مراقبت بيماريهاي دامي سر لوحه تمامي اقداماتي است كه در راستاي كنترل و ريشه كني بيماريها انجام مي گيرد . در حقيقت مراقبت سيستمي است علمي و هوشمند كه مي توانند زمان رسيدن به اهداف بهداشتي را كوتاه نمايد و با ديدگاهي منطقي و علمي راه كارهاي مناسب را ارائه نمايد . اين سيستم بر اصول علم اپيدميولوژي استوار است و شكي نيست كه تمامي جوانب برخورد با بيماري را در نظر دارد. براي رسيدن به نتايج مطلوب همان طور كه هر بيماري از پيچيدگي هاي خاص خود برخوردار است , در مراقبت نيز هماهنگ با اين پيچيدگي ها مي بايد روش هاي مورد نياز را طراحي و اعمال نمود . در اين ارتباط تعيين و تفريق عوامل پاتولوژي در جمعيت هاي دامي و چگونگي گسترش و سرايت آنها از ويژگيهاي مراقبت است كه مي بايست با روش هاي مناسب نمونه هايي را كه مي توان عوامل پاتوژن را از آنها جدا نمود. جمع آوري كرد تا بتوان در ارتقاء كيفيت اطلاعات و ارائه روش هاي مناسب كنترل و ريشه كني اقدام نمود.
نكات لازم در جمع آوري نمونه ها
۱- انتخاب دام : بايد دقت شود كه دام انتخابي نمونه مناسبي از مبتلا يا گله آلوده باشد و در صورت امكان از چند راس دام نمونه برداري صورت گيرد. انتخاب دام حائز اهميت فراوان است , بطور مثال نمونه برداري از دام درمان شده بطوريكه درمان توانسته باشد بر روي عامل پاتوژن تاثير گذاشته باشد نتيجه اي را عايد نخواهد كرد كه مي توان به نمونه برداري تب برفكي اشاره نمود كه در زمان برداشت نمونه بايد توجه شودكه دهان دام كه نمونه هاي اپي تليوم از آنجا برداشت مي شود توسط مواد ضد عفوني كننده درمان نشده باشند.
۲- زمان نمونه برداري : بايد سعي نمود نمونه را در زماني برداشت كرد كه مناسب باروند بيماري و با توجه به روش آزمايش موردنظر متخصص است, اخذ نمونه خون بايد در اوج تب هنگامي كه وجود دارد انجام يابد در غير اينصورت نتيجه حاصل نخواهد شد.
۳- روش نمونه برداري : نمونه ها بايد به روش مناسب و بهداشتي جمع آوري گردند تا از آلودگي هاي ثانويه كه مي تواند نتيجه را مخدوش نمايد جلوگيري شود.
۴- شماره گذاري نمونه: نمونه بايد شماره گذاري شود. اطلاعات مورد نياز روي آن ثبت شود
۵- نمونه بيماري هدف : نمونه بايد براي بيماري هدف اخذ شده باشد كه ضروري است نام بيماري ذكر شود. بطور مثال درخواست آزمايش براي بيماري ويروسي موضوعي راحل نمي نمايد زيرا بيماريهاي ويروسي بسيار متنوعند و امكان آزمايش همگي آن فراهم نيست و اين مهم آنگاه فراهم مي گردد كه متخصص با توجه به بررسيهاي اپيدميولوژيك و نشانه هاي باليني و كالبد گشايي مظنون به بيماري خاصي گردد.
۶- هماهنگي نمونه ها: نمونه ها بايد با بيماري مورد نظر هماهنگي داشته باشند. بطور مثال براي تاييد وجود بيماري طاعون نشخوار كنندگان كوچك, ارسال غدة لنفاوي ضروري است و نمي توان در شرايطي كه بيماري آندمي است, چند نمونه سرم خون براي تحليل بيماري آزمايش كرد. در اين حالت نمونه برداري لازم است براي سرد مونيتورينگ انجام گيرد و از برداشت نمونه هاي بي هدف خودداري شود. و همچنين براي بيماري ديگري مانند تب برفكي كه ارسال نمونه اپي تليوم مي بايد در ماده محافظ انجام يابد و نمونه هاي سرم مشكلي را حل نمي نمايند
۷- زمان , شرايط و نحوه ارسال نمونه : نمونه هايي كه جمع آوري مي گردند به تناسب بيماري بايد در شرايط مطلوب نگهداري شوند كه براي اكثر بيماريها در مجاورت برودت است . البته براي نمونه هاي پاتولوژي كه محلول نگهدارنده فرمالين است . نگهداري در مجاورت سرما ضرورتي ندارد ولي براي بيماريهايي مانند جنون گاوي كه مغز در فرمالين نگهداري مي شود نياز است كه فرمالين آن بعد از ۲۴ ساعت تعويض گردد و در كمتر از دو هفته به آزمايشگاه ارسال شود.
بطور كلي نمونه ها پس از جمع آوري مي بايد در كوتاهترين مدت به آزمايشگاه ارسال گردند بخصوص براي موارديكه نيازمند جداسازي ويروس و ميكروب هستند. اگر چه نگهداري اين گونه نمونه ها در مجاورت سرما فرآيند گنديدگي و مرگ عوامل پاتوژن را به تاخير مي اندازد, ولي فاصله زماني زياد بين جمع آوري نمونه ها و ارسال آنها به آزمايشگاه حتي در مجاروت سرما تاثير منفي در آزمايشات خواهد داشت و ممكن است نتيجه اي حاصل نگردد و زمان مناسب براي ارسال نمونه ۱۲ ساعت پس از جمع آوري در نظر گرفته شده است.
هنگام ارسال نمونه بايد توجه داشت كه كوتاهترين و سريع ترين روش ارسال در نظر گرفته شود . نمونه ها بصورتي بسته بندي گردند كه ضمن آنكه خطر انتشار بيماري به حداقل ممكن برسد , موضع افزايش درجه حرارت در نظر گرفته شود و در تمام طول مسير سرماي مطلوب حفظ گردد . در بسته بندي نمونه ها بايد دقت گردد كه از ظروفي استفاده گردد كه امكان خروج مايع از آن وجود نداشته باشد.
ملاحظات عمومي در مورد ارسال نمونه ها
۱- به همراه نمونه ها بايد سابقه دام بصورت دقيق و روشن ارسال گردد . اين سابقه بايد مسائلي نظير نحوه تغذيه و مديريت دامداري را نيز شامل باشد.
۲- اگر بيماري مورد ظن داراي اهميت زئونوتيك باشد, اين مساله بايد به صورت واضح بر روي ظرف حاوي نمونه ثبت گردد.
۳- تمامي نمونه ها بايد در ظرف هاي در بسته و غير قابل نشت كه بر روي آنها برچسب هاي ضد آب الصاق شده باشد به آزمايشگاه حمل گردند .
