره ها همراه است و راه درماني غوطه وري در محلول ۳ در ۱۰۰۰۰۰ از اسيد پيکريک در مدت ۱ ساعت و يا استفاده از دي ان بوتيل اکسيد قلع به ميزان ۲۵۰ ميلي گرم يه ازاي هر کيلوگرم ماهي مي باشد .
●آکانتوسفال(کرم سر خاردار)
که سبب کمي تحرک ماهي شده و در انت هاي خلفي روده جايگزين شده و چشم ها هم بيرون زده مي شود. و راه درماني غوطه وري در محلول ۳ در ۱۰۰۰۰۰ از اسيد پيکريک در مدت ۱ ساعت و يا استفاده از دي ان بوتيل اکسيد قلع به ميزان ۲۵۰ ميلي گرم يه ازاي هر کيلوگرم ماهي مي باشد.
●هيرودينا (زالوي انگل ي)
بدليل تغذيه اين انگل از خون ميزبان، ماهي ميزبان دچار تحرک غير عادي مي شود. بمنظور درمان از غوطه وري در حمام ۱ در ۱۰۰۰ از محلول اسيد استيک استفاده مي شود.
● سخت پوستان انگل ي(کپه پودها)
۱) آرگولوس: جانوري خرچنگ مانند است که سبب ريزش فلس ها و ايجاد لکه هاي قرمز و آسيب به آبشش ها مي شود و راه درماني آن درمان نيم تا يک ساعته با محلول ۵۰۰ ميلي گرم در ليتر از فرمالين و برداشتن مکانيکي اين انگل ها توسط انبرکها و بعد قرار دادن ماهي ها در محلول پرمنگنات پتاسيم درمدت ۲ تا ۳ دقيقه مي باشد همچنين براي درمان اين انگل از حمام ۱ در ۱۰۰۰ اسيد استيک در مدت ۵ دقيقه و يا محلول ۱ درصدي از نمک معمولي در مدت ۱ ساعت استفاده مي شود و بمنظور استريل کردن استخر از ليندن به ميزان ۸ ميلي ليتر به ازاي هر ۱۰۰۰ ليتر آب استفاده مي شود.
۲) کرم قلابدار لرنه آ: در عضلات ماهي فرو رفته و از پوست ماهي آويزان مي گردد و در ماهي هاي کوچک از پوست و عضلات رد شده و وارد اندام هاي داخلي مثل کبد مي گردد. درمان مشابه آرگولوس مي باشد.
●بيماري هاي ناشي از عوامل محيطي
۱) خفگي: در اثر کمبود اکسيژني حاصل شده(زير ۶ ميلي گرم در ليتر) و ماهي به سطح آب آمده و تنفس سريع دارد و راه حل مناسب، افزايش ميزان هوادهي و کاهش تراکم ماهي و کاهش درجه حرارت و در آکواريوم ها رعايت فاصله مناسب از منابع حرارتي مي باشد.
۲) بيماري تغذيه اي: اين بيماري که بدليل نبود غذا و يا جيره غذائي نامتعادل ايجاد مي شود که با فرورفتگي شکم و بي اشتهائي و ساييدگي باله ها و رشد ضعيف و سستي و بي حالي همراه است. راه حل مناسب استفاده از جيره متعادل و کافي و استفاده از غذاي زنده در تغذيه و افزودن مولتي ويتامين و مواد کمکي به جيره غذائي مي باشد.
۳) اسيدي شدن آب: در اثر کاهش پي اچ به زير ۶.۵ حاصل مي گردد. ماهي داراي شناي غير طبيعي است بطوري که در مسيري کوتاه شنا کرده و سپس متوقف مي شود و نيز ماهي به سطح آب آمده و هوا را مي بلعد و موکوس زياد در آبشش ترشح مي شود و نقاط سفيد و خاکستري در سر پديدار شده و سستي و بي حالي و تنفس سريع و خونريزي هاي نقطه اي زير جلدي حاصل مي گردد. راه حل مناسب کنترل ميزان پي اچ و بالا بردن آن از طريق افزودن محلول آهک به آب ميباشد.
۴) قليايي شدن آب: در اثر افزايش پي اچ به بالاتر از ۸.۴ حاصل مي گردد که با خوردگي باله ها و تغيير رنگ قهوه اي در آبشش ها و نداشتن تعادل و بروز نقاط سفيد خاکستري در اطراف سر و موکوس زياد پوستي و نيز خونريزي نقطه اي زير جلدي همراه است و راه حل مناسب تعويض قسمتي از آب مي باشد و اگر پي اچ آب مصرفي بالاست از آب ذخيره استفاده گردد.
۵) ضربه: در اثر استرس حمل و نقل و دستکاري ماهي و برخورد ماهي با اشيا و … حاصل گرديده که با بي اشت هاي ي و از بين رفتن شعاع باله ها و تيرگي کامل باله ها و تيرگي قرنيه و جراحت روي بدن و خونريزي چشمي و سستي و بي حالي و ريزش فلس ها و ماندن در کف آب همراه است و درمان به نوع ضربه بستگي دارد اما مي بايست معرفي ماهي جديد به مکان جديد، شب هنگام و هنگام حضور سايه باشد و کاهش ميزان تراکم ماهي در يک آکواريوم يا مخزن هم يک اصل مهم است.
۶) مسموميت آمونياکي: بدليل وجود لاشه هاي تجمع يافته در کف استخر و اختلال در کارکرد صافي هاي زيستي و غذادهي بيش از حد، اين نوع مسموميت ايجاد مي شود که با شناي غير طبيعي ماهي و تنفس در سطح آب و خوردگي باله و پرش ماهي و سستي و بي حالي و باز بودن دهان و سرپوش آبششي در ماهي و ترشح موکوس زياد پوستي حاصل مي شود. رفع اين مسموميت با کاهش ميزان پي اچ و تعويض آب و استفاده از زئوليت در سيستم مدار بسته و آکواريوم ها براي اصلاح وضعيت آمونياکي توصيه مي گردد.
۷) مسموميت با دي اکسيد کربن: در پي اچ کمتر از ۶.۵ و اکسيژن کمتر از ۶ و دي اکسيد کربن بيشتر از ۶۰ ميلي گرم در ليتر اين مسموميت حاصل مي گردد. بي اشتهائي و به پهلو افتادن ماهي و سستي و بي حالي و کندي تنفس در ماهيان ديده مي شود و براي جلوگيري از اين مسموميت مي توان در قليائيت پايين آب از مواد بافري استفاده کرد.
۸) مسموميت با کلر: در ميزان کلر بيشتر از۵/۰ ميلي گرم در ليتر حاصل مي شود که ماهي براي تنفس به سطح آب آمده و با کمرنگي ماهي و نداشتن تعادل و رنگ پريدگي آبشش ها و تنفس آهسته و گود افتادگي چشم ها همراه است و مي بايست از تعديل کردن آب و مواد خنثي کننده کلر(تيوسولفات سديم) استفاده گردد.پس به منظور جلوگيري از بروز بيماري هاي متنوع در ماهيان مي بايست آب و غذاي عاري از عوامل عفوني را فراهم ساخته و در همه زمينه ها بهداشت را رعايت کرده و اصول درست در جابجايي ماهيان را رعايت کرده و ماهيان را مورد بررسي هاي منظم قرار داده و از ايجاد استرس در ماهيان جلوگيري کرده تا بتوان از ايجاد اين نوع از بيماري هاي عنوان شده و يا هر نوع از بيماري ديگر پيشگيري کنيم.
منابع :
———————-
aftab.ir
۱)شریف روحانی، م.۱۳۷۹. دامپزشکی آبزیان. شرکت سهامی شیلات ایران، تهران.
۲)Shammi, Q. L and S.Bhatnagar. ۲۰۰۲. Applied fisheries. Fish diseases and their control.
Agrobios, India.
———————-
