وظیفه اصلی دستگاه گوارش دریافت وهضم غذا به نحوی است که اجزاء تشکیل دهنده آن قابلیت جذب پیدا کنند. این دستگاه شامل معابری است که ازدهان شروع گشته وبه مخرج ختم می شود.
نشانه هایی که دلالت برمشکلات دستگاه گوارش می نماید به شرح زیرمی باشند:
استفراغ غذا بلافاصله بعد ازبلع تحریک. سوزش وخارش مخرج
استفراغ غذا مدتی بعد ازبلع ریزش آب ازدهان
اسهال عطش زیاد وادراربیش ازحد
وجود خون یا موکوس درمدفوع کاهش وزن علیرغم اشتهای خوب
یبوست زردی
تلاش برای دفع مدفوع سفید رنگ بودن مدفوع
اتساع ودردناکی شکم قیرمانند بودن مدفوع
بی قراری اسهال خونی
نفخ وگازداربودن روده ها دلپیچه وزورپیچ
استفراغ:
استفراغ به خودی خود یک بیماری واقعی نیست. بلکه صرفا حاکی ازوجود بیماریهای دیگراست. چنانچه استفراغ تنها یک یا دوباررخ دهد وسگ نیزشاداب به نظررسد جای هیچ نگرانی نیست. اما زمانی که استفراغ به صورت مکرروبا قدرت وحاوی مواد غیرعادی نظیرخون. توده هایی شبیه به مدفوع .کرم یا اجسام خارجی بوده واستفراغ با نشانه های دیگری ازجمله اسهال. بی حالی. کاهش وزن وتب همراه باشد. معاینه بیماربه وسیله دامپزشک ضرورت می یابد.
دراغلب موارد استفراغ ناشی ازخوردن مواد محرک وغیرمغذی نظیرآشغال. کاغذ وسایرمواد غیرهضم می باشد. دراین موارد نخست سگ آنچه که خورده است را استفراغ می کند ودرنوبت های بعد مایع سفید رنگی شبیه به سفیده تخم مرغ یا مایع زردرنگی را استفراغ خواهد کرد.
دراین حال تغذیه حیوان را ۱۲ الی ۲۴ ساعت قطع کنید وبه جای آب قطعه های یخ دراختیارآن قرار دهید تا حجم آب زیادی وارد معده حیوان نشود. چنانچه استفراغ برطرف شود می توانید که حیوان را با غذاهای پخته سهل الهضم مثل تخم مرغ آب پز. پلو. غذاهای بچه یا گوشت آب پزتغذیه نمائید. درروز اول می بایست که مقداراین غذاها کم باشد اما به دفعات دراختیاربیمارقرارگیرد. چنانچه استفراغ قطع شده باشد می توانید که چند روزبعد غذای قبلی واصلی را دراختیارحیوان قراردهید.
اما چنانچه استفراغ برطرف نگردید با بدترشد می بایست که به دامپزشک مراجعه گردد. استفراغ می تواند ناشی ازبیماریهای عفونی. انسداد دستگاه گوارش. سرطان. پانکراتیت. نارسائی کلیوی. نارسائی کبدی. نارسائی غدد فوق کلیه وبیماریهای سایراعضا باشد. درموارد فوق استفراغ شدید بوده وزندگی حیوان را تهدید می کند.
اسهال:
اسهالهای خفیف که با نشانه های دیگری همراه نباشند معمولا درخانه قابل مداواهستند. با این حال چنانچه مدت اسهال بیش از۲۴ساعت به طول انجامیده ویا واجد خون بوده ویا با استفراغ تب ودل درد همراه باشد می بایست که سریعا به دامپزشک مراجعه گردد. همچون استفراغ خوردن مواد آلوده وغیرقابل هضم مثل آشغال وزباله یکی ازعلل متداول اسهال به حساب می آید.
به علاوه تغییرناگهانی جیره غذائی می تواند باعث اسهال درسگها گردد. ازجمله سایرعلل اسهال می توان به آلرژی های غذائی. انگل های روده ای. ویروس ها. باکتریها وسایرعوامل میکروسکوپی اشاره کرد. معمولا بسیاری ازعواملی که منجربه استفراغ درسگها می شوند باعث اسهال نیزمی گردند.
برای درمان اسهال درخانه دروهله اول غذای حیوان را به مدت ۲۴ساعت قطع کنید وتنها آب وترجیحا قطعات یخ دراختیاراوقراردهید. درروزدوم مقادیرکم ازغذای سهل الهضم مثل پلو ودرصورت تمایل دام همراه با ماست دراختیاراوقراردهید. این عمل را به مدت ۳روز انجام دهید وسپس غذای اصلی وقبلی را دراختیارحیوان بگذارید.
چنانچه حیوان استفراغ می کند این روش عملی نبوده وجهت تجویزسرم می بایست که به دامپزشک مراجعه کرد.
یبوست:
درحال عادی می بایست که ازدفعات وفواصل اجابت مزاج سگ با اطلاع بود. چنانچه دفع مدفوع به مدت یک یا دوروز صورت نگیرد سگ به یبوست مبتلا است. یبوست دراثرعلل مختلفی ازجمله خوردن غذاهای خشک نظیرنان . نان خشک. استخوان. روزنامه وگیاهان وسایرمواد غیرقابل هضم ایجاد می شود.
چنانچه یبوست شدت یابد می تواند باعث کاهش اشتها یا استفراغ گردد. گاهی اوقات نیزمدفوع آغشته به خون است ویا مایع قهوه ای رنگی دورآن را فرامی گیرد. به علاوه بزرگ شدگی غده پروستات . بیماریهای قولون. فتق پرینه ای نیزمی توانند منجربه یبوست وعدم دفع مدفوع گردند.
دراغلب موارد اصلاح جیره غذائی می تواند مفید باشد. استفاده ازداروهای ملین نیزگاهی اوقات موثراست. درمواردی که مدفوع به شدت متراکم شده است ممکن است که نیازبه تنقیه باشد.
بلعیدن اجسام خارجی:
گاهی اوقات سگها وبه خصوص توله سگها اجسام خارجی غیرمغذی را به دهان گرفته ومی بلعند. ازآنجائی که این مواد می توانند باعث انسداد یا سوراخ شدن معده وروده ها گردد یک مورد اورژانس به حساب می آید. سگ ممکن است استفارغ کند سرفه نماید یا آروغ بزند. همچنین ممکن است که به دل درد مبتلا شود. چنانچه جسم خارجی درمری واقع شود حیوان دارای بلع دردناک است. ریزش بزاق دارد وبلافاصله بعد ازبلعیدن غذا استفراغ می کند. درهرصورت می بایست که برای روشن شدن وضعیت بیمارمعاینات دامپزشکی صورت گیرد. چنانچه جسم خارجی کوچک بوده ودارای لبه های تیزنباشد احتمال آنکه ازدستگاه گوارش عبورنموده وخارج گردد وجود دارد. اما اجسام خارجی تیزوبزرگ را می بایست که با توسل به جراحی ازداخل معده یا روده ها خارج ساخت .
عفونت پاروویروس:
این عفونت یکی ازبیماریهای ویروسی عفونی دستگاه گوارش است که باعث اسهال واستفراغ می گردد. گاهی موارد به علت شدت بیماری واسهال واستفراغ خونی هستند. این بیماری بسیارخطرناک بوده و می تواند به سرعت باعث مرگ توله های مبتلا گردد. برای جلوگیری ازاین بیماری می توان که در۳-۵/۲ ماهگی اقدام به واکسیناسیون نمود. چنانچه بیماری درتوله ها رخ دهد بیماری می بایست که سریعا به دامپزشک مراجعه کرد. درمان این بیماری با تجویزسرم . آنتی بیوتیکهای وسیع الطیف وداروهای ضد استفراغ به صورت تزریقی صورت می گیرد. علیرغم درمان ممکن است توله ها به دلیل شدت بیماری ازدست بروند.
عفونت دیستمپر:
دیستمپرنیزیکی دیگرازبیماریهای عفونی ویروسی است که دربرخی ازبیماران باعث اسهال واستفراغ می گردد. پیشگیری ازاین بیماری نیزبه وسیله واکسیناسیون درسن سه ماهگی امکان پذیراست. تشخیص بیماری به عهده دامپزشک بوده وسریعا می بایست که مورد درمان واقع شود.
درموارد مسمومیت چه باید کرد؟
یک سگ مسموم را باید بلافاصله مورد درمان قراردارد. هرگونه تاخیرمی تواند باعث مرگ حیوان شود. سموم مختلف دربدن به صورمختلف عمل می کنند وبه درمانهای مختلفی نیازدارند. اگرشما متوجه شوید که سگ مواد اسیدی . قلیایی . نفت ویا بنزین خورده است حیوان را مجبوربه استفراغ نسازید بکله به اومقداری شیربدهید تا سم را رقیق سازد وبه سرعت با دامپزشک خود تماس بگیرید. اگرموفق شدید که بطری یا محفظه حاوی سم را پیدا کنید برچسب آن را مطالعه نمائید تا بفهمید پادزهر( آنتی دوت) احتمالی آن چیست. درغیراینصورت با دادن مخلوطی ازآب اکسیژنه وآب اورا واداربه استفراغ نمائید.
مقدارمشخصی ازآب اکسیژنه ۳% که درداروخانه ها آماده وفروخته می شود را با مقداربرابرآب رقیق نموده وآن را آهسته آهسته به خورد حیوان دهید. هیچگاه با عجله این مایع را درگلوی حیوان سرازیرنکنید زیرا می تواند باعث گرفتاریهای دیگرنظیرپنومونی استنشاقی یا خفگی حیوان گردد. برای این کاربه سادگی یکی ازلبهای پائین سگ را ازکناربه طرف خارج بکشید تا به شکل قیف درآید ومحلول فوق را کم کم درآن بریزید تا سگ فرصت بلعیدن نیزداشته باشد. شما می توانید حداقل به ازای هر۱۰ کیلو وزن حیوان دوقاشق غذاخوری ازمحلول آماده کرده فوق را به حیوان بخورانید.
سگ درعرض ۲دقیقه استفراغ خواهد کرد. هنگامیکه استفراغ قطع شد ووضعیت دام بهترگردید یک قاشق چایخوری به اوازنمکهای epsom درمقدارکمی آب بدهید تا اثرمسهلی آن روده ها را به سرعت تخلیه نماید. آب اکسیژنه پس ازخورده شدن به اکسیژن وآب تبدیل شده وهیچ خطری برای سگ نخواهد داشت. این ماده بهترین پادزهربرای فسفراست که اغلب درسموم جونده کش (مرگ موش) بکارمی رود. بعد ازپایان یافتن این اقدامات اورژانس وتخلیه معده وروده به سرعت حیوان خود را به یکی ازمراکز درمانی دامپزشکی برسانید.
وظیفه دستگاه گوارش اخذ غذا تغییرآن وتامین انرژی لازم برای بقاء زندگی است. اعضاء اصلی دستگاه گوارش شامل معده وروده ها می باشند که اختلالات حاصل ازآن نسبت درصد بالایی ازمراجعات به دامپزشک را شامل می شود( غیرازواکسیناسیونهای متداول) به خاطرداشته باشید درطول حیات حیوان ناراحتیهای گوارشی همچون اسهال واستفراغ پیش خواهد آمد. برگرداندن غذا. یبوست. مدفوع غیرعادی. نفخ شکم وادرارهای غیرعادی نیزازیافته های بیماریهای گوارشی می باشند. سگی که دچاراختلالات گوارشی است به شدت نا آرام گشته نمی تواند استراحت کند. همچنین مرتب ازدهانش بزاق تراوش می شود. این حالت سبب نیازوافرحیوان به آب می شود درپی آن ادرارهای پیاپی را شاهد خواهیم بود.
استفراغ (Vomiting)
استفراغ دارای علل مختلفی است که دراین میان بعضیها حادترو خطرناکترهستند. درصورتی که حیوان تنها یک باراستفراغ کند وظاهرسالم وسرحالی داشته مشکل دیگری را نشان ندهد جای نگرانی نیست. زیرا این حالت به علت تغییرغذا وخوردن زباله ویا خوردن بعضی ازگیاهان می باشد. بهتراست یک روزبه او غذا نداده وکمی به حیوان یخ بخورانید. به زودی مشکل برطرف می شود. بعد ازآن ازیک جیره غذایی تنظیم شده مثل غذای نوزاد ویا همبرگر آب پزشده به همراه برنج آب پز(بهتراست چرب نباشد) را به مدت چند روزاستفاده نمایید. چنانچه حیوان استفراغهای پیاپی وشدید به همراه سایرعلائم همچون اسهال. پریشانی ویا غش را نشان دهد حیوان را به نزد دامپزشک ببرید. اگردراستفراغ حیوان خون وسایرمواد غیرعادی مشاهده کردید موضوع را جدی بگیرید. استفراغ ممکن است به دلیل عفونتهای ویروسی انسداد ناشی ازاجسام خارجی. تومورها. عفونت لوزالمعده وبیماریهای کبدی وکلیوی ایجاد شود.
اسهال (Diarrhea)
اسهال یکی ازنشانه های رایج بیماریهای گوارشی است. درشرایطی که با عارضه دیگری همراه نباشد به سادگی درمان می شود. درصورت وجود اسهال مداوم حتما نزد دامپزشک بروید ونمونه ای ازمدفوع حیوان را به همراه داشته باشید. بدین ترتیب تشخیص اودقیق ترخواهد بود.اگراین امکان وجود ندارد که نمونه را با خود ببرید باید بتوانید شرح کاملی ازشکل ورنگ وقوام ومیزان وحجم مدفوع ارائه دهید. این اطلاعات کلید درمان بیماری هستند. غذای غیرعادی ویا خوردن هرچیزی که قابل هضم نباشد ازجمله دلایل بروزاسهال است. بیماریهایی مثل گاستروآنتریت ویروسی ناشی ازکورونا ویروس ویا پاروویروس که اسهال شدیدی به دنبال دارند با واکسیناسیون قابل پیشگیری هستند. سگی که اسهال دارد باید ازنظرآلودگی به انگلهای داخلی همچون کرمها وکوکسیدیاها وژیاردیا مورد آزمایش قرارگیرد.
برای درمان اسهال باید حیوان ۲۴ساعت ازغذا محروم باشد. دراین مدت فقط می توانید مقدارکمی آب به همراه برنج آب پزبه حیوان بخورانید که این امرموجب کاهش شدت علائم بیماری خواهد شد. روزبعد می توانید ازجیره کامل غذایی همانطورکه درمورد استفراغ بیان شد استفاده کنید. اگربا این درمان اسهال برطرف نشد با دکتردامپزشک تماس بگیرید.
یبوست (Constipation)
موقعی که حیوان بیش ازیک یا دوروز مدفوع خود را دفع نکند بیانگراین است که دچاریبوست شده است. دراین حالت ممکن است علی رغم تمایل دام به دفع مدفوع این امرصورت نگیرد. یبوست با علائمی همچون بی میلی وبی اشتهایی همراه است. اگرعارضه ادامه یابد علائم استفراغ نیزظاهرمی گردد. بعضی اوقات ممکن است ماده آبکی وخون آلودی دفع شود که مشابه اسهال است. ودرعین حال روده بزرگ انباشته ازمدفوع سفت وسخت می باشد.
ممکن است یبوست پس ازخوردن غذاهایی که دارای فیبرکمتری هستند همچون استخوان. علف وکاغذ وسایرمواردی که قابل هضم نیستند ایجاد شود. دربرخی موارد یبوست به دنبال بزرگ شدن غده پروستات وفتق ویا مشکلات ارثی درکلونها ایجاد می گردد. برخی ازحیوانات مستعد ابتلا به یبوست هستند که باید مورد توجه ومراقبت قرارگیرند. بعضی دیگرمخصوصا آنها که موهای بلندی دارند به دلیل انسداد مناطق اطراف مقعد توسط پوشش بدنی به طورمکانیکی دچاریبوست می گردند. دراین حالت عبورمدفوع به خارج میسرنخواهد بود. اگرسگ ازاین نوع نژاد است به این مسئله توجه کنید ومراقبش باشید.
نفخ ( (Bloat
نفخ وچرخش واتساع معده ناشی ازآن درگاستریت حاد خیلی سریع اتفاق افتاده واغلب کشنده است وپیش ازآنکه متوجه عارضه شوید موجب مرگ حیوان می شود. این بیماری درسگهای سینه فراخ مشاهده می گردد بدین صورت که به دنبال انباشته شدن معده ازگازومایع وتورم آن این عضو درطول محود خود پیچ می خورد. دراین حالت سگ دچارشوک گردیده که به منظورجلوگیری ازمرگ حیوان می بایست هرچه سریعتربه درمان نفخ وچرخش معده اقدام نمود. سابقه سگ مبتلا به نفخ حاکی ازآن است که حیوان غذای زیادی خورده وپس ازآن مقدار زیادی آب نوشیده است وبه دنبال آن دویا سه ساعت بعد فعالیت بدنی زیادی داشته است. اولین علامتی که درسگ مبتلا بروزمی کند بی قراری است. به دنبال آن شکم متورم وسفت می شود به طوری که اگرضربه آرامی به شکمش وارد کنید تولید صدای طبل مانند می کند. بهترین کاربرای نجات حیوان عمل جراحی است که بلافاصله بعد ازمشاهده علائم انجام می گیرد. طریقه آن به گونه ای است که به سرعت ازفشارهوای داخلی معده کاسته شده وچرخش معده اصلاح گردد. علاوه براینکه تزریق داخل وریدی سرم موجب تقویت جریان خون می شود تنظیم مایعات والکترولیتها را نیزدربدن به همراه دارد. تغییرشرایط زندگی وجیره غذایی حیوان به تنهایی نمی تواند حیوان را ازابتلا به نفخ مصون بدارد. دراین ارتباط می توانید با انجام دستورات زیربه حیوان کمک کنید.
۱- تغذیه با مقدارکم صورت گیرد به عبارتی می توانید به جای استفاده ازیک وعده غذا با حجم زیاد ازدوتا سه مرتبه با حجم کم استفاده نموده ویا غذای خشک درطول روزدردسترس حیوان قرارداده واجازه دهید آزادانه ازآن تغذیه کند.
۲- ازآشامیدن آب بعد ازغذا جلوگیری کنید.
۳- هرگزبعد ازغذا حیوان را مجبوربه تمرین وفعالیت بدنی نکنید.
اگرقراراست روزی دو یا سه بارغذای خشک را دراختیارحیوان قراردهید ابتدا به غذا آب بیافزایید تا نرم شود. بدین ترتیب غذا سریعتربلعیده شده تمایل سگ به آشامیدن آب ازبین می رود.
نارسایی بخش برون ریزلوزالمعده
(Pancreatic Exocrine Insufficiency)
سگهای مبتلا به این بیماری دارای اشتهای زیادی بوده ولی درعین حال وزنشان افزایش نمی یابد. مدفوع این حیوانات نیزدارای حجم زیاد ورنگ روشنی بوده بسته به میزان چربی وپروتئینهای هضم نشده گاهی چرب وروغنی وبسیاربدبو است. این سگها قادربه تولید آنزیمهای لوزالمعده نیستند. آنزیمهای فوق درعمل هضم وجذب مواد غذایی دخالت می کنند. این نارسایی با تجویزمادالعمرآنزیمهای لوزالمعده درمان می شود که معمولا آنها را به طورمستقیم به غذا اضافه می کنند. درکنارآن میزان پروتئین غذا باید متعادل بوده وازموادغذایی کم چربی استفاده شود.
بادشکم (Flatulence)
خوردن پیاز. باقلا. کلم .گل کلم ودانه های سویا وسایرغذاهای تخمیرشونده موجب بادشکم می شود. همچنین مورد مشابهی برای جیره هایی که دارای میزان بالایی شیریا گوشت باشند دیده شده است. احتمال دارد با تغییرغذای سگ وضعیت بهترشود. اگربهبود نیافت می توانید مقدار کمی Digel (سیمتیکون Simethicone) که دارای آنتی اسیداست) استفاده کنید. دراین حالت عارضه برطرف خواهد شد اگرتدابیرفوق با شکست روبروشد بهتراست حیوان را نزد دامپزشک ببرید. شاید مشکل خاص دیگری وجود داشته باشد.
خوردن مدفوع((Eating Stool
کوپروفاژی (Coprophagy) یا خوردن مدفوع معمولا درسگهای کوچک دیده می شود. باید این عادت ناخوشایند وغیربهداشتی را ازبین ببرید. اضافه کردن بعضی ازچاشنیهای گوشت به غذا نتیجه جالب توجهی داشته است. زیرا باعث می شود مدفوع بوی بدی پیدا کند(سگ ازخوردن آن امتناع می ورزد). گاهی اوقات تغییراتی درجیره غذایی می تواند مشکل را حل کند. اگرهیچ یک ازتدابیرفوق موثرواقع نگردید به دامپزشک مراجعه نمایید. شاید حیوان به کمبود غذایی خاصی مبتلا باشد. خوردن مدفوع حالت مشمئزکننده ای را درشما ایجاد کرده وباعث دلزدگی شما ازحیوان می شود. وقتی متوجه این عمل شدید به شدت با انجام آن مخالفت کنید وبا توجه به روشهای تربیتی خاص این عادت را ازسرحیوان بیاندازید.
سوزش مقعد((Anal Iritation
سگی که پشتش را گازمی گیرد لیس می زند ویا برزمین می کشد ازناراحتیهای مقعد رنج می برد. احتمالا دراین حالت به دلیل تحریک حاصل ازمدفوع جامد وسفت مقعد سوزناک ومتورم می شود. ممکن است کیسه های مقعدی پرشده باشند اولین قدم درکاهش درد یافتن علت بیماری است. تمیزکردن مقعد با آب گرم واضافه کردن ژل پترولیوم وسایرترکیبات مسکن ازسوزش ودرد حیوان خواهد کاست.
